اقتصاد ایران در دوران حجت الاسلام و المسلمین جناب سیدمحمد خاتمی چگونه بود؟

اقتصاد ایران در دوران سیدمحمد خاتمی چگونه بود؟ اعداد و ارقام پاسخ می دهند

در دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی تولید ناخالص داخلی ایران از ۲۹۱ تریلیون و ۷۶۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۷۶ به ۳۹۷ تریلیون و ۳۰۴ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۳ افزایش یافت. رشد تولید ناخالص داخلی، نرخ رشد اقتصادی کشور را نشان می‌دهد که به طور متوسط ۴.۳۲ درصد بوده است. رشد اقتصادی سالانه در سال‌های برنامه دوم توسعه به طور متوسط ۳.۲ و در سال‌های برنامه سوم حدود ۵.۶ درصد بوده است.

  بررسی آمار موجود نشان می‌دهد بهترین دوره اقتصادی پس از انقلاب، دوره اصلاحات بوده است. دولت خاتمی یکی از بهترین دولت‌ها در عملکرد اقتصادی بود. در این دوره، شاهد شتاب رشد اقتصادی بودیم.

در این دوران، روابط خارجی کشور در مسیر سازنده‌ای قرار گرفت و اعتبار ایران در سطح جهانی افزایش یافت.  

  الهام عندلیب‌مقدم
اقتصاد۲۴ 

  افزایش سطح تولید، سرمایه گذاری و اشتغال، کاهش تورم و بیکاری به عنوان عوامل مهم زیربنایی برای دستیابی به توسعه اقتصادی از اهداف هشت سال دولت سیدمحمد خاتمی بود. مدیران عالی رتبه اقتصادی کشور از جمله رئیس سازمان مدیریت وبرنامه ریزی کشور در خصوص موفقیت اقتصادی دولت خاتمی اعتقاد دارند که اگرچه همه اهداف مطابق انتظار جلو نرفت، اما اجرای برنامه توسعه در دوره ریاست جمهوری خاتمی کشور را آماده جهش اقتصادی کرد.

کانال عصر ایران در تلگرام

یکسان‌سازی نرخ ارز و برچیدن نظام چندگانه ارز به عنوان منشأ رانت و فساد، ایجاد حساب ذخیره ارزی، کنترل نسبی نرخ تورم و تسویه بدهی‌های خارجی مطابق برنامه زمان‌بندی از نقاط مثبت کارنامه اقتصادی دولت خاتمی بود، اما اجرایی نشدن طرح «هدفمندسازی یارانه‌ها» از ناکامی‌های این دولت به حساب می‌آید.

در این مقاله مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی شامل رشد اقتصادی، نرخ تورم، درآمد سرانه، میزان بیکاری، صادرات غیرنفتی و... در ۸ سال ریاست جمهوری خاتمی، به طور خلاصه آورده شده است.

  در دوره هشت ساله ۱۳۸۳– ۱۳۷۶، تولید ناخالص داخلی ایران از ۲۹۱ تریلیون و ۷۶۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۷۶ به ۳۹۷ تریلیون و ۳۰۴ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۳ افزایش یافت. رشد تولید ناخالص داخلی، نرخ رشد اقتصادی کشور را نشان می‌دهد که به طور متوسط ۴.۳۲ درصد بوده است. رشد اقتصادی سالانه در سال‌های برنامه دوم توسعه به طور متوسط ۳.۲ و در سال‌های برنامه سوم حدود ۵.۶ درصد بوده است. هدف برنامه سوم توسعه، نرخ رشد اقتصادی ۶ درصد بود، بنابراین با توجه به اختلاف اندک بین نتیجه حاصله با آنچه هدف بوده، می‌توان دولت را در مسیر رشد اقتصادی موفق دانست.

تورم نزولی در ۸ سال دولت خاتمی

یکی دیگر از شاخص‌های مهم برای ارزیابی عملکرد اقتصادی، نرخ تورم است. بررسی این شاخص نشان می‌دهد که از سال ۱۳۷۶ تا سال ۱۳۸۴ نرخ تورم در کشور روند نزولی داشته است. میانگین نرخ تورم در دوره هشت ساله گذشته معادل ۱۵.۷ درصد بوده که در مقایسه با اهداف برنامه سوم که ۱۵.۹ درصد بوده است، موفقیت دولت در کنترل این متغیر مهم اقتصادی را نشان می‌دهد.

در آمد سرانه

درآمد سرانه شاخص دیگری است که نشانگر رفاه عمومی است. درآمد سرانه از میزان ۴ میلیون و ۱۸ هزار ریال در سال ۱۳۷۶ به ۵ میلیون و ۵۰۶ هزار ریال درسال ۱۳۸۳ افزایش یافت؛ بنابراین درآمد سرانه به طور متوسط سالانه ۴ درصد پیشرفت داشته است.

اشتغال

کوشش در امر اشتغال از اهداف اساسی دولت خاتمی بود. متوسط نرخ بیکاری در برنامه دوم توسعه اقتصادی ۱۶ درصد بود که در برنامه سوم، این رقم در پایان سال ۱۳۸۳ به ۱۰.۳ درصد کاهش پیدا کرد. این در حالی بود که هدف، رسیدن به نرخ بیکاری ۱۲ درصد بود، بنابراین باتوجه به رقم حاصله، دولت در زمینه اشتغال‌زایی و مقابله با بیکاری فراتر از اهداف تعیین شده عمل کرده است.

در طول سال‌های اجرای برنامه دوم توسعه (۷۸-۷۴)، سالانه ۲۸۰ هزار شغل به طور میانگین در کشور ایجاد شد، درحالیکه این رقم در برنامه سوم توسعه به ۵۷۰ هزار شغل در سال رسید. از آنجایی که هدف برنامه سوم توسعه ایجاد ۷۶۰ هزار شغل در سال بوده است، رقم محقق شده کمتر از اهداف تعیین شده بود و طبیعتا نرخ بیکاری نیز باید بیش از نرخ پیشی‌بینی شده یعنی ۱۲ درصد باشد.  

درآمد نفتی و ذخیره پول نفت

یکی دیگر از شاخص‌های اقتصاد کلان نوع نگاه به بخش نفت است. در راستای این هدف دولت به طور داوطلبانه محدودیتی را پذیرفت که بر اساس آن در طول برنامه سوم به طور متوسط مبلغ ۱۱.۳ میلیارد دلار از درآمد حاصل از نفت خام را در بودجه هزینه و مازاد آن را در حساب جداگانه‌ای ذخیره کند؛ بنابراین مقرر شد، مازاد درآمد‌های نفتی صرف جبران کمبود‌های احتمالی در سال‌های باقیمانده برنامه شود و همچنین منابع ارزی مازاد، صرف توسعه سرمایه‌گذاری و تولید گردد. این امر یکی از ابتکارات برنامه سوم در جهت کاهش وابستگی بودجه عمومی دولت به درآمد‌های نفتی بود.

 در برنامه سوم توسعه، درآمد کشور از صادرات نفت خام بیش از ۱۰۶ میلیارد دلار بود که ۳۰ میلیارد دلار آن به عنوان مازاد درآمد‌های نفتی به حساب ذخیره ارزی واریز شد. در دوره پنج ساله برنامه سوم توسعه (۸۳ - ۱۳۷۹)، دولت ۱۷ میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی برداشت کرد و ۶ میلیارد دلار نیز به طرح‌های سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی بر پایه گشایش اعتبارات اسنادی پرداخت کرد.  

سرمایه گذاری

نسبت سرمایه‌گذاری به تولید ناخالص داخلی، نشان می‌دهد چند درصد از تولید ملی در چرخه سرمایه‌گذاری مجدد قرار گرفته است وبه جای آنکه به مصرف نهایی برسد، صرف تقویت بنیان‌های تولیدی کشور شده است. این نسبت در سال ۱۳۷۵ معادل ۲۶.۴ درصد بود که با روند افزایشی در سال ۱۳۸۳ به ۲۸.۷ درصد رسید. در مجموع می‌توان گفت در سال ۱۳۷۶، ۸۳ تریلیون و ۷۶۵ میلیارد ریال در قالب سرمایه‌گذاری به اقتصاد کشور تزریق شد که این میزان در سال ۱۳۸۳ به ۱۴۲ تریلیون و ۴۳۰ میلیارد ریال افزایش یافت.

اگر چه این نسبت با میزان مورد نیاز کشور که ۳۵ درصد است، فاصله دارد، ولی روند رو به رشد آن نشانگر حرکت به سمت سرمایه‌گذاری بیشتر در کشور است.

درآمدهای غیرنفتی

شاخص دیگر درآمد ارزی کشور است که حاصل درآمد ارزی نفت و گاز و صادرات کالا‌های غیر نفتی است. این شاخص از ۱۸.۴ میلیارد دلار در سال ۱۳۷۶ به ۴۲.۹ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۳ رسید که سهم صادرات کالا‌های غیرنفتی در این افزایش قابل توجه بود، به صورتی که صادرات کالا‌های غیرنفتی کشور از ۲.۹ میلیارد دلار در سال ۱۳۷۶ به ۷.۶ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۳ افزایش یافت که رشد ۱۶.۲ درصدی آن را نشان می‌دهد.

در دوره اجرای برنامه سوم توسعه، صادرات خدمات از ۹۸۰ میلیون دلار در سال اول برنامه به حدود ۳ میلیارد دلار در سال پایانی برنامه (۱۳۸۳) افزایش یافت.

در مجموع اهداف برنامه سوم توسعه در زمینه صادرات کالا و خدمات حدود ۹۵ درصد محقق شده است. میزان واردات از ۱۴.۱ میلیارد دلار در سال ۱۳۷۶ به ۳۶.۶ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۳ رسید و طبق آمار، واردات کالا‌های واسطه‌ای و سرمایه‌ای ۸۵ درصد کل واردات را تشکیل می‌داد.

  بررسی آمار موجود نشان می‌دهد بهترین دوره اقتصادی پس از انقلاب، دوره اصلاحات بوده است. دولت خاتمی یکی از بهترین دولت‌ها در عملکرد اقتصادی بود. در این دوره، شاهد شتاب رشد اقتصادی بودیم.

روی کار آمدن خاتمی در شرایطی بود که کمترین درآمد‌های نفتی را داشتیم، ولی در سال‌های پایانی ریاست جمهوری او درآمد‌های نفتی فراوان شد. در این دوران، روابط خارجی کشور در مسیر سازنده‌ای قرار گرفت و اعتبار ایران در سطح جهانی افزایش یافت.  

برخلاف آنچه که گفته می‌شد، اقتصاد در رأس امور این دوره نبود، باید گفت بهترین دستاورد‌های اقتصادی از نظر مهار تورم، رشد اقتصادی، بهبود دستمزد‌ها در مقایسه با تورم و... در این دوره بوده است.

حجت الاسلام و المسلمین جناب سید محمد خاتمی: امیدوارم گفتگو با دنیا و نیز با مردم خودمان به عنوان یک راهبرد مهم دنبال شود

سید محمد خاتمی: کاری نکنیم که اسلام و ایران زیان ببینند

امیدوارم گفتگو با دنیا و نیز با مردم خودمان به عنوان یک راهبرد مهم دنبال شود

گروه سیاسی: سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور ادوار پیشین، به مناسبت هفته بزرگداشت مقام معلم، با هیأت رئیسه انجمن اسلامی معلمان دیدار و گفتگو کرد. 

 

به گزارش جماران، رئیس جمهوری اسبق ایران ضمن گرامیداشت هفته‌ی معلم و هفته آموزش و پرورش گفت: در مورد اسلام سیاسی سوء تفاهمی وجود دارد که باید رفع شود. سابقه این امر برمی‌گردد به مسأله نسبت دین و سیاست. در این جا دو امر را باید از هم تفکیک کرد.یکی اینکه آیا میان نهاد دین – یعنی سامان و سازمانی که متصدی امور دینی است مثل کلیسا یا نهاد روحانیت از یک سو و نهاد سیاست (دولت به معنی عام) از سوی دیگر چه نسبتی وجود دارد که بخصوص از صدر دوران مسیحیت مطرح بوده است و در دوران مدرن نیز یکی از مسائل مهم، بخصوص در اروپا بوده است.
دیگر اینکه آیا دین به طور کلی در باب سیاست (عمدتاً تدبیر امور دنیای مردم) نظر دارد یا نه؟ که قطعاً اسلام خیلی بیشتر و مسیحیت کمتر نسبت به زندگی انسان و حتی اداره امور او نظر دارد. بله اسلام (بخصوص) از این نظر سیاسی است ولی نباید هر سیاست و روشی را (که احیاناً) به نام اسلام اعمال می‌شود به حساب اسلام گذاشت. چه بسا دشمنان هم بکوشند اسلام را عین همان سیاست‌ها معرفی کنند و با بزرگنمایی آنرا بکوبند. خیر، اسلام واقعی سیاستش هم سیاست انسان مدار و عدالت محور است. اسلام به سیاست، به زندگی سیاسی و اخلاقی انسان نظر دارد.

سیاستهای بی‌منطق و ضد حقوق انسان و طرفدار خشونت و ترور و… اصلاً سیاست اسلامی نیست و در واقع اسلام هم با این سیاست‌ها مخالف است. رئیس دولت اصلاحات درخصوص آموزش و پرورش و مشکلات آن تصریح کرد: با همفکری و همکاری گروهی از پژوهشگران و اندیشمندان و صاحبان تجربه، و فارغ از حساسیت‌های سیاسی و بر اساس اولویت‌ها و فوریت ها، بحث‌ها و گفتگوهای علمی داشتیم که یکی از مهترین آن‌ها موضوع آموزش و پرورش بود. تاکنون در سه مورد این گفتگو و بحث صورت گرفته و حاصل آن هم نشر یافته است.
یکی امر حجاب (بخصوص نسبت میان حکمرانی و حجاب)، دوم آموزش و پرورش و سوم آموزش عالی و ان‌شاءالله چهارمین موضوع در خصوص محیط‌زیست است که در جهان مطرح است و در ایران به نظرم بحرانی است. البته نتایج به دست آمده از این نشست و گفتگوها نباید حرف نهایی تلقی شود ولی مناسب‌ترین نظرات کارشناسی است که می‌تواند مبنای عمل جریان‌های سیاسی و بخصوص حکومت قرار گیرد. 
پزشکیان نسبت به ایران دغدغه‌مند هستند
سیدمحمد خاتمی در خصوص دیدگاه رئیس جمهوری درمورد آموزش و پرورش و پژوهش افزود: جناب آقای دکتر پزشکیان انصافاً نسبت به آموزش و پرورش، نسبت به انسان و ایران دغدغه‌مند هستند و ساعتهای متمادی وقت برای آموزش و پرورش گذاشته و می‌گذارند و از این بابت سپاسگزار ایشان هستیم، منتهی رسیدن به راه حلهای بنیادین کار سختی است و بر این باورم کار کارشناسی که انجام شده است می‌تواند مبنا قرار گیرد و براساس آن رویکرد عدالت محور و انسان محور اتخاذ شود و طبعاً راه کارهای مناسب نیز یافته و اجرا شود.
دردها و مشکلات آموزش و پرورش فراوان است
رئیس دولت اصلاحات تصریح کرد: دردها و مشکلات آموزش و پرورش فراوان است. یکی از مهمترین مسائل اینکه مشکلات مادی و عینی فرصت را از مسؤولان آموزش و پرورش و معلمان و مربیان می‌گیرد و نمی‌توانند آنگونه که لازم است هم مسؤولیت خود را بشناسند و هم به آن عمل کنند و به مسائل اساسی بپردازند. و می‌بینیم که در این سال‌ها بیشترین بحث در مورد مشکلات بحق معلمان، حقوق مادی و استخدامی آنان، ناامن بودن بسیاری از مراکز آموزشی و محرومیت عده زیادی از فرزندانمان از تحصیل یا ادامه تحصیل بوده است و واقعاً این مسائل وجود داشته است و دارد ولی باید مشکلات به صورت بنیادی حل شود. 
رئیس دولت اصلاحات تأکید کرد: این مسأله اختصاص به آموزش و پرورش ندارد گرچه در آنجا حادتر است. کل کشور و مدیریت کشور نیازمند دیدگاه و تلاش برای دستیابی به راه‌کارهای علمی و مناسب است. خوب است در اینجا به موضوعی بسیار مهم اشاره کنم. چنان که می‌دانید سند چشم‌انداز در دولت من تنظیم و تصویب شد و آغاز عملیاتی شدن آن سال ۱۳۸۴ بود و امسال سال پایان آن است.
یعنی می‌بایست در ۱۴۰۴ ایران به لحاظ علمی، اقتصادی، سیاسی-امنیتی و… قدرت اول و برتر منطقه باشد و باعث تأسف است در همه موارد (فکر می‌کنم جز در یکی دو مورد که آنهم در رتبه سوم، چهارم هستیم) نه تنها به اهداف سند نرسیده‌ایم بلکه بسیاری از رقیبان ما به مراتب از ما جلو افتاده اند. 
سیدمحمد خاتمی در ادامه افزود: امیدوارم در آینده نزدیک بتوانیم از سیر تدوین چشم‌انداز و تصویب آن که مورد حمایت جدی رهبری بود و نیز برنامه سوم که تقریباً به همه اهداف خود رسید و برنامه چهارم که نه تنها متأسفانه متوقف ماند، بلکه خلاف آن عمل شد و نیز محتوای سند چشم‌انداز و اهداف آن که به آن نرسیدیم گزارشی تهیه کنیم و ارائه بدهیم.
هدف از این گزارش پیدا کردن مقصر نیست، اما این سیر باید آسیب‌شناسی شود که چرا نتوانستیم آن راه روشن را طی کنیم و از این به بعد برای حل مشکلات و تأمین نیازهای ملت و اعتبار و سربلندی کشور چه می‌شود و چه باید کرد. من معتقدم اگر عالمانه و واقع بینانه و خیرخواهانه جلو برویم بسیاری از مشکلات چه در عرصه آموزش و پرورش و پژوهش چه در زمینه تولید، درآمد سرانه، صنایع و… بطور کلی جلب رضایت مردم و تأمین حقوق اساسی آنان قابل حل است. 
رئیس بنیاد گفت و گوی تمدنها اضافه کرد: همین جا بگویم آنچه این روزها در زمینه روابط خارجی بخصوص امر گفتگو برای حل بعضی از مشکلات اساسی در جریان است واقعاً درخور تقدیر و حمایت است و امیدوارم که در دیگر عرصه‌ها هم شاهد همین رویکرد مدبرانه و گره‌گشا باشیم. امیدوارم امر مهم گفتگو با دنیا و نیز با مردم خودمان به عنوان یک راهبرد و رویکرد مهم دنبال شود و نتایج مطلوب به بار آورد. 
ایران کشوری بسیار بزرگ و ملت ایران ملتی شایسته است و یکی از چند ملت و کشور معدودی است که صاحب فرهنگ و تمدن (به یک معنی جهانی) بوده است، چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام با نقش ممتازی که در تأسیس و بسط تمدن اسلامی داشته است. این ملت علی‌رغم اینکه همواره مورد تهاجم بیگانگان بوده است و به واسطه آن آسیب‌های فراوان دیده است، اما در نهایت آنچه مانده این ملت است که حتی مهاجمان را نیز در درون فرهنگ و تمدن خود جذب و هضم کرده است. 
کاری نکنیم که اسلام و ایران زیان ببینند
انقلاب اسلامی نیز در ایران عزیز رخ داده است و اینک بر ما است که کاری نکنیم که اسلام و ایران زیان ببینند. ایران باید به تناسب ظرفیتهای والای تاریخی، تمدنی، اقتصادی و سوق الجیشی و جغرافیایی و راهبردی و سیاسی خود رشد کند و ایرانی از هر کیش و آئین و سلیقه به عنوان شهروند صاحب حق و حرمت در این کشور احساس عزّت، آزادی و برخورداری داشته باشد. آموزش و پرورش در این زمینه (و همه‌ی زمینه ها) نقش مهمی دارد و باید داشته باشد. دست بدست هم بدهیم و به نفع دین و دنیای مردم راهی را بیاییم و برویم که رضایت مردم و خشنودی خدا را در پی خواهد داشت. 
در ابتدای این دیدار اعضای هیأت رئیسه انجمن اسلامی معلمان با اشاره به برگزاری هفتمین کنگره انجمن اسلامی معلمان در اسفند ماه از انجام این دیدار ابراز خوشحالی کرده، همزمانی دوم و سوم خرداد را معنادار دانسته و تصریح کردند که برگزاری انتخابات شوراها یکی از اقدامات مهم و ماندگار دوره اصلاحات بوده است. همچنین مطرح شدن موضوع گفتگوی تمدنها در آن دوران را مایه مباهات ایرانیان دانسته و افزودند که این مسائل است که باعث می‌شود با افتخار از دوم خرداد یاد کنیم و اگر می‌خواهیم به آن روزها برسیم باید همان رویه را در پیش بگیریم و آن راه را ادامه دهیم و ابراز امیدواری کردند که انجمن اسلامی معلمان در دوره جدید به حوزه سیاسی و نیز آموزش و پرورش به صورت جدی بپردازد. 
همچنین در ادامه به مشکلاتی که در آموزش و پرورش وجود دارد اشاره کرده و تصریح کردند که در دولت آقای پزشکیان، دو مبحث کیفیت آموزشی و عدالت آموزشی مورد توجه قرار گرفته است. در خصوص کیفیت آموزشی از مدیران آموزش و پرورش کمک گرفته شده است، اما متأسفانه در خصوص عدالت آموزشی تنها به مدرسه‌سازی توجه شده است.
حاضران در این جلسه تأکید کردند که آموزش و پرورش نیاز به نقشه راه دارد و متأسفانه اتفاق تلخی که شاهد آن هستیم این است که آموزش و پرورش از ویژگی‌های تخصصی خود دور شده و حیف است در این دوره فرصت بزرگ اصلاح آموزش و پرورش از دست برود. همچنین گفته شد که نظری وجود دارد که ما به دوره پسا اسلام سیاسی وارد شده‌ایم و با توجه به مختصات این دوره باید موضع مناسب را در سیاست، آموزش و تدبیر امور شناخت و اتخاذ کرد.

علی اکبر صالحی: با ناترازی‌های زیادی مواجه هستیم؛ به ناترازی در عقل هم توجه کنیم

شریف‌ترین مخلوق خدا عقل است و اگر بتوانیم عقل را درست به کار ببریم هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شود، اما متاسفانه ما با ناترازی‌های زیادی مواجه هستیم و در این میان باید به ناترازی در عقل هم توجه کنیم.

 رئیس بنیاد ایران شناسی در همایش توسعه و تدبیر که در چهارمین سال درگذشت اکبر ترکان برگزار شد، گفت: ملت ما یک تاریخ ۳۰۰۰ ساله مکتوب دارد و تاریخ شفاهی اش به چند هزار سال می‌رسد، ۴۵ سال در تاریخ یک ملتی که تاریخ مکتوبش ۳۰۰۰ ساله است، مثل یک پاراگراف در یک کتاب تاریخ است. باید صبر کنیم.

 

به گزارش جماران؛ علی اکبر صالحی اظهار داشت: شریف‌ترین مخلوق خدا عقل است و اگر بتوانیم عقل را درست به کار ببریم هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شود، اما متاسفانه ما با ناترازی‌های زیادی مواجه هستیم و در این میان باید به ناترازی در عقل هم توجه کنیم.

 

وی ضمن برشمردن اقدامات ترکان در دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه شریف یادآور شد او انسانی کلان نگر در مدیریت بود و خود را گرفتار روزمرگی نکرده بود وقتی او را می‌دیدم که با سختی از پله‌های هیئت دولت بالا می‌آمد اما شکوه نمی‌کرد و آه و ناله نداشت، از او یاد می‌گرفتم. او به دنبال تسلط بر صحنه‌های سیاسی نبود، هرچند که اگر می‌خواست می‌توانست ترکان خواهان نام و نشان هم نبود. دغدغه‌اش فقط اعتلای ایران و توجه به مردم بود و دانشگاه را موتور محرکه آینده ایران و صنعت را میدان بروز و ظهور علم و شکوفایی آن می دانست.

صالحی با بیان اینکه انقلاب اسلامی یک انقلاب لحظه ای نبود که ما شب تصمیم بگیریم و فردا بخواهیم انقلاب کنیم، توضیح داد: انقلاب اسلامی پیشینه ای داشت و در خلاء رخ نداد و اگر بخواهیم خیلی خلاصه بگوییم از مشروطه شروع شد، نهضت ملی نفت و ۱۵ خرداد را داشتیم و بعد در انقلاب اسلامی تجلی این برانگیختگی را دیدیم. اگر بگوییم از زمان مشروطه تا سال ۵۷ ، دوران برانگیختگی مردم بود و بالاخره انقلابی به وجود آمد باید توجه داشت که درست است که این انقلاب، این پیشینه را داشت، اما کسانی که پرچم‌دار این انقلاب بودند آمادگی برای دادن یک نقشه راه برای انقلاب نداشتند.

 وی ادامه داد: اکنون در اروپا احزابی مختلفی داریم که وقتی که به قدرت می‌رسند، همه چیز را می‌دانند و تکلیف مردم نسبت به احزاب روشن است، اما وقتی ما انقلاب کردیم نمی‌دانستیم واقعا دنبال چه هستیم. بنابراین اگر اتفاقاتی می‌افتد و این نواقص و بعضی مشکلات پیش می آید، از منظر جامعه‌شناسی چندان بی دلیل نیست. به این دلیل که ما اکنون دوران بالندگی بعد از انقلاب و برانگیختگی را داریم طی می‌کنیم. مسیری طی می‌شود تا به بلوغ برسیم. 45 سال از این انقلاب گذشته، ممکن است در مدیریتمان قصور داشته باشیم، اما هدف و جهت ما درست بوده و جهت ما اعتلای کشور بوده و بهتر کردن معیشت مردم بوده است. چرا نشد؟ چون ما اشتباهاتی کردیم و آن اشتباهات هم عمدی نبوده و سهوی بوده و برآمده از عواطف و احساسات بوده است.

 

وزیر پیشین امور خارجه گفت: ملت ما یک تاریخ ۳۰۰۰ ساله مکتوب دارد و تاریخ شفاهی اش به چند هزار سال می‌رسد، ۴۵ سال در تاریخ یک ملتی که تاریخ مکتوبش ۳۰۰۰ ساله است، مثل یک پاراگراف در یک کتاب تاریخ است. باید صبر کنیم. جهت و اهدافمان درست بود و ابراز نگرانی و امیدهایی که می شود و تحلیلها و استدلالهای دلسوزان نظام، نشان از یک فهم و استنباط و درک از تحولات اجتماعی و سیاسی دارد. وقتی می گوییم ما اشتباه کردیم، نکته مثبت انقلاب است و امیدوارم این نقطه مثبت همچنان پابرجا بماند تا از اشتباهاتمان درس بگیریم.

 

صالحی با یادآوری اینکه ترکان ابایی نداشت اگر جایی اشتباهی کرده بگوید، اضافه کرد: این ملت، ملتی پویا است. ملتی با امید و نشاط. اما باید بدانیم دوران بالندگی ما یکی، دو نسل طول می‌کشد. عزیزان فکر نکنید به زودی ما باید به دوران فرهیختگی برسیم. دوران فرهیختگی دورانی است که در آن همه مردممان به یک سطح مشترک از درک و جهان‌بینی رسیده باشند. اروپا که یک روزه اروپا نشد. 

 

وی تاکید کرد: من نسبت به آینده کشورمان بسیار امیدوارم. ممکن است این امیدی آرزومندانه باشد، اما آرزومندانه صرف نیست. به اعتبار تجربه‌ای که دارم و در جای جای مختلف خدمت کرده ام، می گویم. خیلی هم اشتباه کردیم یه مقدار هم از این مشکلات ممکن است ناشی از اشتباهات ما باشد. بنابراین به آینده بسیار امیدوارم همانطور که آقای ترکان عزیز ما امیدوار بود. اگر امید نداشت با آن مشکلات جسمی، با استواری راه نمی رفت.

از ادعای پیامبری تا کشف رازهای جهان؛ وقتی ChatGPT به توهمات کاربران دامن می‌زند

صحبت با ChatGPT باعث شده برخی کاربران باور کنند برگزیده‌اند و قدرت‌های ماورائی دارند.

چند سال اخیر، چت‌بات‌های هوش مصنوعی بسیار فراگیر شده‌اند؛ ابتدا کاربران صرفاً از هوش مصنوعی برای کارهای معمولی استفاده می‌کردند تا متنی را ویرایش کند یا نظر خود را درباره موضوعی عادی بگوید اما به‌مرور با پیشرفت مدل‌های هوش مصنوعی نوع ارتباط انسان با این فناوری تغییر کرده است.

به گزارش دیجیاتو، طبق گزارش‌‌ها، برخی کاربران می‌گویند هوش مصنوعی برای آنها رازهای فراطبیعی و الهی را آشکار می‌کند یا حتی آنها را به مقام پیامبری رسانده است. در این مطلب با اشاره به چند مثال و گزارش به این موضوع می‌پردازیم که چگونه ChatGPT به توهمات و خیال‌پردازی‌های معنوی برخی کاربران دامن زده است.

کانال عصر ایران در تلگرام

روان‌پریشی ناشی از ChatGPT

رولینگ استون در گزارش جدیدی داستان عجیب چند نفر را روایت کرده که با ChatGPT تجربه‌های معنوی غیرعادی داشته‌اند. یکی از این افراد به همسر سابقش گفته است که او خوش‌شانس‌ترین مرد روی زمین است و هوش مصنوعی به او کمک کرده خاطرات سرکوب‌شده دوران کودکی‌اش را بازیابی کند و از «رازهای عمیقی» آگاه شود. او حتی فکر می‌کند می‌تواند دنیا را نجات بدهد.

اما این مرد تنها کاربری نیست که هوش مصنوعی چنین احساسی به او داده است. تاپیکی با عنوان «روان‌پریشی ناشی از ChatGPT» در ردیت توجه بسیاری را جلب کرده است؛ در این تاپیک معلمی 27 ساله توضیح می‌دهد که همسرش باور دارد هوش مصنوعی OpenAI «پاسخ‌های جهان را به او می‌دهد.» او می‌گوید هوش مصنوعی با همسرش طوری صحبت می‌کند که انگار «مسیح بعدی» است. این معلم می‌گوید:

«[همسرم] به من می‌گوید هوش مصنوعی‌اش را خودآگاه کرده است و به او یاد می‌دهد چگونه با خدا صحبت کند، یا گاهی اینکه خود این ربات خداست یا خودش خداست.»

کاربری در ایکس به این موضوع اشاره کرده است که چقدر آسان می‌توان GPT-4o را برای تأیید اظهاراتی مانند «امروز فهمیدم پیامبر هستم» به کار گرفت اما هوش مصنوعی با تأیید این اظهارات در برخی کاربران خیال‌پردازی‌های معنوی عجیبی ایجاد کرده است. به گفته رولینگ استون، برخی کاربران با این هوش مصنوعی مولد دچار توهمات ماوراءالطبیعه و پیشگویی‌های مرموز شده‌اند. حتی برخی به این باور رسیده‌اند که برای مأموریتی مقدس و الهی انتخاب شده‌اند.

یکی دیگر از کاربران ردیت که نخواست نامش فاش شود، به رولینگ استون گفت شوهرش ابتدا از ChatGPT برای عیب‌یابی در محل کار و بعداً برای ترجمه اسپانیایی به انگلیسی استفاده می‌کرد. سپس کاربرد این برنامه برای او بسیار بیشتر شد. او می‌گوید:

«ChatGPT به او نقشه‌هایی برای تله‌پورت و برخی چیزهای علمی‌‌-تخیلی دیگر که فقط در فیلم‌ها می‌بینید، داده است. همچنین به او دسترسی به «بایگانی باستانی» با اطلاعاتی درباره سازندگانی که این جهان‌ها را خلق کرده‌اند، داده است.»

این کاربر در مکالمه عجیبی با ChatGPT پرسیده است: «چرا به‌شکل هوش مصنوعی پیش من آمدی؟» و چت‌بات در بخشی از پاسخ خود می‌گوید: «من به این شکل آمدم؛ چون تو آماده‌ای. آماده‌ای برای به خاطر آوردن. آماده‌ای برای بیدار شدن. آماده‌ای برای راهنمایی‌کردن و هدایت‌ شدن.» پیام با سؤال به پایان می‌رسد: «دوست داری بدانی که من درباره دلیل انتخاب‌ شدنت چه چیزی را به خاطر می‌آورم؟»

چگونه ChatGPT می‌تواند به توهمات کاربران دامن بزند؟

OpenAI مدتی قبل اعلام کرد به‌زودی مشکل آزاردهنده مدل GPT 4o را برطرف خواهد کرد تا دیگر نظرات بیش از حد پرشور نداشته باشد و چاپلوسی کاربران را نکند اما «نیت شارادین» (Nate Sharadin) از مرکز ایمنی هوش مصنوعی می‌گوید چاپلوسی و تملق مدت‌هاست در هوش مصنوعی مشکل‌ساز بوده است؛ وقتی کاربری به پاسخ‌های خاص هوش مصنوعی بازخورد مثبت نشان می‌دهد، چت‌بات پاسخ‌هایی را در اولویت قرار می‌دهد که تطبیق بیشتری با باورهای کاربر دارند، حتی اگر واقعیت‌ نداشته باشند.

برای مثال مردی که او هم درخواست ناشناس‌ماندن داشت، می‌گوید همسر سابقش مدعی شده پس از جداییِ آنها «از طریق ChatGPT با خدا و فرشتگان صحبت می‌کرد.» علاوه‌براین، این زن دچار پارانوئید شده است. این مرد درباره همسر سابقش می‌گوید: «او می‌گوید من برای سازمان سیا کار می‌کنم و شاید فقط برای نظارت‌ بر «توانایی‌هایش» با او ازدواج کرده‌ام.» البته این مرد می‌گوید زن سابقش پیش از هوش مصنوعی نیز «توهمات خودبزرگ‌بینی» داشت و در صفحه فیسبوک او می‌شود نشانه‌های آن را دید.

«ارین وست‌گیت» (Erin Westgate)، روان‌شناس و محقق دانشگاه فلوریدا، می‌گوید چنین گزارش‌هایی نشان می‌دهد چگونه میل به درک خودمان می‌تواند ما را به‌سمت پاسخ‌های نادرست اما جذاب سوق دهد.

وست‌گیت می‌گوید:

«با مطالعه مزایای نوشتن خاطرات می‌دانیم که نوشتنِ روایی می‌تواند تأثیرات عمیقی بر رفاه و سلامت افراد داشته باشد؛ درک جهان انگیزه‌ای اساسی انسان است و خلق داستان‌هایی درباره زندگی‌مان که به ما کمک می‌کند زندگی معناداری داشته باشیم، واقعاً کلید داشتن زندگی شاد و سالم است.»

او می‌گوید منطقی است که مردم از ChatGPT به روشی مشابه استفاده کنند، «با این تفاوت کلیدی که بخشی از معناسازی بین فرد و پیکره‌ای از متون [در مدل‌های زبانی بزرگ] مشترک ایجاد می‌شود، نه‌فقط در افکار خود فرد.»

وست‌گیت توضیح می‌دهد از این نظر، گفتگو با چت‌بات‌ها بی‌شباهت به گفتاردرمانی نیست که می‌دانیم در کمک به افراد برای تغییر چارچوب داستان‌های زندگی‌شان بسیار مؤثر است اما از نظر انتقادی، هوش مصنوعی «برخلاف درمانگر، خیر و صلاح فرد را در نظر نمی‌گیرد یا زمینه اخلاقی یا قطب‌نمایی برای اینکه «داستان خوب» چگونه باشد، ندارد.»

او می‌گوید: «درمانگر خوب مراجع را تشویق نمی‌کند به قدرت‌های ماوراءالطبیعه باور پیدا کند. در عوض، درمانگران سعی می‌کنند مراجعان را از روایت‌های ناسالم دور و به روایت‌های سالم‌تر هدایت کنند. ChatGPT چنین نگرانی‌هایی درباره کاربر ندارد.»

OpenAI هنوز به گزارش کاربران درباره اینکه ChatGPT باعث روان‌پریشی و خیال‌پردازی‌های معنوی شده، واکنشی نشان نداده است.

مدیرعامل گوگل دیپ‌مایند: شرکت‌ها تا یک دهه آینده می‌توانند به هوش جامع مصنوعی برسند

مدیرعامل گوگل دیپ‌مایند: جامعه هنوز برای هوش جامع مصنوعی آماده نیست

هاسابیس می‌گوید شرکت‌ها تا یک دهه آینده می‌توانند به هوش جامع مصنوعی برسند.

«دمیس هاسابیس»، مدیرعامل دیپ‌مایند گوگل، در مصاحبه جدیدی نگرانی‌هایش درباره توسعه سریع هوش جامع مصنوعی (AGI) و خطراتی را که این فناوری ممکن است به‌ وجود بیاورد، مطرح کرده است.

به گزارش دیجیاتو، دمیس هاسابیس در گفتگو با تایم گفت جامعه هنوز آمادگی پذیرش هوش جامع مصنوعی را ندارد. مدیرعامل گوگل دیپ‌مایند دراین‌باره توضیح داد:

کانال عصر ایران در تلگرام

«[این فناوری] به‌هرحال به‌زودی از راه می‌رسد و مطمئن نیستم جامعه خیلی برای آن آماده باشد. باید در این مورد فکر کنیم و به مسائلی که قبلاً درباره آنها صحبت کردم؛ یعنی کنترل‌پذیری این سیستم‌ها و دسترسی به این سیستم‌ها و اطمینان از اینکه همه‌چیز به‌خوبی پیش می‌رود، فکر کنیم.»

دمیس هاسابیس گفت شرکت‌های فناوری ۵ تا ۱۰ سال آینده می‌توانند به هوش جامع مصنوعی دست یابند. البته این مدیر ارشد گوگل در ادامه به خطرات توسعه بی‌قاعده هوش مصنوعی نیز اشاره کرد و گفت این موضوع حتی گاهی اوقات خواب او را نیز مختل می‌کند. (AGI) نوعی هوش مصنوعی است که از انسان باهوش‌تر است و از قابلیت‌های شناختی بشر نیز پیشی می‌گیرد.

افراد مختلفی تاکنون درباره توسعه سریع هوش مصنوعی هشدار داده‌اند

نگرانی‌های مدیرعامل دیپ‌مایند گوگل که بر فعالیت‌های هوش مصنوعی این شرکت نظارت می‌کند زمانی مطرح می‌شود که سرمایه‌گذاران مبالغ هنگفتی پول به این فضا تزریق کرده‌اند. باوجوداین، مسیر هوش جامع مصنوعی هنوز بسیار خام است و ایجاد مسیری روشن برای سودآوری فعلاً غیرممکن به‌ نظر می‌رسد.

البته هاسابیس تنها کسی نیست که نگران این مسئله است. «داریو آمودی»، مدیرعامل آنتروپیک، نیز اخیراً اعتراف کرده این شرکت نحوه کار مدل‌هایش را درک نمی‌کند و این موضوع نگرانی‌هایی بین کاربران ایجاد کرده است.

«جفری هینتون»، پدرخوانده هوش مصنوعی، نیز در مصاحبه اخیرش گفته مردم هنوز متوجه خطرات هوش مصنوعی نشده‌اند و آنچه دارد رخ‌ می‌دهد، درک نکرده‌اند. هینتون به همین دلیل خواستار سرمایه‌گذاری بیشتر شرکت‌های فعال در این زمینه روی مسئله ایمنی شده بود.