از دور کردن سرماخوردگی تا کمک به کاهش وزن، همه از فواید ماست، اولین و بهترین دوست بدن شماست! ماستی که قرار است دربارهی فوایدش با شما صحبت کنیم کمی با ماست معمولی فرق دارد، در واقع منظور ما ماست یونانی است که نسبت به ماست معمولی، پروتئین و کلسیم بیشتر و سدیم و کربوهیدرات کمتری دارد. نسبت به ماست معمولی غلیظتر و خامهایتر است اما کالری کمتری دارد.
به گزارش چطور، قدمت ماست یونانی به یونان باستان باز میگردد. به سرزمینی که آن را خواستگاه دموکراسی میشناسند که در پیشرفت تمدن غرب مؤثر بوده است. تمدنی که بازیهای ورزشی (المپیک) را برای نشان دادن قابلیتهای بدن انسان بنیان نهاد.
ماست یونانی سرشار از مواد عضلهساز، پروتئین چربیسوز شکم، کلسیم قویکنندهی استخوانها و پروبیوتیک سفتکنندهی شکم است که هم اکنون به عنوان نشانهی بهبود عملکرد ماست شناخته میشود.
البته باید این را هم بدانید که اگر هر کدام (چه ماست یونانی و چه ماست معمولی) را از نوع بدون قند آن انتخاب کنید بهترین گزینه برای یک میانوعدهی سالم را در اختیار خواهید داشت. خیلی نگران نشوید، ماست یونانی چیز عجیب و غریب و دور از دسترسی نیست و در واقع همان ماست معمولی چکیدهی خودمان است که حدودا دو سه برابرِ ماست معمولی، شیر برای تهیهی آن استفاده میشود.
در این نوشته قصد داریم دربارهی فواید ماست، با شما صحبت کنیم. مادهی خوراکی که به شما حس الههگان و خدایان یونانی را میدهد! با ما همراه باشید.
قبل از صحبت دربارهی فواید ماست، بیایید دربارهی نحوهی درست کردن ماست یونانی نکتهای را یاد بگیریم: یادتان باشد همانطور که گفتیم ماست یونانی در واقع همان ماست چکیده است که مقدار بیشتری شیر دارد، پس اگر خواستید ماست یونانی درست کنید تمام مراحل درست کردن ماست معمولی را انجام دهید.
ولی نسبت به مایهی ماستتان از مقدار بیشتری شیر استفاده کنید و ماست را بیشتر حرارت دهید تا شیر غلیظتری داشته باشید و البته نکتهی مهم این است که بعد از درست شدن ماست، آن را در یک پارچه یا تنظیف بریزید تا آب آن جدا شده، غلیظ و سفتتر شود، اگر با این روش یک ماست چکیدهی سفت داشته باشید در واقع شما همان ماستی را که در یونان باستان و مدرن و تا زمان حال وجود داشته و به ماست یونانی شهرت دارد، میل میکنید.
احتمالا باید بدانید حتی ماستِ ساده هم مقداری قند دارد، اما برخلاف سایر انواع محصولات لبنی، قند آن طبیعی است. قند ماست، لاکتوز است که در شیر هم وجود دارد و تقریبا در هر ۲۳۰ گرم ماست، ۹ گرم از این قند موجود است.
خبر خوب این است که حتی با وجود این قند طبیعی، ماست موجب کرمخوردگی دندان نمیشود. پژوهشگران دانشگاه مِرمرهی ترکیه انواع ماست را از جهت تأثیر روی پوسیدگی مینای دندان مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که هیچکدام از انواع آنها، تأثیر عمدهای روی پوسیدگی دندان ندارند.
پس خوب است بدانید پاداش افرادی که اهل مصرف حداقل ۵۰ تا ۶۰ گرم ماست هستند، این است که خطر ابتلای آنها به بیماریهای دندانی شدید، ۶۰ درصد کمتر از کسانی است که ماست دوست ندارند.
پس از مطالعاتی که ثابت کرد عملکرد مغز حیوانات توسط باکتریهای روده دچار تغییر میشوند، محققان دانشگاه UCLA تصمیم گرفتند دربارهی مشابه این عملکرد در انسان هم تحقیق کنند، بنابراین سه گروه از افراد را انتخاب کردند.
گروه اول با ماست پروبیوتیک تغذیه شدند، گروه دوم با محصولاتی لبنی مشابه ماست و گروه سوم با ماست شیرین سنتی.
نتیجه این بود که در زنانی که ماست طبیعی خورده بودند افزایش برقراری ارتباط در سلولهای خاکستری مغز و غشای جلویی مغز (قسمت پیشانی) که روی قوهی ادراک و شناخت ما تأثیر دارد، مشاهده شد. پس احتمالا با مصرف ماست باهوشتر خواهید شد!
در حالی که افراد صاحبنظر هنوز ماستِ پروبیوتیک را بیتأثیر میدانند اما عدهای همچنان مصرف ماستِ پروبیوتیک را توصیه میکنند و دلیل این توصیه را هم تأثیر ماستِ پروبیوتیک در تنظیم دستگاه گوارش و تقویت سیستم ایمنی بدن عنوان میکنند.
ماستِ یونانی معمولا نسبت به ماستِ سنتی، سفتتر است، پروتئین چربیسوز بالاتری دارد و دارای میزان بیشتری پروبیوتیک است. باکتریهای خوب (میکروارگانیسم) موجود در ماست، نه تنها به سیستم گوارش شما کمک میکند بلکه باعث جذب بیشتر مواد مغذی به بدنتان میشود و سلامت سیستم ایمنی بدن را بهبود میبخشد.
ماست به روند گوارش شما کمک میکند و موجب عدم ابتلا به یبوست میشود، بیماریهای التهابی روده به سراغتان نمیآید و البته چون لاکتوز کمتری نسبت به شیر دارد، دچار عدم تحمل لاکتوز نمیشوید.
گنجاندن منظم ماست در رژیم غذایی سالم، لاغرتان میکند! در تحقیقات دانشگاهی این مطلب اثبات شده است. محققان دریافتند، نمونههای تحقیقی که همزمان با رژیم غذایی و کم کردن کالری کلی بدنشان، روزانه حدود ۵۰۰ گرم ماست خوشمزه و ترش میخورند، تقریبا ۲۲ درصد بیشتر وزن کم میکنند و به طور باورنکردنی ۸۱ درصد بیشتر از کسانی که فقط کالری مصرفیشان را محدود میکنند، چربی شکمی از دست میدهند.
اما این همهی ماجرا نیست، دکتر مایکل زمل (Michael Zemel) استاد تغذیه و پژوهشگر میگوید «ماست برای کسانی که رژیم میگیرند، یک سوم بیشتر، عضلهی بدون چربی ذخیره میکند و این بدان معناست که ماست متابولیسم (سوختوساز) بدن را بالا میبرد، کالری بیشتری میسوزانید و در نتیجه کاهش وزن بیشتری خواهید داشت.»
از آنجایی که چربی دور کمر باعث ترشح هورمون کورتیزول میشود، بدن برای مقاومت، چربی شکمی بیشتری ذخیره میکند. کلسیم که ماست مقدار زیادی از آن را دارد به سلولها پیام میدهد که کورتیزول کمتری دریافت کنند و این کاهش وزن را سادهتر میکند.
مطالعات دربارهی غذاهای حاوی پروتئین بالا نشان میدهد این غذاها میتوانند گرسنگی شما را برطرف کنند و مانع پُرخوری زیادتان در لحظه میشوند. باید بدانید که ماست منبع ابتدایی پروتئین است اما همهی انواع ماستها دارای میزان یکسان پروتئین نیستند. در حالی که ماست چکیده، مقدار قابل توجهی پروتئین در هر وعده تأمین میکند.
در واقع این مقدار میتواند دو برابر حالت عادی باشد بنابراین در هر ظرف ماست بالای ۲۰ گرم پروتئین وجود دارد. توصیهی ما این است برای آنکه حس سیری کنید، یکی از انواع ماست را که حداقل ۱۰ گرم پروتئین در هر وعده به شما برساند، انتخاب کنید. با توجه به مواردی که عنوان شد جای تعجب نیست اگر ماست یکی از بهترین میانوعدههای با پروتئین بالا در آمریکا محسوب میشود.
تحقیقی در مجلهی آمریکایی Clinical Nutrition نشان میدهد بزرگسالانی که روزانه دو وعده یا بیشتر لبنیات کم چرب میخورند، ۵۴ درصد کمتر به فشارخون بالا مبتلا میشوند. میپرسید چرا؟ توضیح این موضوع با نمک موجود در بدن شما ارتباط دارد.
بیشتر از دوسوم ما، بیش از دو برابر مقدار توصیه شده نمک مصرف میکنیم و این امر با گذشت زمان میتواند به فشارخون بالا و بیماریهای قلبی و کلیوی منجر شود. اما پتاسیم میتواند مازاد سدیم را از بدن خارج کند و خبر خوب اینکه یک وعده ماست، مقدار فراوانی پتاسیم دارد. هر ۲۳۰ گرم ماست، حدودا ۶۰۰ گرم پتاسیم دارد. این مقدار از میزان پتاسیم موجود در یک موز بزرگ هم که حدودا ۵۴۴ میلیگرم پتاسیم دارد بیشتر است.
در هر بار مصرف حدود ۲۳۰ گرم ماست یک منبع قابل توجه پتاسیم، فسفر، ویتامین B2، یُد، روی و ویتامین B5 به بدنتان جذب میشود. این مادهی غذایی بسیار مفید، حاوی ویتامین B12 نیز هست که از گلبولهای قرمز خون محافظت و به عملکرد درست سیستم عصبی کمک میکند.
B12 ویتامینی است که تنها در محصولات حیوانی یافت میشود و از این جهت برای گیاهخواران ویتامینی حیاتی به حساب میآید که کاملکنندهی رژیم غذایی آنهاست. اگر شما یک وگان (زیر مجموعهی گیاهخواران) نیستید میتوانید قسمت عمدهی ویتامین B12 خود را با خوردن فقط یک وعده ماست تأمین کنید.
متخصصان معتقدند، ۶۰ دقیقه بعد از تمرینات ورزشی، بهترین زمان برای تغذیه و بازیابی بدن با مواد غذایی مغذی است. در این بین پروتئین یک انتخاب عالی است که میتوانید از ماست به عنوان یک میان وعدهی ایدهآل در یک ساعت بعد از تمرین دریافت کنید.
در عین حال که کربوهیدرات هم میتواند جایگزین ذخایر انرژی در ماهیچههای شما پس از یک تمرین ورزشی سخت باشد، پروتئین انتخاب کاملتری نسبت به کربوهیدرات است، چون ۹ نوع آمینواسید که بدن نمیتواند بسازد، اما عضلات برای ترمیم به آنها نیاز دارند را فراهم میکند.
محققان دانشگاه وین کشف کردهاند که خوردن ماست یکی از بهترین راههای بالا بردن سیستم ایمنی بدن در برابر سرماخوردگی است. آنها دریافتند زنانی که روزانه حدود ۱۱۵ گرم ماست میخورند، بدن قویتری دارند و سلولهای T (سلولهایی که با بیماری و عفونت مبارزه میکنند) آنها نسبت به زمانی که هنوز شروع به خوردن ماست نکرده بودند فعالتر شدهاند. دکتر الکس مایر (Alexa Meyer) محقق تغذیه در این رابطه میگوید: «باکتریهای سالم موجود در ماست به ارسال پیام به سلولهای تقویت ایمنی در بدن برای بالابردن قدرت آنها کمک میکنند تا بتوانند با مواد مضر مقابله کنند.»
شما برای سلامتی و قدرت استخوانها به کلسیم نیاز دارید، اما آیا میدانستید کمبود ویتامین D بهره بردن از همهی فوائد مواد مغذی تقویتکنندهی سالم را تقریبا غیرممکن میسازد؟ یعنی خود ویتامین D باعث جذب مواد معدنی، ویتامینهای دیگر و جذب بیشتر کلسیم میشود. درست است! اما این تنها دلیلی نیست که شما باید ماست بخورید تا مقدار مناسبی از هر دوی این مواد را دریافت کنید.
علاوه بر اینکه خوردن ماست استخوانهای شکننده را سرجایشان محکم نگه میدارد، مواد مغذی آن با افسردگی و سرماخوردگی مبارزه میکند، خطر ابتلا به برخی سرطانها را کاهش میدهد، التهابات را کم میکند و با توجه به گزارش یک مجلهی پزشکی حتی از اختلالات نعوظ هم جلوگیری میکند. پس ماست بخورید چون یک خوراکیِ همه فن حریف است!
محققان ادعا کردند که مصرف بیش از حد یا کم ویتامین B یک میتواند باعث زوال شناختی شود و بر اساس نتایج تحقیقات جدید، مصرف غلات میت واند خطر ابتلا به زوال عقل را در افراد افزایش دهد.
دانشمندان
به ارتباط بین ویتامین B یک و کاهش قدرت شناختی در افراد مسن سالم پی
بردند. این ویتامین، تیامین نیز نامیده و معمولا به غلات صبحانه و سایر
غذاهای غنی شده اضافه میشود.
به گزارش بهداشت نیوز،محققان میگویند: این ویتامین که میتواند بهعنوان مکمل سلامتی نیز مصرف شود، به مقدار دقیق مورد نیاز است و مصرف کم یا زیاد آن باعث زوال ذهنی خواهد شد. مشخص شده است که بزرگسالان باید روزانه ۰.۶۸ میلیگرم برای دریافت مزایای سلامتی بهینه از این ماده استفاده کنند.
تیامین برای تقویت سیستم ایمنی بدن، کمک به هضم غذا، افزایش انرژی و کاهش خطر ابتلا به دیابت و سلامت ضعیف قلب مورد نیاز است، علاوه بر غذاهای غنی شده، بهطور طبیعی در گوشت، ماهی و غلات کامل یافت میشود.
نتایج تحقیقات مشخص کرد، کمبود تیامین ممکن است منجر به تامین ناکافی انرژی به نورونهای مغز شود که ممکن است عملکرد شناختی را مختل کند و این تحقیق اهمیت حفظ سطوح بهینه مصرف تیامین در رژیم غذایی جمعیت مسنتر برای جلوگیری از زوال شناختی را برجسته میکند.
در این مطالعه از دادههای ۳۱۰۰ نفر که بین سالهای ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۱ بررسی و رژیم غذایی آنان ثبت شد، استفاده شده است این افراد آزمونهای شناختی را انجام دادند.
در حالی که ویتامینها برای سلامتی حیاتی هستند، تحقیقات رو به رشدی وجود دارد که نشان میدهد انواع خاصی، به ویژه در دسته B، میتواند منجر به مشکلات گستردهتر و جدیتر شود. نتایج تحقیقات قبلی نیز نشان داده است که مصرف ویتامین B ۳ بهعنوان مکمل میتواند خطر حملات قلبی و سکته را افزایش دهد.
چنین نتایجی به این دلیل است که نیاسین (نوعی ویتامین B ۳) موجود در آن میتواند مقدار زیادی ماده شیمیایی به نام ۴ PY را در بدن تولید کند سپس رگهای خونی را ملتهب کند که میتواند خون رسانی به اندام حیاتی را قطع کند.
یک فنجان چای زنجبیل از عطر باطراوت آن گرفته تا ته رنگ مرکباتی آن، تجربه حسی جوان کننده و در عین حال آرام بخش را ارائه میدهد. اما، فراتر از عطر و طعم آن، آیا مزایای سلامتی مبتنی بر تحقیقات هم دارد؟
نوشیدن روزانه یک فنجان چای زنجبیل خواصی بیشتر از تسکین معده دارد. این ریشه قابل توجه هزاران سال است که به عنوان یک گوهر آشپزی و درمان دارویی قدرتمند به دلیل خواص فوق العاده تسکین دهنده آن مورد توجه بوده است. کیفیت گرم کنندگی زنجبیل به ویژه هنگامی که ریشه آن در آب داغ دم کرده و چای درست میکنید لذت بخش است.
به گزارش خبر گردون، چای زنجبیل حاوی مقادیر کمی ویتامین و مواد معدنی است، اما منبع قابل توجهی از این مواد مغذی نیست. در عوض، تحقیقات نشان داده است که چای زنجبیل سرشار از ترکیبات فعال زیستی است که مشخص شده است طیف گستردهای از فواید سلامتی دارند.
نوشیدن چای زنجبیل ممکن است احساس تهوع و استفراغ را در معده شما خاموش کند. زنجبیل به تهوع در دوران بارداری، پس از جراحی یا شیمیدرمانی و بیماری حرکتی کمک میکند. در واقع، دادهها نشان داده است که زنجبیل ممکن است به اندازه داروهای رایج ضد استفراغ در کاهش تهوع و استفراغ در دوران بارداری موثر باشد.
یکی دیگر از دلایلی که زنجبیل ممکن است برای درمان حالت تهوع مفید باشد، توانایی آن در افزایش تحرک دستگاه گوارش یا سرعت عبور محتویات روده ما است. با افزایش سرعت، ممکن است به کاهش مدت زمانی که علائم ناخوشایند را تجربه میکنید، کمک کند.
التهاب مداوم عامل اصلی ایجاد و پیشرفت بیماریهای مزمن مختلف است. خوشبختانه ترکیبات مختلف موجود در زنجبیل برای داشتن خواص ضدالتهابی در بیماریهای خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی، بیماری التهابی روده و همچنین پسوریازیس مورد مطالعه قرار گرفته است. زنجبیل ممکن است با کاهش تولید و آزادسازی مولکولهای التهابی، فواید ضد التهابی داشته باشد. بنابراین، زنجبیل ممکن است نشانگرهای التهابی مرتبط با بیماری را کاهش دهد.
نوشیدن منظم چای زنجبیل نیز ممکن است به کاهش درد کمک کند. زنجبیل برای کاهش درد ناشی از گرفتگیهای قاعدگی، بهویژه زمانی که برای چند روز اول مرحله قاعدگی مصرف شود، مؤثر است. علاوه بر این، زنجبیل ممکن است به تسکین دردهای مرتبط با درد عضلانی، میگرن، استئوآرتریت زانو و کمردرد مزمن نیز کمک کند. این اثرات کاهش درد ممکن است تا حدی به دلیل خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی قوی زنجبیل باشد.
تحقیقات جدید نشان میدهد که زنجبیل ممکن است قند خون را کنترل کند. بر اساس یک بررسی، زنجبیل میتواند به کاهش قند خون ناشتا و هموگلوبین در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند.
ترکیبات موجود در زنجبیل باعث افزایش پاکسازی گلوکز در بافتهای محیطی میشود که برای حفظ تعادل گلوکز خون و بهبود کنترل دیابت مهم است. به زبان ساده، زنجبیل ممکن است به انتقال گلوکز از جریان خون به سلولها کمک کند و در نتیجه سطح قند خون را کاهش دهد.
ریختن روزانه یک فنجان چای زنجبیل بعید است که خطرات جدی برای اکثر افراد ایجاد کند. سازمان غذا و دارو (FDA) زنجبیل را با دوزهای تا ۴ گرم بی خطر میداند. خوشبختانه، فرمولاسیون معمول چای زنجبیل حاوی حدود ۱ تا ۱.۵ گرم در هر چای کیسهای است. با این حال، اگر زنجبیل در مقادیر زیاد مصرف شود، میتواند چندین عارضه جانبی از جمله سوزش خفیف و اسهال ایجاد کند.
همچنین در صورت مصرف داروهای خاصی باید در مصرف زنجبیل احتیاط کنید. برای مثال، زنجبیل دارای اثرات ضد پلاکتی است، که ممکن است خطر خونریزی را در صورت استفاده با داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت مانند وارفارین افزایش دهد. همچنین، چون ممکن است قند خون را کاهش دهد، مصرف زنجبیل در کنار داروهای ضد دیابت ممکن است خطر هیپوگلیسمی (یا قند خون پایین) را افزایش دهد.
بنابراین، قبل از اینکه چای زنجبیل را به عنوان بخشی از برنامه روزانه خود قرار دهید، باید با پزشک خود صحبت کنید – به خصوص اگر داروهای فوق را مصرف میکنید یا باردار یا شیرده هستید.
فرقی نمیکند یک چای کیسهای زنجبیل خشک را بجوشانید یا ریشه زنجبیل تازه را بجوشانید، فرآیند آمادهسازی بسیار مشابه و ساده است.
مرحله ۱: اگر زنجبیل تازه را انتخاب میکنید، با پوست کندن (اختیاری) و برش نازک یک تکه ریشه زنجبیل شروع کنید.
مرحله ۲: یک فنجان آب و ریشه زنجبیل را در یک قابلمه متوسط روی حرارت زیاد به جوش آورید. بعد از اینکه به جوش آمد، حرارت را کم کرده و به مدت ۱۵ دقیقه بجوشانید.
اگر از چای کیسهای استفاده میکنید، به سادگی یک فنجان آب را بجوشانید.
مرحله ۳: چای را در یک فنجان صاف کرده و ریشه زنجبیل را دور بریزید.
برای زنجبیل کیسهای، آب داغ در حال جوش را در یک فنجان روی چای کیسهای بریزید و برای مدت زمان توصیه شده در دستورالعملهای محصول دم کنید.
افزودنیهای اختیاری: برای افزایش طعم چای زنجبیل خود، میتوانید کمی شیرینی با عسل یا شربت افرا اضافه کنید، چند تکه لیمو، پرتقال یا آناناس اضافه کنید، یا زنجبیل خود را همراه با زردچوبه یا چوب دارچین بجوشانید.
چای زنجبیل میتواند ناراحتی معده همراه با حالت تهوع و استفراغ را کاهش دهد. به لطف ترکیبی به نام جینجرول، زنجبیل دارای خواص ضد تهوع است که میتواند حالت تهوع را تسکین و تحرک دستگاه گوارش را افزایش دهد تا به کاهش زمان احساس تهوع کمک کند.
نوشیدن چای زنجبیل بعد از شام یا قبل از خواب میتواند به هضم غذا و حرکت روده کمک کند. چای زنجبیل یک گزینه عالی بدون کافئین برای نوشیدن قبل از خواب است، به خصوص اگر درد عضلانی را تجربه میکنید، زیرا خواص ضد التهابی آن ممکن است به آرامش آن کمک کند و خواب بهتری داشته باشید.
در حالی که زنجبیل ممکن است فواید خاصی برای سیستم گوارشی داشته باشد، معده را پاکسازی نمیکند و در فرآیندهای سم زدایی طبیعی بدن ما نقشی ندارد. با این حال، ممکن است به کاهش درد معده و حتی جلوگیری از رشد عفونت رایج در معده ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری کمک کند.
اگر به دنبال نوشیدنیای هستید که بتواند به تسکین حالت تهوع و استفراغ، کاهش التهاب، دفع عوامل بیماری زا، کاهش درد یا کنترل قند خون کمک کند، چای زنجبیل بنوشید. این دمنوش با طراوت سرشار از چندین ترکیب گیاهی است که خواص ضد التهابی، ضد میکروبی و ضد استفراغ دارد. بنابراین، به جرات میتوان گفت که مصرف منظم چای زنجبیل ممکن است به بهبود سلامت کمک کند.
این روزها بیشتر افراد سعی دارند درباره اینکه طبیعت آنها چگونه است و چه غذاهایی باید بخورند یا نخورند، اطلاعات بیشتری به دست بیاورند.
به گزارش فارس، برای دانستن این موضوع لازم است بدانیم که طبع و مزاج چه هستند و چه تفاوتهایی با هم دارند و با آگاهی از این تفاوتها و شناخت طبع و مزاج خود، میتوانیم سبک زندگی و تغذیه خود را به شکل مفید تری پیش ببریم.
طبع در حقیقت، طبیعت هر فرد است و به صورت ارثی و غریزی به وی منتقل میشود و عوامل زیادی همچون وراثت، منطقه جغرافیایی، تغذیه و… در چگونگی شکل گرفتن آن تاثیر پذیر هستند. طبع را نمیتوان تغییر داد، اما مزاج با توجه به نوع غذاهای مصرفی قابل تغییر است.
اصول طب سنتی بر پایه مزاج بنا شده است و یکی از مهمترین نکات در این طب توجه به مزاج افراد است. اصولا تمامی روشهای درمانی در طب سنتی بر مبنای مزاج بوده و تشخیص درست آن برای یک درمان کامل ضروری است.
خون حامل اصلی مزاج است و هر چهار ماده را دربردارد: سردی، تری، خشکی، گرمی. به هر یک از این مواد خلط گفته میشود که غلظت هر کدام در افراد متفاوت است و باعث به وجود آمدن مزاج میشود.
برای آشنایی با انواع مزاجها و چگونگی نحو صحیح استفاده افراد با مزاجهای مختلف از انواع غذا و در نتیجه داشتن سلامتی بیشتر، با «زهرا سرباز حسینی، متخصص طب ایرانی» به گفتگو نشستیم. مشروح این مصاحبه در ادامه از نظرتان میگذرد:
خانم دکتر! موضوع مزاج شناسی و دانستن طبع بدنی مورد توجه بسیاری قرار دارد و اظهار نظرهای مختلفی بین عامه مردم مطرح است؛ به عنوان متخصص طب ایرانی درباره این موضوع توضیح دهید
از نظر طب سنتی دو بحث داریم؛ یکی کیفیت و دیگری کمیت. کیفیت یعنی اینکه موضوع را از نظر چیزهای مختلف بررسی کنیم؛ مثلا رنگ، شکل، اندازه و... را بررسی کنیم و دیگر اینکه طبع وگرمی و سردی آن چطور است.
وقتی میخواهیم درباره مزاج بگوییم به خصوص در انسانها، داریم درباره گرمی، سردی، تری و خشکی آن صحبت میکنیم. این تری و خشکی به معنی خیسی نیست، بلکه به معنای انعطاف پذیری و انعطاف ناپذیری است. مزاج به زبان ساده را باید بگوییم که درباره گرمی و سردی و انعطاف پذیری یا ناپذیری فرد میخواهیم صحبت کنیم.
اما اینکه مزاج شناسی چطور انجام شود، در کتب طب ایرانی ۱۰ فاکتور دارد که باید بررسی شود؛ از علائم ظاهری تا باطنی. ظاهری مثل مو، پوست، رنگ و شکل آن و علائم باطنی مثل اخلاق، خواب و رشد بدن و ... است.
اولین قسمت که درباره آن صحبت میکنیم هیکل فرد است؛ اینکه هیکل لاغری دارد یا چاق. اگر لاغر باشد معمولا مزاجش خشک است و میتواند خشکی از سردی یا گرمی باشد. اگر هیکل چاقی داشته باشد ما سراغ مزاج رطوبی میرویم.
مزاج رطوبی نیز تشخیص گرم و سرد بودنش این طور است که اگر فرد تیپ بلغمی (مزاج سرد و رطوبتی) داشته باشد چاقی فرد بیشتر با چربی است و عضلات کمتری دارد، اما اگر تیپ عضلانی داشته باشد میگوییم بیشتر از عضله چاق باشد و فرد چهار شانه باشد؛ یعنی فردی است که مزاج گرم و رطوبتی دارد.
از نظر مو اگر بخواهیم بررسی کنیم ۵ فاکتور مهم در مو وجود دارد که باید بررسی کنیم. اولی رنگ مو است که هر چقدر رنگ مو به سمت سیاهی برود نشان دهنده گرمی و خشکی است.
به صورت کلی درباره مو این طور است که بحث گرمی و سردی و خشکی با هم مخلوط میشود؛ یعنی یک فاکتوری نیست؛ مثلا میگوییم گرمی و خشکی، باعث تیره و سیاهی مو میشود و سردی و خشکی به سمت رنگ موی روشن و طلایی برود.
در طب سنتی مزاج معتدل نیز داریم؛ به خصوص موی خرمایی و به خصوص در کودکان و سن طفولیت نشان دهنده اعتدال مزاج است و هرچقدر روشنتر باشد به سمت سردی و هرچقدر مو تیرهتر باشد به سمت گرمی میرود.
درباره رشد مو هر چقدر رشد مو بیشتر باشد نشان دهنده گرم بودن مزاج و هر چقدر رشد مو کمتر و کندتر باشد، نشان دهنده سرد بودن مزاج است. درباره تراکم مو نیز هر چقدر مو متراکمتر باشد؛ یعنی در منطقهای تعداد مو بیشتر بوده و پر پشتتر باشد این نشان دهنده مزاج گرم فرد است و هر چه کم پشت باشد، نشان دهنده مزاج سرد فرد است.
یکی هم در باره حالت مو است. اگر حالت مو حالت مجعد و فر بیشتری داشته باشد نشان دهنده گرمی و خشکی است و هرچقدر حالت مو لختتر و انعطاف پذیری بیشتر و شل باشد و حالت نگیرد، ناشی از رطوبت مزاج فرد است.
درباره بدن فرد؛ برای تشخیص گرمی و سردی فرد، یکی از راحتترین کارها گرفتن دست فرد توسط پزشک است که اگر گرم باشد و اغلب افراد بگویند گرما به ما میدهی، نشان دهنده گرمی مزاج فرد است و اگر سرد باشد و اغلب بگویند دستم را میگیری سرد است، نشان دهنده سردی است؛ یعنی کلا اگر پوست بدن گرم باشد مزاج گرم و اگر سرد باشد فرد سرد مزاج است.
به صورت کلی دست و پای فرد را لمس میکنند و میگویند نرم و منعطف است یا پوست خشک و زبری دارد. اگر نرم باشد نشان دهنده رطوبت مزاج و اگر خشک باشد مزاج خشک است. درباره رنگ پوست نیز اگر هرچه رنگ پوست به سمت سفیدی برود نشان دهنده سردی و هر چقدر به سمت قرمزی برود، نشان دهنده گرمی است.
افرادی که پوست سرخ و سفید دارند گرم وتر و اگر رنگ پوست به سمت زردی برود گرم و خشک هستند. رنگ سوخته و بادمجانی یا گندمی تیره را میتواند به خاطر سردی مزاج باشد. باید این ۱۰ مولفه را در نظر بگیریم و همه را در مجموع دیده تا پزشک به برایندی برسد.
درباره افعال درونی نیز اگر گوارش و هاضمه فرد خوب باشد، زود گرسنه شود، مشکلات گوارشی و رشد نداشته باشد و زود غذا را هضم کند و رشد بدن خوب باشد، نشان دهنده گرمی مزاج و اگر رشد بدن کم باشد یا هاضمه و دفعش مشکل داشته باشد و غذا زود هضم نشود و اشتهای فرد کم باشد، نشان دهنده سردی است. این مزاجهای طبیعی است و خیلی اوقات با مزاجهای غیر طبیعی مخلوط میشود؛ در نتیجه مزاج شناسی کار راحتی نیست.
درباره خواب نیز افرادی که نیاز به خواب زیادی دارند، نشان دهنده رطوبت مزاج آنهاست؛ یعنی هر چقدر فرد رطوبتیتر باشد به خواب بیشتر نیاز دارد و هر چقدر فرد خشک مزاجتر باشد، به خواب کمتری نیاز دارد؛ مثلا فردی میگوید با ۶ ساعت خواب، نرمال میشود و این میزان خواب برایش کافی و خوب است.
بحث دیگر، خروجیهای بدن است. خروجیهای بدن مثل ادرار، مدفوع، خونی که خارج میشود، ترشحات چشم و گوش و حلق و بینی که هر چقدر پر رنگ و بوی تندی داشته باشند، فرد گرم مزاج و هر چقدر کم بوده و بی رنگ باشند نشان دهنده سردی مزاج است.
درباره حالتهای روحی؛ افراد گرم مزاج معمولا درک و فهم سریعی دارند و مطلب را زود متوجه میشوند و انگیزههای قوی دارند واجراهای قوی دارند و معمولا قوت قلب خوبی دارند؛ نترستر بوده و ریسک پذیرتر از سرد مزاجها هستند.
معمولا زیاد و تند صحبت میکنند و میتوانند همه چیز را به هم متصل کنند و مثلا میتوانند ۵ تا ۱۵ دقیقه درباره چیزی صحبت کنند و کلام از دست شان نرود. اما سرد مزاجها تصمیم گیری پایینی داشته و ریسک کمتری دارند و معمولا افرادی هستند که ترسوتر هستند و معمولا در برخوردها افراد سرد مزاج حیا و وقار بیشتری دارند و کمتر شوخی میکنند.
درباره خشکی و رطوبت نیز رطوبتی مزاجها در تصمیم گیریها معمولا انعطاف پذیرتر هستند؛ یعنی وقتی مشاوره میدهیم زودتر از تصمیم خود پایین میآیند، اما افرادی که خشک مزاج هستند خیلی سخت از تصمیم خودشان عقب نشینی میکنند و سخت قانع میشوند و ثبات بیشتری در کارشان دارند.
اینها علامتهایی است که به آن جنسهای دهگانه گفته میشود که در همه کتابهای حکما به عنوان مزاج شناسی آمده و باید برایند اینها را در نظر بگیریم. ما در طب سنتی ۹مزاج طبیعی داریم، یکی معتدل و بقیه نیز از اعتدال خارج است.
* بهترین نوع مزاج چه نوع مزاجی است؟
تقریبا این اصطلاح را در طب سنتی قبول ندارم که بهترین نوع مزاج کدام مزاج است؛ بلکه میگوییم هر فرد باید اعتدال مزاج داشته باشد و اعتدال مزاج خود فرد، بهترین مزاج فرد است.
اینکه همه افراد را بخواهیم به سمت یک مزاج ببریم از نظر علمی و طب سنتی کار غلطی است؛ چون جامعه به افراد با مزاجهای مختلف نیاز دارد؛ چون هر کسی در آن موقعیت اجتماعی و کاری و حتی خانوادگی که قرار دارد نیاز به یکسری روحیاتی دارد که مزاجهای مختلف آن را تامین میکند؛ یعنی اگر همه مزاج گرمی و تری داشته باشند خیلی اتفاقات در جامعه نمیافتد؛ اما اگر کسی میخواهد سالم باشد باید مزاج خود را بشناسد و کارهایی که باید برای حفظ تعادل مزاج خود را بشناسد انجام دهد.
مثلا فرد دارای مزاج سرد و خشک باید بداند در پاییز که سرد و خشک است دچار مشکلات روحی میشود؛ در نتیجه باید در پاییز تدابیر را بیشتر رعایت کند؛ برعکس کسی که مزاج گرم وتر دارد باید بداند در بهار و تابستان احتمال دارد به سمت سکته قلبی و مغزی برود؛ چون غلیان خون اتفاق میافتد و باید رعایت کند و بداند در بهار و تابستان تدابیر، پاکسازی و سبک زندگی خود را داشته باشد تا مریض نشود؛ در نتیجه در طب سنتی بهترین مزاج نداریم و هرکس هر مزاجی دارد باید تعادل را نگه دارد و شرایط جسمی و روحیش به سلامتی منجر شود.
* درباره نوع غذاهایی که مزاجهای مختلف باید استفاده کنند توضیح بدهید.
یک فرد گرم مزاج مثلا گرم وتر در سنین طفولیت تا رشد باید یک نوع سبک زندگی داشته باشد، در جوانی یک نوع سبک زندگی و در میانسالی که به سمت سردی میرود یک نوع سبک زندگی و در پیری و بالای ۶۰ سال که بدن حرارتش خیلی رفته و رطوبت اضافه میگیرد باید یک سبک زندگی داشته باشد.
همه اینها در مناطق و اقلیمهای مختلف و فصول متفاوت میشود؛ یعنی یک نفری که مزاجش گرم وتر است اگر در قم زندگی میکند باید در تابستان یک نوع تدبیر داشته باشد؛ اگر در تبریز باشد یک نو ع تدبیر و اگر در بندرعباس زندگی میکند یک نوع تدبیر داشته باشد.
چیزهای دیگری نیز اثر میگذارد؛ مثلا فرد گرم مزاجی که ۳۰ سال دارد و شغلش غریق نجات استخر است یا این فرد نانوا و یا آهنگر است و همیشه با حرارت مواجه است؛ یا کار فرد یدی است؛ مثلا کارگر ساختمان یا جرثقیل است یا کارمند و پشت میز است؛ سبک زندگی و تغذیه اینها زمین تا آسمان با هم فرق میکند.
آقایان عموما گرم مزاجتر و خانمها سرد مزاجتر هستند. مثلا آقای گرم مزاجی در منطقه گرم مزاج مثل قم زندگی میکند و به فرض حالا نیز در فصل تابستان است و شغلش هم با گرما ارتباط دارد؛ مثلا نانوا یا کارگر کوره پزی است.
این فرد باید بداند در تابستان اوج مشکلاتش است و باید تغذیه خود را به سمت خنکی ببرد و بیشتر غذای خنک کننده مثل سوپ جو، شربت زرشک و رب انار بخورد.
در بین حبوبات، ماش خیلی بدردش میخورد؛ اما درباره یک فرد ۴۵_۵۰ ساله که در تبریز زندگی میکند و مزاجش به سردی میرود، مزاج شهرش نیز سرد بوده و زمستان نیز هست، فرد بازنشسته بوده و کاری ندارد و خانه نشسته؛ این فرد مستعد مشکلات بلغمی میشود.
در نتیجه باید غذاهایش را به سمت رفع بلغم برد؛ مثلا در هفته نخود آب را دو سه بار و انجیر و مویز نیز دو سه بار بخورد؛ همچنین ورزش و پیاده روی روزانه داشته باشد. این کارها باعث میشود از بیماریها پیشگیری کند؛ یعنی همه بحث مزاج شناسی و سبک زندگی هنرش این است تا از یکسری مشکلات پیشگیری کنیم.
* آیا هر فرد میتواند مزاج خود را تشخیص دهد یا حتما باید متخصص طب سنتی انجام دهد
معمولا کار سختی است؛ البته برخی افراد علائم واضحی دارند. بعضی وقتها مزاج فرد آنقدر مشخص است که خود فرد نیز متوجه میشود، اما درستترین راه این است که با پزشک مشورت کنند. خیلی از پزشکان عمومی دورههای طب سنتی را گذرانده اند و میتوانند مزاج شناسی را انجام دهند و متخصصان طب سنتی نیز میتوانند، اما خوب است مزاج را یک فرد متخصص تعیین کند.
* افرادی که گرم مزاج هستند و در مناطق گرم زندگی میکنند چه غذاهایی را بیشتر بخورند و چه غذاهایی را کمتر بخورند؛ ضمن اینکه اکنون که در زمستان قرار داریم چی بخورند؟
برای افراد گرم مزاج در فصل سرد سال تقریبا زندگی راحتتر میشود و منع مصرفی ندارند؛ گرمیها نیز، چون کمک کننده است؛ میتوانند مصرف کنند، اما زیاده روی نکنند. البته این افراد در فصل پاییز و زمستان میتوانند از غذاهای گرم و سرد به اندازه استفاده کنند و میتوانند هرچی بخواهند بخورند؛ اما اگر پاییز خشکی نباشد؛ چون پاییز مزاج سرد و خشک دارد، افراد گرم مزاج در مناطق گرم میتوانند غذاهای گرمی و سردی را با هم بخورند و منعی ندارند.
مثلا در بین حبوبات جو و ماش سرد و نخود لوبیا گرم است؛ این افراد میتوانند از هر دو گروه این غذاها را استفاده کنند؛ مثلا آبگوشت بخورند و سوپ جو نیز منعی ندارد.
معمولا میگوییم اگر گوشتها را به عنوان تغذیه استفاده کنیم، گوشت گوسفند و مرغ؛ یعنی مرغهایی که محلی باشند و زیاد چاق نباشند و نیز گوسفند، بهترین گوشت هستند. گوشت پرندگانی مثل بلدرچین، شتر و کبک، گوشت گرم هستند و بوقلمون نیز مثل مرغ است؛ اما غلظتش بیشتر است و سختتر هضم میشود.
بنده به بیماران میگویم مرغ زیر ۲ کیلو یعنی ۱۸۰۰ تا ۱۵۰۰ گرمی مرغ خوبی است، بدنش خیلی فضولات نداشته و سردی خیلی زیادی ندارد و میتوانند راحت استفاده کنند. اما گوشت شتر، کبک و بلدرچین خیلی گرم هستند و باید در مصرف آنها احتیاط کرد؛ البته در زمستان میتوانند استفاده کنند.
عسل و ارده شیره منعی ندارد، اما نباید زیاده روی کرد. از نظر صبحانهها، گاهی پنیر با مُصلِحاتش که آویشن و گردوست را میتوانند استفاده کنند. انواع مرباها منعی ندارد و تخم مرغ نیز بلامانع است.
درباره لبنیات میگوییم به طور کلی آن را به عنوان میان وعده بخورند نه با غذا. مثلا ماست را با پودر گلسرخ و نعنا، شیر را با گلاب یا عسل و پنیر را با آویشن یا گردو و دوغ نیز با آویشن، پونه و یا گل سرخ مصرف کنند؛ اینها در زمستان برای این افراد اذیت کننده نیست.
در سبزیجات؛ در این فصل (زمستان) کرفس و کدو حلوایی خوب است و منع مصرف ندارند. درباره کاهو و سبزی میگوییم سالاد را به عنوان میان وعده بخورند و با غذا نخورند و این افراد نیز در این مورد منع مصرف ندارند. در میوهها نیز منع مصرف ندارند؛ مانند پرتقال، نارنگی و انار که میتوانند مصرف کنند و خوب است.
افرادی که سرد مزاج هستند و منطقه زندگیشان نیز سرد است، در فصل سرد تا میتوانند باید غذای سرد مزاج را کمتر بخورند و باید با مصلح مصرف کنند. به طور کلی لبنیات را کمتر بخورند؛ به خصوص اگر با شیر غذاهایی بپزند؛ مثلا شیر برنج و فرنی را با شیره انگور بخورند و اگر دوست دارند میتوانند دارچین و زعفران به آن اضافه کنند، در فصل سرد خیلی خوب است.
خوردن پنیر نیز تا حدی مشکلی ندارد؛ البته با همان مصلحاتی که گفته شده، اما ماست و دوغ را اصلا با غذا مصرف نکنند؛ البته اگر گاهی میان وعده استفاده کنند مشکلی ندارد.
میتوانند کال جوش یا اشکنه را مصرف کنند؛ یعنی فقط کشک به همراه پیاز داغ و نعنا داغ و کمی گردو زردچوبه به همراه آب باشد. این غذا در مناطق کویری زیاد خورده میشوند، اما در تبریز هم این نوع غذا وجود دارد و غذای خوبی است.
این غذا را میتوان به جای استفاده تنها از ماست و دوغ و لبنیات، این طور استفاده کنیم یعنی با ادویه جات و سبزیجات معطر و پیاز و گردو خورد.
در حبوبات؛ بیشتر نخود و لوبیا مصرف کنند و جو و ماش را کمتر مصرف کنند. نخود آب غذای خیلی خوبی است. حلیم و گوشت و سوپ حلیم خانگی نیز غذای خیلی خوبی است. آبگوشت غذای خیلی خوبی است؛ به خصوص نخود لوبیا و گوشت آن خیلی خوب است و باید بیشتر مصرف کنند. آبگوشتِ به خیلی خوب است و تقویت هاضمه میدهد؛ چون مزاج سرد مزاجها در زمستان کمی ضعیفتر میشود.
در سبزیجات، کرفس و بادمجان خوب است؛ البته کمتر از کدو مصرف کنند یا اگر خواستند کدو بخورند غذایی که با کدو درست میکنند خیلی خوب زعفران و دارچین را به آن اضافه کنند؛ چون مقوی قلب و کبد هستند و معطر بوده و معمولا فرد از نظر روحی تمایل بیشتری برای مصرف دارد و سردی مزاج غذا را میگیرد.
به خصوص در غذاهای غلیظتر مثل بادمجان و حلیم، کمک کننده است. این افراد میتوانند در درست کردن غذا از شوید، آویشن، زیره، ترخون و مرزه خشک کمک بگیرند و هم مزاج غذا را معتدل کنند و هم اینکه بتوانند آنها را همراه غذای سرد استفاده کنند؛ اما به صورت کلی این طور نباشد که مدام سردی بخورند و بخواهند گرمی به آن اضافه کنند.
خوردن گوشت گوسفند برای این افراد اولویت بیشتری دارد؛ البته افراد در سن بالا زیاده روی نکنند، اما قبل از ۴۰ سالگی به خصوص در این فصل گوشت گوسفند مناسبتر است و گهگاهی میتوانند از بلدرچین و کبک استفاده کنند؛ البته نباید زیاده روی کنند، چون به کبد آسیب میزند.
میوهها نیز شیرین باشد؛ انار و سیب و پرتقال ترش خیلی ضرر دارد؛ در نتیجه تا میتوانند نباید این نوع میوههای ترش را بخورند، اما میوههای شیرین به ویژه سیب شیرین و انار شیرین بسیار خوب است.
نارنگی و پرتقال شیرین نیز میتوانند استفاده کنند، اما باید با احتیاط باشد و زیاده روی نکنند. مربای پوست پرتقال خیلی کمک کننده به این افراد است؛ همچنین رنده پوست پرتقال یا مربای آن نیز کمک کننده است.