سید محمد خاتمی: امیدوارم گفتگو با دنیا و نیز با مردم خودمان به عنوان یک راهبرد مهم دنبال شود

سید محمد خاتمی: کاری نکنیم که اسلام و ایران زیان ببینند

امیدوارم گفتگو با دنیا و نیز با مردم خودمان به عنوان یک راهبرد مهم دنبال شود

گروه سیاسی: سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور ادوار پیشین، به مناسبت هفته بزرگداشت مقام معلم، با هیأت رئیسه انجمن اسلامی معلمان دیدار و گفتگو کرد. 

 

به گزارش جماران، رئیس جمهوری اسبق ایران ضمن گرامیداشت هفته‌ی معلم و هفته آموزش و پرورش گفت: در مورد اسلام سیاسی سوء تفاهمی وجود دارد که باید رفع شود. سابقه این امر برمی‌گردد به مسأله نسبت دین و سیاست. در این جا دو امر را باید از هم تفکیک کرد.یکی اینکه آیا میان نهاد دین – یعنی سامان و سازمانی که متصدی امور دینی است مثل کلیسا یا نهاد روحانیت از یک سو و نهاد سیاست (دولت به معنی عام) از سوی دیگر چه نسبتی وجود دارد که بخصوص از صدر دوران مسیحیت مطرح بوده است و در دوران مدرن نیز یکی از مسائل مهم، بخصوص در اروپا بوده است.
دیگر اینکه آیا دین به طور کلی در باب سیاست (عمدتاً تدبیر امور دنیای مردم) نظر دارد یا نه؟ که قطعاً اسلام خیلی بیشتر و مسیحیت کمتر نسبت به زندگی انسان و حتی اداره امور او نظر دارد. بله اسلام (بخصوص) از این نظر سیاسی است ولی نباید هر سیاست و روشی را (که احیاناً) به نام اسلام اعمال می‌شود به حساب اسلام گذاشت. چه بسا دشمنان هم بکوشند اسلام را عین همان سیاست‌ها معرفی کنند و با بزرگنمایی آنرا بکوبند. خیر، اسلام واقعی سیاستش هم سیاست انسان مدار و عدالت محور است. اسلام به سیاست، به زندگی سیاسی و اخلاقی انسان نظر دارد.

سیاستهای بی‌منطق و ضد حقوق انسان و طرفدار خشونت و ترور و… اصلاً سیاست اسلامی نیست و در واقع اسلام هم با این سیاست‌ها مخالف است. رئیس دولت اصلاحات درخصوص آموزش و پرورش و مشکلات آن تصریح کرد: با همفکری و همکاری گروهی از پژوهشگران و اندیشمندان و صاحبان تجربه، و فارغ از حساسیت‌های سیاسی و بر اساس اولویت‌ها و فوریت ها، بحث‌ها و گفتگوهای علمی داشتیم که یکی از مهترین آن‌ها موضوع آموزش و پرورش بود. تاکنون در سه مورد این گفتگو و بحث صورت گرفته و حاصل آن هم نشر یافته است.
یکی امر حجاب (بخصوص نسبت میان حکمرانی و حجاب)، دوم آموزش و پرورش و سوم آموزش عالی و ان‌شاءالله چهارمین موضوع در خصوص محیط‌زیست است که در جهان مطرح است و در ایران به نظرم بحرانی است. البته نتایج به دست آمده از این نشست و گفتگوها نباید حرف نهایی تلقی شود ولی مناسب‌ترین نظرات کارشناسی است که می‌تواند مبنای عمل جریان‌های سیاسی و بخصوص حکومت قرار گیرد. 
پزشکیان نسبت به ایران دغدغه‌مند هستند
سیدمحمد خاتمی در خصوص دیدگاه رئیس جمهوری درمورد آموزش و پرورش و پژوهش افزود: جناب آقای دکتر پزشکیان انصافاً نسبت به آموزش و پرورش، نسبت به انسان و ایران دغدغه‌مند هستند و ساعتهای متمادی وقت برای آموزش و پرورش گذاشته و می‌گذارند و از این بابت سپاسگزار ایشان هستیم، منتهی رسیدن به راه حلهای بنیادین کار سختی است و بر این باورم کار کارشناسی که انجام شده است می‌تواند مبنا قرار گیرد و براساس آن رویکرد عدالت محور و انسان محور اتخاذ شود و طبعاً راه کارهای مناسب نیز یافته و اجرا شود.
دردها و مشکلات آموزش و پرورش فراوان است
رئیس دولت اصلاحات تصریح کرد: دردها و مشکلات آموزش و پرورش فراوان است. یکی از مهمترین مسائل اینکه مشکلات مادی و عینی فرصت را از مسؤولان آموزش و پرورش و معلمان و مربیان می‌گیرد و نمی‌توانند آنگونه که لازم است هم مسؤولیت خود را بشناسند و هم به آن عمل کنند و به مسائل اساسی بپردازند. و می‌بینیم که در این سال‌ها بیشترین بحث در مورد مشکلات بحق معلمان، حقوق مادی و استخدامی آنان، ناامن بودن بسیاری از مراکز آموزشی و محرومیت عده زیادی از فرزندانمان از تحصیل یا ادامه تحصیل بوده است و واقعاً این مسائل وجود داشته است و دارد ولی باید مشکلات به صورت بنیادی حل شود. 
رئیس دولت اصلاحات تأکید کرد: این مسأله اختصاص به آموزش و پرورش ندارد گرچه در آنجا حادتر است. کل کشور و مدیریت کشور نیازمند دیدگاه و تلاش برای دستیابی به راه‌کارهای علمی و مناسب است. خوب است در اینجا به موضوعی بسیار مهم اشاره کنم. چنان که می‌دانید سند چشم‌انداز در دولت من تنظیم و تصویب شد و آغاز عملیاتی شدن آن سال ۱۳۸۴ بود و امسال سال پایان آن است.
یعنی می‌بایست در ۱۴۰۴ ایران به لحاظ علمی، اقتصادی، سیاسی-امنیتی و… قدرت اول و برتر منطقه باشد و باعث تأسف است در همه موارد (فکر می‌کنم جز در یکی دو مورد که آنهم در رتبه سوم، چهارم هستیم) نه تنها به اهداف سند نرسیده‌ایم بلکه بسیاری از رقیبان ما به مراتب از ما جلو افتاده اند. 
سیدمحمد خاتمی در ادامه افزود: امیدوارم در آینده نزدیک بتوانیم از سیر تدوین چشم‌انداز و تصویب آن که مورد حمایت جدی رهبری بود و نیز برنامه سوم که تقریباً به همه اهداف خود رسید و برنامه چهارم که نه تنها متأسفانه متوقف ماند، بلکه خلاف آن عمل شد و نیز محتوای سند چشم‌انداز و اهداف آن که به آن نرسیدیم گزارشی تهیه کنیم و ارائه بدهیم.
هدف از این گزارش پیدا کردن مقصر نیست، اما این سیر باید آسیب‌شناسی شود که چرا نتوانستیم آن راه روشن را طی کنیم و از این به بعد برای حل مشکلات و تأمین نیازهای ملت و اعتبار و سربلندی کشور چه می‌شود و چه باید کرد. من معتقدم اگر عالمانه و واقع بینانه و خیرخواهانه جلو برویم بسیاری از مشکلات چه در عرصه آموزش و پرورش و پژوهش چه در زمینه تولید، درآمد سرانه، صنایع و… بطور کلی جلب رضایت مردم و تأمین حقوق اساسی آنان قابل حل است. 
رئیس بنیاد گفت و گوی تمدنها اضافه کرد: همین جا بگویم آنچه این روزها در زمینه روابط خارجی بخصوص امر گفتگو برای حل بعضی از مشکلات اساسی در جریان است واقعاً درخور تقدیر و حمایت است و امیدوارم که در دیگر عرصه‌ها هم شاهد همین رویکرد مدبرانه و گره‌گشا باشیم. امیدوارم امر مهم گفتگو با دنیا و نیز با مردم خودمان به عنوان یک راهبرد و رویکرد مهم دنبال شود و نتایج مطلوب به بار آورد. 
ایران کشوری بسیار بزرگ و ملت ایران ملتی شایسته است و یکی از چند ملت و کشور معدودی است که صاحب فرهنگ و تمدن (به یک معنی جهانی) بوده است، چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام با نقش ممتازی که در تأسیس و بسط تمدن اسلامی داشته است. این ملت علی‌رغم اینکه همواره مورد تهاجم بیگانگان بوده است و به واسطه آن آسیب‌های فراوان دیده است، اما در نهایت آنچه مانده این ملت است که حتی مهاجمان را نیز در درون فرهنگ و تمدن خود جذب و هضم کرده است. 
کاری نکنیم که اسلام و ایران زیان ببینند
انقلاب اسلامی نیز در ایران عزیز رخ داده است و اینک بر ما است که کاری نکنیم که اسلام و ایران زیان ببینند. ایران باید به تناسب ظرفیتهای والای تاریخی، تمدنی، اقتصادی و سوق الجیشی و جغرافیایی و راهبردی و سیاسی خود رشد کند و ایرانی از هر کیش و آئین و سلیقه به عنوان شهروند صاحب حق و حرمت در این کشور احساس عزّت، آزادی و برخورداری داشته باشد. آموزش و پرورش در این زمینه (و همه‌ی زمینه ها) نقش مهمی دارد و باید داشته باشد. دست بدست هم بدهیم و به نفع دین و دنیای مردم راهی را بیاییم و برویم که رضایت مردم و خشنودی خدا را در پی خواهد داشت. 
در ابتدای این دیدار اعضای هیأت رئیسه انجمن اسلامی معلمان با اشاره به برگزاری هفتمین کنگره انجمن اسلامی معلمان در اسفند ماه از انجام این دیدار ابراز خوشحالی کرده، همزمانی دوم و سوم خرداد را معنادار دانسته و تصریح کردند که برگزاری انتخابات شوراها یکی از اقدامات مهم و ماندگار دوره اصلاحات بوده است. همچنین مطرح شدن موضوع گفتگوی تمدنها در آن دوران را مایه مباهات ایرانیان دانسته و افزودند که این مسائل است که باعث می‌شود با افتخار از دوم خرداد یاد کنیم و اگر می‌خواهیم به آن روزها برسیم باید همان رویه را در پیش بگیریم و آن راه را ادامه دهیم و ابراز امیدواری کردند که انجمن اسلامی معلمان در دوره جدید به حوزه سیاسی و نیز آموزش و پرورش به صورت جدی بپردازد. 
همچنین در ادامه به مشکلاتی که در آموزش و پرورش وجود دارد اشاره کرده و تصریح کردند که در دولت آقای پزشکیان، دو مبحث کیفیت آموزشی و عدالت آموزشی مورد توجه قرار گرفته است. در خصوص کیفیت آموزشی از مدیران آموزش و پرورش کمک گرفته شده است، اما متأسفانه در خصوص عدالت آموزشی تنها به مدرسه‌سازی توجه شده است.
حاضران در این جلسه تأکید کردند که آموزش و پرورش نیاز به نقشه راه دارد و متأسفانه اتفاق تلخی که شاهد آن هستیم این است که آموزش و پرورش از ویژگی‌های تخصصی خود دور شده و حیف است در این دوره فرصت بزرگ اصلاح آموزش و پرورش از دست برود. همچنین گفته شد که نظری وجود دارد که ما به دوره پسا اسلام سیاسی وارد شده‌ایم و با توجه به مختصات این دوره باید موضع مناسب را در سیاست، آموزش و تدبیر امور شناخت و اتخاذ کرد.

علی اکبر صالحی: با ناترازی‌های زیادی مواجه هستیم؛ به ناترازی در عقل هم توجه کنیم

شریف‌ترین مخلوق خدا عقل است و اگر بتوانیم عقل را درست به کار ببریم هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شود، اما متاسفانه ما با ناترازی‌های زیادی مواجه هستیم و در این میان باید به ناترازی در عقل هم توجه کنیم.

 رئیس بنیاد ایران شناسی در همایش توسعه و تدبیر که در چهارمین سال درگذشت اکبر ترکان برگزار شد، گفت: ملت ما یک تاریخ ۳۰۰۰ ساله مکتوب دارد و تاریخ شفاهی اش به چند هزار سال می‌رسد، ۴۵ سال در تاریخ یک ملتی که تاریخ مکتوبش ۳۰۰۰ ساله است، مثل یک پاراگراف در یک کتاب تاریخ است. باید صبر کنیم.

 

به گزارش جماران؛ علی اکبر صالحی اظهار داشت: شریف‌ترین مخلوق خدا عقل است و اگر بتوانیم عقل را درست به کار ببریم هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شود، اما متاسفانه ما با ناترازی‌های زیادی مواجه هستیم و در این میان باید به ناترازی در عقل هم توجه کنیم.

 

وی ضمن برشمردن اقدامات ترکان در دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه شریف یادآور شد او انسانی کلان نگر در مدیریت بود و خود را گرفتار روزمرگی نکرده بود وقتی او را می‌دیدم که با سختی از پله‌های هیئت دولت بالا می‌آمد اما شکوه نمی‌کرد و آه و ناله نداشت، از او یاد می‌گرفتم. او به دنبال تسلط بر صحنه‌های سیاسی نبود، هرچند که اگر می‌خواست می‌توانست ترکان خواهان نام و نشان هم نبود. دغدغه‌اش فقط اعتلای ایران و توجه به مردم بود و دانشگاه را موتور محرکه آینده ایران و صنعت را میدان بروز و ظهور علم و شکوفایی آن می دانست.

صالحی با بیان اینکه انقلاب اسلامی یک انقلاب لحظه ای نبود که ما شب تصمیم بگیریم و فردا بخواهیم انقلاب کنیم، توضیح داد: انقلاب اسلامی پیشینه ای داشت و در خلاء رخ نداد و اگر بخواهیم خیلی خلاصه بگوییم از مشروطه شروع شد، نهضت ملی نفت و ۱۵ خرداد را داشتیم و بعد در انقلاب اسلامی تجلی این برانگیختگی را دیدیم. اگر بگوییم از زمان مشروطه تا سال ۵۷ ، دوران برانگیختگی مردم بود و بالاخره انقلابی به وجود آمد باید توجه داشت که درست است که این انقلاب، این پیشینه را داشت، اما کسانی که پرچم‌دار این انقلاب بودند آمادگی برای دادن یک نقشه راه برای انقلاب نداشتند.

 وی ادامه داد: اکنون در اروپا احزابی مختلفی داریم که وقتی که به قدرت می‌رسند، همه چیز را می‌دانند و تکلیف مردم نسبت به احزاب روشن است، اما وقتی ما انقلاب کردیم نمی‌دانستیم واقعا دنبال چه هستیم. بنابراین اگر اتفاقاتی می‌افتد و این نواقص و بعضی مشکلات پیش می آید، از منظر جامعه‌شناسی چندان بی دلیل نیست. به این دلیل که ما اکنون دوران بالندگی بعد از انقلاب و برانگیختگی را داریم طی می‌کنیم. مسیری طی می‌شود تا به بلوغ برسیم. 45 سال از این انقلاب گذشته، ممکن است در مدیریتمان قصور داشته باشیم، اما هدف و جهت ما درست بوده و جهت ما اعتلای کشور بوده و بهتر کردن معیشت مردم بوده است. چرا نشد؟ چون ما اشتباهاتی کردیم و آن اشتباهات هم عمدی نبوده و سهوی بوده و برآمده از عواطف و احساسات بوده است.

 

وزیر پیشین امور خارجه گفت: ملت ما یک تاریخ ۳۰۰۰ ساله مکتوب دارد و تاریخ شفاهی اش به چند هزار سال می‌رسد، ۴۵ سال در تاریخ یک ملتی که تاریخ مکتوبش ۳۰۰۰ ساله است، مثل یک پاراگراف در یک کتاب تاریخ است. باید صبر کنیم. جهت و اهدافمان درست بود و ابراز نگرانی و امیدهایی که می شود و تحلیلها و استدلالهای دلسوزان نظام، نشان از یک فهم و استنباط و درک از تحولات اجتماعی و سیاسی دارد. وقتی می گوییم ما اشتباه کردیم، نکته مثبت انقلاب است و امیدوارم این نقطه مثبت همچنان پابرجا بماند تا از اشتباهاتمان درس بگیریم.

 

صالحی با یادآوری اینکه ترکان ابایی نداشت اگر جایی اشتباهی کرده بگوید، اضافه کرد: این ملت، ملتی پویا است. ملتی با امید و نشاط. اما باید بدانیم دوران بالندگی ما یکی، دو نسل طول می‌کشد. عزیزان فکر نکنید به زودی ما باید به دوران فرهیختگی برسیم. دوران فرهیختگی دورانی است که در آن همه مردممان به یک سطح مشترک از درک و جهان‌بینی رسیده باشند. اروپا که یک روزه اروپا نشد. 

 

وی تاکید کرد: من نسبت به آینده کشورمان بسیار امیدوارم. ممکن است این امیدی آرزومندانه باشد، اما آرزومندانه صرف نیست. به اعتبار تجربه‌ای که دارم و در جای جای مختلف خدمت کرده ام، می گویم. خیلی هم اشتباه کردیم یه مقدار هم از این مشکلات ممکن است ناشی از اشتباهات ما باشد. بنابراین به آینده بسیار امیدوارم همانطور که آقای ترکان عزیز ما امیدوار بود. اگر امید نداشت با آن مشکلات جسمی، با استواری راه نمی رفت.

مقاله تازه توماس فریدمن: ترامپ علیه اروپا و نخبگان جهان

مقاله تازه توماس فریدمن درباره دیدار رهبران آمریکا و اسراییل

ترامپ علیه اروپا و نخبگان جهان

    فریدمن نگران از بین رفتن تصویر اخلاقی و ارزشیِ آمریکاست؛ کشوری که زمانی الهام‌بخش آزادی، تکثر و پیشرفت بود و اکنون با شتاب به کشوری خودکامه، تنگ‌نظر، بیگانه‌هراس و مرتجع مبدل می‌شود. 

   عصر ایران؛ لیلا احمدی- مفسری با قواره و شمایل توماس فریدمن نیاز به معرفی ندارد، ولی بد نیست به سیاق همیشه، در آغاز نوشته، توضیح مختصری درباره‌ی دیدگاه‌ کلی نویسنده و نقش تأثیرگذارش در شکل‌دهی به افکار عمومی و گفتمان سیاسی آمریکا داده شود. دیدگاهش به‌طور مرتب در نیویورک‌تایمز منتشر می‌شود و خوانندگان فراوانی در میان سیاست‌مداران، دانشگاهیان و نخبگان دارد.

    او دهه‌هاست که مسائل خاورمیانه و روابط آمریکا با جهان عرب، اسرائیل، چین و روسیه را با عمق فکری و دیدگاهی منحصربه‌فرد روایت می‌کند. غالب سیاست‌گذاران، خواه موافق یا مخالف، تحلیل‌های او را دنبال می‌کنند و همگی در این‌باره اتفاق‌نظر دارند که فریدمن، اشارات قابل‌تأمل و تحلیل‌های بحث‌برانگیزی دارد. او یکی از مهم‌ترین منتقدان سیاست‌های داخلی و خارجی آمریکا است و در دوره‌های مختلف، نقدهای جدی و تأثیرگذاری ارائه داده است. 

کانال عصر ایران در تلگرام

  دیدگاهش پلی است میان نخبگان و عموم مردم. فریدمن می‌تواند مفاهیم پیچیده‌ی جهانی‌سازی، ژئوپلیتیک، اقتصاد و تکنولوژی را به زبان ساده و قابل‌فهم برای مخاطب عام شرح دهد. همین قابلیت، جایگاه او را در میان مفسرانِ برجسته، تثبیت کرده است. او در رأس قدرت سیاسی نیست، اما صدایی نیرومند در تفسیر و ترسیمِ سیاست در آمریکا و جهان غرب است.

  دیدگاه فریدمن در قبال سیاست‌های دونالد ترامپ به‌شدت منفی، انتقادی و هشداردهنده است. او ترامپ را سیاستمداری ناکارآمد و تهدیدی اساسی برای بنیان‌های دموکراسی آمریکا می‌داند. ترامپ از نگاه فریدمن، خودکامه‌‌ای بالقوه است که به تخریب نهادهای دموکراتیک و قانون‌مدار آمریکا اهتمام دارد. ترامپ، نهادهایی مانند دستگاه قضایی، سازمان‌های امنیتی و رسانه‌ها را دشمن خود قلمداد می‌کند و به جای التزام به قانون، وفاداری شخصی را برمی‌گزیند. 

  به نظر فریدمن، سیاست‌ خارجی ترامپ، تضعیف‌کننده‌ی جایگاه جهانیِ آمریکاست. او به جای حفظ اتحادهای سنتی و ائتلاف‌ با دموکراسی‌های قدرتمند اروپایی، به تحقیر آن‌ها پرداخته و قدرت نرم آمریکا - یعنی توان جذب متحدان و نخبگان جهانی-  را نابود کرده است.

 به عقیده او، ترامپ از مفاهیم تاریخی، سوءاستفاده‌ی سیاسی می‌کند و مصائب مردم را دستمایه‌ای برای سرکوب آزادی و تقویت سیاست‌های راست افراطی کرده است.

  فریدمن نگران از بین رفتن تصویر اخلاقی و ارزشیِ آمریکاست؛ کشوری که زمانی الهام‌بخش آزادی، تکثر و پیشرفت بود و اکنون با شتاب به کشوری خودکامه، تنگ‌نظر، بیگانه‌هراس و مرتجع مبدل می‌شود. 

 او ترامپ را نیروی مخربی می‌بیند که سیاست‌های نادرستی در پیش گرفته و تیشه به ریشه‌ی هویت آمریکا - به‌عنوان کشوری پیشرو در دموکراسی و حقوق بشر- زده است.

  فریدمن به‌وضوح از تصمیمات ترامپ خشمگین است و در این مقاله نیز با لحنی عتاب‌آلود، از دیدار اخیر دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو در کاخ سفید انتقاد می‌کند. دیدار این دو رهبر، تجسم ائتلافی ویرانگر است و نشان می‌دهد که هر دو در مسیر تضعیف دموکراسی، قانون‌گرایی و ارزش‌های لیبرال حرکت می‌کنند. فریدمن آن‌ها را رهبرانی می‌داند که نهادهای مستقل را تضعیف می‌کنند، با برچسبِ «دولت پنهان» به مخالفان می‌تازند و اتحاد با کشورهای دموکراتیک را فدای ائتلاف‌های اقتدارگرا می‌کنند.

  او در این مجال، به تاسی از دیدگاه فرید زکریا و با اشاره به کتاب مهم او باعنوان جهان پساآمریکایی، از «پسا‌آمریکا» و «پسا‌اسرائیل» سخن گفته و هشدار داده که این دو کشور، آگاهانه از هویت تاریخی و آرمانی‌شان - در قالب دموکراسی‌هایی قانون‌محور و عدالت‌طلب-  فاصله گرفته‌اند. فریدمن، عملکرد ترامپ و نتانیاهو را در بهره‌برداری ابزاری از یهودستیزی، سرکوب آزادی بیان، تضعیف نهادهای امنیتی و قضایی و تحقیر نخبگان علمی و فنی، مخاطره‌آمیز می‌داند.

او جامعه مدنی اسرائیل را مقاوم‌تر از آمریکا قلمداد کرده و با اشاره به هشدار شخصیت‌های امنیتی اسرائیل درباره نتانیاهو، از خوانندگان می‌خواهد «مبارزه برای نجات دموکراسی» را جدی بگیرند و تمام‌قد در حراست از آن بکوشند.

   [م. شایان ذکر است که آثار و مقالات ارائه‌شده در بخش ترجمه، بازتاب دیدگاه نویسنده و در راستای بررسی مطبوعات جهان است.]
➖➖➖➖➖➖➖
    روزگاری دیدار رئیس‌جمهور ایالات‌متحده و نخست‌وزیر اسرائیل، مایه‌ی مباهات یهودیان آمریکایی و اسرائیلی بود. چنین رخدادی از دید غالب ناظران، همکاری دو رهبر دموکراتیک قلمداد می‌شد و حالا چه؟ با نظر به عکس صمیمانه‌ی دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو، دست در دست هم در دفتر بیضیِ‌شکلِ کاخ سفید، انزجار و دلسردی به سراغمان می‌آید.

      ترامپ و نتانیاهو در حال ایجاد جهان «پساآمریکایی» و «پساسرائیلی» هستند. منظورم از «پساآمریکا»، آمریکایی نیست که قدرتش به‌تدریج کاهش می‌یابد. اشاره به آمریکایی دارم که عامدانه به هویت بنیادین‌اش پشت‌پا می‌زند و می‌کوشد از الگوی تعهد به حاکمیت قانون در داخل و بهبود وضع بشر در خارج، فاصله بگیرد. منظور از «پساسرائیل» هم، اسرائیلی است که آگاهانه از هویت تاریخی‌اش فاصله می‌گیرد تا دیگر [به زعم نویسنده] دموکراسی قانون‌مدار و پیشرو در منطقه‌ای مملو از خودکامگان نباشد؛ کشوری که همیشه به‌شرط تأمین امنیت‌، صلح پایدار با فلسطینی‌ها را بر «تملک دائم» غزه و کرانه‌ی باختری و مذاکره را بر جنگ برتری می‌داد.

  دیگر دشوار بتوان تصور کرد که آرمان آمریکاییِ ترامپ و معاونش، جی.دی. ونس، وجه اشتراکی با سخنان رونالد ریگان در ژانویه ۱۹۸۹ بیابد. ریگان در سخنرانی وداعش آمریکای دیگری را تجسم کرده بود و از لزوم القای ارزش‌های آمریکایی به نوباوگان سخن گفته بود. 

  «از واقعیت آمریکا بگویید و شرح دهید که در تاریخ جهان چه جایگاهی دارد.» او آمریکا را به مشعلی اخلاقی و سیاسی بر فراز جهان مانند کرده بود. 

«کشوری رفیع، راسخ و پرمباهات، بر فراز صخره‌هایی استوارتر از اقیانوس‌‌ها و در تیررسِ تندبادها، ... پرتوان به کرم و لطف پروردگار ... آکنده از مردمانی مختلف با گونه‌گون‌ترین پیشینه‌ها...  در جوار هم به صلح و آشتی ... در دیاری که بندرهای آزاد دارد و زنده است به تجارت و بداعت‌ ...  مرز و بومی که اگر در آن دیواری هست، دری در میان دارد؛ دری و درهایی گشوده به روی همت‌مندان و دلداران‌»

ترامپ و ونس در تلاش‌اند آمریکایی بسازند که هیچ شباهتی به آمریکای عصر ریگان ندارد و به متحدانِ دموکرات، به بازار آزاد و قانون‌مدار و به اتحادیه‌ی اروپا به چشم تحقیر می‌نگرد. ترامپ اخیراً گفته اتحادیه‌ی اروپا برای «دور زدن آمریکا» تأسیس شده و در روز دیدار با نتانیاهو در دفتر بیضی‌شکل هم این ادعا را تکرار کرده است. چنین گفته‌ای با آن میزان کینه‌توزی و جهالت تاریخی که از او سراغ داریم، نفس‌ را در سینه حبس می‌کند.

ترامپ و ونس می‌خواهند ما را به پساآمریکایی برسانند که حافظان دلیرِ مرزهای آزادی و قهرمانان دلاوری مانند اوکراینی‌ها را از خود می‌راند و در ازای تمدید کمک‌های نظامی‌ به اکراه، بهره‌برداری از معادن و مخازنِ میهن جنگ‌زده را پیش می‌کشد.

[م. سخنرانی وداع رونالد ریگان در ۱۱ ژانویه ۱۹۸۹، پس از هشت سال ریاست‌جمهوری، یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین سخنرانی‌های خداحافظی در تاریخ آمریکا است. ریگان در این سخنرانی، ضمن مرور دوران ریاست‌جمهوری‌اش، بر ارزش‌های آمریکایی، نقش کلیدی مردم و آزادی تأکید کرده است. او آمریکا را «شهری درخشان و رفیع» قلمداد کرده و از اهمیت ایمان به کشور، میهن‌پرستی و مسئولیت فردی سخن گفته است.

نکته‌ی برجسته‌ی سخنرانی، هشدار ریگان درباره کاهش حس ملی‌گرایی و دانسته‌های مدنی نسل جوان است. اگر آمریکایی‌ها ندانند چه چیزی آن‌ها را به ملت مبدل کرده است، آزادی‌ و ارزش‌هایشان به خطر می‌افتد. پس خواستار بازگشت به آموزش تاریخ و ارزش‌های بنیادین آمریکا شده است.

سخنرانی ریگان از این حیث مهم است که خلاصه‌ای از مواضع سیاسی او است، با نگاهی آینده‌نگر به نقش شهروندان در حراست از دموکراسی. خیلی‌ها این خطابه را بیانیه‌ای فرهنگی و سیاسی می‌دانند که همچنان الهام‌بخش محافظه‌کاران و طرفداران آزادی فردی است.]

هر دو رهبر، خواهان استبدادند. هر دو در پی تضعیف حاکمیت قانون و «نخبگان» در کشورشان هستند؛ می‌خواهند منتقدان را در لوای «دولت پنهان»، در هم بکوبند. هر دو کشورشان را از آرمانی جهانی‌‌ که زمانی «نور بر ملت‌ها» می‌تاباند، به‌ ملی‌گراییِ تنگ‌نظرانه، خشونت و قساوتی سوق می‌دهند که می‌کوشد پاک‌سازی قومی را عادی جلوه دهد. هر دو، مخالفان سیاسی‌شان را نه رقبای مشروع که دشمنان داخلی قلمداد می‌کنند و کابینه‌ را با افراد بی‌کفایتی انباشته‌اند که اعتنایی به قانون ندارند و تنها مزیت‌شان، وفاداری به شخص اول مملکت است.

  هر دو، کشور را از متحدان سنتی دموکرات زدوده‌اند. هر دو، گسترش سرزمینی را حق الهی خود می‌دانند. یکی می‌گوید «از خلیج آمریکا تا گرینلند» را تصاحب می‌کنم و دیگری به دنبال «کرانه‌ی باختری تا غزه» است.

  فرید زکریا در سال ۲۰۰۸، کتابی آینده‌نگرانه با عنوان «جهان پساآمریکایی» منتشر کرد و این ایده را بسط داد که حتی اگر در آینده، ایالات متحده قدرت برتر جهانی باقی بماند، در دورانِ پس از جنگ سرد، «ظهور دیگران» (کشورهایی مانند چین و هند)، سلطه‌ی نسبی آمریکا را خدشه‌دار می‌کند.

[م. کتاب «جهان پسا-آمریکایی» نوشته فرید زکریا، تحلیل‌گر برجسته روابط بین‌الملل، نگاهی است به تحول نظم جهانی در قرن ۲۱ و افول نسبی قدرت ایالات متحده.

  او در این کتاب توضیح می‌دهد که به موازات سقوط آمریکا، شاهد برآمدنِ قدرت‌های دیگر مانند چین، هند، برزیل و برخی کشورهای در حال توسعه خواهیم بود که قدرت را از غرب به شرق و از آمریکا به دیگر بازیگران جهانی منتقل می‌کنند.

زکریا معتقد است که آمریکا کماکان قدرت مهمی باقی خواهد ماند، اما دیگر یگانه ابرقدرتِ بی‌رقیب نخواهد بود. او اصطلاح «ظهور دیگران» را برای این روند به کار می‌برد و از آمریکا می‌خواهد که خود را با نظم جدید جهانی وفق دهد، واقع‌بینانه با دیگر قدرت‌ها تعامل کند و از یک‌جانبه‌گرایی فاصله بگیرد.

کتاب همچنین نقدهایی به سیاست‌های داخلی آمریکا و مسائلی مثل کاهش کیفیت آموزش، فقدان نوگرایی در زیرساخت‌ها و سیاست‌زدگی شدید دارد. زکریا می‌گوید آمریکا با سرمایه‌گذاری در علم، نوآوری و دیپلماسیِ هوشمند و با گشودگی و انعطاف درقبال کشورهای جهان می‌تواند نقش رهبری را حفظ کند.

این کتاب دیدگاهی واقع‌گرایانه و آینده‌نگرانه نسبت به تحولات قدرت در جهان دارد و از این نظر بسیار تأثیرگذار بوده است.]

  آن‌ها می‌خواهند ما را به «پساآمریکایی» برسانند که دیگر تمایلی به حفظ قدرت نرم خود ندارد و در پی تقویت آن هم نیست؛ قدرتی که به آمریکا امکان می‌داد متحدان زیادی جذب کند و مهاجران نخبه را به سوی خود بکشاند. این مفهوم را اولین‌بار، جوزف نای (استاد علوم سیاسی دانشگاه هاروارد) مطرح کرد. ترامپ و یارانش برای این قدرت نرم هیچ ارزشی قائل نیستند و از این واقعیت غافل‌اند که اگر این قابلیت را از دست بدهیم، توانِ متقاعدکردنِ کشورهای دیگر به ائتلاف و توان حفظ منافع و ارزش‌های‌مان را از دست خواهیم داد؛ مزیتی بی‌همتا که تاکنون ما را از روسیه و چین متمایز کرده است.

 به قول لری دایموند (کارشناس حوزه دموکراسی در دانشگاه استنفورد)، "ترامپ نه‌فقط مشاغل و ارزش‌ها که به‌معنای واقعی کلمه، آمریکا را تضعیف می‌کند. آمریکای ترامپ تا جایی که در تصورم می‌گنجد، غریبه‌ترین آمریکایی است که تاکنون در آن زیسته‌ام و می‌خواهم عاقبت‌به‌خیریِ نوه‌هایم را در آن ببینم."

 نتانیاهو نیز با تمام توان مشغول پی‌ریزیِ کشوری پسااسرائیلی است. ترامپ، رئیس اف‌بی‌آی را به دلیل فقدان وفاداری برکنار کرد و نتانیاهو هم به صرافت افتاده تا همین کار را با رونن بار، رئیس محترم و معتبر شاباک (سرویس امنیت داخلی اسرائیل) انجام دهد؛ آن هم دقیقا وقتی که بار مشغول تحقیق درباره برخی از نزدیکان نتانیاهو به‌ اتهام همدستی احتمالی با دولت قطر است.

 حالا قرعه به نام نتانیاهو افتاده و او را به اتهام فساد در دادگاه محاکمه می‌کنند.

[م. دادگاه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از مهم‌ترین پرونده‌های فساد سیاسی در تاریخ این کشور است. او در چند پرونده مختلف با اتهاماتی از قبیل رشوه، فریب افکار عمومی و سوءاستفاده از قدرت روبه‌رو است. این پرونده‌ها به‌طور خاص شامل سه پرونده با شماره‌های ۱۰۰۰، ۲۰۰۰ و ۴۰۰۰ می‌شوند:

پرونده ۱۰۰۰: نتانیاهو متهم است از بازرگانانی مانند آرنون میلچن، هدایای گران‌قیمت شامل سیگار، شامپاین و جواهرات دریافت کرده است.

پرونده ۲۰۰۰: گفت‌وگوهای نتانیاهو با ناشر روزنامه «یدیعوت آحارونوت» درباره پوشش مطلوب رسانه‌ای برای محدود کردن رقیب رسانه‌ای او، محور این پرونده است.

پرونده ۴۰۰۰: جدی‌ترین اتهام او مربوط به کمک به شرکت مخابراتی «بِزِک» در ازای پوشش مثبتِ وب‌سایت خبری آن (والا) است.

نتانیاهو همه این اتهامات را رد کرده و آن‌ها را «تله سیاسی» نامیده است. دادگاه رسیدگی به اتهامات  او از سال ۲۰۲۰ در جریان است و  بی‌بی با وجود فشارهای قانونی، قدرت سیاسی خود را حفظ کرده است. روند دادگاه و نتایج احتمالی آن می‌تواند تأثیر چشمگیری بر آینده سیاسی اسرائیل بگذارد.]

«رئیس‌جمهور ترامپ به پدیده‌ قابل‌توجهی متوسل شده است؛ نوعی یهودستیزی‌ که از دل مباحث مربوط به اسرائیل بیرون آمده و قرار است مسائلی مانند سرکوب مهاجرت، آموزش عالی و آزادی بیان در اسرائیل را توجیه کند.»

جاناتان جکوبی (مدیر ملی پروژه‌ی نکسوس که در زمینه‌ی مبارزه با یهودستیزی و دفاع از دموکراسی فعالیت می‌کند) می‌گوید:

"به‌عنوان فردی یهودی و آمریکایی، نیاز و تمایلی به دفاع ریاکارانه‌ از ترامپ ندارم. او همان کسی‌ است که در سال ۲۰۱۷، ملی‌گرایان سفیدپوست و نئونازی‌هایی را که در شارلوتسویلِ ویرجینیا تظاهرات کردند، «اشخاص بسیار محترم» توصیف کرد. جی.دی. ونس هم از حزب AfD آلمان که هم‌دلی با نازی‌ها دارد و جنایات هولوکاست را ناچیز می‌شمارد، حمایت کرده است. رهبران این حزب بر این باورند که آلمانی‌ها دیگر نباید به‌خاطر جرائم نازی‌ها، احساس گناه کنند."

  [م. حزب آلترناتیو برای آلمان (AfD)، حزب راست‌گرای افراطی آلمان است که در سال ۲۰۱۳ تأسیس شد و ابتدا در مخالفت با سیاست‌های مالی اتحادیه اروپا و بحران یورو شکل گرفت، اما سپس تمرکز خود را بر موضوعات جنجالی مانند ضدیت با مهاجرت، اسلام‌هراسی، ملی‌گرایی، و تردید نسبت به اتحادیه اروپا گذاشت. AfD خواهان کنترل شدیدتر مرزها و محدودکردن پذیرش پناهجویان، به‌ویژه مسلمانان است.

این حزب از سیاست‌های چندفرهنگی و جهانی‌سازی انتقاد می‌کند و بر محافظت از فرهنگ و هویت ملی آلمان تأکید دارد. همچنین در قبال روسیه موضع نرمی دارد و از تقویت روابط با این کشور حمایت می‌کند.

در برخی ایالت‌های شرقی آلمان، AfD توانسته آرای قابل‌توجهی کسب کند، اما در سطح ملی هنوز در انزوا قرار دارد و سایر احزاب، حاضر به ائتلاف با آن نیستند. مواضع تندِ برخی از اعضا، این حزب را با اتهاماتی نظیر نژادپرستی و نفرت‌پراکنی مواجه کرده است. با وجود انتقادات گسترده، محبوبیت AfD و نقش آن در سیاست آلمان رو به افزایش است.]

خاخام شارون بروس از کنیسه‌ی IKAR واقع در لس‌آنجلس، در خلال یکی از مواعظ‌ش در روز  ۸ مارس هشدار داد:

«ما یهودیان به ابزاری برای پیشبرد برنامه‌ی سیاسی مبدل شده‌ایم؛ برنامه‌ای که به بافت اجتماعی، نهادهای محافظ یهودیان و سایر اقلیت‌ها، آسیب خواهد زد. از ما سوءاستفاده می‌شود. رنج‌ها و آلام ما، به بهانه‌ای برای پایمال‌کردن رؤیای دموکراسیِ چندنژادی بدل گشته است و همزمان هدف تشکیل کشور مسیحی سفیدپوست را محقق می‌کند.»

[م. اتهام یهودستیزی به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، بیشتر به خاطر اظهارات و مواضع مبهم یا جنجالی او در رابطه با یهودیان و اسرائیل مطرح شده است. برخی از انتقادات شامل سخنان کلی‌نگر درباره یهودیان آمریکایی، وفاداری دوگانه و استفاده از کلیشه‌های قدیمی است. ترامپ روابط نزدیکی با دولت اسرائیل داشت و اقداماتی چون انتقال سفارت آمریکا به اورشلیم را انجام داد، اما منتقدان می‌گویند حمایت از اسرائیل لزوماً به معنای عدم یهودستیزی نیست. اظهارات او بارها موجب ناراحتی بخشی از جامعه یهودی آمریکا و واکنش گروه‌های مدافع حقوق اقلیت‌ها شده است.]

نتانیاهو مانند ترامپ و تاحدی به لطف او، احساس مصونیت می‌کند و بر این باور است که هیچ‌چیز نمی‌تواند او را زمین بزند. این طرز فکر به سطوح پایین‌تر فرماندهی هم منتقل شده و به رویدادهایی مانند حادثه‌ی ماه گذشته انجامیده است؛ حادثه‌ای که در خلال آن نیروهای اسرائیلی در جنوب غزه، جان ۱۵ امدادگر  را گرفتند. یکی از مقام‌های ارشدِ ارتش اسرائیل به روزنامه‌ی هاآرتص گفته است: «زنجیره‌ی فرماندهی در سطوح پایین‌تر، حقیقت را کتمان می‌کند.»

[م. در تاریخ ۲۳ مارس ۲۰۲۵، ارتش اسرائیل در حمله‌ای به جنوب غزه و منطقه رفح، دو کاروان امدادی را هدف قرار داد که منجر به کشته شدن ۱۵ امدادگر شد. این امدادگران متعلق به هلال‌احمر فلسطین و واحد دفاع مدنی بودند. ویدئوهای منتشرشده نشان می‌دهد خودروهای امدادی علائم اضطراری داشتند. برخی از اجساد با دست و پاهای بسته و آثار شلیک از فاصله نزدیک یافت شدند. ارتش اسرائیل این حادثه را "اشتباه جدی" قلمداد کرده، اما رسانه‌های جهان آن را نقض آشکار حقوق بشر می‌دانند. پس از حادثه، اجساد در گورهای کم‌عمق دفن و خودروها تخریب شدند. این اقدام واکنش‌های گسترده‌ای در پی داشت. چند فرمانده نظامی اسرائیل تاکنون توبیخ و برکنار شده‌اند. سازمان ملل هم خواستار تحقیقات مستقل و فوری در این باره شده است.]

خوشبختانه جامعه‌ی مدنی اسرائیل نشان داده مقاومتی مثال‌زدنی و به‌مراتب عظیم‌تر از جامعه‌ی مدنی آمریکا دارد. تعجبی هم ندارد. ترامپ می‌تواند نخبگان آمریکا را با تمجید هوادارانش تحقیر کند، اما اسرائیلی‌ها به‌خوبی می‌دانند که کشورشان بدون نخبگان فنی، علمی و نظامی‌ دوام نمی‌آورد. به همین دلیل است که این ماه، ۱۸ نفر از رؤسای سابق نهادهای امنیتی اسرائیل—از ارتش، موساد، شاباک، اطلاعات نظامی و پلیس—اعلام کردند که نتانیاهو دیگر برای خدمت به‌عنوان نخست‌وزیر صلاحیت ندارد. آن‌ها اعلام کردند که «رفتار نخست‌وزیر، تهدیدی واضح و عاجل برای امنیت و آینده‌ی اسرائیل به‌عنوان کشوری یهودی و دموکراتیک است.»

به کسانی که رؤیای ممانعت از شکل‌گیری جهان پسا‌آمریکایی و پسا‌اسرائیلی را دارند، این پیام را می‌دهم که "همه ما برای آینده می‌جنگیم و من تمام قد، با تمام وجود در کنارتان هستم. ما  هرگز از پا در نخواهیم آمد."

[م. جامعه مدنی اسرائیل در سال‌های اخیر، به‌ویژه از زمان بازگشت بنیامین نتانیاهو به قدرت، مخالفت‌های گسترده‌ای با سیاست‌ها و عملکرد او نشان داده است. این مخالفت‌ها به‌ویژه با طرح جنجالی اصلاحات قضایی که از سوی دولت راست‌گرای او پیشنهاد شد، شدت گرفته است.

  این طرح که با هدف کاهش اختیارات دیوان عالی و افزایش نفوذ دولت بر قوه قضائیه مطرح شد، موجی از اعتراضات عمومی و تظاهرات بی‌سابقه در سراسر اسرائیل برانگیخت.

مخالفان، از جمله وکلا، قضات، دانشگاهیان، فعالان حقوق بشر و گروه‌های مدنی، معتقدند که این اصلاحات، دموکراسی اسرائیل را تضعیف کرده و اصل تفکیک قوا را به خطر می‌اندازد. همچنین، بسیاری از افسران ارشد نظامی و نیروهای ذخیره ارتش هشدار دادند که بی‌ثباتی سیاسی می‌تواند امنیت ملی اسرائیل را به خطر اندازد.

افزون بر مسائل قضایی، فساد مالی، مدیریت نادرست در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی و بحران‌های امنیتی، از دیگر دلایل مخالفت جامعه مدنی با نتانیاهو است. این مخالفت‌ها نشان‌دهنده شکاف عمیق میان بخش‌هایی از مردم اسرائیل و دولت اوست و آینده سیاسی نتانیاهو را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.]

اوباما (رئیس جمهور پیشتر آمریکا)، هوش مصنوعی و ترامپ؛ اوضاع عجیب و غریب شده اما دل‌سرد نشوید، حال‌مان خوب می‌شود

بخش دوم گفت‌و‌گوی مفصل استیون تپر با رییس جمهوری پیشین آمریکا در کالج همیلتون 

 اوباما، هوش مصنوعی و ترامپ/ اوضاع عجیب و غریب شده اما دل‌سرد نشوید، حال‌مان خوب می‌شود

 فناوری‌هایی نظیر تلفن‌های هوش‌مند و شبکه‌های اجتماعی، تغییرات قابل‌توجهی ایجاد کرده‌اند، اما تأثیر هوش مصنوعی وسیع‌تر و مهم‌تر است.

      عصر ایران؛ لیلا احمدی- باراک اوباما (رییس‌جمهور پیشین ایالات متحده) و استیون تپر (رییس کالج هنرهای آزاد همیلتون)، در گفت‌وگویی صمیمانه و پرتأمل به بررسی چالش‌های جهان معاصر، ارزش‌های دموکراسی، نقش جوانان در آیندۀ جهان، اهمیت آموزش و ضرورت تاب‌آوری در مسیر پیشرفت پرداختند.

 اوباما، نسبت به توان فناوری‌های هوشمند در جعل واقعیت هشدار داد و گفت ابزارهایی مانند هوش مصنوعی، فیلترها و ویدئوهای ساختگی، تمایز حقیقت و بازنمایی را سخت‌تر کرده‌اند. از نظر او، این تحولات می‌توانند تهدیدی برای دموکراسی محسوب شوند، چراکه اگر افراد نتوانند بر سر واقعیت مشترک به توافق برسند، گفت‌وگو و تفاهم میسر نخواهد شد.

کانال عصر ایران در تلگرام

یکی از محورهای مهم این گفت‌وگو، تشخیص محتوای واقعی و غیرواقعی در فضای عمومی است. اوباما بر اهمیت آموزش، پرورش سواد رسانه‌ای و تقویتِ تفکر انتقادی در کودکان و دانشجویان تأکید کرد. به گفتۀ او، برای بقای دموکراسی، شهروندان باید بتوانند اطلاعات معتبر را از اخبار جعلی و تبلیغات مسموم تشخیص دهند و بر مبنای واقعیت‌ها تصمیم بگیرند.

در ادامه دربارۀ فعالیت‌های بنیاد خود سخن گفت و توضیح داد که هدف از تأسیس بنیاد اوباما، پرورش نسل جدیدی از رهبران جهانی است. این بنیاد، نه‌فقط در آمریکا، که در تمام قاره‌ها فعال است، زیرا چالش‌های جهان امروز، مرز نمی‌شناسند. او با اشاره به نظم بین‌المللی پس از جنگ جهانی دوم، بر نقش آمریکا و متحدانش در ایجاد سیستمی مبتنی بر قوانین و همکاری متقابل تأکید کرد؛ سیستمی که به رشد اقتصادی، کاهش فقر و ارتقاء بهداشت عمومی در سراسر جهان یاری رسانده است.

او نسبت به تضعیف این نظم هشدار داد و انتقاد کرد که برخی سیاستمداران آمریکایی، به‌جای تقویت همکاری جهانی، رویکردی یک‌سویه اتخاذ کرده‌اند که مبتنی بر زورگویی، تحقیر نهادهای بین‌المللی و بی‌اعتنایی به اصول همکاری است. این نوع نگرش در بلندمدت به ضرر  آمریکا و جهان خواهد بود.

او اذعان کرد نظم بین‌المللی کنونی بی‌نقص نیست و در مواردی مانند نابرابری‌های ناشی از جهانی‌شدن یا برخوردهای دوگانه در سیاست خارجی، ناکام عمل کرده است. با این‌حال، به باور او، همکاری، قانون‌مداری و احترام به کرامت انسانی باید در صدر ارزش‌های جهان باشند. اوباما تأکید کرد  نادیده‌گرفتن این ارزش‌ها و بازگشت به تفکر "زور، حق می‌آورد"، ما را در مسیر عقب‌گرد تاریخی قرار خواهد داد.

اوباما در بخش دیگری از گفت‌وگو، به اهمیت امیدواری، واقع‌گرایی و تاب‌آوری به‌عنوان عناصر حیاتی در رهبری اشاره کرد. او با نقل قولی از دکتر مارتین لوتر کینگ—«قوس جهان اخلاقی بلند است، اما به سمت عدالت خم می‌شود»—، اشاره کرد که پیشرفت در مسیر عدالت، آهسته اما ممکن است. او تصریح کرد که تاریخ همواره خطی و رو به جلو نیست و گاهی شاهد عقب‌گرد هستیم، اما آن‌چه اهمیت دارد، پایداری و تلاش مستمر است.

 
گفت‌وگوی مفصل اوباما و تپر بر این نکته استوار است که جهان به رهبرانی نیاز دارد که علاوه‌ بر هوشمندی و آرمان‌گرایی، از واقع‌گرایی، تاب‌آوری و پایبندی به ارزش‌های انسانی برخوردارند. باور به کرامت و ارزشمندی همۀ انسان‌ها، صرف‌نظر از رنگ پوست، جنسیت، گرایش جنسی، ملیت یا مذهب، باید مبنای کنش سیاسی و اجتماعی باشد.

استیون تپر نیز با تقدیر از حضور باراک اوباما، از او به‌عنوان نماد امید و الهام برای نسل آینده یاد کرد و سخنان او را یادآورِ ایمان به توان انسان در برپاییِ جهانی بهتر دانست.

  بخش دوم و پایانیِ گفتگوی مفصلِ استیون تپر و باراک اوباما به قرار زیر است؛ با این توضیح همیشگی که آثار و مقالات ارائه‌شده در این بخش، بازتاب دیدگاه نویسنده و در راستای بررسی مطبوعات جهان است.

                                                                                   ****************

  استیون تپر: هشت سال در دولت بودید و هشت سال بیرون از آن. در شرایطی قرار داریم که قطبی‌شدنِ جامعه به اوج رسیده و به نظر می‌رسد شکاف‌های حزبی هر روز عمیق‌تر می‌شوند.  از هنجارهای واشنگتن صحبت کردید، اما گویا توان تحمل دیگری از بین رفته است. چه راهبردهایی برای ترمیم این شکاف‌ها وجود دارد؟

باراک اوباما: به مهم‌ترین موضوع اشاره کردید؛ هنر مشتاقانه‌ زیستن، بردبار بودن و گوش‌دادن به دیگران، شنیدن داستان‌هایشان و درک زمینه‌هایی که در آن‌ها بالیده‌اند. در مذاکرات پیمان پاریس، قرار بود چین و هند را متقاعد کنیم  مسئولیت انتشار گازهای گلخانه‌ای را بپذیرند و استانداردهایی تعیین کنند، اما بخش اعظم گازهای گلخانه‌ایِ موجود در جو، نتیجۀ صنعتی‌شدنِ طولانی‌مدتِ کشورهای غربی بود.

   چه باید می‌کردیم؟ می‌توانستیم به رئیس‌جمهور شی یا مودی بگوییم: «فقط وقتی فلان کار را می‌کنیم که شما هم خواسته‌های ما را اجابت کنید.» اما چنین برخوردی جواب نمی‌داد، آن هم در شرایطی که هر آمریکایی رد قابل‌توجهی از کربن بر جا گذاشته بود. می‌دانستیم که هند در مرحلۀ متفاوتی از توسعه قرار دارد. در آن کشور، هنوز یک‌سوم جمعیت به برق دسترسی ندارند و به انرژی نیاز مبرم دارند.

    اگر به آن‌ها گوش ندهیم و درک شان نکنیم، اگر فکر کنیم می‌توانیم با رییس‌جمهور هند صحبت کنم و فشارهایی که مردمش برای تأمین برق پایه متحمل شده‌اند را ندیده بگیریم، چه می‌شود؟ پاسخی برای این سؤال وجود دارد؟ مثلا می‌شود به او گفت: "درک می‌کنم که نمی‌توانید نیم میلیارد انسان را در فقر نگه دارید. شما نیاز به توسعه دارید. اما راهی هست که از انرژی ناپاک صرف‌نظر کنید و یک‌راست به سمت انرژی پاک بروید؟ می‌توانیم با یارانه یا فناوری‌های نو به شما کمک کنیم تا با همان سرعتی که می‌خواهید رشد کنید، ولی نباید سیاره را از فرط گرما بجوشانید»، اگر این‌ها را در نظر نگیریم، همکاری میسر نمی‌شود و مسئله‌ای که حل آن به نفع ما است، لاینحل باقی خواهد ماند.

   این مثال، جهان‌شمول و کلان است، اما باید توجه کنیم   اهمیت نگاه همه‌جانبه در تعاملات ما با دیگران هم صدق می‌کند. در روابط داخلی هم همین قاعده برقرار است‌. در روابط دوستانه، مناسبات خانوادگی و هر حوزه دیگری، باید چندجانبه نگریست. همۀ ما عضوی در خانواده داریم که کارهای عجیب و غریبی می‌کند و احتمالا می‌توان او را فقط از آن زاویه ندید. او خصایص مثبتی هم دارد. شاید بعضی جاها بد عمل کرده باشد، اما ممکن است عمویی باشد که به ما هاکی یاد داده باشد. شاید در کولاک و یخ‌بندان به دادمان رسیده. چه‌بسا آدم سخاوت‌مندی است و به صفات خوبش توجهی نشده است.

   فکر می‌کنم این موضوع که در ادامه شرح می‌دهم، به قطبی‌شدن جامعه هم ربط دارد. البته دلیل محض این پدیده نیست، اما قطعاً به بحران دامن می‌زند. می‌خواهم از نقش رسانه‌ها سخن بگویم. من آن‌قدرها پیر نیستم. مثل لودایت‌ها (فناوری‌گریزان) هم فکر نمی‌کنم که بخواهم بگویم تلفن همراه یا حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی ندارم. (خنده حضار). چه‌بسا اگر استفاده زودهنگام از شبکه‌های اجتماعی رایج نمی‌شد، رییس‌جمهور نمی‌شدم.

   کمپین انتخاباتی من در آغاز راه، آه در بساط نداشت و مجبور بودم به داوطلبان ۲۰ ساله‌ای تکیه کنم که درک بهتری از این ابزارها دارند. (خنده حضار.) به آن‌‌ها می‌گفتم: «این چیست که بهش می‌گید وب‌سایت؟ یک‌لحظه صبر کن، مردم می‌توانند به این شیوه از ما حمایت کنند؟ یعنی فقط یک دکمه را می‌زنند و حتی می‌توانند پول هم بفرستند؟ (خنده حضار.) بسیارخب، امتحانش کنیم.» (خنده حضار.)

    همیشه ماجرای تغییرات شبکه‌های اجتماعی را تعریف می‌کنم و لحظات مفرحی ایجاد می‌شود. وقتی کمپین انتخاباتی‌ام راه‌اندازی شد، دو پلتفرم غالب شبکه‌های اجتماعی «مای‌اسپیس» و «میت‌آپ» بودند. (خنده حضار). آن‌موقع خبری از ویدیوهای شیک و پر زرق‌و‌برق نبود. بیشتر وقت‌ها صفحه در حال لودشدن بود و صداهای عجیبی از گوشی درمی‌آمد. «میت‌آپ» همیشه برایم خاطره جالبی دارد.

   ایالت‌هایی داشتیم که فاقد کارکنان انتخاباتی بودند. جمعی از داوطلبان به پشتوانه «میت‌آپ»، دور هم جمع شدند و اعلام کردند که «ما اهالی آیداهو طرفدار اوباما هستیم و می‌خواهیم همدیگر را ببینیم.» من هم با آن‌ها در ارتباط بودم و درباره مواضع انتخاباتی‌ام مطالبی برایشان ارسال می‌کردم.

    برای آن‌هایی که با «میت‌آپ» آشنا نیستند،  باید بگویم نام این پلتفرم، مقصود را روشن می‌کند. قرار بود آدم‌ها واقعاً با هم ملاقات کنند. (خنده حضار) آنچه اتفاق می‌افتاد این بود که مثلاً طرفداران اوباما در آیداهو، اولین جلسه‌ را در زیرزمین کلیسا برگزار می‌کردند. مردم می‌آمدند و دور و برشان را می‌پاییدند. ناگهان ممکن بود با کهنه‌سرباز میان‌سالی مواجه شوی که موهایش را از ته زده، زن سیاه‌پوستی ببینی که پیرسینگ بینی دارد و مادری که بچه‌هایش را در کالسکه نشانده است.
  
    می‌بینید؟ تصویری که از حامیان اوباما در ذهن داشتید، آن‌قدرها هم تروتمیز و قابل‌پیش‌بینی نبود. اما وقتی این فرصت را پیدا کردیم که با آن‌ها صحبت کنیم و داستان‌هایشان را بشنویم، دیدگاه تازه‌ای نسبت به رأی‌دهندگان پیدا کردیم. نگاهمان به دوروبری‌ها هم تغییر کرد. و بعد همان کسانی که در آن محافل با هم آشنا شده بودند، با کسانی متفاوت‌ از خودشان دیدار می‌کردند. درِ خانه‌ها را یکی‌یکی می‌زدند و تبلیغ می‌کردند.

   ولی امروز با جوامع جزیره‌ای و جداافتاده‌ در فضای مجازی روبه‌رو هستیم. مردمی داریم که هرگز با هم دیدار نمی‌کنند و مدام در حال تأیید و تقویت همان باورهایی هستند که در رسانه دیده‌اند. هرکس اندکی از این باورهای قالبی و دُگم‌های رایج در فضای مجازی فاصله بگیرد، به‌نحو خشونت‌آمیزی سرکوب می‌شود. وقتی رو در رو با کسی مواجه نیستید، راحت می‌توانید حمله کنید، ولی در جهان واقعی، ممکن است طرف مقابل مشتی حواله کند یا با نگاهی سنگین و ناراحت، شرمگینتان کند. 

   همه این‌ها را گفتم تا به این‌جا برسم که با تقویت فضا‌ها، نهادها و شیوه‌های ناظر بر همکاری و تعامل در جهان واقعی، می‌توانیم از شدت قطبی‌شدگی بکاهیم و اعتماد را بازسازی کنیم. بسیاری از نهادهای واسطه‌ای که قبلا ایفاگر چنین نقشی بودند - مکان‌های عبادی مثل کلیساها، کنیسه‌ها، مساجد، یا اتحادیه‌ها، باشگاه‌ها و لیگ‌های بولینگ - ، امروزه افول کرده‌اند. دیگر حتی نیازی به خرید حضوری نیست. حتی آن برخوردهای گذرا را هم نداریم.خیلی کم پیش می‌آید به دیگری بگوییم: «تو هم به همان کلیسا می‌روی؟ ... یا ... فرزند من هم در همان لیگ بازی می‌کند.»

   این‌ها همان چیزهایی بودند که ما را از انزوا بیرون می‌کشیدند و بدیهی‌ست که کرونا این وضعیت را بدتر کرد. به همین دلیل، حالا باید آگاهانه و نیت‌مندانه، برای بازگشت به چنین تعاملاتی تلاش کنیم و عامدانه به سمت تعامل رو در رو برویم.

  نمی‌توانم راحت از این قضیه بگذرم. از عموهای نازنینی حرف زدید که هاکی یاد می‌دهند و باید بگم تیم هاکیِ کالج «همیلتون» امسال قهرمان لیگ شد!
(تشویق حضار)

-  آفرین!

  بله، کلی عموی خوب آن‌‌جا داریم.

- به‌عنوان کسی که در هاوایی بزرگ شده، باید بگویم که اصلاً هاکی بازی نمی‌کنم. (خنده حضار) و البته اتفاقی نبود که از مثال هاکی استفاده کردم. هاکی، مثال خوبی از ارتباط مؤثر است - برای آن‌هایی که یادداشت برمی‌دارند. - (تشویق حضار) و اگر می‌گفتم عموی شما کسی بوده که به شما موج‌سواری یاد داده، توضیح‌اش خیلی سخت می‌شد! (خنده حضار)

 خیلی‌خب، می‌خواهم کمی مسیر بحث را عوض کنم. آینده شتابان به ما نزدیک می‌شود. شما از خصایص محیرالعقول تلفن همراه گفتید که به فناوری پیچیده‌‌ای مبدل شده است، اما فناوری‌های نوظهور دیگری هم هستند؛ غول‌های حیرت‌آوری مثل هوش مصنوعی. شما تأکید می‌کنید که هوش مصنوعی می‌تواند مایه خیر و منفعت باشد و حزم‌اندیشانه از چارچوب‌های کنترلی برای امنیت، عدالت و اخلاق سخن می‌گویید. می‌خواهم بدانم، چه توصیه‌ای برای رهبران آینده دارید؟ رهبرانی که قرار است دانشجوهایشان را رهسپار جهان هوشمند کنند؛ جوانانی که از «هوش اصیل و حقیقی» برخوردارند و می‌خواهند این قوه ناب را در دنیای در حال تغییری به کار بگیرند که تقریباً همه جنبه‌های زندگی‌ ما را متاثر کرده است. چطور باید با این فناوری مواجه شد؟ باید پذیرا باشیم؟ مقاوم باشیم؟ کاوش کنیم؟ محتاط باشیم؟ تسریع کنیم؟ یا چه؟

- بله، تغییر شتابان رخ می‌دهد. در واقع، همین حالا هم در حال وقوع است و فقط این امکان وجود دارد که متوجه حضورش نشده باشید. زمانی این افتخار عجیب‌وغریب نصیبم شد که اولین رییس‌جمهور واقعیِ عصر دیجیتال باشم. وقتی در سال ۲۰۰۹ وارد کاخ سفید شدم، تلفن‌های هوش‌مند هنوز فراگیر نشده بودند. همین نشان می‌دهد این تغییرات چقدر نوظهورند. (خنده حضار)

  برای دانشجویان حاضر در این جمع که سن و سال کمی دارند، این فناوری‌ها بدیهی و همیشگی به نظر می‌رسند، اما دختران من که فقط ۲۷ و ۲۳ سال دارند، مدام به من یادآوری می‌کنند نخستین تلفن همراهشان را در سنین ۱۳ و ۱۰ سالگی یا ۱۴ و ۱۱ سالگی دریافت کرده‌اند. آن‌ها در دهه سوم زندگی‌شان هستند و همین نشان‌ از نوظهور بودن این تحولات دارد.

    فناوری‌هایی نظیر تلفن‌های هوش‌مند و شبکه‌های اجتماعی، تغییرات قابل‌توجهی ایجاد کرده‌اند، اما تأثیر هوش مصنوعی وسیع‌تر و مهم‌تر است. این فناوری حیرت‌انگیز شتابان در حال گسترش است و کاربردهای فراوانی در حوزه‌های مختلف دارد که صرفاً به اطلاعات و ارتباطات محدود نمی‌شود. هوش مصنوعی می‌تواند در همه حوزه‌ها نقشی مؤثر ایفا کند و می‌توان آن را امتداد روند بلندمدتِ اتوماسیون قلمداد کرد. این بار صرفاً در خطوط تولید یا قلمرو ربات‌های صنعتی حضور ندارد. هوش مصنوعی به پیچیدگی‌های ذهن بشر پهلو می‌زند.

  در حال حاضر، مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی - نه لزوماً نسخه‌های عمومی و در دسترسی مانند ChatGPT، بلکه نسخه‌هایی که در اختیار شرکت‌های بزرگ قرار دارند -، می‌توانند بهتر از ۶۰ تا ۷۰ درصد برنامه‌نویسان، کدنویسی کنند. این در حالی است که  برنامه‌نویسی یکی از تخصصی‌ترین و پردرآمدترین مشاغل بود و تا همین اواخر، در انحصار محققان زبده مراکز شاخص فناوری مثل سیلیکون‌ولی قرار داشت.

  بخش قابل توجهی از این مشاغل، به‌مرور حذف خواهند شد. بهترین برنامه‌نویسان ما از این ابزارها به‌عنوان مکمل بهره می‌گیرند. در بسیاری از فعالیت‌های روزمره، دیگر نیازی به نیروی انسانی نخواهیم داشت. ماشین جایگزین انسان می‌شود و این روند در همه حرفه‌ها اعمال خواهد شد.

   به همین دلیل، همان‌طور پیش از حضور در این نشست نیز اشاره کردم، اگر، جزو یک درصد برتر این حوزه نباشید، تحصیل در رشته‌های علوم انسانی انتخاب معقول‌تری است. (تشویق حضار)

    چرا؟ چون وقتی این فناوری وارد حوزه‌هایی مانند تولید، مؤسسات حقوقی، شرکت‌های حسابرسی و سایر مشاغل خدماتی و اداری بشود، مهم‌ترین مسأله‌ای که با گسترش قابلیت‌های هوش مصنوعی پیش‌روی جوامع قرار می‌گیرد، خلأ ویژگی‌های انسانی است.  آیا ماشین‌ مثل انسان می‌تواند قادر به روایتگری، ابراز همدلی، الهام‌بخشی به کودکان، همکاری گروهی یا القای باور به کار جمعی باشد؟ درنتیجه تمرکز بر این حوزه‌ها می‌تواند سودمند باشد.

   از منظر سیاست‌گذاری نیز، این مسئله حائز اهمیت است. طی پنج یا ده سال آینده، شاهد تحولات بنیادینی خواهیم بود و ضرورت دارد جوامع بازآرایی شوند. آن‌زمان، نه‌فقط کارگران یدی، که همه افراد با این پرسش مواجه خواهند شد که چگونه می‌توان شغلی یافت و درآمد کافی برای تأمین نیازهای خانواده را فراهم کرد؟

   همه ما در معرض پرسش‌های مهمی قرار می‌گیریم. پرسش‌هایی از این قبیل: حالا که تولید فراوان است، شیوه توزیع منابع چگونه باید باشد؟ چه‌ عملکردی منصفانه است؟ چگونه می‌توان معنا و هدف را در زندگی یافت؟ کار صرفا وسیله تأمین معاش نیست. کار به زندگی انسان، ساختار، سمت‌ و سو و ارزش می‌بخشد. حتما بازآفرینی چنین ساختاری، دشوار و پرتنش و مستلزم تلاش و تدبیر است.

   در فضایی که اکنون نیز با بحرانِ افول حقیقت، منطق و استدلال در فضای اطلاعاتی مواجه شده، لازم است راه‌حل‌هایی اندیشیده شود.

    یکی از نتایجِ مفتخر گشتن به "اولین رییس‌جمهور عصر دیجیتال" این است که حجم عظیمی از ویدیوها، تصاویر و صداهای ضبط‌شده از من موجود است و یکی از اولین سوژه‌هایی هستم که در ساخت «دیپ‌فیک» به کار رفته‌ام.

  الآن واقعاً خودتان هستید، درست است؟ (خنده حضار)

- بله، خودم هستم.

  خیلی‌خوب

- اگر خودم نبودم، موهایم این‌قدر خاکستری نبود و احتمالاً بدنم ورزیده‌تر به نظر می‌رسید! (خنده حضار) این نسخه‌ی واقعی من است. (خنده حضار)

   قابلیت ساخت تصاویر متنوع از هر فردی در حال انجام هر کاری، چه در تیک‌تاک و چه در اینستاگرام، شدت خواهد گرفت و این بدان معناست که باید بیش از گذشته، خود را متعهد به تشخیص واقعیت از دروغ، حقیقت از مجاز و کنترل تأثیر تصاویر بر بخش غریزی مغز انسان کنیم؛ تصاویری که می‌توانند خشم و نفرت را شعله‌ور کنند و امید را از بین ببرند.

   این‌ها مسائلی هستند که باید با آن‌ها مواجه شویم و این مسئولیت بر عهده‌ی خود ما شهروندان است؛ والدینی که به فرزندان‌شان آموزش می‌دهند و مدارسی که دانش‌آموزان را با تفکر انتقادی و تشخیص درست و نادرست تربیت می‌کنند. اگر نتوانیم در مورد واقعیت‌ها به توافق برسیم، امکان همکاری وجود نخواهد داشت.

   اگر من به شما بگویم این که می‌بینید، میز نیست؛ فیل است، فکر می‌کنید دیوانه‌ شده‌ام و دیگر نمی‌توانیم گفت‌وگو کنیم، اما اگر بگویم میز است، یا چیزی شبیه به آن (خنده حضار) - که البته ترجیح می‌دهم چهارگوش باشد نه پنج‌ضلعی- آن‌‌وقت می‌توانیم گفت‌وگو را ادامه دهیم.

  دفعه‌ی بعد که آمدید، میز چهارگوش برایتان می‌گذاریم! (خنده حضار) خُب، این آخرین سؤال ماست و می‌دانم این خبر، دوستان را ناراحت می‌کند. جناب اوباما، بنیاد شما بر مبنای حمایت از نسل آینده‌ی رهبران در سراسر جهان شکل گرفته است. هدف شما پس از ریاست‌جمهوری، الهام‌بخشیدن به دیگران برای ایجاد تغییر و تجربه‌‌ی مسئولیت مدنی بوده است.

   شما در جمع رهبران آینده حضور دارید. آن‌ها همین حالا هم در حال رهبری هستند و در آینده با شتابی بیشتر، تأثیرگذار خواهند بود. با توجه به ماهیت بنیاد اوباما، چه توصیه‌ای برای این گروه از دانشجویان دارید؟ چگونه می‌توانند تفاوتی در جهان ایجاد کنند؟

- برایم مهم بود که بنیاد ما فقط در ایالات متحده فعالیت نداشته باشد، بلکه در عرصه بین‌المللی فعال باشد. این مسئله به شرایط امروز هم مرتبط است.

   همان‌طور که اشاره کردم، پس از جنگ جهانی دوم در ایالات متحده نوعی اجماع عمومی بر سر قواعد بنیادینِ دموکراسی شکل گرفت. حتی اگر در مورد سیاست‌های مالیاتی، حقوق سقط جنین، یا موضوعات دیگر اختلاف نظر وجود داشت، اما همه در مورد نحوه عملکرد جامعه و سیاست، اتفاق‌نظر داشتند.

   یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز آمریکا این بود که ما همین الگو را کم‌و‌بیش در سطح بین‌المللی نیز پیاده کرده‌ایم. شما در جهانی بزرگ شده‌اید که نظم بین‌المللی آن عمدتاً به همت ایالات متحده و متحدانش پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفته است. (تشویق حضار)

  از دل ویرانی و کشتاری که اروپا و بخش بزرگی از آسیا را درنوردید، جهانی سترگ و نیرومند برآمد. این جهان مردم را واداشت که عقب‌‌گرد کنند و بپذیرند که ایالات‌متحده، قدرتمندترین کشور جهان است. بسیاری از رقبا از پا درآمدند و به لطف موقعیت جغرافیایی‌، آسیب کمتری دیدیم.

   این‌گونه بود که تصمیم گرفته شد نظامی مبتنی بر قوانین در سطح بین‌المللی روی کار بیاید؛ نظامی که آزادی کشتیرانی، تجارت و همکاری را تضمین می‌کند. ایالات متحده با اروپا، آسیا و حتی دشمنان پیشین‌اش، متحد شد. ما حتی در اوج قدرت، با بهره‌گیری از تجربیات جنگ جهانی دوم، می‌دانستیم که در همکاری با دیگران منافع بیشتری داریم.

   حالا در برهه‌ای حساس قرار داریم و در دو ماه گذشته شاهد بودیم که دولت ایالات متحده، همه تلاش‌اش را برای تخریب و بی‌اعتبارسازی نظم جهانی به کار بست. به نظر می‌رسد این تفکر در حال شکل‌گیری است که ما از همه قوی‌تریم و می‌توانیم دیگران را وادار به تبعیت کنیم. می‌توانیم شرایط تجاری را به میل خود تعیین کنیم و اگر سرزمینی چشم‌گیر  باشد، چه کسی جلودارمان است؟ گرینلند هم بد نیست! (خنده حضار)

   رهبران کنونی از این حقیقت تاریخی غافل‌اند که نظم بین‌المللی، تقویت‌کننده‌ی قدرتِ ما بود. حتی کشورهایی که از ما خوش‌شان نمی‌آمد یا با ما اختلاف‌نظر داشتند، با ما همراهی می‌کردند و نظرشان این بود: » نظام کنونی به رشد و پیشرفت ما کمک کرده است.» همین نظام به چین کمک کرد تا یک میلیارد نفر را از فقر خارج کند و معنایش این بود که اگر همه‌گیری‌ بزرگی مانند ابولا یا هر بیماری دیگری رخ می‌داد، سیستم بین‌المللی به مقابله با آن بلای عظیم برمی‌خاست.

   به همین دلیل، در بنیاد اوباما، رهبرانی - نه فقط از ایالات متحده - که از همه قاره‌ها گرد آورده‌ایم و می‌خواهیم این باور را در ذهن بپرورانند که اگر همه‌ی ما بر سر ارزش‌های بنیادی توافق داشته باشیم —این که هر انسانی شأنیت دارد، هر انسانی ارزش‌مند است و حاکمیت قانون باید اصل مسلم باشد— در آن صورت، حتی دستگیری از فرودستان، در راستای منافع شخصی ما قلمداد خواهد شد. اگر آن‌ها را با خود همراه کنیم، کمتر احتمال دارد به ما حمله‌‌ور شوند، کمتر ممکن است بیمار شوند و امراضی را گسترش دهند که به فرزندان‌مان آسیب می‌رساند.

   همکاری یا دست‌کم رقابتی که مبتنی بر توافق برای عدم تخریب یا اشغال یکدیگر است، به نفع همگان خواهد بود

   این‌ها را می‌گویم و می‌دانم که از زمان مقرر فراتر رفته‌ایم، اما همان‌طور که گفتم، مدتی است با مردم صحبت نکرده‌ام! (خنده حضار) پیوسته مشغول نوشتن بودم. (تشویق حضار)

   متأسفانه، دیدگاهی که می‌گوید "حق با زورمندان است. قدرتمندان می‌توانند بر ضعیفان مسلط شوند و اگر کسی جلودارشان نباشد، می‌توانند هرچه بخواهند تصاحب کنند"، در تاریخ بشر، قاعده‌ی غالب بوده است. دموکراسی مفهومی نسبتاً نوظهور است.
 
   نظم بین‌المللی‌ که به جای درگیری بر همکاری مبتنی است، پدیده‌‌ای نوظهور و آسیب‌پذیر است و تعجبی ندارد که وقتی شرایط ناپایدار می‌شود، مردم به هراس بیفتند. همان‌طور که در ایالات متحده، گاهی‌اوقات نهادهای دموکراتیک اشتباهاتی مرتکب می‌شوند، در سیاست بین‌المللی نیز اشتباهاتی رخ می‌دهد. کشورهایی مانند چین گاهی در تجارت تقلب می‌کردند و باید در برابرشان قد علم می‌کردیم. گاهی ما هم رفتار نادرستی داشتیم و با وجود ادعاهای ایده‌آلیستی‌مان، مردم را در مضیقه قرار دادیم یا کوشیدیم کشورهایی را بازسازی کنیم که چنین کاری از ابتدا محکوم به شکست بوده است.

   اما در مجموع، پس از جنگ جهانی دوم نظامی صلح‌آمیز روی کار آمد که پررونق‌ترین، سالم‌ترین و صلح‌آمیزترین دوران تاریخ بشر را رقم زد. (تشویق حضار)

   البته موارد زیادی وجود دارد که به‌ویژه در سطح بین‌المللی باید اصلاح شود. یکی از چالش‌های جهانی‌شدن این بود که نابرابری را تشدید کرد. این روند برای شرکت‌هایی که توان فعالیت در سطح بین‌المللی داشتند، به‌شدت سودآور بود و این کشورها غالباً تمایلی به تقسیم دستاوردهای مالی با مردم‌شان نداشتند. ما از آن افراد حمایت نکردیم.

   اما این مشکل در ذاتِ جهانی‌شدن نبود و به ضعف سیاست‌گذاری در ایالات متحده مربوط می‌شد. ما نتوانستیم از مردمی که از مزایای جهانی‌شدن بی‌بهره بودند، حمایت کنیم. 

   پیام مهمی که سعی می‌کنیم به رهبران بنیاد منتقل کنیم این است که این ارزش‌ها—همکاری، حاکمیت قانون، پایبندی به حقیقت، امیدواری، باور به توان بشر در اتحاد و رفع مشکلات و ایمان به اینکه همه‌ی ما فرزندان خداوند هستیم—همچنان ارزش‌مندند. می‌دانم که این روزها، تنوع، برابری و شمول‌ به‌نحوی غیرمنطقی زیر سؤال رفته‌ و حتی غیرقانونی جلوه داده شده‌ است، اما واقعیت این است که من به این مفاهیم باور دارم. (تشویق حضار)

   ایمان دارم که انسان‌ها، فارغ از رنگ، جنسیت، گرایش جنسی، ملیت، یا شیوه‌ی پرستش خداوند، ارزش‌مند هستند و می‌توان با آن‌ها از در صلح درآمد. باید برای حفظ این ارزش‌ها بکوشیم و همه با هم از مزایای صلح بهره‌مند شویم.

   خصیصه مهم دیگری که می‌خواهم از آن با شما سخن بگویم و این روزها، به‌ویژه در این مقطع زمانی، با رهبران‌ بنیاد بسیار درباره‌اش صحبت می‌کنیم، تاب‌آوری است.

   هر رییس‌جمهور در دفتر بیضی‌شکل کاخ سفید، می‌تواند فرشی طراحی کند که مطابق با سلیقه‌اش باشد. رسم عجیبی است، اما جالب است. (خنده حضار) فرشی در دفتر من وجود داشت که چند نقل‌قول روی آن حاشیه‌دوزی شده بود. یکی از این حاشیه‌ها، عبارتی بود منتسب به دکتر مارتین لوتر کینگ. - و البته مشخص نیست که این جمله را اولین‌بار او بر زبان رانده باشد-  نقل‌ است از او و حک‌شده روی آن فرش که: «قوس جهان اخلاقی بلند است، اما به سمت عدالت خم می‌شود.»

   این جمله بی‌تردید خوش‌بینانه است و از این باور  نشأت  می‌گیرد که اوضاع بهتر می‌شود. ایمان دل‌گرم‌کننده‌ای در این کلام نهفته است، اما مردم معمولا بخش نخست‌ را که می‌گوید «قوس جهان اخلاقی بلند است» را از یاد می‌برند.

   در گفت وگو با رهبران و به‌ویژه جوان‌ترها، بر این نکته تأکید داریم که تغییر، یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد؛ تاریخ فراز و فرود دارد. گاهی دو گام به پیش می‌رانیم و یک گام به پس می‌نهیم. 

   ما در برهه‌ی تاریخی نسبتاً خوبی به سر می‌بریم، به‌ویژه اگر در ایالات متحده یا یکی از اقتصادهای پیشرفته جهان به دنیا آمده باشید، این سخن صدق می‌کند. تاریخ پرفراز و نشیب است. گاه ما را بر صدر می‌نشاند و گاه به زیر می‌کشد. در مقاطعی مملو از درگیری، جهالت و مخاطره است و پیشرفت را برنمی‌تابد.

   آنچه بیش از هر چیز، بارها و بارها می‌خواهم به شما بگویم و پیوسته در گوش رهبران‌مان هم زمزمه می‌کنم، این است که دلسرد نشوید. شما نمی‌توانید همه‌چیز را یک‌باره اصلاح کنید. (تشویق حضار)

   دل‌سرد نشوید که جهان هنوز دست‌خوش تبعیض و نژادپرستی است. این‌ها بخشی از طبیعت انسان‌‌اند. ما خیلی هم هوش‌مند نیستیم! (خنده حضار) شامپانزه‌هایی هستیم که در مواجهه با دیگرانِ متفاوت از خودمان، به گوشه‌ای می‌خزیم. این خصایص تاحدی در وجودمان نهادینه شده‌اند. این چیزها را فراگرفته‌ایم و از نسلی به نسل دیگر منتقل کرده‌ایم، اما همه‌چیز بهتر از گذشته است.
     زنان در بسیاری از نقاط جهان و حتی در کشور ما، کماکان با بی‌عدالتی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. هنوز به‌رغم این که - و چه‌بسا دقیقاً به همین خاطر که -  زنان در بسیاری از زمینه‌ها عملکردی بهتر از مردان دارند، موانع بزرگ و محدودکننده‌ای وجود دارد(تشویق حضار)

   اما می‌دانید چیست؟ اوضاع بهتر شده است. حتی در مواجهه با مخاطراتی به عظمتِ تغییرات اقلیمی، گام‌های مهمی برداشته شده است. دخترانم به من می‌گویند: «به دوستان‌مان چه بگوییم؟ برخی‌ از آن‌ها نمی‌خواهند بچه‌دار شوند. با چنین چشم‌اندازی از جهان، فایده فرزندآوری چیست؟» مردم می‌گویند شاید به هدف مقرر برای جلوگیری از افزایش - بیش از ۲ درجه‌ی سانتی‌گراد - دمای زمین نرسیم. شاید حتی از این میزان فراتر برویم. چرا تلاش کنیم؟

   و من می‌گویم: "شاید نتوانیم دقیقاً به آن هدف برسیم، اما تفاوت میان افزایش دمای ۲.۵ درجه، ۳.۵ درجه یا حتی ۴ درجه می‌تواند سرنوشت یک میلیارد نفر را - که در نواحی ساحلی زندگی می‌کنند- ، تغییر دهد. این تفاوت می‌تواند بقای انسان را تضمین کند. چنین هدفی، ارزش تلاش‌کردن دارد. اما نمی‌توان یک‌باره همه‌چیز را اصلاح کرد."

    ما بیش از هر چیز، به تاب‌آوری نیاز داریم. در پسِ این حرف‌ها که ... حتی اگر سخت‌کوش باشید، ممکن است شکست بخورید ...  اگر درستکار باشید، ممکن است پاداشی دریافت نکنید ... ناامیدی نهفته است. انسان‌ کامل نیست، ولی تلاش‌اش ارزش‌مند است. وقتی تلاش می‌کنید، نتایج خوش‌آیندتری به‌دست می‌آورید و زندگی بهتری خواهید داشت. در این صورت، احساس بهتری نسبت به خودتان خواهید داشت و با افرادی همراه می‌شوید که ارزش‌های مشترکی با شما دارند. پیمودن این مسیر و یافتن چنین همراهانی دل‌نشین و ارزش‌مند است.

   دل‌سرد نشوید. می‌دانم که این روزها اوضاع کمی عجیب و غریب است، اما حال‌مان خوب می‌شود. (تشویق حضار)

  امیدواری شما و کلام‌تان همیشه الهام‌بخش است. آیا می‌توانیم تشویق پرشوری نثار رییس‌جمهور باراک اوباما کنیم که با حضورشان، مهم‌ترین دانشکده علوم انسانیِ جهان را زینت بخشیده‌اند؟

«سهروردی» به زبان ساده : فیلسوف ایرانگرایی که تندروها تکفیرش کردند

«سهروردی» به زبان ساده : فیلسوف ایرانگرایی که تندروها تکفیر و اعدامش کردند

عقل مانند نقشه‌ای است که راه را نشان می‌دهد، اما شهود مانند چراغی است که روشنایی لازم برای دیدن راه را فراهم می‌کند.

 عصر ایران - شهاب‌الدین یحیی سهروردی، معروف به شیخ اشراق، در سال ۵۴۹ هجری قمری (۱۱۵۴ میلادی) در روستای سهرورد در نزدیکی شهر زنجان به دنیا آمد. او از همان کودکی استعداد فوق‌العاده‌ای در یادگیری علوم مختلف نشان داد. خانواده‌اش او را برای تحصیل به مراغه فرستادند، جایی که نزد استادان بزرگی مانند مجدالدین جیلی علوم دینی، فلسفه، و منطق را آموخت. سهروردی از همان جوانی به فلسفه و عرفان علاقه‌مند شد و شروع به مطالعه آثار فیلسوفان بزرگ یونانی مانند افلاطون و ارسطو کرد.

سهروردی پس از تکمیل تحصیلات مقدماتی، به شهرهای مختلفی سفر کرد تا دانش خود را گسترش دهد. او به اصفهان رفت، که در آن زمان یکی از مراکز مهم علمی و فرهنگی جهان اسلام بود. در اصفهان، نزد فیلسوفان و عالمان بزرگی مانند ظهیرالدین قاری درس خواند و به عمق بیشتری در فلسفه و عرفان دست یافت. پس از آن، به حلب در سوریه رفت. در آنجا با ملک ظاهر پسر صلاح الدین ایوبی (سردار معروف مسلمانان در جنگ‌های صلیبی) دیدار کرد. ملک ظاهر که دوستدار  صوفیان و دانشمندان بود، مجذوب این حکیم جوان شد و از وی خواست که در دربار وی در حلب ماندگار شود. سهروردی نیز که از شام خوشش آمده بود  پیشنهاد ملک ظاهر را پذیرفت و در حلب ماندگار شد و در حالی که فقط 33 سال داشت، کتاب مهم حکمةالاشراق را نوشت. با این حال نمی دانست که ماندن در شام به قیمت جانش تمام می شود.

کانال عصر ایران در تلگرام

جایگاه والا و بایسته این حکیم جوان در نزد ملک ظاهر و دانش او در مناظرات، حسادت بسیاری از علمای وقت شام را برانگیخت. سهروردی در برخی از آثار خود به فقها و متکلمان زمان خود انتقاد کرد و معتقد بود که آنها از درک عمیق حقیقت عاجز هستند.

او در فلسفه خود از اندیشه‌های فیلسوفان یونانی مانند افلاطون و ارسطو، و همچنین از سنت‌های عرفانی شرقی تأثیر پذیرفته بود. این تأثیرپذیری برای برخی از علمای زمان مشکوک بود و آنها او را متهم به ترویج عقاید غیراسلامی کردند. همچنین اشارات و استنادات او به حکمت ایرانی قبل از اسلام،، مورد مخالفت روحانیون تندرو قرار گرفت. (در دوران جدید اندیشمندانی مانند غلامحسین ابراهیمی دینانی گفته اند که اندیشه‌های سهروردی برگرفته از ایران باستان و حکمت ایرانی بوده است. سهروردی را همچنین احیا کننده حکمت خسروانی ایران باستان می نامند.)
 
 مجموع این عوامل باعث شد تا تندروها او را معارض با شریعت اسلام بخوانند و اعلام کنند که سهروردی کافر شده است! گو این که این وجه مشترک همه تندروها در تمام تاریخ است که خود را حق مطلق می پندارند و مخالفت با خود را ضدیت با حقیقت می نامند.

آنها از ملک ظاهر خواستند که سهروردی را به قتل برساند؛ ملک ظاهر که سهروردی را دوست می داشت، زیر بار نرفت. از این رو، علمای تندرو به صلاح الدین ایوبی شکایت بردند و خون او را مباح شمردند. 

صلاح‌الدین ایوبی که بعد از پیروزی در جنگ های صلیبی، به تازگی بر شام مسلط شده بود، نیاز به حمایت روحانیون داشت و ناچار و از روی سیاست زدگی، در برابر خواست آنها تسلیم شد و از ملک ظاهر خواست که حکم علمای افراطی را اجرا کند! 

 در نهایت، تحت فشار مخالفان، صلاح‌الدین دستور دستگیری سهروردی را صادر کرد. سهروردی در حلب دستگیر شد و به زندان افتاد. در زندان، از او خواسته شد که از عقاید خود تبری بجوید، اما سهروردی حاضر به این کار نشد. او معتقد بود که عقایدش بر اساس حقیقت است و نمی‌تواند از آنها دست بردارد:    چون مذهب و اعتقاد پاک است مرا / از طعنه نااهل چه باک است مرا ؟

در مورد نحوه مرگ سهروردی روایت‌های مختلفی وجود دارد، اما مشهورترین روایت این است که او در زندان به قتل رسید. برخی منابع تاریخی می‌گویند که سهروردی در زندان گرسنگی کشید و به دلیل سوءتغذیه و شرایط سخت زندان درگذشت. برخی دیگر معتقدند که او به دستور مستقیم صلاح‌الدین ایوبی اعدام شد.

روایت دیگری نیز وجود دارد که می‌گوید سهروردی را در زندان خفه کردند یا به او سم دادند تا به طور پنهانی به قتل برسد.
در هر صورت، مرگ سهروردی در 5 رجب سال ۵۸۷ هجری قمری - دوشنبه 14 مرداد 570 خورشیدی -و در سن ۳۸ سالگی اتفاق افتاد.
مرگ سهروردی به عنوان یکی از تلخ‌ترین رویدادهای تاریخ فلسفه اسلامی ثبت شده است. او در سن جوانی و در اوج شکوفایی فکری خود به قتل رسید. با این حال، اندیشه‌های سهروردی پس از مرگش به حیات خود ادامه داد و تأثیر عمیقی بر فلسفه و عرفان اسلامی گذاشت.

شاگردان و پیروان سهروردی، مانند قطب‌الدین شیرازی و ملاصدرا، به ترویج و گسترش اندیشه‌های او پرداختند. امروزه، سهروردی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان و عارفان جهان اسلام شناخته می‌شود و آثار او مورد مطالعه و پژوهش قرار می‌گیرد.

 اصول فلسفه سهروردی

سهروردی با تأسیس مکتب "حکمت اشراق"، نظام فلسفی‌ای را پایه‌گذاری کرد که ترکیبی از عقل‌گرایی فلسفی و شهود عرفانی است. در ادامه، هر یک از اصول فلسفی او را  به زبان ساده‌ توضیح می‌دهیم:

۱. حکمت اشراق 

سهروردی معتقد بود که برای درک حقیقت، فقط استفاده از عقل و استدلال کافی نیست. او می‌گفت که حقیقت را باید از طریق "اشراق" یا "روشن‌شدن درونی" دریافت کرد. اشراق به معنی این است که گاهی حقیقت به طور ناگهانی و بدون استدلال به انسان الهام می‌شود، مانند وقتی که یک شاعر ناگهان شعری زیبا می‌سراید یا یک دانشمند ناگهان به کشف بزرگی دست می‌یابد.

سهروردی این روش را "حکمت اشراق" نامید، که ترکیبی از فلسفه و عرفان است. او معتقد بود که فیلسوف باید هم از عقل استفاده کند و هم به تجربه‌های باطنی و روحانی توجه داشته باشد. به عبارت دیگر، فلسفه بدون عرفان ناقص است، همان‌طور که عرفان بدون فلسفه می‌تواند گمراه‌کننده باشد.

سهروردی بر این باور بود که فلسفه بدون تجربه باطنی و شهود ناقص است. او معتقد بود که فیلسوف باید علاوه بر استفاده از عقل، به تجربه‌های درونی و روحانی نیز توجه کند. به گفته او، فقط با ترکیب عقل و شهود می‌توان به حقیقت کامل دست یافت. این ایده باعث شد که فلسفه سهروردی از فلسفه‌های صرفاً عقل‌گرا متمایز شود. سهروردی می‌گفت که تجربه باطنی مانند چراغی است که راه را به فیلسوف نشان می‌دهد و بدون آن، فلسفه مانند راه‌رفتن در تاریکی است. به عبارت دیگر، عقل مانند نقشه‌ای است که راه را نشان می‌دهد، اما شهود مانند چراغی است که روشنایی لازم برای دیدن راه را فراهم می‌کند.

۲. نور و ظلمت 

سهروردی جهان را به عنوان سلسله‌ای از نورها توصیف می‌کند. او معتقد بود که همه چیز در جهان از نور ساخته شده است و منشأ همه این نورها، یک نور مطلق به نام "نورالانوار" است. نورالانوار مانند خورشیدی است که همه نورهای دیگر از آن سرچشمه می‌گیرند. سهروردی می‌گفت که هرچه به نورالانوار نزدیک‌تر شویم، به حقیقت نزدیک‌تر می‌شویم. در مقابل، ظلمت نماد عدم و نیستی است. به عبارت ساده، نور نماد وجود، زندگی و حقیقت است، در حالی که ظلمت نماد مرگ، تاریکی  و نادانی است. سهروردی معتقد بود که هدف نهایی انسان این است که از ظلمت طبیعت به نور حقیقت پرواز کند.

۳. عالم مثال 

سهروردی به وجود عالمی میان عالم مادی (جهانی که با حواس خود می‌بینیم) و عالم معقول (جهانی که فقط با عقل می‌توانیم درک کنیم) معتقد بود. او این عالم را "عالم مثال" یا "عالم خیال" نامید.
در این عالم، چیزهایی وجود دارند که نه کاملاً مادی هستند و نه کاملاً مجرد. مثلاً، وقتی شما در خواب چیزی را می‌بینید، آن چیز در عالم مثال وجود دارد. سهروردی معتقد بود که این عالم، پلی است که می‌تواند ما را از جهان مادی به جهان معقول برساند. به عبارت دیگر، عالم مثال مانند یک دنیای میانی است که به ما کمک می‌کند تا مفاهیم مجرد و معنوی را بهتر درک کنیم. این ایده به ما کمک می‌کند تا بفهمیم که چگونه چیزهایی مانند زیبایی، عشق، یا عدالت، که نمی‌توانیم آنها را با حواس خود ببینیم، در عین حال واقعی و مهم هستند.

۴. اتحاد عاقل و معقول 

سهروردی معتقد بود که فیلسوف یا عارف می‌تواند با حقیقت متحد شود. به عبارت دیگر، وقتی کسی به درک عمیقی از حقیقت می‌رسد، بین او و حقیقت فاصله‌ای وجود ندارد. این اتحاد، هدف نهایی سلوک فلسفی و عرفانی است.
سهروردی این ایده را از افلاطون گرفته بود، اما آن را با مفاهیم عرفانی ترکیب کرد. او می‌گفت که این اتحاد، تنها از راه شهود و اشراق ممکن است. به زبان ساده، وقتی کسی به درک کامل و عمیقی از حقیقت می‌رسد، دیگر بین او و حقیقت جدایی وجود ندارد. 

 اهمیت فلسفه سهروردی 

این اصول فلسفی، هسته اصلی نظام فکری سهروردی را تشکیل می‌دهند. او با ترکیب عقل و شهود، فلسفه و عرفان، و سنت‌های شرقی و غربی، توانست تحولی بزرگ در فلسفه اسلامی ایجاد کند. فلسفه سهروردی نه تنها در جهان اسلام، بلکه در غرب نیز مورد توجه قرار گرفته است. او به عنوان یکی از پیشگامان فلسفه تطبیقی، راه را برای گفت‌وگوی میان فرهنگ‌ها و اندیشه‌ها هموار کرد.

نقدهای وارده بر سهروردی 

۱. ابهام در مفاهیم: برخی منتقدان معتقدند که مفاهیم فلسفی سهروردی مانند "نور" و "عالم مثال" به اندازه کافی واضح و روشن نیستند.

۲. تأکید بیش از حد بر شهود: برخی فیلسوفان عقل‌گرا معتقدند که سهروردی بیش از حد به شهود و تجربه باطنی تکیه کرده و از روش‌های استدلالی فاصله گرفته است. 

آثار و کتاب های سهروردی

سهروردی 38 سال زندگی کرد و 47 کتاب و رساله (مقاله) نوشت ؛ از این رو اندیشمندی پرکار به شمار می رفت و شاید یکی از علل حسادت علمای  تندروی تن پرور به او همین امر بوده است. مهم ترین آثار او که در بازار نشر ایران نیز موجودند، عبارتند از:

حکمت‌الاشراق 
شرح عقل سرخ 
صفیر سیمرغ 
لغت موران 
روزی با جماعت صوفیان 
بیگانگی در باختر زمین 
عقل سرخ 
آواز پر جبرئیل 
رساله فی حقیقه العشق یا مونس العشاق 
پرتونامه سلیمانشاهی و بستان القلوب 
هیاکل النور 
فی حقیقه العشق
سرالاسرار
رساله فی حالة الطفولیه 
التلویحات اللوحیه و العرشیه 
مجموعه مصنفات شیخ اشراق 
 هشت رساله ی سهروردی 

5 جمله از سهروردی

1. فلسفه بدون عرفان، مانند پرنده‌ای است که یک بال دارد.
2. از هیچ چیزی شگفت‌زده نمی‌شوی هنگامی که بدانی بخشش خداوند پایان‌ناپذیر است.
3. پیوسته بپرید و هیچ آشیانه معین مگیرید ، که همه مرغان را از آشیانه ها گیرند و اگر بال ندارید که بپرید ، به زمین خیزید چندان که جای بدل کنید (در جست و  جوی حقیقت، به یک باور خاص محدود نمانید و همچون مرغان از آشیانه - منطقه امن - خود پرواز کنید و اگر بال پرواز ندارید، خزیدن که می توانید تا جای خود را تغییر دهید) 
4. حقیقت، مانند خورشید است؛ هرچند ابرها آن را بپوشانند، اما همیشه وجود دارد. 
5. هان تا سر رشته خرد گم نکنی        خود را ز برای نیک و بد گم نکنی
رهرو تویی و راه تویی، منزل تو        هشدار که راه خود به خود گم نکنی