زلزله با پایتخت تهران چه می‌کند؟

«هفت ریشتر» با پایتخت چه می‌کند؟

روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: «زلزله ۳/ ۷ ریشتری یکشنبه‌شب در نقطه مرزی غرب کشور، حساسیت از دست رفته مدیران شهری نسبت به خطر «زلزله بزرگ» در پایتخت را احیا کرد. دیروز رئیس شورای شهر تهران، «آسیب‌پذیری ساختمان‌های نوساز» در کنار محله‌های فرسوده را ضعف اصلی در «تاب‌آوری» پایتخت مقابل زلزله عنوان کرد. مطالعه درباره «تهران پسازلزله» تحت‌ تاثیر فعالیت سه گسل اصلی پر خطر نشان می‌دهد با وقوع زلزله ۷ ریشتری، بر حسب منشا گسل، ۱۰ تا ۵۵ درصد ساختمان‌ها دچار تخریب یا آسیب اساسی می‌شود و ۳/ ۰ تا ۶ درصد جمعیت ساکن از بین می‌رود.

حادثه تلخ زمین‌لرزه کرمانشاه بار دیگر مدیریت شهری پایتخت را متوجه خطر پنهان زلزله بزرگ در پایتخت کرد. روز گذشته در جریان جلسه علنی شورای شهر تهران، محسن هاشمی رفسنجانی رئیس پارلمان محلی پایتخت اعلام کرد: نه تنها ساکنان بافت فرسوده تهران با تهدید ناشی از زلزله بزرگ روبه‌رو هستند بلکه ساختمان‌های جدید و کم‌سن نیز به لحاظ تاب‌آوری در برابر زلزله بزرگ در وضعیت مناسبی قرار ندارند.

رئیس شورای شهر تهران ۶ منطقه تهران شامل مناطق ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۷، ۱۶ و ۱۴ را دارای خطرپذیری بالا و مناطق ۷، ۸، ۱۳، ۱۵، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ را دارای خطرپذیری متوسط معرفی کرد. بررسی‌ها با استناد به دو گزارش رسمی تهیه شده توسط مدیریت شهری پایتخت نشان می‌دهد: از میان ۶۵ گسل استان تهران، سه گسل ری، مشا و شمال تهران دارای بیشترین خطر به لحاظ آسیب‌پذیری برای شهر تهران دارا هستند.

در غالب مطالعاتی که با عنوان «تهیه گزارش وضعیت محیط زیست شهر تهران» اوایل دهه ۹۰ از سوی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران انجام شده (از آن زمان تاکنون هیچ مطالعه جامع و کاملی درباره سطح آسیب‌پذیری شهر تهران در برابر زلزله و میزان تاب‌آوری آن در برابر زمین‌لرزه احتمالی بزرگ که هر ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال رخ می‌دهد، انجام نشده است) مشخص می‌‌کند: با توجه به برآوردهای انجام شده از میزان بزرگی و شدت زمین‌لرزه ناشی از فعالیت هر یک از سه گسل مشا، ری و شمال تهران، در صورت وقوع زلزله با بزرگای ۶/۷ تا ۷/۲ ریشتر از ۱۰ تا ۵۵درصد ساختمان‌ها و بناهای شهر تهران تخریب می‌شوند و از ۰/۳ تا ۶ درصد جمعیت شهر تهران نیز از بین می‌روند. به این معنا که در صورت وقوع زلزله ناشی از فعالیت هر یک از این سه گسل با بزرگی عنوان شده، دست‌ کم ۵۰۰ هزار نفر جان خود را در اثر تخریب ساختمان‌ها بدون در نظر گرفتن تلفات ثانویه از دست می‌دهند.

این مطالعات میزان خسارت جانی و مالی ناشی از فعالیت هر یک از سه گسل ری، مشا و شمال تهران به‌طور جداگانه مورد بررسی قرار داده است. بر اساس سوابق لرزه‌ای و سابقه فعالیت هر یک از این گسل‌ها، برآوردهای انجام شده در این مطالعات نشان می‌دهد در صورتی که گسل ری فعال شود زلزله‌ای به بزرگی ۶/۷ ریشتر، در صورتی که گسل مشا فعال شود زلزله‌ای به بزرگی ۷/۲ ریشتر و اگر گسل شمال تهران فعال شود زلزله‌ای به بزرگی ۷/۲ ریشتر در شهر تهران به وقوع می‌پیوندد.

در این مطالعات علاوه بر بررسی بزرگی زلزله‌های احتمالی ناشی از فعالیت هر یک از گسل‌ها، شدت زلزله نیز مورد توجه قرار گرفته است. شدت زلزله عددی است که بر اساس آن تاثیر زلزله روی ساکنان و ساختمان‌های روی زمین نشان داده می‌شود. به عبارت دیگر این شدت زلزله یک مقیاس مهندسی برای تعیین میزان خسارت ناشی از زلزله روی ساختمان‌ها و ساکنان شهرها و مناطق زلزله‌زده است.

بر این اساس در صورتی که زلزله‌ای به بزرگی ۶/۷ ریشتر بر اثر فعالیت گسل ری در شهر تهران رخ دهد، شدت زلزله برای شمال شهر و جنوب شهر تهران بین ۸ تا ۹ مرکالی خواهد بود. به این ترتیب اگر شدت زلزله معادل ۸ مرکالی باشد ساختمان‌های معمولی شهر خسارت قابل توجهی می‌بینند، ساختمان‌هایی که به شکل نامناسب ساخته شده‌اند به شکل کامل تخریب می‌شوند و ساختمان‌هایی که با کیفیت خوبی ساخته شده‌اند دچار خسارت جزئی می‌شوند.

اما چنانچه شدت زلزله ناشی از فعالیت گسل ری معادل ۹ مرکالی باشد شریان‌های حیاتی زیرزمینی شهر نیز همچون خطوط آب، برق، گاز و... شکسته می‌شوند. همچنین در صورت وقوع زلزله‌ ناشی از فعال شدن گسل ری، ۵۵ درصد کل ساختمان‌های شهر تهران دچار خسارت و آسیب‌دیدگی می‌شوند این در حالی است که میزان خسارت ساختمان‌ها در جنوب شهر شامل مناطق ۱۱ و ۱۲ تا ۸۰ درصد نیز پیش‌بینی شده است و در مناطق یک تا پنج نیز آسیب‌دیدگی ساختمان‌ها تا ۳۰ درصد پیش‌بینی شده است.

برآوردهای انجام شده درخصوص خسارات جانی ناشی از فعال شدن گسل ری نیز حاکی از آن است که با وقوع زلزله‌ای با بزرگی و شدت عنوان شده معادل ۶ درصد از جمعیت شهر تهران از بین خواهند رفت. در این میان بالاترین میزان تلفات جانی نیز برای مناطق ۱۱ و ۱۲ پیش‌بینی شده که در این مناطق میزان تلفات معادل ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت این مناطق خواهد بود. در عین حال میزان تلفات جانی برای مناطق یک تا پنج نیز تا ۲ درصد جمعیت این مناطق احتمال داده شده است. از سوی دیگر بررسی‌ها در مورد اثرات ناشی از فعال شدن گسل مشا نشان می‌دهد با فعال شدن این گسل، احتمال وقوع زلزله‌ای با بزرگای ۷/۲ ریشتر و همچنین شدت ۹ مرکالی در شمال شهر و ۷ مرکالی برای جنوب شهر وجود دارد.

وقوع زلزله‌ای با شدت ۷ مرکالی سبب می‌شود علاوه بر آن که شهروندان وحشت‌زده شوند، ساختمان‌هایی که باکیفیت خوب ساخته شده دچار خسارت کم، ساختمان‌های با کیفیت معمولی دچار خسارت جزئی و ساختمان‌های با کیفیت پایین با خسارت جدی مواجه شوند. به این ترتیب ۱۰ درصد کل ساختمان‌ها خسارت می‌بینند که البته میزان خسارت ساختمان‌ها در منطقه ۱۲ به ۳۰ درصد می‌رسد و در عین حال میزان تلفات جانی ناشی از وقوع زلزله‌ای با شدت ۷ مرکالی، ۳ درصد جمعیت شهر تهران از بین خواهند رفت که البته میزان خسارت جانی در منطقه ۱۲به ۱/۷ درصد از جمعیت این منطقه می‌رسد.

بخش دیگری از این گزارش به پیش‌بینی ابعاد خسارت مالی و جانی زلزله احتمالی ناشی از فعال شدن گسل شمال تهران پرداخته است. بر این اساس با وقوع زلزله ۷/۲ ریشتری ناشی از فعال شدن این گسل، شدت زمین لرزه در شمال شهر تهران به ۹ مرکالی و در جنوب شهر تهران به ۷ مرکالی می‌رسد. این شدت زمین‌لرزه سبب می‌شود معادل ۳۶ درصد کل ساختمان‌های شهر تهران دچار آسیب جدی شوند که البته این آسیب در مناطق یک تا پنج پایتخت به ۵۰ درصد ساختمان‌ها و در جنوب شهر به ۳۰ درصد ساختمان‌ها وارد می‌شود.

در عین حال ۲ درصد از جمعیت شهر تهران نیز دچار تلفات جانی می‌شوند که میزان خسارات جانی در مناطق یک تا پنج پایتخت به ۳ درصد جمعیت این مناطق و در جنوب شهر به یک درصد جمعیت مناطق خواهد رسید. بررسی‌ها نشان می‌دهد گسل شمال شهر تهران عمدتا مناطق یک تا پنج و مناطق ۲۱ و ۲۲ را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

این مطالعات تاکید می‌کند در حال حاضر پهنه شهر تهران به لحاظ جانمایی ساختمان‌ها و موقعیت گسل‌ها، در وضعیت مناسبی قرار ندارد. این در حالی است که شهرداری تهران دست‌ کم از سال ۹۳ تاکنون مطابق با احکام برنامه پنج ساله دوم شهر تهران نسبت به انجام ۱۵ تکلیف مرتبط با تاب‌آور کردن شهر تهران در برابر زمین‌لرزه وظیفه داشته است. مهم‌ترین این تکالیف شامل ممنوعیت ساخت‌وساز در محدوده حریم گسل‌های شمالی و جنوبی شهر تهران، کاهش بار تراکم جمعیت در بافت فرسوده و ساماندهی یک سری مراکز برای امداد و نجات می‌شود.

مواردی دیگری همچون ارائه لایحه ارتقای سطح ایمنی ساختمان‌ها و فضاهای شهری، افزایش تعداد ایستگاه‌های فعال شتاب‌نگاری به ۲۲ عدد، افزایش تعداد ایستگاه‌های فعال لرزه‌نگاری به ۲۳ عدد، افزایش ایمنی در برابر مخاطرات زمین، اعمال محدودیت‌های ساخت‌وساز در عرصه‌های با شرایط ناپایدار و محدوده‌های گسلی، تهیه و نهایی کردن آیین‌نامه فنی گودبرداری ساختمانی و همچنین تهیه طرح ایجاد سامانه اعلام وضعیت اضطراری و آماده باش از جمله تکالیف شهرداری است که در قالب برنامه پنجم شهرداری تهران به آن اشاره شده است.

همین‌طور به‌کارگیری مصالح ساختمانی منطبق با استانداردهای بین‌المللی، مقاوم‌سازی اماکن و مراکز امدادرسانی، ممنوعیت ساخت‌وساز در حریم اول گسل‌های شمالی و جنوبی تهران، کاهش بار تراکمی محله‌های پرتراکم به ویژه بافت فرسوده نیز جزو مهم‌ترین تکالیف و راهکارهای افزایش تاب‌آوری شهر تهران عنوان شده است. علاوه بر این مدیریت شهری وظیفه دارد از ساخت‌وساز در شیب‌های تند پرهیز و ضوابط و مقررات ساخت‌وساز اصولی و مقاوم در کل پهنه شهری را اعمال کند. همین‌طور محوطه‌های باز و تجهیزشده درون محله‌ای را برای ایجاد مراکز امداد و نجات در هنگام بروز زلزله ساماندهی و در نهایت سازه‌ها و تاسیسات شهری را ایمن‌سازی کند.

گنجاندن این تکالیف در اسناد فرادست شهری در حالی است که بررسی‌هایی که دوماه پیش و در دوره جدید مدیریت شهری درباره میزان تحقق این تکالیف انجام شده، نشان می‌دهد پایتخت به‌ دلیل عدم اجرای تکالیف مرتبط با ایمن‌سازی شهر در برابر حوادث غیرمترقبه در برابر زلزله بزرگ احتمالی فوق‌العاده آسیب‌‌پذیر است.

نکته مهم آن که علاوه بر بی‌عملی در زمینه انجام این تکالیف طی سال‌های گذشته از سوی مدیریت شهری، عملکرد نامناسب در برخی تکالیف انجام‌ شده سبب شده عملا تاب‌آوری شهر تهران در برابر حوادث طبیعی افزایش پیدا نکند. یکی از این موارد تغییر کاربری سوله‌های مدیریت بحران شهر تهران و اختصاص فضای این سوله‌ها به فعالیت‌هایی خارج از حوزه مدیریت بحران از سوی مدیریت شهری است؛ به‌ طوری که از میان ۱۱۱ سوله مدیریت بحران شهری معادل ۶۰ سوله در اختیار کاربری‌های غیر مرتبط قرار داده شده است. در این رابطه زهرا صدر اعظم نوری، عضو شورای شهر تهران نیز روز گذشته در جلسه علنی شورای شهر تهران تذکر داد. او در این باره گفت: بیشتر سوله‌های بحران در اختیار شهرداری نیستند و به کاربری‌های ورزشی - تفریحی و مکانی برای ضبط برنامه‌های صدا و سیما تبدیل شده‌اند.

رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران اظهار کرد: لازم است یادآوری کنم که بروز پدیده‌های طبیعی امری اجتناب‌ناپذیر است. وضعیت کشور ایران به گونه‌ای است که شهرهای بزرگ و کوچک و کلان‌شهرها به خصوص کلان‌شهر تهران با جمعیت قریب به ۹ میلیون نفر ساکن، به‌ طور مستمر در معرض پدیده و حوادث طبیعی است.

او ادامه داد: از این رو لازم و ضروری است که آمادگی کافی برای مقابله با پدیده‌های طبیعی نظیر سیل و زلزله را داشته باشند. تهران به‌عنوان پایتخت ایران باید از ظرفیت تاب آوری بالایی برخوردار باشد تا بتواند در مقابل انواع رخدادها و پدیده‌های طبیعی ایستادگی کند.

نوری تصریح کرد: از این رو از شهرداری تهران می‌خواهم بر خلاف رویه ناصواب نحوه مدیریت پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران به جای اختصاص دادن بیش از ۶۰پایگاه به فعالیت‌های ورزشی، دانشگاه علمی کاربردی (۶ پایگاه)، صداوسیما، غرفه کودک و غیره پایگاه‌ها را به کاربرد متناسب با اهداف آنها برگرداند و توجه جدی به سازمان پیشگیری و مدیریت بحران، ارتقای جایگاه سازمان و نیز تخصیص اعتبارات کافی و تامین تجهیزات مورد نیاز کند تا این سازمان در مواقع حساس و ضروری بتواند به ماموریت‌های ذاتی خود بپردازد.

دومین گزارشی که در این خصوص از سوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تهیه شده، نشان می‌دهد وقت طلایی برای مدیریت بحران پس از زلزله، ۷۲ ساعت اولیه است که اگر امدادرسانی سریع و دقیق در این مدت انجام نشود آمار تلفات انسانی افزایش پیدا می‌کند و بالعکس در صورتی که در این فرصت طلایی امدادرسانی با سرعت و کیفیت زیادی انجام شود، آمار تلفات انسانی کاهش می‌یابد.

در این گزارش یک سناریوی زلزله فرضی برای سنجش تاب‌آوری شهر تهران انجام شده که برمبنای آن اگر زلزله‌ای به بزرگی ۵ ریشتر به دلیل فعال شدن یکی از گسل‌های اصلی شهر تهران در ساعت ۴ صبح رخ دهد، معادل ۲۰۲ هزار ساختمان شهری با آسیب‌دیدگی متوسط مواجه می‌شوند که معادل ۲۳ درصد از کل ساختمان‌های شهر تهران است.»

---

---

زمین‌لرزه احتمالی تهران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

زمین‌لرزهٔ احتمالی تهران به پیش‌بینی‌هایی مبنی بر وقوع یک زمین‌لرزه برجسته در تهران اشاره دارد.

رشد شهری در تهران بشکل کاملاً منطقی انجام نشده و حدود ۸ میلیون نفر از جمعیت تهران در ناحیه بسیار خطرناک قرار دارند.^[۱] یک تحقیق زمین‌شناسی پیش‌بینی می‌کند که زلزله‌ای با بزرگی ۷ ریشتر در تهران ۶۴۰.۰۰۰ مسکن را از مجموع ۱،۱۰۰،۰۰۰ مسکن ویران کرده و علاوه بر این بیش از یک میلیون و نیم از جمعیت تهران را کشته و حدود چهار میلیون و سیصد هزار نفر را زخمی کند.^[۲] بگفته ریفات لطیفی، متخصص جراحی بالینی در دانشگاه آریزونا، حدود ۲۰ درصد از مرگ‌های مربوط به این زمین‌لرزه احتمالی در ۲ ساعت اول اتفاق می‌افتد که از جمله دلایل اصلی آن خفگی در اثر استنشاق گرد و غبار، فشار بر قفسه سینه، شوک افتادن قند خون^[۳] یا سرمازدگی می‌باشد. بقیه ۸۰ درصد مرگ و میر در ۳ روز اول اتفاق می‌افتد و دلیل آن از دست دادن آب بدن، سرمازدگی، نشانگان له شدن، نارسایی کلیوی، عفونت زخم، یا گندخونی می‌باشد.^[۴] بگفته مهرداد حلوایی، متخصص فیزیولوژیک جانوری، در صورت وقوع زمین‌لرزه نوع جدید موش‌های زنده‌خوار که در تهران گسترش یافته‌اند افرادی که زیر آوار مانده‌اند را تا رسیدن نیروهای امدادی می‌خورند.^[۵]

گسل‌های تهران شامل گسل مُشا - فَشَم، گسل شمال تهران، گسل نیاوران، گسل تِلو پایین، گسل محمودیه، گسل شیان و کوثر، گسل شمال ری، گسل جنوب ری، گسل کهریزک، گسل گرمسار، گسل پیشوا، گسل پارچین هستند؛ البته گسل‌های فرعی زیادی در سطح شهر تهران وجود دارد مانند نارمک، شادآباد، داوودیه، عباس‌آباد، باغ فیض و...^[۶] بر پایه پژوهش گروه همکاری‌های بین‌المللی ژاپن جایکا (JICA) از این بین احتمال فعال شدن سه گسل مشا، جنوب ری و شمال تهران تشخیص داده شد که فعال شدن هر کدام خسارات و شدت گوناگونی را در هر منطقه از تهران در پی خواهد داشت.^[۷] که البته در ماهیت گسل ری تردید وجود دارد.

محتویات

• ۱ گمان‌ها از زمان وقوع زمین‌لرزه
• ۲ انتقال حتمی پایتخت ایران
• ۳ جستارهای وابسته
• ۴ منابع

گمان‌ها از زمان وقوع زمین‌لرزه

فهرست زمین‌لرزه‌های ایران در مقیاس‌های نزدیک ۷ ریشتر در ناحیه اطراف تهران به شرح زیر است:^[۲][۸]

سال	بخش	گسل	اندازه	مقیاس مرکالی
۳۰۰ پیش از میلاد	ری	پارچین، ری	۷٫۶	X
۷۴۳ میلادی	دروازه خزر	گرمسار	۷٫۲	Vlll+
۸۵۵ میلادی	ری	کهریزک	۷٫۱	Vlll+
۹۵۸ میلادی	طالقان	مشا	۷٫۷	X
۱۱۱۷ میلادی	کرج	تهران	۷٫۲	VIII+
۱۶۶۵ میلادی	دماوند	مشا	۶٫۵	Vill+
۱۸۱۵ میلادی	دماوند	مشا	نامعلوم	V+
۱۸۳۰ میلادی	دماوند	مشا	۷٫۲	VIII+

داده‌ها نشان می‌دهد که در منطقه تهران حدود هر ۱۵۸ سال یک لرزه اتفاق می‌افتد.^[۲] آخرین زمین‌لرزه برجسته در تهران مربوط به سال ۱۸۳۰ میلادی و به بزرگی ۷.۲ ریشتر بود.^[۹]

در مورد زمین لرزه های تاریخی منطقه تهران، سزار سلحشور مدیر موسسه دیرینه شناسی فلات اعتقاد دارد که یکی از عظیم ترین و ویرانگرترین زمین لرزه های تهران در محدوده زمانی قرن هفتم و هشتم هجری قمری اتفاق افتاده است که علاوه بر مطالعات زلزله شناسی، مدارک و شواهد باستان شناسی نیز این موضوع را تایید می کند.^[۱۰]

به گفته محمودرضا دلاوری، مدیر کار گروه سیستم‌های اطلاعات مکانی پردیس فنی دانشگاه تهران: «وقوع زلزله در تهران حتمی است و طبق تحقیقات زلزله دارای یک دوره بازگشت است که طبق برآوردها هر ۱۵۰ سال یک بار یک زلزله بزرگ رخ می‌دهد و با توجه به اینکه بزرگترین زلزله در تهران در ۱۷۰ سال گذشته رخ داده‌است باید خود را برای وقوع زلزله بزرگ در کلانشهرها آماده کنیم.» نوربخش غلامی، استاد دانشگاه تهران و زمین‌شناس، در سال ۱۳۸۹ پیش‌بینی کرده که طی چند سال آینده زلزله‌ای با مقیاس ۷ ریشتر در تهران اتفاق بیفتد که نتیجه آن فاجعه‌ای مخرب‌تر از بم خواهد بود، و بحرانی ایجاد می‌شود که شاید در هیچ کجای دنیا مشابه آن اتفاق نیافتاده باشد.^[۱۱]

از طرف دیگر محمدرضا حاتمی عضو پژوهشگاه زلزله مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران می‌گوید: «شاید دولتی بخواهد جمعیت را در سطح کشور پراکنده کند... ولی اینکه تهران زلزله‌خیز است، در آن شکی وجود ندارد. امکان وقوع زمین لرزه در تهران را هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند، کما اینکه کسی نمی‌تواند بگوید زلزله نخواهد آمد.»^[۱۱] گفتنی است جای‌ْنامِ بومهن،در نزدیکی پایتخت، به چم (معنی) زمین‌لرزه است.^{[۱۲] [۱۳]}

جستارهای وابسته

• فهرست زمین‌لرزه‌های ایران
• سامانه هشدار زمین‌لرزه (جدیدترین فناوری کاهش اثرات ویرانگر زمین‌لرزه که در ایران پیاده‌سازی نشده است)

---

منابع

1. 
   

Sergiei Balassanian, Armando Cisternas, Mikael Melkumyan. “Earthquake hazard and seismic risk reduction”. Springer, 2000. 290.

13. حبیب برجیان. زمین‌لرزه در پندار و اندیشهٔ ایرانی. . نامهٔ فرهنگستان ۸، ش. ۴ (زمستان ۱۳۸۵): ۶.

Asgarya, Ali;Levyb,Jason K. ; Mehregand, Nader. Estimating willingness to pay for a hypothetical earthquake early warning systems. . Journal of Environmental Hazards 7, no. 4 (2007): 312-320.

hypovolemic shock

Rifat Latifi. “Telemedicine for Trauma, Emergencies, and Disaster Management”. Artech House, 2010. 27-28.

[۱]

بیتوته-زلزله تهران

نتایج تحقیق یک گروه ژاپنی پیرامون زلزله تهران

تهران و زلزله به روایت آمار

Earthquake Management in Iran, A compilation of literature on earthquake Management. . Iranian Studies Group at MIT, Jan, 6,.

[ http://www.ngdir.ir/news/PNewsDetail.asp?PId=67482/ کشف مدارک باستان شناسی مربوط به زمین لرزه ی ویرانگر تهران]، \پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور

همه چیز درباره زلزله احتمالی تهران، تابناک

«فرهنگ لغت عمید - درآیه بومهن». بازبینی‌شده در ۱۶ آذر ۱۳۹۴.

---

رده:

• زمین‌لرزه‌های ایران

• این صفحه آخرین‌بار در ‏۱۴ نوامبر ۲۰۱۷ ساعت ‏۲۰:۱۰ ویرایش شده‌است.

بانک مرکزی چین: اقتصاد چین در خطر است

بانک مرکزی چین: اقتصاد چین در آستانه فروپاشی است

به گزارش دولت بهار به نقل از روزنامه انگلیسی اکسپرس، «ژو ژیاچوان» رییس بانک مرکزی چین هشدار داد سیستم مالی چین به دلیل سطح بالا بدهی ها، روز به روز آسیب پذیر تر می شود. رییس بانک خلق چین در مقاله ای که بر روی وب سایت بانک مرکزی چین منتشر شد، نسبت به آینده مشکلات احتمالی مالی در دومین اقتصاد بزرگ جهان یعنی چین هشدار داد. «ژو» تصریح کرد از جمله اقدامات کلیدی برای کنترل چنین خطراتی در بخش مالی چین به انجام رساندن اصلاحات عمیق و باز نگه داشتن سیستم مالی در چین است. وی در ادامه گفت: ریسک های آسیب زننده به بازارهای مالی در چین مخفی، پیچیده، ناگهانی، مسری و خطرناک هستند. رییس بانک مرکزی چین گفت: در بخش هایی از اقتصاد واقعی، این مسئله به عنوان بدهی های بیش از حد منعکس شده و در سیستم مالی، این همان اعتبار است که به سرعت در حال گسترش است. «ژو» سه ریسک مالی مهم را که چین با آنها روبرو می شود را اینگونه معرفی کرد: نسبت بالای بدهی و نقدینگی در فاینانس کلان، ریسک اعتباری در فاینانس خرد و سایه بازار بانکداری  بین المللی و بانکداری منطقه ای همراه با جرایم مالی. وی خاطر نشان کرد: نسبت مجموع بدهی به تولید ناخالص داخلی چین در سال ۲۰۱۶ میلادی به ۲۴۷ درصد رسید؛ در حالیکه بدهی شرکت ها ۱۶۵ درصد آن را تشکیل می دهند که این موضوع بالاتر از سطح خطر پذیرفته شده بین المللی است. رییس بانک خلق چین گفت: ریسک های مالی شامل ریسک های پایه ای مرتبط با بازارهای مالی و موسسات مالی می شود. برای مثال، برخی از موسسات مالی ناسالم قادر به تامین استانداردهای مرتبط در حوزه کاری خود نیستند و در نتیجه این مسئله منجر به ورشکستگی یا بسته شدن آنها می شود. «ژو» در ادامه گفت: اقتصاد چین در حال حاضر در آستانه فروپاشی است و اقتصاد این کشور به دلیل حجم بالای سرمایه گذاری بر پایه پول قرضی بسیار آسیب پذیر است. «ژو ژیاچوان» در پایان گفت: یکی از دلایلی که منجر به تجربه زمان های سخت اقتصادی برای پویایی اقتصاد چین شده، وجود شرکت هایی است که به دلیل عدم توانایی در باز پرداخت بدهی های خود باید بسته شوند یا در آستانه ورشکستگی قرار دارند.

نمونه ای از کاروان دستساز

هایوارد از این خانه کوچک به المپیک 2020 می‌رود

پایگاه خبری جهان‌سبز- سه سال پیش، وقتی دانشجوی معماری اهل کانادا و عضو تیم کایاک، بن هیاوارد، برای شرکت در مسابقات المپیک 2016 قصد رفتن به ریو را کرد، هزینه‌های سنگین رفت‌وآمد با بودجه کم دانشجویی‌اش مانعی بزرگ بر سر راهش بود.
 
هایوارد پس از آن تصمیم گرفت تا کامیون دست دومی با دو هزار دلار بخرد و با کمک دوستش و هزینه 7500 دلار، کابینی چوبی به مساحت تقریبا 7 متر مربع با توربین بادی کوچک و صفحات خورشیدی بسازد. او به مدت دو سال در این کامیون زندگی و به کشورهای زیادی سفر کرد.
 
اگرچه هایوارد به مسابقات المپیک سال 2016 نرسید، اما سال بعد، تلاشش را می‌کند تا به المپیک 2020 توکیو برسد.
 
بنا به اعلام دانشگاه کارلتون، هایوارد می‌تواند به خاطر طراحی این خانه کوچک که چهار سال از طراحی آن می‌گذرد، شروع به خواندن مقطع کارشناسی‌ارشد در این دانشگاه کند.

نمونه ای از شوری زدایی از ۳۰۰ هکتار زمین لم یزرع

نمونه‌ای موفق از اجرای یک پروژه اقتصادی دانش بنیان و متکی به درون؛

شوری زدایی از ۳۰۰ هکتار زمین لم یزرع و کسب درآمد سالانه ۷۰۰ میلیون تومان/ مسئول اجرای پروژه: می گفتند با این کار پول بیت‌المال را هدر می‌دهید، در همان سال اول به سود 160 میلیونی رسیدیم 

بسیج سازندگی سپاه نینوای استان گلستان اخیرا با اجرای یک پروژه دقیق علمی و محاسبه شده موفق به شوری زدایی از ۳۰۰ هکتار از اراضی تحت تملک خویش و تبدیل آن ها به زمین های حاصیلخیز شده است. سپاه استان گلستان مدیریت این پروژه را برعهده یکی از رزمندگان دفاع مقدس که اکنون دوران بازنشستگی اش را سپری می کند، قرار داد بود.

گروه اقتصاد - رجانیوز: غلبه اقلیم گرم و خشک بر بخش عمده جغرافیای ایران، از جمله چالش های توسعه کشاورزی در کشور محسوب می شود. علاوه بر این، برداشت بی رویه از ذخایر آب های زیر زمینی، موجب فرو رفتن آب های سطحی و در نتیجه شور شدن سطح خاک در نقاط مختلف کشور شده است. در خاک های شور حرکت آب برعکس می شود و آب از ریشه گیاه به طرف خاک جریان پیدا می کند، در نتیجه زمین به منطقه ای لم یزرع و بایر تبدیل می شود.

 

به گزارش رجانیوز، تراکم و انباشت نمک بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله، فشار اسمزی، نفوذپذیری و هدایت هیدرولیکی، چنان اثری باقی می گذارد که در نتیجه آن ممکن است رشد و نمو بیشتر گیاهان زراعی و باغی دچار اختلال جدی و یا به طور کامل متوقف شود.

 

از نظر عملی و تجربی می توان آبشویی نمک های محلول از خاک های شور و سدیمی را با استفاده از روش های غرقاب دائم یا متناوب یا آبیاری بارانی انجام داد که البته هر روش محدودیت ها و مزیت های خاص خود را دارد. به طورکلی، اصلاح خاک های شور کار پیچیده ای به شمار نمی رود، زیرا با به کارگیری مقدار مورد نیاز آب آبشویی با کیفیت مناسب، می توان نمک های اضافی را از نیمرخ خاک ها آبشویی کرد، مگر اینکه ویژگی های زهکشی داخلی خاک به هر دلیلی نامناسب یا بافت خاک بسیار سنگین باشد، به هرحال برای نفوذ و تحرک آب در خاک های شور در شرایط متعارف مشکل خاصی وجود ندارد.

 

 

پیش نیاز موفقیت برنامه های آبشویی و اصلاحی خاک های شور، به شرایط مطلوب زهکشی خاک ها بستگی دارد که اگر این مورد به طور طبیعی فراهم نباشد، باید از راه مصنوعی آن را ایجاد کرد. انجام این امر با اقدام‌هایی مانند نصب زهکش های زیرزمینی، احداث کانال های باز زهکشی و پمپاژ آب زیرزمینی آبخوانهای سطحی، امکان پذیر است. منظور از به کارگیری آب مورد نیاز برنامه های اصلاحی خاک، تخلیه آبشوی و دفع ترکیب های معدنی و نمک های غیر ضروری از نیمرخ خاک است، بنابراین لازم است تراوش های عمقی یا زه آب های حاصل، با روش مناسبی گردآوری و به خارج از محدودۀ مزرعه تخلیه و دفع شود زیرا در غیر این صورت موجب خیز سطح ایستایی  می شود و بر شدت مسئله می افزاید.

 

بسیج سازندگی سپاه نینوای استان گلستان اخیرا با اجرای یک پروژه دقیق علمی و محاسبه شده موفق به شوری زدایی از ۳۰۰ هکتار از اراضی تحت تملک خویش و تبدیل آن ها به زمین های حاصلخیز شده است. سپاه استان گلستان مدیریت این پروژه را برعهده یکی از رزمندگان دفاع مقدس که اکنون دوران بازنشستگی اش را سپری می کند، قرار داده بود.

 

 

 

صفرعلی الفتی، در این باره می گوید: «۳۰ سال قبل در منطقه انبار الوم استان گلستان و در فاصله ۳۰ کیلومتری تا مرز ترکمنستان، حدود ۳۰۰ هکتار زمین به عنوان معوض زمین های هفت تپه در اختیار سپاه نینوا قرار گفت. این اراضی کاملا شوره زار و لم یزرع بودند و در این مدت استفاده خاصی از آن نمی شد. با توجه به نزدیکی زمین ها به سد و پس از انجام مطالعات علمی به این نتیجه رسیدیم که می توانیم از زمین ها با موفقیت تضمینی شوری زدایی و برای کار کشاورزی آماده کنیم.»

 

او می افزاید: «اعتبار پروژه ۵۴۰ میلیون تومان برآورد شد و با کمک بسیج سازندگی سپاه نینوا کار زه کشی و تسطیح زمین را آغاز کردیم. در آزمایش نخست خاک متوجه شدیم که شوری آن بالغ بر ۳۴ هزار واحد است. برای امتحان، خاک برداری عمیقی انجام دادیم و به صورت اتفاقی در همان مقطع نزولات آسمانی فراوانی بارید. وقتی خاک را آزمایش کردیم متوجه شدیم که شوری آن در پی بارش باران به ۲۴ هزار واحد کاهش یافته است.»

 

این فعال جهادی، خاطرنشان می کند: «در این عملیات ۲۰ کیلومتر زه کشی و ۲.۵ کیلومتر کانال بتونی احداث کردیم. به فاصله هر ۱۵۰ تا ۳۰۰ متر کانال زدیم و تا عمق ۶۰ سانتی متر زمین را شکافتیم. مجموعه این تغییرات اعمال شده در زمین موجب می شد که در صورت آبیاری یا نزول باران، نمکِ خاک به آب نمک تبدیل شود، سپس شست و شو شود و از طریق کانال از زمین خارج شود.»

 

الفتی می افزاید: «زمانی که این پروژه را اجرایی می کردیم، خیلی ها فکر می کردند که مشغول هدر دادن پول های سپاه در زمین لم یزرع هستیم و بعضی از دوستان واقعا نگران بودند. اما پس از اتمام پروژه، در زمین شیرین، جو کاشتیم و در همان سال نخست نزدیک به ۷۰۰ میلیون تومان درآمدزایی کردیم. در واقع نه تنها در همان سال نخست همه هزینه های پروژه بازگشت، بلکه سرمایه اضافه ای هم باقی ماند. در حال حاضر با احیاء این اراضی سالانه حداقل ۷۰۰ میلیون تومان درآمدزایی محقق می شود.»

 

 

او درباره واکنش مردم و کشاورزان به این پروژه موفق، می گوید: «مردم و کشاورزان منطقه وقتی در میان شوره زارهای وسیع، این محدوده سرسبز و آباد را دیدند بسیار شگفت زده شدند. آن ها باور نمی کردند زمینی بایری که جز درخت گز در آن نمی رویید، این چنین آباد شود. بسیاری از آن ها به این فکر افتادند که از زمین هایشان شوری زدایی کنند اما چون سرمایه کافی در اختیار ندارند، نیازمند کمک و حمایت نهادهای حاکمیتی هستند.»

 

 

این جهادگر بسیجی با تاکید بر اهمیت فعالیت علمی و دقیق جهادگران بسیج سازندگی در این پروژه، می گوید: «در حال حاضر خاک تا عمق ۶۰ متر به طور کامل شیرین شده و میران نمک آن از ۳۴ هزار واحد، به ۷ هزار واحد کاهش یافته است. با شیرین شدن خاک این ۳۰۰ هکتار، در ۶ ماهه دوم سال حداقل برای ۱۰ نفر اشتغالزایی صورت گرفته است. در حال حاضر مشغول شناسایی و تحقیق روی سایر زمین های مشابه هستیم تا در صورت امکان، عملیات شوری زدایی از دیگر زمین های لم یزرع در اختیار سپاه نینوا را اجرایی کنیم. باید به یاد داشته باشیم که حفاظت از طبیعت و بهره برداری صحیح و اصولی از آن، زمینه اصلی برای تحقق اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی مورد تاکید رهبر معظم انقلاب، ارتباطی تنگاتنگ با طبیعت و استفاده اصولی و منصفانه از آن دارد. ما باید قاعده داد و ستد با طبیعت را به رسمیت بشناسیم و هیچوقت به دنبال بهره کشی یک طرفه از زمین و منابع آبی نباشیم چرا که خودمان چوبش را می خوریم. نمونه این رفتار اشتباه با طبیعت، بهره برداری غیر مجاز و کشنده از ذخایر آب های زیرزمینی ایران است که زمین های بسیار زیادی را به شوره زار تبدیل کرده است. هرگز نباید فراموش کنیم که اگر از طبیعت بهره ای می گیریم، حتما باید چیزی را به عنوان جایگزین به آن تقدیم کنیم.»

 

منبع: بسیج سازندگی

ادامه تبیین فقه نظامات اجتماعی : اولین خروجی نظام بانکی کشور، تبعیض اجتماعی است که با مسلمات دینی ما سازگاری ندارد

تبیین نظریه فقه نظامات اجتماعی توسط "آیت الله اراکی" در پژوهشگاه فقه نظام در قم/جلسه ششم

نظام بانکی ما در اختیار طبقه سرمایه‌دار است/ اولین خروجی نظام بانکی کشور، تبعیض اجتماعی است که با مسلمات دینی ما سازگاری ندارد

 

گروه معارف - رجانیوز: فقه نظام یک سطح کاملا متفاوت با فقه شخصی است و البته بر آن تأثیر بسیار زیادی دارد. وقتی ما تکلیف نهادهای اجتماعی را مشخص کردیم، تحولی در نگاه ما نسبت به شخص مومن به وجود می آید. درفقه شخص‏گرا شما یک نقش را برای شخص در نظر می گیرید و آن نقشی است که او در ارتباط با خدا دارد و آن نقش بندگی است. در فقه نظام اما نقش فرد در نهادهای اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد و حالا باید او را در نظام اجتماعی در نظر بگیریم. این موضوع روی تکالیف فردی بسیار مؤثر است. ممکن است چیزی برای شخص به خودی خود حلال باشد ولی بنابر شخصیت اجتماعی او حرام شود.

در یک نظام که نمی‏تواند وظایف خود را درست انجام دهد ممکن است افراد خوبی به صورت فردی وجود داشته باشند و همۀ وظایف شخصی خودشان را هم عمل کنند، ولی باز هم عدالت اجرا نمی شود، پیشرفت صورت نمی گیرد، معنویت در جامعه رشد نمی کند. این جاست که نقش فقه حکومتی برجسته شده و ضرورت آن آشکار می شود. بنابراین فقه کلان، نظام ساز است و باید این مجموعه را طوری طراحی کند که به سوی تحقق اهداف و انجام درست وظایف پیش برود.

***

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ الصلاةُ علی سیدّنا  محمّد و آله الطاهرین

 

فقه نظام چیست؟

 

در این جلسه بنا داریم کلیاتی را در رابطه با اصول فقه نظام بررسی کنیم. مسئله فقه نظام زیاد مطرح شده است و نیاز به این فقه، امروز به‌عنوان یک نیاز ضروری مطرح است.کسی در این مقوله تشکیک نمی‌کند که ما واقعاً نیاز به فقه نظام داریم. آیت‌الله هاشمی شاهرودی نقل می‌کردند که با مرحوم آیت‌الله آذری قمی در یکجا نشسته بودیم، ایشان گفتند این نظام اقتصادی که شما مطرح می‌کنید چیست؟ همین بیع و اجاره و ... می‌باشد که در مکاسب و کتب فقهی داریم، مگر چیزی غیر از این‌ها وجود دارد؟ ایشان فرمودند که چیزی غیر از این است. گاهی یک برداشت از فقه نظام این است که همین احکام فقهی فردی را کنار یکدیگر بگذاریم و این می‌شود فقه نظام اجتماعی. ما گاهی گفته‌ایم که اشکال کار در همین نظام بانکی فعلی این است که یک نظام بانکی تشکیل شده که وقتی به خود قانونِ عملیات بانکی بدون ربا مراجعه می‌کنید، می‌بینید همه‌اش احکام شرعی است، عقود اسلامی است؛ بیع و اجاره و شرکت و مضاربه و ... اما بعد از اینکه این نظام پیاده می‌شود متوجه می‌شوید که نتیجه‌ای که از این نظام به دست می‌آید، از هر نظام ربوی بدتر است، یعنی شما به نظام‌های بانکی دنیا مراجعه کنید، متوجه می‌شوید که هیچ نظام بانکی این‌طور که نظام بانکی کشور ما عمل می‌کند، عمل نمی‌کند. خروجی این نظام قطعاً با مسلّماتِ دینِ ما سازگار نیست. این خروجی چیست؟ اولین خروجی، تبعیض اجتماعی است. من خودم شنیدم که یکی از مسئولین همین بانک‌ها می‌گفت: ما اصلاً نمی‌توانیم فقط با افراد کم‌درآمد تعامل کنیم. به ما ایراد می‌گیرند که چرا شما وام‌های چند میلیاردی را به سرمایه‌داران می‌دهید؟ خب او کار می‌کند. یعنی نظام بانکی ما طوری تنظیم شده که در خدمت طبقۀ سرمایه‌دار است و طبقه بی‌سرمایه چه می‌کند؟ طبقه کم‌سرمایه بعد از اینکه پول‌های خود را جمع می‌کند در اختیار سرمایه‌دار قرار می‌دهد و سود آن را سرمایه‌دار می‌برد. خروجی این عمل با مسلمات دینی ما سازگار نیست، با «کَی لا یکُونَ دُولَةً بَینَ الْأَغْنِیاءِ مِنْکُمْ» سازگار نیست، خروجی آن با «وَ أُمِرتُ لِأَعدِلَ بَینَکُمُ» سازگار نیست، این خروج با خیلی از مسلمات فقهی و دینی ما و با همۀ ادله تحریم ربا که حکمت تحریم ربا را بیان می‌کنند سازگار نیست. معلوم است خللی در این نظام بانکی است. خللِ نظام بانکی ما این است که وقتی می‌گوییم فقه نظام، به این معنی نیست که همین احکامِ فردی فقه را کنار هم بگذاریم و یک مجموعه به نام فقه نظام ایجاد کنیم، این نیست.

 

پس فقه نظام چیست؟ برای فهمیدن این موضوع، اولاً باید بدانیم تعریف فقه چیست؟ معروف است به العِلمُ بِاَحکامِ اَفعالِ المُکَلَّفِینَ مِن اَدِلَتِّها التَفصِیلِیَّةِ؛ یا العِلمُ بِالاَحکامِ الشَرعِیَّةِ الثابِتَةِ لاَفعالِ المُکَلَّفِینَ مِن اَدِلَتِّها التَفصِیلِیَّةِ؛ فقه ما، علم به احکام افعال مکلفین است، منتها علمِ با استدلال. این تعریف، تعریف جامع، کامل و خوبی است.

 

اما باید مکلف یا فعل المکلف را تعیین کنیم. دو نوع مکلف داریم. این مطلب اساس بحث فقه نظام ماست، کسانی که می‌خواهند با فقه نظام ما آشنا شوند باید از این نقطه شروع کنند و به این نکته خوب توجه کنند. دو نوع مکلف داریم؛ یک مکلف خُرد و یک مکلف کلان داریم. مکلف خُرد یعنی افرادی که دارای اراده و عقل در جامعه بشری هستند، این‌ها مکلفین ما هستند، شرط تکلیف، اراده است. مکلف باید اراده داشته و مرید باشد. عاقلِ مرید، موضوع تکلیف است، عاقلی که اراده دارد.

 

این اراده دو نوع است، ما دو نوع اراده داریم فلذا دو نوع مکلف داریم. یک اراده، اراده ما و شماست که برای خودمان اراده می‌کنیم. وقتی شخص تنهاست برای خودش تصمیم می‌گیرد، یک کسی در خانه است و تصمیم می‌گیرد دکور خانه او چگونه باشد، چه لباسی بپوشد، چه‌کاری انجام دهد. این‌ها همگی افعال فردی است؛ اما همین شخص وقتی وارد جامعه می‌شود (همین آدمی که وقتی در خانه بود می‌توانست هر لباسی را که بخواهد بپوشد، شرع هم می‌گفت اشکال ندارد) نمی‌تواند هر لباسی را بپوشد. چرا؟ چون همین لباس پوشیدن، تبدیل به رفتار اجتماعی می‌شود و دیگر یک رفتار فردی نیست، کسی که می‌خواهد در جامعه عمل کند و در یک جمع رفتار کند، فقط برای خود رفتار نمی‌کند، بلکه یک رفتار جمعی دارد. با این مثال می‌خواهم روشن کنم که چگونه است که یک رفتار واحد در یک شرایطی که فقط تصمیم و اراده فردی در آن تصمیم دخالت دارد (فعلِ من)، وقتی همین رفتار وارد جامعه می‌شود دیگر تنها ارادۀ فرد دخیل در این فعل نیست. بلکه این رفتار، یک رفتار جمعی است، یعنی رفتاری که در بین جامعه است.

 

اقسام رفتارهای اجتماعی

 

البته ما رفتارهای جمعی یا رفتارهای اجتماعی را در چند قسم تقسیم کرده‌ایم. دوستان بدانند آنچه که مطرح می‌کنیم فقط کلیاتی است برای اینکه زمینۀ ورود عزیزان در این مباحث فراهم شود، والّا در هر یک از آن‌ها تفصیلاتی وجود دارد. مثلاً رفتارهای اجتماعی را به چند قسمت تقسیم کرده‌ایم:

 

• 1.    رفتار فرد درون اجتماع
• 2.     رفتار فردِ مقید به اجتماع
• 3.     رفتار کلانِ اجتماعی

 

سه نوع رفتار اجتماعی وجود دارد. نوع اول، رفتار فرد در اجتماع است. همین مثالی که در بالا ذکر شد، کسی که می‌خواهد لباسی را در خانه بپوشد اگر در جامعه می‌خواهد این لباس را بپوشد یک رفتار اجتماعی است، اما رفتار اجتماعی از یک نوع فرد در اجتماع. در اینجا اجتماع، ظرفِ رفتار فردی است.

 

گاهی اجتماع غیر از رفتار فردی است؛ یعنی یک رفتاری وجود دارد که فردِ مع الغیر می‌تواند آن را انجام بدهد. برای مثال یک سنگ ده تنی را یک نفر به‌تنهایی نمی‌تواند بلند کند و تکان بدهد، دو نفر هم نمی‌توانند تکان بدهند. اما یک نفر مقیداً به بیست نفر، سی نفر یا چهل نفر می‌توانند این سنگِ چند تنی را تکان بدهند. تحریک این سنگ چند تنی یک فعل است که این فعل را فردِ مقید به افراد دیگر می‌تواند انجام بدهد. اگر امام و خطیب در صلاة جمعه آماده باشد و خطیب خیلی رسا فراهم باشد، آن‌هایی که قائل به وجوبِ تعیینی صلاة جمعه هستند که خود ما هم قائل به وجوب تعیینی صلاة جمعه هستیم، یعنی به وجوب اقامۀ نماز قائل هستیم نه وجوبِ حضور عندما یقام و عندما تقام یا وجوب تخییری، نه هم وجوب تعیینی و هم وجوب اقامه نماز جمعه. اگر هفت نفر یکجا حاضر شدند و یکی از آن‌ها هم قدرت بر خطبه داشت، نماز جمعه برای آن‌ها وجوب تعیینی پیدا می‌کند. این وجوب تعیینی یعنی باید نماز جمعه را اقامه کنند، بنابر صحیحه زراره که «فَإِذَا اجْتَمَعَ سَبْعَةٌ وَ لَمْ یَخَافُوا أَمَّهُمْ بَعْضُهُمْ وَ خَطَبَهُمْ»؛ اگر اجتماع هفت نفری تشکیل شد، یکی از این هفت‌نفر باید امام شود. امامِ مشروط به شش نفر، یک تکلیف پیدا می‌کند و آن تکلیفِ اقامه نماز و تکلیف خطبه خواندن است. این تکلیف خطبه خواندن و امامت، تکلیفِ فرد است، اما مقید است به چه کسی؟ همان شش نفر دیگری که جامع الشرایط باشند، اگر در آن‌ها صرعی و اعرج و مجنون نباشد.

 

تعریف جامعه

 

نوع سوم رفتار اجتماعی، رفتاری است که با اراده جمعی انجام می‌گیرد، یعنی در این نوع رفتار مُرید، جمع است و ارادۀ جمعی شکل می‌گیرد. این باید توضیح داده شود. یعنی چه اراده جمعی شکل می‌گیرد؟ هرگاه شما جامعه‌ای پیدا کردید که در این جامعه حاکمی وجود داشت و این حاکم، حاکم مطاع است -یعنی مردم از او پیروی می‌کنند- جامعه شکل می‌گیرد. این مطلب مخصوص جامعه اسلامی و جامعه دینی هم نیست؛ زیرساخت آن، بحث علم الاجتماعیِ اسلامی است که حالا نمی‌خواهیم وارد آن شویم.  جامعه چگونه شکل می‌گیرد؟ تا جامعه از یک سیستم سیاسی واحد برخوردار نباشد جامعه شکل نمی‌گیرد، یعنی باید یک حاکم باشد که این حاکم دستور بدهد و دیگران هم از او پیروی کنند هرگاه چنین شد جامعه هم شکل می‌گیرد. اگر این‌طور نباشد و حاکمی وجود نداشته باشد که اگر دستوری داد دیگران از او پیروی کنند، حتی اگر 10 میلیون یا 100 میلیون آدم جمع شوند، اما فرمان یک نفر بر آن‌ها جاری نباشد، جامعه نامیده نمی‌شوند. جامعه چه وقتی شکل می‌گیرد؟ جامعه زمانی شکل می‌گیرد که یک حکومتِ  نافذ الکلمه در جامعه پیدا شود، در این صورت است که جامعه شکل می‌گیرد؛ به عبارت دیگر جامعه وقتی شکل می‌گیرد که اراده جمعیِ واحدی در جامعه شکل بگیرد، یک حاکمی وجود داشته باشد که او اراده کند و دیگران اراده‌شان را تابع ارادۀ حاکم و در راستای فرمان او سوق دهند، اما اگر ما حاکمی داشته باشیم، ولی جامعه درخواست و اراده‌اش تابع اراده حاکم نبود، جامعه‌ای شکل نمی‌گیرد. لذا حتی اگر تعدد حاکم وجود داشته باشد، بازهم جامعه شکل نمی‌گیرد؛ جامعه بدون وحدت حاکم، یک مرکز حاکمیتی نیست. مثلاً اگر جامعه‌ای با چهار حاکم وجود داشته باشد و هر کدام از این حکما بخواهند که بقیه از او تبعیت کنند و تابع فرمان او باشند، در این صورت جامعه شکل نمی‌گیرد. جامعه زمانی شکل می‌گیرد که یک اراده بر جامعه حاکم شود، یک مرکزیتِ تصمیم‌گیری وجود داشته باشد که این مرکز تصمیم‌گیری وقتی تصمیم گرفت بقیه از او تبعیت کنند.

 

حالا این مرکزیت به چه شکلی باید شکل بگیرد؟ تعدد قوایی هم که گفته می‌شود با این مرکزیت منافات ندارد؛ این تعدد قوا، تعددِ صورت قواست نه تعددِ محتوا، حالا نمی‌خواهیم وارد این بحث شویم. پس در اینجا نیاز به یک اراده داریم که آن اراده، ارادۀ حاکم است و ارادۀ دیگران تابع ارادۀ اوست. مثلاً در همین مجامع غربی تقریباً همه پایبند به قانون‌اند و نسبتاً همه طبق قانون عمل می‌کنند، از قوانین راهنمایی رانندگی گرفته تا قوانین بازارهایشان و قوانین آموزش و قوانین رفتارهای اجتماعی دیگر. اگر جامعه قانون نداشته باشد، جامعه نیست. قانون یعنی چه؟ یعنی مرکزی وجود دارد که برای جامعه تصمیم می‌گیرد و بقیه باید از او پیروی کنند. این قانون را حاکمیتِ جامعه تعیین می‌کند. پس در اینجا یک ارادۀ مرکزی وجود دارد که اراده‌های دیگر تابع اراده او هستند. اینجا یک اراده جمعی شکل می‌گیرد و تنها ارادۀ فرد نیست. اینجا ما یک مکلف داریم و مکلف جامعه است، مکلف فرد نیست.

 

پیرامون این موضوع در منابع ما روایاتی هست که ان‌شاءالله در مباحث آینده به آن خواهیم پرداخت.

 

و صلی الله علی محمد و آل محمد

-----------------------------------------

مطالب مرتبط: 

جلسه اول/ نخ تسبیح احکام و شریعت اسلامی، نظام ولایتی است/ جامعه نظمی می‌خواهد که بازار، بانک، گمرک و تجارتش یک مجموعه واحدی را تشکیل دهد و یک هدف اقتصادی مشخصی را تأمین کند

جلسه دوم/ مبنای "سلطه" در نظام اقتصادی غرب، توجیه‌گر غصب و غارت و جنایت است/ فقه خُرد، فرع فقه نظام است

جلسه سوم/ قانون یعنی فرمان حاکم الهی/ جهاد ابتدایی از مقولات فقه کلان است/ اراده جامعه اسلامی تابع اراده امام است

جلسه چهارم/ در اسلام رأی آن جمعی اهمیت دارد که ایجاد قدرت کند، نه لزوماً رأی اکثریت/ قانون، یعنی فرمان حاکم الهی/ خلاصه دین آن است که "حق فرمان" از آن چه کسی است

جلسه پنجم/ بانک یک رفتار حکومتی و حاکمیتی است/‌ وظیفه فراموش شده‌ بانک گردش پول در جامعه است/ معماری شهرهای جدید مخالف معماری اسلامی است