نسخه PDF
همان‌طور که در مطلب پیش ذکرشد، خلاقیت را می‌توان به‌طور خلاصه توانایی فکرکردن به ایده‌های جدید تعریف کرد. خلاقیت یک ویژگی ذاتی است که در تمامی انسان‌ها وجود دارد ولی به مرور زمان، به دلایل مختلف از قبیل سیستم‌های آموزشی تعالی-محور، قوانین و هنجارهای اجتماعی و ...، از قدرت آن کاسته می‌شود. اما این بدین معنا نیست که نمی‌توان این توانایی را حفظ کرد یا افزایش داد. برای افزایش قدرت خلاقیت روش‌های رفتاری و عملی وجود دارند که با تکرار و تمرین آنها می‌توان خلاقیت را تقویت کرد.
چرا خلاقیت مهم است؟
جهان با سرعتی شگفت‌انگیز در حال تغییر است؛ تغییراتی که در همه‌ی ابعاد زندگی بشر تاثیرگذار است. اینترنت پرسرعت، گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی با سرعتی غیرقابل باور در حال تغییر دنیای کسب‌وکار، ارزش‌ها و هنجارها و زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها در قرن ۲۱ هستند. فناوری در بالاترین حد خود در تاریخ بشر قراردارد و هر روز نسبت به روز قبل در حال پیشرفت است. در چنین دنیایی که آینده را به سختی می‌توان پیش‌بینی کرد، تنها ابزار موفقیت تطبیق با تغییرات و همراه شدن با دنیاست. بدون خلاقیت، بدون متفاوت فکرکردن، بدون نوآوری رقابت و بقا هر روز سخت‌تر از قبل می‌شود.
دنیای جدید این فرصت هیجان‌انگیز را در اختیار صاحبان ایده‌های خلاقانه و کارآفرینان سخت‌کوش قرارداده تا مرزهای جغرافیایی را راحت‌تر از همیشه درنوردند و کسب و کار خود را رشد و گسترش دهند. رقابت دیگر محدود به رقبای محلی نیست، دنیای امروز، با همه‌ی بزرگی، یک میدان کسب و کار کوچک است که در آن یک مصرف‌کننده در آسیا می‌تواند در عرض چند ثانیه محصولی از یک کمپانی اروپایی را خریداری کند و در کمتر از چند روز آن‌را در اختیار داشته‌باشد. در این میدان کسب و کار کوچک، روزانه هزاران تولیده‌کننده یا ارائه‌دهنده خدمات وارد چرخه رقابت می‌شوند و عمر کالاها و ایده‌ها شاید حتی به یک سال هم نرسد؛ تنها راه رستگاری در دنیای کسب و کار، خلاقیت و نوآوری است.
حلاقیت در دنیای کسب و کار تنها به ایده‌های جدید محدود نمی‌شود. خلاقیت عنصر مهم فرآیند حل مساله است. تفکر خلاق به جای مشکلات، ظرفیت‌ها را می‌بیند و به جای موانع، فرصت‌ها را؛ به جای چالش‌ها، شانس تولید راه‌حل‌های جدید را می‌بیند و به جای فرار از مشکلات، به برطرف‌کردن دائمی آنها کمک می‌کند.
روش‌های رفتاری برای تقویت قدرت خلاقیت
برخی رفتارهای ما در افزایش یا کاهش قدرت خلاقیت ما تاثیر مستقیم دارند. برای افزایش خلاقیت رفتارهای زیر را در خود و کارمندان خود تقویت کنید:
۱. اعتماد به نفس
داشتن اعتماد به نفس باعث می‌شود بدون ترس از قضاوت‌شدن و به‌دور از وحشت از اشتباهات احتمالی، ایده‌های مختلف را به هم وصل کنید یا بین آنها ارتباطات معنادار و یا حتی بی‌معنی برقرارکنید و در ادامه به نتایج جدید برسید. نداشتن اعتماد به نفس از سوی دیگر، ترسی در شما به وجود می‌آورد که از فکرکردن به هرنوع ایده‌ی جدید خودداری کنید.
۲. تواضع
داشتن تواضعی حقیقی و خالی از غرور کاذب نسبت به آنچه نمی‌دانیم راه ورود ایده‌های جدید را باز نگه می‌دارد؛ چه این ایده‌ها ساخته و پرداخته ذهن ما باشد و چه از سوی دیگران پیشنهاد شود، باورداشتن به اینکه دانسته‌های ما محدود است و همیشه برای آموختن موضوعی وجود دارد خلاقیت را تقویت می‌کند. کسی که احساس می‌کند در یک زمینه از سایرین برتر است، به‌طور غیرمستقیم راه ورود ایده‌های جدید را می‌بندد.
۳. دقت در مشاهدات روزمره جهان پیرامون
اگر بادقت و نه از سر عادت به محیط اطراف خود بنگریم، موارد متعددی را مشاهده می‌کنیم که نیاز به بهبود دارند. نیازها و مشکلات بی‌پاسخ زیادی را می‌بینیم که هر روز از کنار آنها عبور می‌کنیم. دقت در نگاه‌کردن به جهان پیرامون، محیط اطراف و فضایی که به‌نظر تکراری می‌رسد با دید حل مساله، باعث خلق ایده‌های جدید می‌شود. بسیاری از ایده‌های خلاقانه‌ای که در نهایت توسط کارآفرینان مشهور به سرانجام رسیدند حاصل برطرف کردن یک نیاز معمولی روزمره بودند. نیازی که با یک نگاه دقیق پیدا شد و یک ذهن خلاق برای آن راه‌حل پیداکرد.
۴. آرامش
داشتن آرامش یکی از رفتارهایی است که به فرآیند خلاقیت ذهنی کمک فراوانی می‌کند. هرچند به‌دست آوردن آرامش در عمل، به‌سادگی صحبت‌کردن درباره آن نیست، ولی تمرین و تکرار و تمرکز نقش موثری در به‌دست آوردن آن ایفا می‌کند. بدن و ذهنی که به‌طور مستمر و هفته‌ها و ماه‌ها مشغول فعالیت پرفشار و پراسترس است، کم‌کم به سمت کلیشه‌های روزمره حرکت می‌کند. برای فرار از وقایع استرس‌زا، برای حل سریع مشکلاتی که می‌دانیم در صورت استمرار باعث آزار روحی می‌شوند به سمت راه‌حل‌های قدیمی می‌رویم. یک ذهن آرام به ما این امکان را می‌دهد که به راه‌حل‌های جدید فکرکنیم.
یک ذهن آرام و بدنی که خستگی در آن جمع نشده خیلی راحت‌تر مشکلات و نیازها را می‌بینید و سریع‌تر و خلاقانه‌تر به آن پاسخ می‌دهد.
اگر شما هم جزو آن دسته از افراد سخت‌کوش و پرکار هستید، حتماً هر از چندی به خود استراحت بدهید. در زمان استراحت به‌هیچ‌عنوان به کار فکر نکنید و از تمام زمانی که در اختیار دارید برای تجدید قوا استفاده کنید.
۵. کنجکاوی
بسیاری از آدم‌ها کنجکاوی را یک رفتار کودکانه و گهگاه یک عادت زشت اجتماعی فرض می‌کنند. در صورتی‌که اگر حس کنجکاوی به خوبی مدیریت شود، منجر به افزایش خلاقیت می‌گردد. یک ذهن کنجکاو به دنبال پاسخ‌های قانع‌کننده است. هرگز به‌راحتی از مسایل کوچک عبور نمی‌کند و تلاش می‌کند بین پدیده‌هایی که می‌بیند ارتباط برقرارکند. کنجکاوی یکی از بهترین رفتارهایی است که می‌تواند قدرت خلاقیت را در افراد افزایش دهد.
۶. ریسک‌پذیری
ریسک‌پذیری ارتباط نزدیکی با اعتماد به نفس و کنجکاوی دارد. فردی که ریسک‌پذیر است از اشتباه نمی‌ترسد و مشتاق مشاهده پدیده‌های جدید است. ریسک‌پذیری البته هزینه‌هایی نیز در بردارد که یک کارآفرین یا مدیرکسب و کار باید آماده پرداختن یا تقبل این هزینه‌ها برای رسیدن هدف نهایی خود باشد.
روش‌های عملی برای تقویت قدرت خلاقیت
علاوه بر رفتارهایی که قدرت خلاقیت را افزایش می‌دهند، روش‌های عملی زیر نیز در افزایش خلاقیت نقش موثری بازی می‌کنند:
۱. حضور در کنار افراد نخبه و خلاق
به عقیده‌ی انیشتن خلاقیت "مُسری" است و می‌تواند از فردی به فرد یا افرادی که در نزدیکی او هستند سرایت کند. در یک گروه که چند فرد با خلاقیت بالا در آن کار می‌کنند احتمال تقویت قدرت خلاقیت در بین سایر اعضای آن گروه زیاد است. البته در این بین تعامل و برقراری ارتباط و نشر دانش و تجارب نقش بسیار پررنگی در افزایش خلاقیت گروهی بازی می‌کند.
۲. حضور در سمینارها و کارگاه‌های آموزشی مرتبط
قرارگرفتن در معرض آخرین یافته‌ها و مباحث روز در حوزه‌ی مورد علاقه شما می‌تواند منجر به شکل‌گیری ایده‌های جدید و خلاقانه بشود.
۳. حضور در برنامه‌های آموزشی، کلاس درس و سخنرانی‌هایی غیرمرتبط
شنیدن مطالب تخصصی حوزه‌های دیگر و تلاش برای برقراری ارتباط بین مفاهیم جدید و مفاهیمی که قبلاً یادگرفته‌اید منجر به شکل‌گیری ایده‌ها جدید و باارزشی خواهدشد که می‌تواند مشکلات و نیازهای افراد بیشتری را نیز برطرف کند. تماشای ویدئوهای ارائه‌های برنامه‌هایی شبیه TED نیز می‌تواند اثربخش باشد.
۴. پیگیری اخبار
پیگیری اخبار و به‌روزبودن و شنیدن تحولات جدید در حوزه‌های فناوری، دانش، اجتماعی و حتی سیاسی می‌تواند به افزایش آگاهی از نیازهای موجود در کنار راه‌حل‌های در دسترس برسد.
۵. مشورت
بسیاری از آدم‌ها احساس می‌کنند مشورت کردن درباره ایده‌های کوچکی که در ذهن دارند کار اشتباهی است. آنها معمولاً یا از کپی‌شدن ایده‌ی خود می‌ترسند یا از قضاوت‌شدن توسط سایرین. در هر دو حالت نکته مهم این است که مشورت و صحبت‌کردن درباره ایده‌هایی که در سر داریم علاوه بر افزایش تسلط ما نسبت به ابعاد مختلف آن ایده، این فرصت را در اختیارمان قرار می‌دهد که از بازخوردهای افراد نزدیک و صمیمی بهره‌مند شویم.
۶. تعمّد در انجام دادن کارها به روشی جدید
شاید کمی خسته‌کننده و ریسکی باشد، ولی به امتحان کردنش می‌ارزد. مهم نیست در اولین تلاش دقیقاً همان نتیجه‌ای که انتظار داریم را بگیریم، نکته حائز اهمیت تجربه‌ی جدید و گرفتن بازخورد و بهبود روش‌هاست.
۷. کشیدن نقاشی مشکلات
طراحی ساده‌ی مشکلات بر روی کاغذ به افزایش خلاقیت کمک می‌کند. کشیدن نقاشی دقت در جزئیات را افزایش می‌دهد، تمرکز را زیاد می‌کند و باعث خلق ایده‌های جدید می‌شود.
۸. شبیه کودکان رفتار کردن
برای یافتن راه‌حل مشکلات، بررسی مسائل و یافتن پاسخی برای نیازهای موجود می‌توانید خود را شبیه یک کودک فرض کنید. شبیه یک کودک، بدون ترس و بدون محدود کردن خود در قالب‌های ذهنی سعی کنید هر ایده‌ای که به ذهنتان می‌رسد را بنویسید. اصلاً به ارزشمندبودن یا نبودن ایده‌ها، حتی برای یک ثانیه، فکر نکنید. قرارنیست کسی نوشته‌ی شما را ببیند. وقتی تمام ایده‌های ممکن را نوشتید، می‌توانید موارد تخیلی یا غیرعملی را از لیست حذف کنید و به موارد باقی‌مانده مجدداً فکرکرده و آنها را ارتقا و شاخ و برگ بدهید.
علاوه بر روش‌های فوق، روش‌های زیاد دیگری نیز برای افزایش خلاقیت وجود دارد. اما آنچه نباید فراموش نشود این است که نباید از هر تجربه‌ی جدید انتظار یک موفقیت جدید را داشته‌باشیم. اساساً خلاقیت با شکست‌های مقطعی نیز همراه است، آنچه در نهایت به کمک سازمان‌ها و افراد می‌آید استفاده از ایده‌های جدید و بازخوردها و بهبود روش‌ها و ایده‌ها برای تبدیل آنها به نوآوری‌ست.
