برای کسانی که از آینده میترسند و همواره نگران هستند بخشهای دلهرهآور فیلمهای تخیلی روزی به حقیقت بپیوندد، باید گفت فناوری «جعل عمیق» این نگرانی را تا حدودی به حقیقت بدل کرده است.
روزنامه ایران در ترجمه مقالهای از نیویورکتایمز نوشت: «در حالی که میلیونها کاربر این هفته ویدیوی «تام کروز» بازیگر مشهور را در شبکههای اجتماعی مشاهده میکردند، مشخص شد این تصاویر با فناوری هوش مصنوعی و به روش جعل عمیق ساخته شده است.
ویدیویی که در تیکتاک، توئیتر و سایر شبکههای اجتماعی بین میلیونها کاربر دست به دست شد توسط یک هنرمند جلوههای تصویری و با شبیهسازی یکی از برنامههای «بیل هیدر» بازیگر هالیوودی ساخته شد. در این برنامه که اصل آن متعلق به یک گفتوگوی تلویزیونی در سال ۲۰۰۸ است، «بیل هیدر» در حال تعریفکردن خاطره از اولین ملاقات خود با «تام کروز» در جلسه سناریوخوانی دیده میشود.
گفته میشود در این ویدیو هر زمان «هیدر» مطلبی را از تام کروز نقل میکند، ناگهان اجزای صورت و حالاتش به شکل او درمیآید. یک حساب کاربری در یوتیوب که نخستین بار این تصویر ویدیویی را منتشر کرد پیش از این با استفاده از جعل عمیق، تصویر ویدیویی «آرنولد شوارتزنگر» بازیگر دیگر سینما را پخش کرده بود. فریب میلیونها کاربر جهانی با ویدیویی که جعلی بودن آن به هیچ وجه قابل تشخیص نبود باعث شد تا نیویورک تایمز از «جعل عمیق» به عنوان «خطرناکترین فناوری قرن» یاد کند.
جعلی یا واقعی؟
بر اساس سنت سالانه انگلستان ساعت سه بعد از ظهر روز کریسمس سخنرانی ملکه الیزابت دوم از طریق تلویزیون ملی این کشور پخش شد و طبق روال معمول شبکه چهار تلویزیون هم به صورت همزمان ویدیوی فرد دیگری را برای مخاطبان خود ارائه کرد. پیشتر در چنین روزی سخنرانی افراد مشهوری از جمله «ادوارد اسنودن»، پیمانکار سابق آژانس امنیت ملی امریکا و ... به صورت همزمان با صحبتهای ملکه پخش شده بود و مخاطبان شبکه چهار امسال ملکه و خانواده سلطنتی انگلستان را مشاهده کردند که در حال رقص و پایکوبی بودند و به نظر میرسید تصاویر ویدیویی را برای شبکه اجتماعی تیکتاک ضبط کردهاند. طولی نکشید که رسانههای خبری توضیح دادند که مردم در حال تماشای نسخه دستکاری شده دیجیتالی ملکه بودند که با استفاده از فناوری جعل عمیق ساخته و صدای او هم توسط «دبرا استیونسون» بازیگر و کمدین مشهور تقلید شده بود.
به گفته شبکه چهار تلویزیون ملی انگلستان، این برنامه به عنوان یک هشدار کاملاً جدی در مورد تهدیدهای بالقوه و خطرناک فناوری جعل عمیق و اخبار جعلی پخش شد و «ایان کاتز»، مدیر برنامههای این شبکه، ویدیوی مذکور را «یادآوری قدرتمندی توصیف کرد که با آن حتی نمیتوانیم به چشمان خود هم اعتماد کنیم.»
«جعل عمیق» یا «دیپ فِیک» نوع ویژهای از فناوری هوش مصنوعی است که بهواسطه کارکرد خود برای نامگذاری آن دو اصطلاح «یادگیری عمیق» و «جعلی» با هم ترکیب شدهاند. این فناوری تکنیک ویژهای برای ترکیب تصویر انسان مبتنی بر هوش مصنوعی است که در آن تصاویر و فیلمهای موجود روی تصاویر یا فیلمهای منبع قرار میگیرد و از قابلیت ویژه فناوری یادگیری ماشینی موسوم به «شبکه مولد تخاصمی» (GAN) استفاده میشود. ویدیوی جعلی که از این طریق ساخته میشود ترکیب فیلمهای موجود و منبع است که فرد یا افرادی را در حال انجام یک کار در موقعیت ویژه نشان میدهد که هرگز در واقعیت اتفاق نیفتاده است.
این فیلمهای تقلبی میتوانند فرد را در حال انجام اقداماتی نشان دهند که هرگز در آن حضور نداشتند و همچنین از آن برای تغییر کلمات یا حرکات یک سیاستمدار استفاده کنند تا به نظر برسد آن فرد چیزی را گفته که هرگز به زبان نیاورده است. بهعنوان مثال، اکتبر گذشته زمانی که کاخ سفید خبر ابتلای «دونالد ترامپ» به کرونا را منتشر کرد، حساب توئیتری رئیسجمهوری سابق امریکا ویدیوی کوتاهی را از او منتشر کرد که به نظر میرسید دقایقی پیش از سوار شدن ترامپ به هلیکوپتر برای انتقال به بیمارستان ضبط شده بود. ترامپ در این ویدیو از حمایتها و پیامهای محبتآمیزی که در ساعات گذشته دریافت کرده بود تشکر کرد و توضیح داد که حال عمومی او خوب است ولی طولی نکشید که خبرگزاریها با تحلیلهای دقیقتر توضیح دادند این ویدیو به احتمال قوی توسط فناوری جعل عمیق ساخته شده است و در اصل «دونالد ترامپ» واقعی در این ویدیو حضور نداشته است.
پیش از این خبرگزاری چینی شینهوا و موتور جستوجوی اینترنتی Sogou در یک پروژه مشترک با استفاده از فناوری جعل عمیق مجری تلویزیونی را طراحی کردند که شکل ظاهری شبیه یک مرد دارد و با ایجاد صدا و حرکات چهره انسان، اخبار را به صورت کاملاً حرفهای میخواند و بیننده تصور میکند گوینده واقعی در مقابل چشمان او قرار گرفته است. این خبرگزاری چینی کارمند جدید خود را که در اصل وجود خارجی ندارد یک گوینده حرفهای و خستگیناپذیر معرفی کرد که تمامی اخبار روز را به صورت ۲۴ ساعته گزارش میدهد.
مفید یا مضر؟
فناوری جعل عمیق برای برخی کاربران شاید در ابتدا سرگرم کننده به نظر برسد تا با اپلیکیشنهای موبایلی و ساخت این گونه تصاویر ویدیویی بتوانند توجه بیشتری از مخاطبان شبکههای اجتماعی را به خود جلب کنند ولی برای کارشناسان این طور به نظر نمیرسد.
«متئو کالدوِل» از محققان دانشگاه سلطنتی لندن در این خصوص گفت: «مردم این روزها بخشهای زیادی از زندگی روزمره خود را به دنیای مجازی سپردهاند و فعالیت آنلاین آنها روی تمام بخشهای زندگیشان تأثیر میگذارد. محیطهای آنلاین که در آن دادهها از قدرت و اثرگذاری بالایی برخوردار هستند، با استفاده از فناوری هوش مصنوعی برای بهره برداریهای مجرمانه هم به کار گرفته میشوند.»
او همچنین توضیح داد: «جرایم حوزه دیجیتال بر خلاف بسیاری از جرایم سنتی بهراحتی قابل تکرار نیستند و این اتفاق به مجرمان امکان میدهد تکنیکهای جنایی خود را بهصورت انحصاری به بازار عرضه کنند و کاربران را مورد سوءاستفاده قرار دهند. این مسأله به آن معنی است که مجرمان سایبری ممکن است جنبههای چالش برانگیز جنایت مبتنی بر هوش مصنوعی را برون سپاری کنند تا از این طریق بتوانند بهصورت حرفهایتر پروژههای خود را پیش ببرند.»
دانشگاه سلطنتی لندن در بررسیهای خود به این نتیجه رسید که فناوری جعل عمیق این روزها بهصورت ویژه برای ساخت فیلمهای مستهجن مورد استفاده قرار میگیرد. تحقیقات این مرکز در ژوئن ۲۰۲۰ نشان داد ۹۶ درصد تصاویر جعل عمیق در حوزه فیلمهای مستهجن ساخته شده است و تقریباً نزدیک به ۱۰۰ درصد این فیلمها با هدف ضربهزدن به زنان پخش شدهاند. با این حال بسیاری از مردم استفاده نادرست از اطلاعات آنلاین را پیش شرط اصلی برای توسعه تصاویر جعل عمیق میدانند.
در سال ۲۰۱۹ میلادی حزب محافظه کار انگلیس ویدیویی از «کایر استارمر» رهبر فعلی حزب کارگر این کشور منتشر کرد تا نشان دهد او در مصاحبه مطبوعاتی نسبت به گذشته عملکرد بدتری دارد. در این زمینه اقدام مشابه توسط طرفداران حزب جمهوریخواه امریکا صورت گرفت و این اتفاق در نهایت باعث شد نسخه ویرایش شده تصاویر ویدیویی «نانسی پلوسی» رئیس دموکرات مجلس نمایندگان امریکا بین کاربران منتشر شود و حتی «دونالد ترامپ» هم آن را به اشتراک بگذارد.
اگرچه این ویدیوها با فناوری جعل عمیق ساخته نشده بودند و در عوض بهصورت زیرکانه ویرایش شدند ولی این مسأله نشان داد برای محتوای ویدیویی دستکاری شده بازار پرمخاطبی وجود دارد که مخالفان سیاسی میتوانند از آن سوءاستفاده کنند.
محققان علاوه بر محتوای جعل عمیق، پنج فناوری دیگر را هم مورد توجه قرار دادهاند که با استفاده از هوش مصنوعی توسعه پیدا میکنند و در آینده نزدیک میتوانند نگرانیهای زیادی برای مردم ایجاد کنند. استفاده از اتومبیلهای بدون راننده به عنوان سلاح، استفاده از فناوری یادگیری ماشینی برای هدایت پیامهای مخصوص کلاهبرداری، ایجاد اختلال در سیستمهای کنترل ماشینی، نشر اخبار جعلی و جمعآوری اطلاعات آنلاین برای باجگیری پنج فناوری مذکور هستند و باید دید شرکتهای توسعهدهنده سیستمهای امنیت سایبری تا چه اندازه میتوانند با این مشکلات مقابله کنند.»
دکتر محمود سریع القلم
استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی تهران و پژوهشگر توسعه
«اخیراً در رقابتی میان چند شرکت و مؤسسه تحقیقاتی، آزمایشگاه هوش مصنوعی دانشگاه استنفورد موفق شد در کویر نِوادای آمریکا، وسیله نقلیه ای را بدون راننده برای ۲۱۱ کیلومتر آزمایش کند. این مؤسسه از طرف آژانس پروژه های عالی پیشرفته پنتاگون، دو میلیون دلار جایزه گرفت. شرکت فولکس واگن یکی از این رقبا بود که موفقیتی کسب نکرد، هرچند در سال ۲۰۱۷، این شرکت خودروسازی ۱۲٫۱میلیارد یورو برای تحقیقات سرمایه گذاری کرده بود.
پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۵، ۲۸ درصد مشاغل با وجود هوش مصنوعی (Artificial Intelligence/ AI) در خطر باشند. به عنوان مثال، اگر کامیون های بدون راننده در آمریکا عملیاتی شوند، دو میلیون شغل از بین میرود. هم اکنون یک میلیون خودرو در چین بدون بنزین و با باطری کار میکند و صد شرکت چینی در تولید خودرو و کامیون برقی در حال فعالیت هستند.
شرکتی به نام Humanyze با آویختن کارت شناسایی هوشمند، رابطه میان کارآمدی و روش معاشرت کارمندان را می سنجد. شرکت Ping An از طریق ۵۰ عکس از صورت متقاضیان وام، تصمیم میگیرد به آنها وام بدهد یا خیر. شرکت بزرگ مواد شوینده جانسون و جانسون از طریق نرم افزار، متقاضیان را استخدام میکند. در علوم پزشکی و اعمال جراحی نیز، هوش مصنوعی پیشرفت های قابل توجهی ایجاد کرده است.
یکی از زمینه های هوش مصنوعی در صنعت نفت و گاز و انرژی است. چینی ها با شدت بالا در پی انرژی های جایگزین هستند. هم اکنون ۲۴ درصد انرژی چین از این نوع صنایع است؛ در آمریکا ۱۵ درصد. چینی ها ۴۷ میلیارد دلار برای بهره برداری از انرژی خورشیدی سرمایه گذاری کرده اند و این در حالی است که چین ۸۰ درصد نیازهای انرژی خود را وارد میکند.
آمریکا تا یک دهه دیگر، ۲۰ میلیون بشکه نفت در روز تولید خواهد کرد و هوش مصنوعی نقش اساسی در این صنعت ایفا خواهد نمود. چینی ها در صنعت گاز آلاسکا، ۴۳ میلیارد و شرکت Rosneft روسی، ۹ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده اند. با توجه به اینکه در ۲۵ سال گذشته، ۲۵۰۰۰ رودخانه در چین خشک شده است، برای انتقال آب از جنوب به شمال، ۴۸ میلیارد دلار هزینه شده و هوش مصنوعی در صرفه جویی و کارآمدی آب با دقت بالا به کار گرفته شده است.
رقابت اصلی در جهان در هوش مصنوعی میان آمریکا و چین است. بسیاری از شرکت های آمریکایی که فعالیت آنها کارگر محور است، به خرید شرکت های هوش مصنوعی روی آورده اند تا در آینده عقب نمانند و با داشتن Portfolio، درآمدهای خود را متنوع سازی کنند. در سال ۲۰۱۷، ۱۳۰ شرکت در آمریکا با قیمت ۲۱٫۸ میلیارد دلار خریداری شد.
طی سال های ۲۰۱۶-۲۰۱۳، چینی ها سعی کردند ۲۷ شرکت آمریکایی را در حوزه هوش مصنوعی نقداً خریداری کنند که با مخالفت خزانه داری آمریکا با عنوان تهدید علیه امنیت ملّی روبرو شدند.
دسترسی به فناوری و هوش مصنوعی در آمریکا برای چینی ها بسیار تعیین کننده است. ۳۰ سال پیش تجارت این دو کشور ۸ میلیارد دلار بود، هم اکنون به حدود ۶۳۶ رسیده است. در سال ۲۰۱۱ کنگره آمریکا، پروژه های مشترک با چین برای سازمان ناسا را غیر قانونی اعلام کرد. دولت آمریکا مراقب شرکت های آمریکایی در چین نیز میباشد.
مؤسسه مالی J.P. Morgan که به فرزندان مقامات چینی شغل داده بود تا فعالیت های خود در چین مورد توجه خاص قرار گیرد، در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۶ از سوی وزارت خزانه داری ایالات متحده، ۲۶۴ میلیون دلار جریمه شد.
چینی ها برنامه ریزی و سرمایه گذاری وسیعی را در زمینه هوش مصنوعی به راه انداخته اند، به طوری که برخی جنگ تجاری جدید را کوششی از طرف آمریکا برای کاهش درآمدهای ملّی چین قلمداد میکنند. چین ۱۵۰ میلیارد دلار برای بهبود در طراحی و تولید Micro Processor ها سرمایه گذاری کرده است.
در مجموع، در سال ۲۰۱۷، چینی ها ۲۳۳ میلیارد دلار معادل ۲۰ درصد جهانی در تحقیق و توسعه پول خرج کرده اند. در سال ۲۰۱۸، تعداد مقالات علمی چین از آمریکایی ها پیشی گرفت. چینی ها حاکمیت سایبری را مطرح کرده اند. آنها از طریق محاسبات کوانتومی در پی غنی تر کردن سیستم های ارتباطی هستند.
چین قصد دارد ۳۵ ماهواره ارتباطی را تا پنج سال آینده در ۲۰۰۰۰ کیلومتری زمین قرار دهد (فاصله زمین تا ماه: ۳۸۴٫۴۰۰ کیلومتر). همچنین چین برای ارسال فضانورد به ماه برای سال ۲۰۳۶ برنامه ریزی کرده است. ۴۰ سال پیش چینی ها هیچ جایگاهی در میان ۵۰۰ شرکت برتر جهان نداشتند؛ هم اکنون ۱۱۱ شرکت از 500 شرکت، چینی هستند (آمریکا ۱۲۶).
دومین شرکت بزرگ جهان State Grid چین است که ۵۸۵ میلیارد دلار سرمایه دارد و برای یک میلیارد و صد میلیون نفر تأمین انرژی میکند و در سطح جهانی در صدها شرکت سرمایه گذاری کرده است. ۵۰۰ شرکت اول جهان در سال ۲۰۱۷، ۲۳ درصد بیشتر از ۲۰۱۶ سود کرده اند. در میان این ۵۰۰ شرکت، تنها یک شرکت سعودی، یک شرکت اماراتی و یک شرکت ترکیه ای وجود دارد. بقیه در شرق آسیا، اروپا و آمریکای شمالی هستند.
قدرت در جهان نزد شرکت های بزرگ است. دولتها و حکومتها روش های افزایش ثروت آنها را مدیریت میکنند. ارزش Apple در بازار: ۱ تریلیون دلار؛Amazon؛ 933 میلیارد دلار؛ Microsoft؛ 876 میلیارد دلار و Alphabet؛ 817 میلیارد دلار است. همواره یکی از چالش های دولتها در آمریکا این بوده که چگونه اخذ مالیات از این شرکتها و تنظیم بودجه و هزینه ها را مدیریت کنند. جمهوری خواهان مالیات شرکتها را کم میکنند و دموکراتها قدری آن را افزایش میدهند تا بخش های میانی و فقیر جامعه را با خود همراه سازند.
حتی هوش مصنوعی برگرفته از طبع بشر ایجاب میکند که بازی دموکراسی، حس خوبی نسبت به آینده به عامه مردم بدهد. شرکت های آمریکایی حدود ۲٫۵ تریلیون دلار در بانک های بین المللی پول دارند. شرکت Apple؛214.9 میلیارد دلار و شرکت دارویی Pfizer؛ 193.6 میلیارد دلار در کشورهای کوچک و بانک های کوچک، پول نقد دارند. مؤسسه McKinsey معتقد است حدود ۲۱ تریلیون دلار یعنی یک چهارم ثروت جهان به صورت نقد توسط شرکت ها در کشورهای کوچک برای فرار از پرداخت مالیات نگهداری میشود.
در این سوی جهان نیز، عربستان پروژه ۵۰۰ میلیارد دلاری NEOM را در دوسال پیش راه اندازی کرده است ( به معنای NEO–Mustaghbal یا آینده جدید). این پروژه در منطقه ای در شمال مدینه به وسعت ۲۶۵۰۰ کیلومتر مربع مشتمل بر شرکت ها، مؤسسات، مراکز تحقیق و توسعه هوش مصنوعی، سیستم حمل و نقل بدون بنزین، توریسم و مراکز آموزشی و تفریحی خواهد بود. مسئول این پروژهKlaus Kleinfeld از مدیران سابق زیمنس آلمان میباشد. چندین هتل و مراکز تفریحی تا آخر سال ۲۰۱۸ در این منطقه تکمیل خواهد شد.
شرکتهای عربی، ژاپنی و اروپایی با رقمهای گوناگون در پی سنجش پروژه های احتمالی خود هستند. در این پروسه، عربستان به شبکه ی هوش مصنوعی جهان وصل میشود و ضمن بهره برداری، منابع جدیدی برای درآمد کسب خواهد کرد. به زودی در مدتی کمتر از دو سال، فرودگاه بین المللی NEOM با باند ۳۷۵۷ متری افتتاح خواهد شد.
ریشه قدرت و امنیت در استراتژی تولید ثروت است. هوش مصنوعی، کانون علمی و اقتصادی این جهش جدید در تولید ثروت شده است. اخیراً در استراتژی که توسط مؤسسه The Gemunder Center Iran Task Force پیرامون تقابل مشترک آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس علیه ایران پیشنهاد شده است، هوش مصنوعی در مسایل دفاعی و نظامی جایگاه ویژه ای دارد. همان کاری که در این استراتژی با مقیاس کوچکتری نسبت به ایران اعمال میشود، در مقیاس وسیعتر توسط آمریکا نسبت به چین طراحی شده است: جلوگیری از قدرتمند شدن رقبا و کاهش منابع مالی آنها برای افزایش سطوح مختلف قدرت. کشوری که نتواند ثروت اقتصادی تولید کند، به تدریج ثروت های غیر اقتصادی خود را نیز از دست می دهد.
شنیدم حدود ۱۵ سال پیش از یک استاد تمام رشته مهندسی برق در یک دانشگاه بسیار معتبر تهران پرسیده شد: شما که فرد بسیار موفقی هستید، چرا میخواهید مهاجرت کنید؟ او گفته بود: بله، من تمام مراحل آکادمیک را طی کرده ام و راحت زندگی میکنم، اما با جهت گیری های جامعه مشکل دارم. این جامعه از زمان عقب مانده است. یک ضرب المثل چینی میگوید: وقتی بادهای تغییر می وزند، بعضی دیوار میسازند، بعضی آسیاب بادی.»