از موج سوم تافلر تا تهدید تراکم جمعیت در سه استان شمالی ایران

از موج سوم تافلر تا تهدید سه استان شمالی ایران

 مهدی لطفی . علم آموز دکتری تخصصی علوم سیاسی سیاستگذاری عمومی

الوین لویس تافلر یکی از مشهور ترین آینده پژوهان تاریخ جهان در کتاب " موج سوم " خویش از سه حرکت عمده در سیر تاریخ تحول زندگی بشری نام می برد که هرکدامشان ، به مثابه یک موج نیرومند، مرحله قبلی را از سر راه برداشته و مرحله جدیدی را در حیات بشری برقرار کرده است.

" موج اول " انقلاب کشاورزی که به مرحله شکارگری پایان داد ، "موج دوم" ، انقلاب صنعتی با مشخصات و مختصاتی که می دانید و " موج سوم " که به اعتقاد تافلر از دهه ۱۹۵۰ آغاز شده و به ورود جامعه صنعتی به عصر فراصنعتی منجر گردیده است.

اما به نظر نگارنده ی این سطور ، تافلر جبر تاریخی را عامل موثر بر " ایجاد تغییر " در سبک زندگی بشر و جوامع بشری می دانست نه " تهدید " یا تهدیدات به وقوع پیوسته یا احتمالی آینده را ، چنانکه او در کتاب موج سوم که در 1980 منتشر شد ، می نویسد :

" در پیشرفت بسوی نظام تولیدی جدید ، توانایی بالقوه ای برای تحول اجتماعی نهفته است که دور نمایی آنچنان هراسناک دارد که کمتر کسی مایل است به معنای واقعی با آن مواجه شود ، زیرا چیزی نمانده که حتی فضای داخلی خانه های مان را هم از بنیان دگرگون سازد.

... این نظام جدید می تواند میلیون ها انسان را از کارخانه و ادارات زندان مانند موج دوم آزاد کند و به ماوای اصلی شان که از ابتدا بدان تعلق داشته اند ، یعنی خانه ، باز گرداند . اگر قرار است چنین چیزی اتفاق افتد ، در اینصورت تمام موسسات و نهاد ها ، از خانواده گرفته تا مدرسه و شرکت ، باید دگرگون شوند ... "

حال چنانکه اینجانب بدان باور دارم ، اگر بپذیریم که " عامل تهدید " می تواند سبک زندگی در جوامع بشری را دستخوش دگرگونی نماید چنانکه کرونا با جهانگیری سریع و قدرتمندش و تبدیل شدن به یک تهدید جهانی توانست شیوه زندگی بشر را طی تنها چند ماه تغییر دهد ، باید عامل تهدید را بیش از پیش جدی بگیریم .

به نظر می آید از جمله تهدیداتی که زین پس جوامع بشری به منظور پیشگیری از آن می باید هوشیارانه آن را مورد رصد و توجه جدی داشته باشند ، خطر زایش یا نوزایی پاندمی هایی ویروسی یا میکروبی نظیر کرونا است و از آن مهمتر و سهمگین تر تهدید وقوع تغییرات گسترده اقلیمی در نتیجه کاهش ذخایر آب شیرین در جهان .

تهدید دوم که مدتی است در ایران ما نیز آغاز شده است و متاسفانه مسئولان امر در حوزه سیاستگذاری هنوز بدان توجهی چندانی نشان نداده اند ، موج مهاجرت به استان های خوش آب و هوای ایران است.

این تهدید بسیار جدی با موج مهاجرت جمعیت کثیری از مردم ایران به چیزی در حدود 8 استان کشور که دارای ذخایر آبی مطمئن و پایدار تری هستند ، آغاز خواهد شد که البته بهتر است بگوییم مدتی هست که آغاز شده است و با در نظر گرفتن داشتن هوای بدون ریزگرد و مطبوع و دمای مناسب نه چندان سرد یا گرم در استان های هدف سکونت جدید ، به صورت ویژه بر سه استان شمالی گیلان ، مازندران و گلستان متمرکز خواهد بود و در نهایت بخش وسیعی از ایران را خالی از سکنه و حدود 8 استان کشور و نقاطی لکه ای در ایران را با انباشت و تراکم جمعیت مواجه خواهد ساخت.

از جمله پیامد های دهشتناک وقوع چنین تهدیدی فارغ از همه چرا و چگونه هایی که باید برای هر کدام شان پاسخی یافت ، فقر غذایی و وابستگی غذایی به خارج از مرز های ایران به دلیل تبدیل زمین های قابل کشت در گام اول سه استان سرسبز شمالی ایران به سکونتگاه خواهد بود.
فقر و وابستگی غذایی ای که همین حالا هم زنگ خطرش با روند رو به رشد و شتابان تبدیل زمین های حاصلخیز و زراعی در 3 استان گیلان ، مازندران و گلستان به سکونتگاه هایی برای غیر بومیان به گوش می رسد اما هنوز در مقام چاره جویی و سیاستگذاری توجه جدی ای بدان نمی شود !

از یاد نبریم که سبز شدن این تعداد سکونتگاه و استراحتگاه در مزارع برنج ، باغات چای و مرکبات ، کوهپایه ها و دشت های حاصلخیز گیلان و مازندران و گلستان پیامد تلخی جز نابودی باریکه سبز موثر در حفظ استقلال غذایی کشور که وظیفه تولید عمده محصولات استراتژیک لبنی و دامی و کشاورزی ایران همچون : برنج ، گندم ، چای ، مرکبات ، بادام زمینی ، زیتون ، فندق ، سیب زمینی و ... را بر عهده دارند ، نخواهد داشت و در نهایت گرسنگی جمعیت ایران و وابستگی غذایی به خارج از مرز های ایران را در پی خواهد داشت.

لذا لازم است مسئولان و متولیان امر در کشور تا دیر نشده فکر چاره باشند و در گام نخست با اجرای بسیار سختگیرانه و نظارت بسیار دقیق نقطه به نقطه بر حسن اجرای قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها علاج واقعه را قبل از وقوع نمایند.

فقرزدایی کامل در چین/ انتقال روستائیان به شهرهای کوچک (+عکس)

براساس برنامه کاهش فقر چین روستائیان از مناطق دورافتاده چینی به روستاهای بزرگتر و شهرک‌های ساخته شده از سوی دولت منتقل شده‌اند.

چین ادعا می‌کند در 40 سال گذشته بیش از 800 میلیون نفر را از فقر نجات داده است. پدیده‌ای که "در تاریخ بشری بی نظیر" توصیف می‌شود.

به گزارش عصر ایران به نقل از الجزیره، اصلاحات و گشایش‌های اقتصادی که پس از مرگ "مائو زدونگ" در سال 1979، از سوی "دنگ شیائوپینگ" رهبر بعدی چین دنبال شد، سهم این کشور در اقتصاد جهانی را از 1.5 درصد به 15.4 درصد افزایش داد. این در حالیست که سرانه تولید ناخالص داخلی در این چین در این دوران  65 برابر شده است.

براساس آمار رسمی چین، حدود 70 میلیون نفر از مزایای طرح فقرزدایی در چین بهره برده‌اند.

بی بی سی نوشت: شی جین پینگ رئیس جمهور چین اعلام کرده که  از زمان به روی کار آمدن او بیش از 100 میلیون نفر دیگر از فقر نجات یافته‌اند. 

آمار فقر چین در این گزارش با آمار سازمان "فقر جهانی" که از سوی "بانک جهانی" جمع آوری شده مقایسه شده‌اند.

چین درآمد روزانه کمتر از 2.30 دلار در مناطق روستایی (متناسب با نرخ تورم) را فقر تعریف کرده است. این تعریف در سال 2010 لحاظ شد و مسائلی دیگری مانند شرایط زندگی، مراقبت‌های بهداشتی و آموزش نیز در کنار آنها در نظر گرفته شد.

استان‌های چین برای رسیدن به این هدف با هم  در رقابت هستند. برای مثال استان "جیانگسو" در ژانویه سال گذشته اعلام کرد که تنها 17 نفر از جمعیت 80  میلیون نفری آن در فقر زندگی می‌کنند.

معیار فقر در چین در بخش روستایی اندکی بیشتر از درآمد روزانه  1.90 دلاری است که بانک جهانی به عنوان معیار فقر در سطح جهانی استفاده می‌کند.

در سال 1990 و با توجه به استانداردهای بین‌المللی بیش از 750 میلیون نفر در چین زیر خط فقر زندگی می‌کردند. این میزان حدود دو سوم جمعیت چین را تشکیل می‌داد.

براساس آمار بانک جهانی تا سال 2012  این میزان به کمتر از 90 میلیون نفر کاهش یافت و در سال 2016 به کمتر از 7.2 میلیون نفر (0.5 درصد جمعیت) رسید.

بنابراین چین در سال 2016 به اهداف خود برای کاهش فقر بسیار نزدیک بود.

کاهش سریع فقر در چین با یک دوره رشد اقتصادی طولانی در این کشور همراه شده است. بیشتر تمرکز فقرزدایی چین در مناطق روستایی صورت گرفته است.

دولت چین در طرح فقرزدایی بیشتر روستاییان را به مناطق به شهری یا روستاهای بزرگتر منتقل کرده است.

الجزیره در این باره نوشت: چین قصد دارد این طرح را برای 30 میلیون نفر دیگر اجرایی کند.

بیشتر جمعیت فقیر و روستایی چین در بخش‌های جنوب غربی این کشور ساکن‌اند و استان "سیچوان" یکی از فقیرترین استان‌های این کشور محسوب می‌شوند. 90 درصد از جمعیت 200 هزار نفری منطقه "لیانگشان" تقریبا زیر خط فقر زندگی می‌کردند. آنها بزرگترین جمعیت قوم "یی" در چین هستند.

براساس آمار رسمی، حدود 7 سال پیش بیش از 6 میلیون نفر در سیچوان در فقر زندگی می‌کردند. براساس برنامه کاهش فقر چین روستائیان از مناطق دورافتاده چینی به روستاهای بزرگتر و شهرک‌های ساخته شده از سوی دولت منتقل شده‌اند. این شهرک‌ها مجهز به آب، برق و مراکز بهداشت و درمان هستند. روستائیان فقیر در این شهرک‌ها امکان یافتن شغل و پشت سر گذاشتن بخشی از مشکلات اقتصادی را دارند.

اما برای بسیاری از خانواده‌های مناطق دورافتاده که به شهرها منتقل شده‌اند، زندگی به سبک شهری آن هم پس از سال‌ها زندگی در روستا مشکل است.

هوای آزاد مزارع جای خود را به خانه‌های کوچک و پرجمعیت در شهرها و روستاهای بزرگتر داده و در بیشتر این خانه‌ها پرتره‌هایی از رئیس‌جمهور "شی جین پینگ" روی دیوار آن نصب شده است. اکثر جمعیت منتقل شده به آژانس خبری عکس EPA گفته‌اند که تصاویر رئیس‌جمهور را شخصا در خانه‌ها آویزان نکرده‌اند.

آنها همچنین نگرانند که زبان و فرهنگشان در معرض تهدید باشد زیرا مدارس محلی تنها به زبان و فرهنگ "ماندارین" (زبان و گویش رایج در پکن و قسمت‌های شمالی چین) به دانش‌آموزان درس می‌دهند.

یک  تور سازمان یافته رسانه‌‌های دولتی چین، گزارشی را از گروهی از مردم منتقل شده به منطقه " Chengbei Gang'en" در شهر "یوئشی" استان سیچوان تهیه کرده است/ عکس: EPA

مردم در اجتماع مدارس شبانه روستای "شیائوشان" شرکت می‌کنند. مقامات محلی می‌گویند هیچ کدام از آنها با اجبار به این مناطق منتقل نشده‌اند/ عکس: EPA

کارگران در حال کار در یک مرکز تولید و بسته بندی میوه و سبزیجات در روستای " Qingshui" استان "سیچوان" چین/ عکس: EPA

براساس آمار رسمی حدود 6 میلیون نفر در 7 سال گذشته در استان سیچوان در فقر زندگی می کردند.

خانه‌های مسکونی " Xichang" استان سیچوان چین. دولت چین بسیاری از روستائیان مناطق دور افتاده را به شهر‌های ساخته شده منتقل می‌کند/ عکس: EPA

کودکان خانواده‌های روستاهای دور افتاده پس از انتقال به شهر " Chengbei Gang'en" منطقه "یوئشی" استان سیچوان در مهدکودک. عکس: EPA

خانواده روستاییان که به شهرها منتقل شده‌اند نگران زبان و فرهنگ خود هستند زیرا در مهدهای کودک و مدارس محلی تنها به زبان و فرهنگ "ماندارین" (زبان و گویش رایج در پکن و قسمت‌های شمالی چین) به دانش‌آموزان درس می‌دهند.

 مردم در یک مزرعه در روستای " Qingshui" شهرستان "گانلوئو" کار می‌کنند/ عکس: EPA

زنی در حال حمل کلم و سبزیجات در مزرعه کشت و صنعت روستای "Qingshui"/ عکس: EPA

زنان اقلیت قوم "یی" در حال کار در یک مزرعه کشت و صنعت سیب در شهرستان " Yuexi"/ عکس: EPA

زنی در حال خروج از خانه خود در روستای " Da'ganyi". بسیاری از ساکنان این منطقه از مناطق دورافتاده به این منطقه منتقل شده‌اند/ عکس: EPA

اعضای یک خانواده از اقلیت قومی "یی" که از مناطق دور افتاده به شهرهای جدید منتقل شده‌اند در  خانه جدید خود زیر عکس "شی جین پینگ" نشسته‌اند. بسیاری از ساکنان این مناطق می‌گویند پرتره رئیس جمهور را شخصا در خانه خود نصب نکرده‌اند/ عکس: EPA

یک زن اقلیت قوم "یی" که از مناطق محروم دور افتاده به روستای جدید  " Xujiashan" منتقل شده اند/ عکس: EPA

برخی از روستائیان  تطابق با زندگی جدید و نسبتا جدید خود را سخت می‌دانند.

بیشتر بخوانید:

کاهش 82 میلیون نفری فقرای چین

چین با صنعت گردشگری به مبارزه با فقر می‌رود

عجایبی از چین که نمی دانستید!

لینک کوتاه: asriran.com/003F4g

ایرانی ها 7 برابر فرانسوی ها موادغذایی را دور می ریزند

رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: دورریز مواد غذایی در مجموع ۲۷ کشور اروپایی، ۹۰ میلیون تن در سال گزارش شده اما این آمار در کشور ما ۳۵ میلیون تن در سال است؛ در واقع ایرانی ها هفت برابر فرانسوی ها موادغذایی را دور می ریزند.

به گزارش ایرنا؛ علیرضا زالی روز شنبه بعد از بازدید از دستاوردهای مرکز رشد و نوآوری انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور افزود: بخش عمده ای از دور زیر محصولات در صنایع غذایی مربوط به قبل از رسیدن به مصرف کننده است؛ در حالی که در کشورهای توسعه یافته برعکس است و بعد از رسیدن مواد غذایی به دست مصرف کنندگان این موضوع مشاهده می شود.

وی ادامه داد: سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) بارها اعلام کرده است هر شهروند ایرانی، بالغ بر ۱۳۴ کیلوکالری در روز، محصولات غذایی را هدر می دهد. اگر فرض کنیم از ۹۰ میلیارد متر مکعب مصرف سالیانه آب، ۸۰ میلیارد متر مکعب سهم صنعت کشاورزی است، میزان اهمیت این هدررفت را درک می کنیم. این آمار با کیفیت مواد غذایی ارتباط مستقیم دارد.

وی با اشاره به اینکه کاهش دوریز مواد غذایی می تواند با کیفیت آنها عجین باشد، تصریح کرد: استفاده بهینه از فناوری های نوین، علاوه بر کاهش محسوس دورریز مواد غذایی، می تواند در افزایش کمی و کیفی این محصولات سهم خوبی داشته باشد.

زالی با تاکید بر اینکه سهم مواد غذایی در صادرات باید مورد توجه ویژه قرار گیرد، گفت: صنایع غذایی می تواند یکی از وجوه تجلی یافته اقتصاد مقاومتی باشد. صنایع غذایی می تواند در موضوع اشتغال زایی، تحریم زدایی و ایجاد شرایط اقتصادی نوین در کشور نقش موثرتری داشته باشد.

وی اظهار داشت: امید است فرایند غیر دیوان سالارانه در این مجموعه هرچه سریعتر حاکم شود و شرایط تسهیل یافته برای حضور ایده ها و سلیقه های مختلف در این مجموعه فراهم آید.

زالی تاکید کرد: در مرکز رشد و نوآوری انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور باید از نیروهای جوان، خلاق و مبتکر استفاده بهینه شود و این مرکز مرکز تجلی خلاقیت های موجود در صنایع غذایی کشور باشد.

وی، توجه به سبد غذایی مطلوب ایرانیان را از دیگر مواردی اعلام کرد که این مرکز باید به آن توجه جدی داشته باشد.

زالی گفت: استفاده از سبدهای غذایی متنوع و بالابردن ایمنی افراد هم از موضوعاتی است که باید توجه جدی به آن شود.

سهم ۱۰ درصدی صنایع غذایی در اقتصاد صنعتی کشور

زالی با بیان اینکه مرکز رشد و نوآوری می تواند حلقه وصل صنایع غذایی و بخش خصوصی و کریدوری برای پردازش ایده های فناورانه و سرمایه گذاران باشد، گفت: راه اندازی مرکز رشد در انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور، به پیشنهاد و حمایت معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری صورت گرفت.

وی ارزش صنایع غذایی در اقتصاد مقاومتی را بسیار بالا دانست و افزود: ۱۰ درصد اقتصاد صنعتی، ۱۵ درصد وجه اشتغالی و ۱۲ تا ۱۵ درصد ارزش افزوده استحصالی، سهم صنعت غذایی کشور است. همچنین ۲ هزار و ۵۰۰ کارگاه از مجموع ۱۳ هزار کارگاه متوسط تولیدی، در همین حوزه فعالیت می کنند.

زالی در خصوص آسیب های این صنعت تصریح کرد: استفاده بهینه از ظرفیت تولید ۵۰ میلیون تنی در داخل کشور صورت نمی گیرد و نیاز به توسعه کمی و کیفی در این زمینه به شدت حس می شود. همچنین باید از فرصت صادرات جهانی که از بروز چالش بحران کرونا و تحریم ها ایجاد شده، استفاده کرد.

رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: پیش بینی می شود در سال آتی، برنج، غلات و حبوبات سهم گران‌تری در بازار جهانی داشته باشند. در سال اخیر استراتژی اقتصادی کشور چین مبتنی بر ذخیره این محصولات بود تا نیاز آینده کشورها را تامین کند. اگرچه در طول سالیان اخیر صادرات مواد غذایی در کشور رشد شتابانی را تجربه کرده، اما این رشد در تناظر با تمام استعدادهای بالقوه و بالفعل داخلی، به ویژه با توجه به شرایط اقلیمی حاکم در کشور نیست.

زالی عنوان کرد: از فرآیند تولید تا بسته بندی باید در مراکز رشد صنایع غذایی موردت توجه قرار گیرد. نکته بسیار مهم این است که بخش عمده دورریز محصولات غذایی، پیش از رسیدن به دست مصرف کننده صورت می گیرد؛ در حالی که در کشورهای توسعه یافته، این گونه نیست و محصولات پس از رسیدن به دست مصرف کننده، دورریز دارند.

بازدید از فاز سه مرکز رشد و نوآوری انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور با حضور ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری و زالی فرمانده مدیریت بیماری کرونا در تهران امروز انجام شد.

پیام‌های زمستان بی‌برف و گرم

پیام‌های زمستان بی‌برف

میزان گرم‌ترشدن ایران طی نیم‌قرن گذشته، عدد درشت و هولناکی است. سریع‌ترشدن تبخیر دریاچه‌ها و منابع آبی، تخریب خاک و کاهش کیفیت محصولات و از بین رفتن برخی گونه‌های جانوری، تصویری آخرالزمانی از آن چیزی است که انتظارمان را می‌کشد.

روزنامه جام جم نوشت: «زمستان گرم» ترکیب متناقضی است. کنار هم قرارگرفتن این دو واژه، مخالف آن کلیشه ذهنی است که حداقل چند نسل از ما به یاد دارند. زمستان برای این نسل‌ها مترادف با برف و سرما و لباس‌های زمستانی و پناه‌بردن به بخاری و آتش و گرماست و میانه‌ای با حال و روز زمستان امسال ندارد که گرمایش حتی باعث روشن‌شدن کولرها شده‌ است! گرچه روند گرم‌شدن زمستان در چند سال اخیر شدت پیدا کرده اما این موضوع در زمستان امسال بیشتر به چشم آمده و آن‌ طور که کارشناسان این حوزه گفته‌اند بهمن امسال یک رکورد منفی عجیبی هم در این باره از خود به جا گذاشته و یکی از روزهای این ماه به عنوان گرم‌ترین روز زمستان ۳۰ سال اخیر بوده‌ است. اما گرم‌شدن زمستان‌ها چه دلایلی دارد و مهم‌تر این‌ که چه پیامدی برای ما خواهد داشت؟ بر هم خوردن نظام طبیعی روند فصل‌ها تنها برف‌بازی کودکانه ما را به نوستالژی بدل می‌کند یا در شیوه زیستی ما هم تاثیرات سوئی به جا می‌گذارد؟ آن چه مشخص است این‌ که گرمای زمستان امسال یک نشانه است؛ علامتی که نشان می‌دهد از بین رفتن نوستالژی کودکی‌مان با کوتاه‌شدن زمستان‌ها کمترین پیامد ممکن در فهرست عواقب این پدیده است. آن‌ طور که یک اقلیم‌شناس می‌گوید، فهرست این عواقب بسیار طولانی‌تر از دلایل پیدایی این اتفاق است. مدیر کل پیش‌بینی مرکز هواشناسی نیز می‌گوید، میزان گرم‌ترشدن ایران طی نیم‌قرن گذشته، عدد درشت و هولناکی است. سریع‌ترشدن تبخیر دریاچه‌ها و منابع آبی، تخریب خاک و کاهش کیفیت محصولات و از بین رفتن برخی گونه‌های جانوری، تصویری آخرالزمانی از آن چیزی است که انتظارمان را می‌کشد.

دریاچه‌های خشک و زمین ترک خورده

زمستان امسال با برف و باران اندک در حال سپری‌شدن است و آن‌ طور که حالا کارشناسان این حوزه می‌گویند این روند ادامه هم خواهد داشت. مهم این است که حالا با آب‌رفتن زمستان‌ها چه عواقبی در پیش داریم؟ محمد موسوی، اقلیم‌شناس، معتقد است این افزایش دمای زمستانه پیامدهای بسیاری به همراه دارد که یکی از مهم‌ترین آنها کمبود منابع آبی است، آن هم در کشوری مثل ایران که روی کمربند خشکسالی قرار دارد و از دیرباز با مشکل کم‌آبی روبه‌رو بوده‌است. او می‌گوید: «به عنوان نمونه به‌ جز دریاچه ارومیه در حال حاضر ۲۰۰ دریاچه در سراسر دنیا به همین سرنوشت دچار شده‌اند. به این مفهوم که هم دچار تبخیر شدید آب به واسطه افزایش دما شده‌اند و هم در ورودی آب به دریاچه به علت بارش کم مشکل دارند. همه اینها را بگذارید کنار استفاده بیشتر از منابعی همچون آب که دلیلی بر کمبود این منبع مهم است.»

مدیر کل پیش‌بینی مرکز هواشناسی هم باور دارد گرم‌شدن دما در زمستان باعث ذوب بیشتر برف می‌شود و ذوب برف بیشتر به مفهوم ذخیره برفی کمتر برای فصل خشکسالی یعنی بهار و تابستان است. او به ما می‌گوید: «علاوه بر تشدید ذوب، خود برف هم کمتر می‌شود، ضمن این‌ که بارندگی و بارش‌های ما امسال تاکنون کمتر از حد نرمال بوده‌است. بارش کم و دمای بالا باعث افزایش شدت تبخیر از سطح خاک می‌شود و خشک‌تر شدن سطح خاک را رقم می‌زند. همین عامل برای کشاورزی شرایط نامساعدی را پیش می‌آورد.»

پیامدی به نام از بین رفتن ذخیره برفی را در میانه گفته‌های محمد موسوی، اقلیم‌شناس، هم می‌توان یافت. او هم معتقد است با تداوم این شرایط، برف ذوب‌شده از حالت ذخیره منجمد خارج و دسترسی موثرمان در زمان نیاز از بین می‌رود.

او همچنین به پیامدهای بلندمدت این اتفاق اشاره دارد و به ما می‌گوید: «طبیعت در یک شرایط معمولی پیامش را به انسان‌ها می‌رساند. به این مفهوم که وقتی هوا سرد می‌شود گیاهان و برخی گونه‌های جانوری به خواب می‌روند و با گرم‌شدن هوا شکوفایی گیاهان و بیداری این گونه‌ها آغاز می‌شود. اما وقتی این چرخه طبیعی دچار بی‌نظمی می‌شود در نظام زیستی این گونه‌ها و گیاهان هم تاثیر مخربی می‌گذارد؛ چرا که این گونه‌ها با گرم‌شدن به طور غریزی بیدار می‌شوند اما وقتی با یک دوره موقت سرمای شدید رو به رو شوند، این نظام زیستی آسیب می‌بیند و بخش قابل‌ توجهی از گیاهان را از بین می‌برد. اگر هم باعث از بین رفتن کامل آنها نشود کیفیت این محصولات را کاهش می‌دهد.»

زمستانی که آب رفت

روند فصل‌ها تغییر پیدا کرده‌ است. این‌ که در بهار شاهد برف باشیم و در زمستان چشم‌مان به آسمان سیاه شود، برای ذهنیت ما طبیعی نیست. دیگر چهارفصل‌ بودن این سرزمین به رویایی می‌ماند و ترتیب فصل‌ها انگار به هم خورده‌ است. "احد وظیفه" اما معتقد است این تصور اشتباهی است که گمان کنیم حالا شاهد جابه‌جایی فصل‌ها هستیم. او می‌گوید: «باید بگوییم طول تابستان‌های ما افزایش پیدا می‌کند و به دنبال آن زمستان‌های ما کوتاه‌تر می‌شود. در گذشته فصل بارش‌ها تا حدود خرداد ادامه داشت اما خرداد امسال در بسیاری از مناطق دیگر شاهد بارش نبودیم. از سوی دیگر بارندگی‌ها معمولا از مهرماه آغاز می‌شد اما حالا شاهد این هستیم که با گذشت چند ماه از مهر هنوز شاهد بارش‌ها نیستیم. استناد به همان داده‌های ۵۰ساله نشان می‌دهد طول تابستان حدود یک ماه افزایش پیدا کرده و از سه به چهار ماه رسیده و طول زمستان هم حالا از سه به دو ماه رسیده‌است.»

محمد موسوی هم معتقد است زمستان دیگر ماهیت خود را از دست داده‌ است. او ادامه می‌دهد: «یکی از پیش‌فرض‌ها در شرایط کنونی همین است که دیگر زمستان ماهیت خودش را از جهت کاهش دما از دست داده و دیگر تفکیک فصل‌ها به معنای سابق آن مصداق ندارد. اکنون در میانه زمستان هستیم؛ در حالی‌ که دمای هوا در هیچ ساعتی از شب به صفر درجه نرسیده. به همین دلیل است که وقتی در دی و بهمن یک سیستم ابری وارد می‌شود به جای این‌ که شاهد برف باشیم شاهد بارندگی هستیم. بارندگی به جای بارش به مفهوم این است که رطوبت نمی‌تواند به مرحله انجماد برسد و تبدیل به برف شود.»

زمستان داغ

وقتی از زمستان گرم حرف می‌زنیم، از چه می‌گوییم؟ آن چه کارشناسان این حوزه به آن باور دارند این است که به طور کلی زمستان امسال گرم‌تر از حد طبیعی بوده‌ است. به این مفهوم که اگر تغییرات دمایی کشور را از ابتدای سال آبی که اول مهر باشد تا امروز بررسی کنیم، متوجه می‌شویم دمای هوا در پاییز در نیمه‌ غربی کشور بیش از حد نرمال بوده اما در نیمه شرقی این عدد کمتر از حد طبیعی بوده است. برای فهم این موضوع احد وظیفه، مدیر کل پیش‌بینی مرکز هواشناسی معتقد است باید ابتدا سیمای پاییزه دمای هوای کشور را توضیح داد.

مدیر کل پیش‌بینی مرکز هواشناسی می‌گوید: «‌دمای هوا در پهنه غربی کشورمان شامل استان‌هایی مثل ایلام، چهارمحال و بختیاری و کردستان بیشتر از نرمال بوده‌ است. به این مفهوم که دمای پاییزه این پهنه نسبت به دمای میانگین بلندمدت پاییز در این نقاط بیشتر از نرمال بوده اما دمای هوا در نیمه‌ شرقی کشور و استان‌هایی همچون سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان در پاییز کمتر از نرمال بوده‌اند. میانگین اعداد در هر دو پهنه کشور اما نشان می‌دهد دمای کشور تفاوت چندانی با وضعیت نرمال ندارد.»

اما وضعیت زمستان حداقل در روزهای پایانی ماه دوم آن به شکل دیگری است؛ شکلی که کارشناسان این حوزه از آن به عنوان یک نشانه یاد می‌کنند.

پیامدهای بی‌نظمی فصلی

در زمستان امسال دمای کشور به طور کلی حدود یک‌درجه بالای مقیاس معمول بود. اما این ماجرا باز در نیمه شرقی کشور تقریبا در شرایط نرمال با گرایش به زیر نرمال بوده، در حالی‌ که در نیمه‌ غربی ایران این عدد بالای نرمال است. احد وظیفه می‌افزاید: «با ورود به ماه بهمن بی‌هنجاری مثبت دما (آنومالی) برجسته‌تر شد و دمای بهمن در مقایسه با بلندمدت حدود ۲.۶درجه سلسیوس بیشتر از نرمال است که این یک عدد قابل‌ توجه‌ است.»

معنای گفته او این است که زمستان امسال در مجموع بیش از ۲.۵درجه گرم‌تر از میانگین دمای زمستان نیم‌قرن گذشته است؛ عددی که هر چند برای مخاطب عام کم به نظر بیاید اما در باور این کارشناسان یک علامت آشکار و البته ناگوار است. ضمن این‌ که این روند نشان از آن دارد که تا پایان سال هم بالاتر از نرمال بودن دما در زمستان را شاهد خواهیم بود. این گزاره به مفهوم این نیست که هوا سرد نخواهد شد اما اگر همواره میانگین بگیریم این دمای هوا به طور متوسط نسبت به آن چه در بلندمدت در زمستان‌ها رخ می‌داده‌ است بالاتر خواهد بود.

محمد موسوی، اقلیم‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان، معتقد است اتفاقا این بی‌نظمی فصلی باعث بروز روزهای بسیار سرد هم خواهد شد. او به جام‌ جم می‌گوید: «یکی از ویژگی‌های بی‌نظمی این سیستم موجود روزهایی بسیار بسیار سرد اما موقت در زمستان هم خواهد بود. این یکی از علائم سیستم‌هایی است که دچار نابهنجاری شده‌اند.»

ایران داغ‌تر شده‌ است

اقلیم،‌ تنها آب و هوا نیست اما آب و هوا سنجه مناسبی برای تغییرات اقلیمی است. دلیل گرم‌شدن زمستان‌ها هم همین تغییرات اقلیمی است و تنها محدود به ایران نیست. اما تغییرات اقلیمی یک ترکیب کلی است و به طور مشخص چه دلایلی باعث گرم‌شدن زمستان شده‌ است؟

احد وظیفه معتقد است امسال به طور نسبی بارندگی کمتر بوده‌ است. او می‌گوید: «سیستم‌های باران‌زایی که از غرب حرکت می‌کنند و کل خاورمیانه را تحت تاثیر قرار می‌دهند و ایجاد بارش می‌کنند، در کشور ما امسال به دلایل مختلف کمتر از حد نرمال بوده است. وقتی سیستم‌های باران‌زا وارد نمی‌شوند یعنی ابری هم در آسمان ظاهر نمی‌شود و به تبع آن ابرناکی کمتر، تابش آفتاب بیشتری به همراه دارد. از سوی دیگر ساختار جو به گونه‌ای بود که نفوذ هوای گرمِ عرض‌های جنوبی بیشتر از حد طبیعی بوده و مجموعه این عوامل سبب شده زمستان امسال گرم‌تر از حد معمول باشد.»

اگر دمای ۵۰سال گذشته را رصد کنیم متوجه می‌شویم بر خلاف نوسان‌هایی در این بازه زمانی همواره حرکات در مسیر گرم‌ترشدن پیش‌ رفته‌ است. بر اساس این داده‌ها می‌توانیم عنوان کنیم در نیم‌قرن گذشته دمای ایران حدود دو درجه افزایش پیدا کرده است. البته که این گزاره تنها محدود به ایران نیست و کشوری مانند سوئیس هم گرم‌تر شده‌است و این نشان می‌دهد تغییر اقلیم یک موضوع جدی است. توجه داشته باشیم دو درجه گرم‌ترشدن در مقیاس‌های تخصصی آن‌ طور که احد وظیفه می‌گوید: «عدد درشتی است و نباید آن را با دمای یک اتاق مقایسه کرد!»

رویای ترسالی یا کابوس خشکسالی؟

اگرچه زمستان گرم امسال را باید به عنوان یک نشانه مهم در تغییرات اقلیمی پیش‌ رو به حساب بیاوریم اما بارندگی‌های دو سال اخیر را هم برخی کارشناسان نشانه‌ای از ورود ایران به دوره ترسالی می‌دانند. البته که این نظر همه کارشناسان این حوزه نیست و بر خلاف این عده برخی معتقدند بارندگی‌های فراتر از نرمال دو سال گذشته نه نشانه‌ای از ورود به ترسالی که به دلیل پیامدهای تغییر اقلیمی است و خوش‌باورانه است فکر کنیم به واسطه این بارندگی‌ها ایران وارد دوره ترسالی شده‌ است. این نوسان‌های بارندگی هم دلیلی بر ادعای این دسته از کارشناسان است. در حالی که سال آبی ۹۷- ۹۶ یکی از کم‌بارش‌ترین سال‌های نیم‌قرن اخیر بوده که سال آبی ۹۸ -۹۷ پربارش‌ترین سال آبی نیم‌قرن اخیر لقب گرفته‌ است.

ورود به ترسالی یا خشکسالی را اگر علامت تغییرات اقلیمی بدانیم، این تغییرات در چه بازه زمانی بررسی می‌شود که بارندگی پیاپی دوساله را نشانه‌ای از آن بدانیم؟ کارشناسان این حوزه معتقدند زمانی که می‌خواهیم تغییرات اقلیمی را بررسی کنیم باید یک دوره زمانی حداقل ۳۰ ساله را در نظر بگیریم. صادق ضیاییان، دبیر مرجع ملی هیات بین‌الدولی تغییر اقلیم به ایسنا می‌گوید: «در مورد وضعیت بارش‌ها در ایران باید گفت بارش‌های خوب دو سال اخیر نشان‌دهنده پایان خشکسالی‌ها یا ورود به ترسالی نیست. در طول سال‌های اقلیمی گذشته، ما در کشور سال‌های خشک و ترسالی را تجربه کرده‌ایم و بر اساس آن یک میانگین عددی بارش برای ایران در نظر گرفته‌ایم. بنابراین صرف این که بارش‌ها طی دو سال اخیر بیشتر از حد میانگین بوده‌ است نمی‌توان گفت اقلیم ما عوض شده و وارد دوره ترسالی شده‌ایم.»

آیا رصد ۳۰ ساله برای فهم ترسالی یا خشکسالی را می‌توانیم به پیش‌بینی بارش‌های سال آینده تعمیم بدهیم؟ به این مفهوم که اصلا امکان پیش‌بینی وضعیت بارش‌ها در سال آینده امکان‌پذیر است؟ احد وظیفه می‌گوید، چیزی به نام پیش‌بینی بارش‌ها در سال آینده هیچ استناد علمی ندارد. او می‌گوید: حتی پیش‌بینی‌های فصلی با همه امکانات موجود با ضریب درستی ۶۰ تا ۷۰درصد صورت می‌گیرد و اگر حرفی از وضعیت بارش‌ها در یک‌ سال آینده مطرح باشد، نام آن را نباید پیش‌بینی بگذاریم و تنها به واسطه آمارهای سال‌های گذشته می‌توان آن را «چشم‌انداز» بارش‌ها در سال آینده نامید.»

یک سالگی کرونا در ایران؛ تلنگری برای تغییر/ انسان‌های جدید تربیت کنیم

دنیای پس از کرونا، دنیای جدیدی است و فرصت های آینده بسیار گسترده. دنیایی کار در زمینۀ ساخت نیروگاه‌های انرژی های تجدیدپذیر، هوش مصنوعی، نانوربات‌ها، صنعت پژوهش‌ها، اکتشافات کیهانی و عرصه های تازۀ دیگر

سعید منصورافشار

  وقتی یک اتفاق نامتعارف در طول زندگی‌مان رخ می‌دهد، معمولا انتخاب‌های متعدد نداریم. یا باید اجازه دهیم آن اتفاق ما را به کنترل خود درآوَرَد و نومیدی را بر ما مستولی و نابودمان کند و یا فرصتی فراهم می‌آید تا قدرت‌مند شویم.

  در آغاز دومین سال درگیر بودن با ویروس کووید 19 و بیماری کرونا در ایران دیگر کسی تردید ندارد که مشکلات زیادی برای ایران و جامعه جهانی به وجود آورده است. اقتصاد جهان در طول یک سال گذشته کوچک‌تر شده و در ایران هم با توجه به رکود اقتصادی قبلی و فعلی و تحریم‌های بین‌المللی مشکلات کمرشکنی برای مردم و واحدهای تولیدی و کسب و کار در تمام حوزه ها خصوصاً خدمات مسافرتی و گردشگری و برخی تولیدات صنعتی و کشاورزی ایجاد شده است.

  از سوی دیگر گسترش بیماری، ضربات سنگینی به سلامت محیط زیست و منابع آبی وارد کرده است. استفادۀ گسترده از مواد شویندۀ شیمیایی، پاک کننده‌ها، وجود زباله‌های بیمارستانی عفونی و زباله‌های خانگی حاوی ماسک‌های مصرف شده و مواد آلایندۀ دیگر تنها بخشی از این زیان انباشته برای سلامت و حتی حیات نسل آینده به شمار می‌روند.

  چه کسی تصور می‌کرد که در سال 1399 خورشیدی یا 2020 میلادی یک بیماری همه‌گیر، همۀ معادلات موجود را بر هم زند و اقتصاد جهانی را تقریبا به حداقل رشد کاهش دهد؟ احیای اقتصاد آسیب‌دیده اما نیازمند آموختن و به کارگیری درس‌هایی تازه است؛ متفاوت با آنچه تاکنون آموخته‌ایم و در کنار آن به ذهنی باز در مقابل تغییرات آینده و کسب مهارت های لازم نیاز داریم.

  از این رو بر این باوریم که در اقتصاد پس از کرونا شاهد مطالبات و دستاوردهای جدید و بیشتری در حوزه خدمات و به ویژه صنعت حمل و نقل خواهد بود. مشاغل بیشتری در زمینه خدمات فنی و مهندسی، کامپیوتر، برنامه نویسی، تولید محتوا، استارت‌آپ‌ها و در کنار این مورد پیشرفت هوش مصنوعی در دوران بعد از کرونا – هر چند قبل از آن هم بود- شکل زندگی انسان ها را از بسیاری جهات دگرگون خواهد کرد و البته بهبود خواهد بخشید. از افزایش کارایی در زندگی و کار شخصی انسان‌ها و بازارهای مالی (با توجه به بلاک چین و ارزهای دیجیتال و بده بستان‌هایی از این نوع، نیاز به حضور فیزیکی بانک ها به شکل فعلی از بین خواهد رفت) تا اتومبیل های خودران، ربات های جراح و ماشین های تشخیص بیماری.

  اگر در طی پروسه، برنامه ریزی اصولی انجام گیرد، با به کارگیری ماشین‌های هوشمند و استارت‌آپ‌ها حتی جامعه‌ای با میزان اشتغال پایین می‌تواند هم از نظر مالی مسیر رشد را طی کند و افراد آن می‌توانند با ارتقای کیفیت دانش و کسب مهارت‌های جدید زندگی بهتری را تجربه کنند.

  ممکن است پرسش اصلی جوانان و دانشجویان این باشد که با وجود ماشین‌های هوشمند و سیطرۀ هوش مصنوعی بر زندگی و کار افراد، چه رخ خواهد داد؟ بهتر است به جای آن بپرسیم «چه باید رخ بدهد؟». چرا که ما انسان‌ها به دلیل ابداع فناوری های جدید و هوش مصنوعی بر نتیجه نهایی اثر می گذاریم.

  کرونا شاید تلنگری باشد تا انسان روش زندگی و کار خود را تغییر دهد. تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌ها، نابودی منابع آب و جنگل ها را جدی بگیرد و به گرم شدن کره زمین به عنوان جدی‌ترین خطر برای نابودی نسل بشر توجه کند و این در صورتی است که با تغییر سبک زندگی ، جریان امور را به سمت آینده دل‌خواه هدایت کنیم و بدانیم اگر بی توجه به خطراتی که ذکر شد، به روش نابودگرایانه کنونی ادامه دهیم و ندانیم که چه باید انجام دهیم، بعید است بتوانیم از نابودی سیاره زنده جلوگیری کنیم.

  بر این اساس سخنی گزاف نخواهد بود اگر بگوییم زمان آن فرا رسیده است که با تغییر سبک و سیاق آموزش های موجود، انسان هایی جدید تربیت کنیم.

  هوش مصنوعی در این بخش می‌تواند همه دانش آموزان را تا یک سطح پایه ای آموزش دهد، این آموزش در همه جهات و با احترام به تنوع انسان‌ها خواهد بود، از هوش مصنوعی نهراسیم. چرا که آن ها فرزندان ذهن ما انسان‌ها هستند و نسل جدید‌ به شمار می‌آیند.

  دنیای پس از کرونا، دنیای جدیدی است و فرصت های آینده بسیار گسترده. کافی است کمی به اطراف‌مان نگاه کنیم، دنیایی کار در زمینه ساخت نیروگاه‌های انرژی های تجدیدپذیر، هوش مصنوعی، نانوربات ها، صنعت پژوهش ها، اکتشافات کیهانی و عرصه های تازه دیگر.

 بپذیریم اگر در این جهت «تغییر» کنیم، هم‌زمان با رشد انسان‌ها، هوش‌شان هم افزایش چشم‌گیری خواهد یافت.

  و کلام آخر: هر وقت انسان‌ها مطالب و دانش بیشتری فرا می‌گیرند، عاقل‌تر می‌شوند و اغلب هدف هایشان تغییر می‌کند.

------------------------------------------

بیشتر بخوانید:

*دنیای پس از کرونا چگونه خواهد بود؟

* چرا گذشته‌گرا شده‌ایم؟