درباره "عمل صالح" و "اصلاح" در سخن حجت الاسلام و المسلمین قرائتی در برنامه "درسهایی از قرآن":
عصر ایران - شهابالدین یحیی سهروردی، معروف به شیخ اشراق، در سال ۵۴۹ هجری قمری (۱۱۵۴ میلادی) در روستای سهرورد در نزدیکی شهر زنجان به دنیا آمد. او از همان کودکی استعداد فوقالعادهای در یادگیری علوم مختلف نشان داد. خانوادهاش او را برای تحصیل به مراغه فرستادند، جایی که نزد استادان بزرگی مانند مجدالدین جیلی علوم دینی، فلسفه، و منطق را آموخت. سهروردی از همان جوانی به فلسفه و عرفان علاقهمند شد و شروع به مطالعه آثار فیلسوفان بزرگ یونانی مانند افلاطون و ارسطو کرد.
سهروردی پس از تکمیل تحصیلات مقدماتی، به شهرهای مختلفی سفر کرد تا دانش خود را گسترش دهد. او به اصفهان رفت، که در آن زمان یکی از مراکز مهم علمی و فرهنگی جهان اسلام بود. در اصفهان، نزد فیلسوفان و عالمان بزرگی مانند ظهیرالدین قاری درس خواند و به عمق بیشتری در فلسفه و عرفان دست یافت. پس از آن، به حلب در سوریه رفت. در آنجا با ملک ظاهر پسر صلاح الدین ایوبی (سردار معروف مسلمانان در جنگهای صلیبی) دیدار کرد. ملک ظاهر که دوستدار صوفیان و دانشمندان بود، مجذوب این حکیم جوان شد و از وی خواست که در دربار وی در حلب ماندگار شود. سهروردی نیز که از شام خوشش آمده بود پیشنهاد ملک ظاهر را پذیرفت و در حلب ماندگار شد و در حالی که فقط 33 سال داشت، کتاب مهم حکمةالاشراق را نوشت. با این حال نمی دانست که ماندن در شام به قیمت جانش تمام می شود.
جایگاه والا و بایسته این حکیم جوان در نزد ملک ظاهر و دانش او در مناظرات، حسادت بسیاری از علمای وقت شام را برانگیخت. سهروردی در برخی از آثار خود به فقها و متکلمان زمان خود انتقاد کرد و معتقد بود که آنها از درک عمیق حقیقت عاجز هستند.
او در فلسفه خود از اندیشههای فیلسوفان یونانی مانند افلاطون و ارسطو،
و همچنین از سنتهای عرفانی شرقی تأثیر پذیرفته بود. این تأثیرپذیری برای
برخی از علمای زمان مشکوک بود و آنها او را متهم به ترویج عقاید غیراسلامی
کردند. همچنین اشارات و استنادات او به حکمت ایرانی قبل از اسلام،، مورد مخالفت روحانیون تندرو قرار گرفت. (در دوران جدید اندیشمندانی مانند غلامحسین ابراهیمی دینانی گفته اند که اندیشههای سهروردی برگرفته از ایران باستان و حکمت ایرانی بوده است. سهروردی را همچنین احیا کننده حکمت خسروانی ایران باستان می نامند.)
مجموع
این عوامل باعث شد تا تندروها او را معارض با شریعت اسلام بخوانند و اعلام
کنند که سهروردی کافر شده است! گو این که این وجه مشترک همه تندروها در
تمام تاریخ است که خود را حق مطلق می پندارند و مخالفت با خود را ضدیت با
حقیقت می نامند.
آنها از ملک ظاهر خواستند که سهروردی را به قتل برساند؛ ملک ظاهر که سهروردی را دوست می داشت، زیر بار نرفت. از این رو، علمای تندرو به صلاح الدین ایوبی شکایت بردند و خون او را مباح شمردند.
صلاحالدین ایوبی که بعد از پیروزی در جنگ های صلیبی، به تازگی بر شام مسلط شده بود، نیاز به حمایت روحانیون داشت و ناچار و از روی سیاست زدگی، در برابر خواست آنها تسلیم شد و از ملک ظاهر خواست که حکم علمای افراطی را اجرا کند!در نهایت، تحت فشار مخالفان، صلاحالدین دستور دستگیری سهروردی را صادر کرد. سهروردی در حلب دستگیر شد و به زندان افتاد. در زندان، از او خواسته شد که از عقاید خود تبری بجوید، اما سهروردی حاضر به این کار نشد. او معتقد بود که عقایدش بر اساس حقیقت است و نمیتواند از آنها دست بردارد: چون مذهب و اعتقاد پاک است مرا / از طعنه نااهل چه باک است مرا ؟
در مورد نحوه مرگ سهروردی روایتهای مختلفی وجود دارد، اما مشهورترین روایت این است که او در زندان به قتل رسید. برخی منابع تاریخی میگویند که سهروردی در زندان گرسنگی کشید و به دلیل سوءتغذیه و شرایط سخت زندان درگذشت. برخی دیگر معتقدند که او به دستور مستقیم صلاحالدین ایوبی اعدام شد.
روایت دیگری نیز وجود دارد که میگوید سهروردی را در زندان خفه کردند یا به او سم دادند تا به طور پنهانی به قتل برسد.
در هر صورت، مرگ سهروردی در 5 رجب سال ۵۸۷ هجری قمری - دوشنبه 14 مرداد 570 خورشیدی -و در سن ۳۸ سالگی اتفاق افتاد.
مرگ
سهروردی به عنوان یکی از تلخترین رویدادهای تاریخ فلسفه اسلامی ثبت شده
است. او در سن جوانی و در اوج شکوفایی فکری خود به قتل رسید. با این حال،
اندیشههای سهروردی پس از مرگش به حیات خود ادامه داد و تأثیر عمیقی بر
فلسفه و عرفان اسلامی گذاشت.
شاگردان و پیروان سهروردی، مانند قطبالدین شیرازی و ملاصدرا، به ترویج و گسترش اندیشههای او پرداختند. امروزه، سهروردی به عنوان یکی از بزرگترین فیلسوفان و عارفان جهان اسلام شناخته میشود و آثار او مورد مطالعه و پژوهش قرار میگیرد.
سهروردی با تأسیس مکتب "حکمت اشراق"، نظام فلسفیای را پایهگذاری کرد که ترکیبی از عقلگرایی فلسفی و شهود عرفانی است. در ادامه، هر یک از اصول فلسفی او را به زبان ساده توضیح میدهیم:
سهروردی معتقد بود که برای درک حقیقت، فقط استفاده از عقل و استدلال کافی نیست. او میگفت که حقیقت را باید از طریق "اشراق" یا "روشنشدن درونی" دریافت
کرد. اشراق به معنی این است که گاهی حقیقت به طور ناگهانی و بدون استدلال
به انسان الهام میشود، مانند وقتی که یک شاعر ناگهان شعری زیبا میسراید
یا یک دانشمند ناگهان به کشف بزرگی دست مییابد.
سهروردی این روش را
"حکمت اشراق" نامید، که ترکیبی از فلسفه و عرفان است. او معتقد بود که
فیلسوف باید هم از عقل استفاده کند و هم به تجربههای باطنی و روحانی توجه
داشته باشد. به عبارت دیگر، فلسفه بدون عرفان ناقص است، همانطور که عرفان
بدون فلسفه میتواند گمراهکننده باشد.
سهروردی بر این باور بود که فلسفه بدون تجربه باطنی و شهود ناقص
است. او معتقد بود که فیلسوف باید علاوه بر استفاده از عقل، به تجربههای
درونی و روحانی نیز توجه کند. به گفته او، فقط با ترکیب عقل و شهود میتوان
به حقیقت کامل دست یافت. این ایده باعث شد که فلسفه سهروردی از فلسفههای
صرفاً عقلگرا متمایز شود. سهروردی میگفت که تجربه باطنی مانند چراغی است
که راه را به فیلسوف نشان میدهد و بدون آن، فلسفه مانند راهرفتن در
تاریکی است. به عبارت دیگر، عقل مانند نقشهای است که راه را نشان میدهد،
اما شهود مانند چراغی است که روشنایی لازم برای دیدن راه را فراهم میکند.
سهروردی جهان را به عنوان سلسلهای از نورها توصیف میکند. او معتقد بود که همه چیز در جهان از نور ساخته شده است و منشأ همه این نورها، یک نور مطلق به نام "نورالانوار" است. نورالانوار مانند خورشیدی است که همه نورهای دیگر از آن سرچشمه میگیرند. سهروردی میگفت که هرچه به نورالانوار نزدیکتر شویم، به حقیقت نزدیکتر میشویم. در مقابل، ظلمت نماد عدم و نیستی است. به عبارت ساده، نور نماد وجود، زندگی و حقیقت است، در حالی که ظلمت نماد مرگ، تاریکی و نادانی است. سهروردی معتقد بود که هدف نهایی انسان این است که از ظلمت طبیعت به نور حقیقت پرواز کند.
سهروردی به وجود عالمی میان عالم مادی (جهانی که با حواس خود میبینیم) و
عالم معقول (جهانی که فقط با عقل میتوانیم درک کنیم) معتقد بود. او این
عالم را "عالم مثال" یا "عالم خیال" نامید.
در
این عالم، چیزهایی وجود دارند که نه کاملاً مادی هستند و نه کاملاً مجرد.
مثلاً، وقتی شما در خواب چیزی را میبینید، آن چیز در عالم مثال وجود دارد.
سهروردی معتقد بود که این عالم، پلی است که میتواند ما را از جهان مادی
به جهان معقول برساند. به عبارت دیگر، عالم مثال مانند یک دنیای میانی است
که به ما کمک میکند تا مفاهیم مجرد و معنوی را بهتر درک کنیم. این ایده
به ما کمک میکند تا بفهمیم که چگونه چیزهایی مانند زیبایی، عشق، یا عدالت،
که نمیتوانیم آنها را با حواس خود ببینیم، در عین حال واقعی و مهم هستند.
سهروردی معتقد بود که فیلسوف یا عارف میتواند با حقیقت متحد شود. به عبارت دیگر، وقتی کسی به درک عمیقی از حقیقت میرسد، بین او و حقیقت فاصلهای وجود ندارد. این اتحاد، هدف نهایی سلوک فلسفی و عرفانی است.
سهروردی
این ایده را از افلاطون گرفته بود، اما آن را با مفاهیم عرفانی ترکیب کرد.
او میگفت که این اتحاد، تنها از راه شهود و اشراق ممکن است. به زبان
ساده، وقتی کسی به درک کامل و عمیقی از حقیقت میرسد، دیگر بین او و حقیقت
جدایی وجود ندارد.
این اصول فلسفی، هسته اصلی نظام فکری سهروردی را تشکیل میدهند. او با ترکیب عقل و شهود، فلسفه و عرفان، و سنتهای شرقی و غربی، توانست تحولی بزرگ در فلسفه اسلامی ایجاد کند. فلسفه سهروردی نه تنها در جهان اسلام، بلکه در غرب نیز مورد توجه قرار گرفته است. او به عنوان یکی از پیشگامان فلسفه تطبیقی، راه را برای گفتوگوی میان فرهنگها و اندیشهها هموار کرد.
۱. ابهام در مفاهیم: برخی منتقدان معتقدند که مفاهیم فلسفی سهروردی مانند "نور" و "عالم مثال" به اندازه کافی واضح و روشن نیستند.
۲. تأکید بیش از حد بر شهود: برخی فیلسوفان عقلگرا معتقدند که سهروردی بیش از حد به شهود و تجربه باطنی تکیه کرده و از روشهای استدلالی فاصله گرفته است.
سهروردی 38 سال زندگی کرد و 47 کتاب و رساله (مقاله) نوشت ؛ از این رو اندیشمندی پرکار به شمار می رفت و شاید یکی از علل حسادت علمای تندروی تن پرور به او همین امر بوده است. مهم ترین آثار او که در بازار نشر ایران نیز موجودند، عبارتند از:
حکمتالاشراق
شرح عقل سرخ
صفیر سیمرغ
لغت موران
روزی با جماعت صوفیان
بیگانگی در باختر زمین
عقل سرخ
آواز پر جبرئیل
رساله فی حقیقه العشق یا مونس العشاق
پرتونامه سلیمانشاهی و بستان القلوب
هیاکل النور
فی حقیقه العشق
سرالاسرار
رساله فی حالة الطفولیه
التلویحات اللوحیه و العرشیه
مجموعه مصنفات شیخ اشراق
هشت رساله ی سهروردی
1. فلسفه بدون عرفان، مانند پرندهای است که یک بال دارد.
2. از هیچ چیزی شگفتزده نمیشوی هنگامی که بدانی بخشش خداوند پایانناپذیر است.
3. پیوسته
بپرید و هیچ آشیانه معین مگیرید ، که همه مرغان را از آشیانه ها گیرند و
اگر بال ندارید که بپرید ، به زمین خیزید چندان که جای بدل کنید (در جست و
جوی حقیقت، به یک باور خاص محدود نمانید و همچون مرغان از آشیانه - منطقه
امن - خود پرواز کنید و اگر بال پرواز ندارید، خزیدن که می توانید تا جای
خود را تغییر دهید)
4. حقیقت، مانند خورشید است؛ هرچند ابرها آن را بپوشانند، اما همیشه وجود دارد.
5. هان تا سر رشته خرد گم نکنی خود را ز برای نیک و بد گم نکنی
رهرو تویی و راه تویی، منزل تو هشدار که راه خود به خود گم نکنی
رئیس جمهور گفت: حضرت علی (ع) صدای بلند عدالت بود و در راه اجرای عدالت به شهادت رسید.
به
گزارش ایرنا، مسعود پزشکیان، جمعه شب در مراسم احیای شب قدر بیست و یکم
ماه مبارک رمضان و شب شهادت مولای متقیان علی (ع) در حرم مطهر امام راحل،
با ابراز امیدواری به اینکه همه بتوانیم دستور امام را پیاده کنیم و راه
امام را طی کنیم، به قرائت فرازهایی از وصیت امیر مومنان علی (ع) پرداخت و
افزود: حضرت امیر(ع) همه را به گفتن حق، دشمنی با ظالم و یار و یاور
مظلومان بودن وصیت کرده است.
رئیس جمهور با بیان اینکه در شب های
قدر باید تصمیم بگیریم انسان دیگری باشیم و تغییر کنیم، افزود: باید ببخشیم
و پناه بی پناهان باشیم، همه دعاها و مناجات ها برای تغییر رفتار من و شما
و درخواست از خدا برای عفو و بخشش است، پس خود ما هم باید ببخشیم و
عفوکنیم و یار و یاور گرفتاران و درماندگان باشیم.
پزشکیان ادامه
داد: حضرت علی (ع) ما را به تقوا وصیت میکند و میفرماید به دنبال دنیا
راه نیفتید حتی اگر دنیا به دنبال شما راه بیفتد. اگر در دنیا چیزی از دست
دادید، نسبت به آن تاسف نخورید، حق را بگویید و برای اجر و نتیجه عمل کنید و
یار و یاور مظلومان باشید.
پزشکیان تاکید کرد: امیرالمومنین به
نقل از پیامبر اکرم میفرمایند که اگر سالها نماز و روزه بخوانید اما با
یکدیگر اختلاف و درگیری داشته باشید، بی فایده است. ایشان نسبت به ایتام و
همسایگان سفارش میکنند. نسبت به عمل کردن به قرآن توصیه میکنند و این
پرسش را مطرح میکنند که آیا ما به قرآن عمل میکنیم و وصیت میکنند که
دیگران در عمل به قرآن از ما سبقت نگیرند.
وی با اشاره به بخشهای
دیگری از وصیتنامه امیرالمومنین (ع) اظهار داشت: ایشان وصیت میکنند که به
یکدیگر بذل و بخشش کنید و مبادا به یکدیگر پشت کنید و ارتباطات خود را با
یکدیگر قطع کنید.
رئیس جمهور نوروز را موسم رفتن، دیدن و کنار
گذاشتن اختلافات دانست و تاکید کرد: این نگاه و این باور برای ما به عنوان
یک مسلمان دستور العمل است، ما در این شب قدر دعای جوشن کبیر میخوانیم،
میگوییم خداوند حق و صادق است، خداوند مجیب، طبیب، غفور، صبور، شکور،
ودود، قدوس، رزاق و .. است. وقتی میگوییم خداوند پشتیبان انسانهاست، غفور
و رحیم است، خداوند فریاد رس است و حق و عدالت را میخواهد و یار و یاور
است.
پزشکیان با اشاره به فرازهایی از دعای جوشن کبیر، اظهار داشت: وظیفه
مسلمانان اخلاق و رفتار درست و گذشت است، دعا برای تغییر رفتار است و نه
صرفا برای خواندن، دعا میخوانیم که به عنوان یک مسلمان در زندگی به اندازه
وسع خود رحیم، غفور، صادق، دوست، حمید باشیم و حق بگوییم و پناه بی پناهان
باشیم.
رئیس جمهور تاکید کرد: ما لیله القبر هستیم باید تا جایی
پیش برویم که تبدیل به لیلهالقدر شویم. ملائکه و روح در قدر به زمین نزول
میکنند، وقتی که تکانی نخوریم و تغییری ایجاد نکنیم لیله القبر هستیم و
باید حرکت کنیم تا لیله القدر شویم.
وی افزود: حضرت علی در خطبه
۱۰۸ آینده را تصویر میکنند و میفرمایند شما را همچون شبح میبینم، روحی
در شما نیست، و یا روح دارید و خوب حرف میزنید اما جسمی ندارید که باورها و
اعتقادات شما را عملی کند، عابدانی هستید که اصلاح از شما سر نمیزند،
عبادت میکنید اما تغییری ایجاد نمیشود، بینندگان کور، شنوندگان کر و
ناظرانی غایب هستید.
پزشکیان با تاکید بر اینکه این دعاها برای عمل
است، تاکید کرد: در شب قدر باید تصمیم بگیریم که تغییر کنیم، با دیگران به
مهر رفتار کنیم، پناه بی پناهان باشیم. هر کس در جایی که قرار گرفته است
باید اینگونه عمل کند.
رئیس جمهور تصریح کرد: اگر میتوانیم
فریادرس کسی باشیم و به داد کسی برسیم باید به دادش برسیم. ما دلمان
میخواهد که خداوند نسبت به ما گذشت کند اما مگر میشود که خداوند عفو کند
اما ما عفو نکنیم، مگر میشود که خداوند پشتیبان ما باشد اما ما پشتیبان بی
پناهان نباشیم.
وی گفت: باید در شب قدر انسانِ دیگری شویم، باید جور دیگری ببینیم، به
عنوان یک کشور مسلمان و شیعه علی باید تا سال دیگر «قدر» خود را تعیین
کنیم، دعا کنیم که درست شویم، ماه مبارک رمضان ماه تزکیه ماست، یعنی باید
رفتار، گفتار و ارتباط خود با دیگران را تغییر دهیم.
پزشکیان
افزود: نمیشود که مسلمانان با هم دعوا کنند و رژیم صهیونیستی با ۲ میلیون
جمعیت، تمام کشورهای مسلمان را اسیر خود کند! خداوند عالم، خالق، مصور،
رحیم و قادر است و منِ مسلمان که به سمت خداوند میروم باید عالم، قادر و
توانمند باشم و در مقابل ظلم و زور ، ستم و نامرادی سر خم نکنم. اگر تصمیم
بگیریم که اینگونه باشیم، سرنوشت ایران را جور دیگری رقم خواهیم زد.
رئیس جمهور اظهار داشت: ایران ما زمانی درست خواهد شد که ما تغییر کنیم،
بدون تغییر «ما» و «من» تغییری ایجاد نخواهد شد. اگر مثل گذشته فقط دعا
بخوانیم و برویم هیچ تغییری ایجاد نخواهد شد، عابدانی هستیم که هیچ تغییری
در زندگیمان ایجاد نخواهد شد.
وی افزود: در این شبهای قدر باید
تصمیم بگیریم که در جهت خداوند تغییر ایجاد کنیم، مثل کسانی نباشیم که
خداوند و خودشان را هم فراموش کردند، روح خداوند در ما دمیده شده است و ما
خلیفه الله هستیم، باید خداگونه شویم و خداگونه شدن یعنی رحیم، راستگو،
عادل، مهربان، پناه بی پناهان بودن و تمام آن چیزی است که در دعا
میخوانیم. باید یکبار دیگر به مضامین دعاها بازگردیم، باید تغییر پیدا
کنیم و اگر تغییر کنیم ملت و جامعهای میسازیم که همه حسرت آنرا بخورند.
پزشکیان
اظهار داشت: وقتی دعا میکنیم در حقیقت خود را به یاد میآوریم که روح
خداوند در ما دمیده شده است، صفات خداوند را میخوانیم و باید آن صفات را
در خود تقویت کنیم.
وی تاکید کرد: باید دعا کنیم و تصمیم بگیریم که طور دیگری مملکت خود را
بسازیم، طور دیگری خانواده و محله خود را بسازیم، به عنوان یک مسلمان با
چشم رحمت و گذشت به خود، همسایگان و دوستانمان نظر کنیم. در شب قدر ملائکه و
روح به زمین میآیند و در اختیار قدر ما قرار میگیرند، ما هم که لیله
القبر هستیم باید برویم تا لیله القدر شویم و محل روحی باشیم که نازل شده
است تا به بلندایی برسیم که به دنبال آن هستیم و آن قدری باشیم که باید
باشیم.
رئیس جمهور گفت: تغییر در نگاه، تغییر در رفتار، انسجام و
راستی آن چیزی است که از خداوند طلب میکنیم، اینکه صادق، راستگو و پناه
یکدیگر باشیم. شما هم برای ما دعا کنید که شرمنده شهدا و ملت عزیزمان
نباشیم. برای همه مشکلات راه حل وجود دارد و ما نیز تلاش خواهیم کرد که
مشکلات را پشت سر بگذاریم.
پزشکیان افزود: اگر دست به دست هم دهیم،
اگر به سمت خدا حرکت کنیم و در این مسیر پشت به پشت هم داشته باشیم، قادر
خواهیم بود که مشکلات را حل کنیم؛ ابتدا باید خودمان را پیدا کنیم، ما
مسلمانان از هیچکس کمتر نیستیم، کافی است برای رسیدن تلاش کنیم.
رئیس
جمهور قدر ملت ایران را بسیار بالاتر دانست و تاکید کرد: باید به قدر
خودمان برسیم، باید بهترین باشیم، خداوندی که عبادت میکنیم برترین و
بالاترین و غفورترین است و ما نیز باید به آن سو برویم در این مسیر باید
تلاش کنیم.
********************************************************************************************
شهادت امیرمؤمنان امام علی علیه السلام
امام و اسوه حق و عدل،
آن جوانمرد فرد،
که ساده زیست و قله های مشکل را فتح کرد،
و آن شهید صداقت و عدالت
بر همه دوستداران ایشان تسلیت باد
********************************************************************************************
مرتبط:
- جوانمرد
- امام علی (ع)، امام عدل و خرد
- تفاسیری از لیله قدر برمبنای روایاتی ناظر به بطون قرآن
- سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین میرباقری در میلاد امیرالمومنین
- امیرالمؤمنین علی(ع) و دغدغۀ فاصلۀ طبقاتی و اشرافیگری
- متن کامل دعای جوشن کبیر (+ترجمه)
- نامه امام علی(ع) به مالک اشتر: نه فقط راهنمای عمل حاکمان که «سند مطالبه گری مردمان»
- امیرالمومنین به چه کسانی سخت میگرفت؟
- نماهنگ امیر بی گزند با صدای آقای محسن چاوشی در وصف امیرالمؤمنین علی (ع)
7969569244
**********************************************************************************************
میلاد با سعادت
امیرمؤمنان امام علی علیه السلام
اسوه حقیقت و عدالت،
امام عارفان،
و پدر سلسله جلیل امامان
بر حضرات رسول اکرم، صدیقه کبری و ائمه هدی به ویژه حضرت وارث امامت
صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین
و همه شیعیان و محبان ایشان
مبارک باد
**********************************************************************************************
مرتبط:
- شرح بخشی از وصایای حکومتی امیرالمومنین(ع)؛
- درسهای امانتداری در مسؤولیت در نامه امام علی (ع) به اشعث بن قیس
- نماهنگ "امیر بی گزند" با صدای آقای محسن چاوشی؛ تنظیم برای امیرالمؤمنین علی (ع)
7907506127