تحلیل نایب رئیس سابق اتاق ایران: از برای کرونا، سال 99 می‌تواند سال هولناکی برای اقتصاد کشور باشد

نایب رئیس سابق اتاق ایران: زنگ هشدار سقوط صادرات در کشور به صدا درآمده/ سال 99 می‌تواند سال هولناکی برای اقتصاد کشور باشد

به گزارش روزنامه تعادل؛ نبض تجارت همچنان کند می‌زند. تحلیل آمار تجاری کشور نشان از این دارد که تا پایان سال 98 که صادرات با ارزشی معادل 41 میلیارد و 370 میلیون دلار از نظر ارزشی افت بیش از 7 درصدی داشته اما به لحاظ وزنی رشد حدود 14 درصدی را نسبت به سال 97 تجربه کرده است.

در مقابل، میزان واردات کالا در سال گذشته به 43 میلیارد و 735 میلیون دلار گزارش شده که از نظر ارزشی و وزنی رشد را تجربه کرده است؛ این یعنی کسری تجاری 2 میلیارد و 365 میلیون دلاری در 98. حال با ورود به سال 99 تجارت کشور در ماه نخست نیز روند کاهشی را در پیش گرفته است. تحلیل آمارها گویای این است که بازهم صادرات از واردات جامانده تا تراز تجاری منفی 279 میلیون دلاری را به ثبت برساند. یعنی صادرات یک میلیارد و 652 میلیون دلاری در مقابل واردات یک میلیارد و 931 میلیون دلار.

اما چرا روند تجارت کشور میل به کاهش دارد؟ فاکتورهای مداخله‌گر به ویژه در افت صادرات کدامند؟ چه آینده‌ای برای صادرات کشور می‌توان متصور بود؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها به سراغ «پدرام سلطانی» نائب رییس سابق اتاق بازرگانی اتاق ایران رفتیم تا کارنامه صادراتی ایران را با این فعال اقتصادی ورق بزنیم. این فعال اقتصادی، در گفت‌وگو با ما از دلایل روند کاهشی صادرات می‌گوید. به گفته او، دلایل این کاهش تجاری را می‌توان به «همه‌گیری ویروس کرونا و اثرآن بر تجارت واعمال محدودیت‌ها در مرزهای تجاری» ربط داد. سلطانی با ابراز نگرانی از این شوک تاریخی به تجارت، تاکید کرد که زنگ هشدار سقوط صادرات در کشور به صدا درآمده است.

چراکه برآوردهای اولیه سازمان تجارت جهانی حاکی از این است که تجارت در عرصه جهانی در سال 2020 بین 13 تا 32 درصد کاهش پیدا می‌کند. سلطانی با استناد به همین پیش بینی و با درنظر گرفتن افت قیمت نفت و محصولات پتروشیمی، معتقد است که کاهش صادرات در اقتصاد ایران به سمت 32 درصد میل پیدا کند؛ چراکه 70 درصد سبدصادراتی کشور را این اقلام در بر می‌گیرند. ازسوی دیگر، به دلیل شرایط خطیر ارزی، سال 99 می‌تواند سال هولناکی برای اقتصاد کشور باشد، بنابراین ممنوعیت‌های صادراتی باید برچیده شود و متولیان امراجازه دهند صادرات به هرشکل و شیوه‌ای انجام شود تا از سقوط صادرات جلوگیری شود. او سه ایراد هم به شیوه رفع تعهد ارزی صادراتی وارد کرد و گفت: در شرایطی که بانک مرکزی ارزی ندارد تا به بازار تزریق کند، باید جلوی اختصاص دلار 4200 تومانی به واردات گرفته شود.

مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

*پرسش: پاندمی کرونا ویروس با ورودش به کشور، با اقتصاد در این چند ماهه اخیر چه کرد؟

با ورود ویروس کرونا به کشور، فضای جدیدی بر کشور حاکم شد که تمامی کسب وکارها را به نوعی مختل کرد، به ویژه فعالیت بخش‌های اقتصادی که با مشتریان ارتباط رو در رو و ترددهای اجتماعی بالا داشتند. بسیاری از مشاغل، تعطیل یا به حالت نیمه‌تعطیل درآمدند، اما شیوع کرونا ویروس دامنه نگرانی‌ها در کشور را گسترده‌تر کرد. هرچند با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و اجرای پروتکل‌های بهداشتی، کسب وکارهای ضروری و با ریسک کمتر آلودگی به صورت گام به گام بازگشایی شدند، اما به دلیل کندتر شدن چرخ اقتصاد کشور، جریان درآمد از سمت بنگاه‌ها با افت شدید مواجه شد وهمین امر کافی بود تا صاحبان کسب وکارهای آسیب دیده اقدام به تعدیل نیرو کنند. کسب وکارهایی هم که باقی ماندند، به دلیل کاهش درآمد و نگرانی از تعدیل نیروی کارشان رفتار انقباضی در پیش گرفتند. همه این موارد موجب شد تا حجم تقاضا در بازار کاهش چشمگیری پیدا کند و خود این امر، اثر مضاعف بر روی درآمد بنگاه‌های تولیدی وخدماتی که تقاضا برای کالاها و خدماتشان بیش از پیش کاهش پیدا کرده بود، گذاشت.

*پرسش: این پاندمی چه اثری بر روند تجارت کشور به ویژه در عرصه صادرات بر جای گذاشت؟

بیماری کووید 19 یک شوک بزرگ به تجارت خارجی کشور هم در عرصه واردات و هم صادرات به دلیل بسته شدن برخی مرزهای تجاری، محدودیت‌های شدید در برخی از مرزها و طولانی شدن فرایندهای تجاری در باقی گمرکات و مرزهای تجاری، وارد کرد و موجب شد تا تجارت خارجی روند کاهشی در پیش بگیرد...

به‌طوریکه آمار اسفندماه نشان از افت 17 درصدی صادرات از نظر حجمی دارد. علاوه بر بسته شدن یا کنترل شدید مرزها، عاملی دیگری که به تجارت کشور ضربه وارد کرد این بود که شیوع کرونا در کشورهای همسایه سبب شد تا از سطح تقاضای بازار آنها هم کاسته شود. هرچند محدودیت‌های مرزی تا حدی مرتفع شد اما دیگر تقاضای سابق برای کالای ایرانی وجود نداشت. شوکی که کرونا به اقتصاد جهانی وارد کرد، در کنار اتفاقاتی که در بازار نفت رخ داد، اوضاع را وخیم‌تر کرد. جنگ نفتی بین عربستان و روسیه باعث شد که ارزش نفت به‌شدت افت پیدا کند و به دنبال آن ارزش فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی و معدنی نیز با تأثیر‌پذیری از جنگ نفتی و جهان‌گیری کرونا سقوط کند. این در شرایطی است که تجارت خارجی کشور بیشتر به این اقلام وابسته است. به عبارتی دیگر، نزدیک به 80 درصد صادرات کشور یا محصولاتی با پایه نفت و گاز یا وابسته به انرژی ارزان است یا مواد خام و با فرآوری کم. برهمین اساس با همه‌گیری این بیماری، بیشترین ضربه به این بخش صادراتی کشور به دلیل کاهش تقاضای جهانی و کند شدن نرخ رشد اقتصاد جهانی وارد شد.

*پرسش: هنوز برخی از کشورها مرزهای تجاری خود را بر روی کالاهای ایرانی باز نکردند و از طرفی شاهد قرنطینه در بعضی از مرزهای تجاری در دنیا هستیم؛ آیا اعمال این نوع محدودیت‌ها شیوه درستی است و باید تداوم یابد؟

آن‌چیزی که مسلم و مهم است این است که کشورها باید تجارت خارجی شان را با مساله کرونا منطبق کنند. برهمین اساس، در گام نخست پروتکل‌های بهداشتی و قرنطینه در مرزهای تجاری و بنادر کشور، باید تطبیق پیدا کند. البته تغییراتی در این زمینه رخ داده و حتی در ادامه با بهتر شدن شرایط کرونا نباید به حالت قبل بازگردد؛ چرا که پیش بینی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد، بین یک تا 2 سال با این ویروس درگیر هستیم. بنابراین فرآیندهای تجاری ایران و دیگر کشورها باید آماده برگشت مجدد یا موج‌های بعدی کرونا باشد و برای اینکه تجارت خارجی دچار شوک شدیدی مثل مرحله اول (این اتفاقی که در این دوماهه اخیر افتاد) نشود، نباید سطح آمادگی خودش را به دوران پیش از کرونا بازگرداند. از این رو، سطح رفتارهای قرنطینه و بهداشتی باید در سطح مطمئنی تنظیم شود. البته این را هم نباید از نظر دور داشت که افزایش مراقبت‌های بهداشتی، برای بنادر و مرزهای تجاری ما و دیگر کشورها هزینه بر است و این هزینه جدیدی است که به تجارت جهانی اضافه می‌شود.

*پرسش: با توجه به سقوط قیمت نفت وکاهش درآمدهای ارزی، یکی از راه‌های کسب درآمد ارزی برای دولت، تمرکز بر صادرات غیرنفتی است، حال جدا از مساله تحریم‌ها، اقتصاد کشور با مساله کرونا هم دست به گریبان است، در چنین شرایطی آیا امکان افزایش درآمدهای ارزی سال 99 آنهم از طریق صادرات امکان‌پذیر است؟

امسال سالی نیست که نه ایران و نه هیچ کشوری بتواند صادراتش را رونق دهد. رونق به این معنا است که بتوانیم از پایه کنونی آن را به پایه بالاتری برسانیم. در واقع پرسش اینجاست، آیا اقتصادی که صادرکننده کالاهایی با ارزش افزوده پایین است و در مقایسه با سایر کشورها، صادرات کالای خام می‌کند و با توجه به شرایط دشواری که کشور با آن روبرو است؛ رونق صادرات اساسا امکان‌پذیر است؟ پاسخش قطعا خیر است.

اگر به آمار گمرک هم نگاه کنید، می‌بینید که متوسط ارزش کالای صادراتی کشور یک چهارم کالای وارداتی است؛ یعنی متوسط ارزش کالای صادراتی چیزی در حدود 300 دلار است، این در حالی است که متوسط ارزش کالای وارداتی، چیزی حدود 1200 دلار است. پس ما داریم کالای خام و کالاهایی با ارزش افزوده پایین صادر می‌کنیم. اصولا در شوک‌های اقتصادی نوسان قیمت کالاها هر چقدر که ارزش افزوده آنها پایین‌تر باشد یا به اصطلاح خام‌تر باشد، شدید‌تر است. حال چه به بحران کنونی نگاه کنید و چه به بحران سال 2008 یا بحران‌های دیگر می‌بینید که قیمت کالاهایی مانند «نفت، مواد معدنی، فلزات، پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی، سنگ آهن و فرآورده‌های خام دیگر» که عموما هم در بورس قیمت‌گذاری و معامله می‌شوند، میزان افت قیمتشان بسیار شدید‌تر بوده است تا مثلا کاهش قیمت خودرو، ماشین آلات تجهیزات و کالاهایی که ارزش افزوده بالاتری دارند یا فناوری پیچیده‌تری در تولیدشان وجود دارد. بنابراین فکر کردن به رونق صادرات برای سال 99 یک رویاپردازی است. تلاشی که باید صورت بگیرد این است که از سقوط صادراتمان جلوگیری کنیم تا افت آن بسیار فاحش نباشد و آن را به سمت بدتر شدن سوق ندهیم.

*پرسش: با این اوصاف می‌توان پیش بینی کرد که صادرات در سال جاری افت شدیدی را تجربه کند؟

برآوردهای اولیه سازمان تجارت جهانی حاکی از این است که ارزش تجارت جهانی در سال 2020 بین 13 تا 32 درصد کاهش پیدا می‌کند. با استناد به همین پیش‌بینی، به نظر می‌رسد، در اقتصاد ایران این کاهش به سمت 32 درصد میل پیدا کند. اما این روند کاهشی در اقتصادهایی که کالاهایی با ارزش افزوده بالاتر صادر می‌کنند و همچنین قدرت پولی و مالی دولت‌هایشان در حفظ بنگاه‌ها و حمایت از واحدهای تولیدیشان بالاتر است، به سمت حدود 10 تا 12 درصد سوق پیدا خواهد کرد. حال اگر بخواهیم کمی خوش‌بینانه نگاه کنیم افت تجارت ما بین 25 تا 35 درصد در نوسان خواهد بود. چنانچه بخواهم با استناد با عدد و ارقام روند را نشان دهم، باید بگویم که پیش‌بینی میانگین قیمت نفت در سال 2020 در مقایسه با 2019 تقریبا نصف است. از آنسو، قیمت محصولات پتروشیمی تنها در همین 2 ماهه اخیر حدود 30 درصد کاهش پیدا کرده است.

قیمت فرآورده‌های نفتی که در سبد صادراتی کشور جزو صادرات غیرنفتی طبقه‌بندی می‌شوند مثل «انواع روغن‌ها، پارافین‌ها، حلال‌ها وحامل‌های سوختی و...» متناسب با کاهش قیمت نفت در همین بازه زمانی دو ماهه 50 درصد کاهش را تجربه کرده‌اند. حال اگر به سبد صادراتی کشور هم نگاهی بیندازید متوجه می‌شوید که 70 درصد اقلام صادراتی را همین موارد در بر می‌گیرد، که بین 30 تا 50 درصد کاهش ارزش پیدا کرده اند؛ یعنی با فرض اینکه صادرات کشور از نظر وزنی در سال 99 کاهش نداشته باشد، اما قطعا از نظر ارزشی افت 30 درصدی را تجربه خواهد کرد. با علم به این موضوع، باید تلاش کرد که روند کاهشی را به کمتر از 30 درصد تقلیل داد. اگر این کار انجام شود؛ یعنی در حمایت از صادرات نسبتا درست عمل کرده‌ایم.

*پرسش: لازمه حفظ صادرات حداقل در سطح فعلی چیست؟

به نظربنده، سال 99 سال ممنوعیت صادراتی نیست. دولت بعضی از ممنوعیت‌های صادراتی را در سال گذشته با هدف افزایش تولید وضع کرد؛ در حالی که اقتصاد کشور با بحران مواجه است؛ بنابراین اعمال این نوع سیاست‌گذاری‌ها برای اقتصادهای همراه با ثبات، روش صحیحی است، اما حاصل این نوع سیاست‌گذاری‌های غلط در اقتصادی بی‌ثبات مثل ایران موجب شده تا سود یکسری شرکت های خصولتی در سال گذشته به‌شدت افزایش پیدا کند، اما ظرفیت تولیدی به آن معنا ایجاد نشود. به دلیل اینکه اصولا در چنین شرایطی سرمایه‌گذاری ثابت و نرخ رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص منفی است. این منفی بودن هم نشان از این دارد که سرمایه‌گذاری در احداث ابنیه و خرید ماشین آلات، حتی از استهلاک سنواتی سرمایه‌گذاری‌های قبلی پایین‌تر است. در چنین حالتی ما خیلی ظرفیت‌سازی تولید نمی‌کنیم. پس ما باید تلاش کنیم تا اقتصادمان را از این گرداب نجات دهیم. راه نجات هم در این است که سال 99 با هر روشی و تاجایی که امکان دارد، باید اجازه دهیم صادرات صورت بگیرد و گرنه به‌طور قطع در سال جاری با یک تراز تجاری منفی 10 تا 12 میلیارد دلاری روبرو خواهیم بود. در شرایطی که بانک مرکزی هم به ذخایر ارزی خود دسترسی ندارد تا این شکاف را پر کند، پس سال 99 می‌تواند سال هولناکی برای اقتصاد ایران شود.

*پرسش: با تشریح چنین وضعیتی، سیاست‌های تجاری کشور باید برچه اساسی تنظیم شود؟

همان‌طور که پیش‌تر عرض کردم، سال 99 نباید سال ممنوعیت و محدودیت صادرات باشد و سیاست‌های تجاری باید بر مبنای تشویق صادرات تنظیم شود. بعضی از صنایع هم که پشتیبان مبارزه با کرونا هستند، امسال می‌توانند رشد خوبی داشته باشند؛ مثل صنایع تولید تجهیرات پزشکی و لوازم بهداشتی « به‌طور مثال برای تولید ماسک، دستکش، لباس و...». خوشبختانه تولید مواد اولیه این اقلام نیز در کشور وجود دارد و جای نگرانی نیست. بنابراین کشور ظرفیت صادراتی این اقلام را در سال 99 به کشورهای همسایه دارد. هرچند ممکن است به تعبیر دولت در ماه‌های آینده وضعیت کرونا در خیلی از شهرها سفید اعلام شود، اما نباید این را فراموش کنیم که بازگشت بیماری وجود دارد و ما باید تولید داخلی را در رابطه با این لوازم تقویت کنیم که نیازمان به واردات این اقلام کمتر شود و هم آنقدر تولید داشته باشیم که بتوانیم به کشورهای همسایه و کشورهایی که امکان تولید ندارند، صادر کنیم.

*پرسش: حال که قائل به صادرات به هر شکلی هستید؛ آیا شیوه رفع تعهد ارزی می‌تواند مانعی بر سر راه صدور کالاهایی ایرانی به بازارهای جهانی باشد؟

مساله‌ای که در اینجا وجود دارد این است که بانک مرکزی به این نکته توجه نکرده، که در چند ماه پایانی سال گذشته نرخ بیشتر کالاهای صادراتی ایران کاهش چشمگیری پیدا کرده است. تصور بانک مرکزی این است که چون نرخ کالاهای صادراتی کشور در سال 97 و اوایل سال 98 تعدیل شده، پس الان نرخ کالاهای صادراتی به نرخ واقعی رسیده است.

در حالی که آن تعدیل مربوط به افزایش جهشی نرخ ارز سال 97 بود، اما کاهش دوباره قیمت‌های صادراتی مربوط به «کاهش تجارت جهانی، کاهش تقاضا برای سبد کالاهای ایران و کاهش قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی» است که آشکار ومشخص است. بنابراین مسلم است که نرخ‌هایی که در اظهارنامه‌های صادراتی قید می‌شود، امسال برای بسیاری از کالاهای ما قابل تحقق نیست و باید با یک نگاه کارشناسی این مساله مورد بررسی قرار گیرد.

نکته دوم که به نظرم مهم‌تر از نکته اول است اینکه ضرب الأجل 31 تیرماه هم منطبق بر واقعیت نیست. چون ضربه‌ای که به تجارت خارجی کشور در بازه زمانی اسفند 98 وفروردین 99 وارد آمده، تسویه تعهدات صادرکنندگان را با خریدارانشان دچار مشکل کرده است. شما فرض کنید صادرکننده دراین فضای کرونایی کالایی را به اروپا، آسیا و آفریقا یا هر کشوری صادر کرده، خریدار آن کالا هم در بحران کرونایی قرار گرفته و نتوانسته کالا را از گمرک ترخیص کند. حتی اگر فرض بگیریم که کالاهای وارداتی از ایران را ترخیص کرده باشد، اما به مانند ایران، بازار کشش اینکه بتواند کالایش را به موقع بفروشد عملا وجود نداشته است.

طبیعتا خیلی از اینها در پرداخت هایشان به طرف ایرانی تعلل و تاخیر خواهند داشت. متاسفانه نظام تجارت خارجی کشور از اعتبارات اسنادی هم خارج شده، که بگویم صادرکننده ایرانی «ال سی» دارد و بانک پولش را پرداخت می‌کند. بلکه باید منتظر بماند تا هروقت خریدار اراده کرد پولش را پرداخت کند. پس این ضرب الأجل هم درست نیست و حداقل باید 2 ماه به تاخیر بیفتد. نکته سوم هم اینکه سهمیه‌بندی که برای برگشت ارز صادراتی لحاظ شده، اساسا قابلیت اجرایی ندارد؛ اینکه چند درصد ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما واریز شود و چند درصد دیگر به شکل اسکناس و واردات در مقابل صادرات بازگردد؛ چراکه ما به واسطه تحریم‌ها و به واسطه تشدید تنگناهای بانکی به دلیل ورود به لیست سیاه FATF، ارز صادراتیمان را با زحمت بسیار بیشتری جابه‌جا می‌کنیم و بانک‌ها به تراکنش‌هایی که مربوط به ایران است خیلی حساس شده‌اند. بنابراین بانک مرکزی باید اجازه بدهد تا صادرکننده به هر شیوه‌ای و با هر میزانی که می‌تواند ارز را به کشور بازگرداند. یک صادرکننده ممکن است بتواند ارز صادراتی‌اش را به صورت 100 درصد نقدی به کشور بازگرداند. اما یک صادرکننده دیگر ممکن است مجبور باشد که 100درصد واردات در مقابل صادرات انجام دهد و امکان اینکه ارز را از کشوری که به آن کالا صادر کرده، به داخل برگرداند، برایش فراهم نباشد وناچار باشد کالا خریداری کرده و واردات انجام دهد. بنابراین سهمیه‌بندی هم اساسا کار اشتباهی است.

*پرسش: جناب سلطانی برخی بر این باورند که نرخ دلار با توجه به متغیرهای اقتصادی از جمله تورم واقعی نیست وبه منظور افزایش صادرات، نرخ دلار باید بالاتر رود؛ آیا اقتصاد کشور کشش اینکه نرخ دلار افزایش یابد را دارد؟

نمی شود خیلی راحت قضاوت‌های کمّی کرد. آنچه در همه این سال‌ها شاهد آن بوده‌ایم این است که نرخ ارز جهش پیدا می‌کند، تورم بالا می‌رود و دو رقمی می‌شود و بعد از 2 تا 3 سال اثر آن جهش نرخ ارز عملا از بین می‌رود، چون قیمت تمام شده به واسطه تورم در داخل کشور افزایش پیدا می‌کند. جهش ارزی هم که در سال 97 در کشور اتفاق افتاد، به این دلیل بود که طی سال های97 و 98 در مجموع یک تورم تقریبا 70 تا 75 درصدی داشتیم و امسال هم پیش بینی تورم بالای 35 درصدی می‌شود که اگر آن را هم لحاظ کنیم؛ در مجموع تورم سه ساله کشور به بالای 100 تا 120 درصد می‌رسد. مساله دیگری که وجود دارد این است که تورم قیمت کالای صادراتی ما به مراتب بیش از این است؛ یعنی اثر اهرمی نرخ ارز موجب افزایش قیمت سبد کالاهای صادراتی کشور به میزان بیشتری می‌شود؛ البته تا جایی که کشش بازارها وجود دارد. با این حال در سال جاری مساله ما این نیست که صادراتمان در این قیمت‌ها از رقابت افتاده یا رقابتی نیست، بلکه مساله‌ای که وجود دارد این است که صادرات به واسطه توضیحاتی که داده شد کاهش پیدا می‌کند. کاهش صادرات هم درآمدهای ارزی کشور را پایین می‌آورد و تقاضا را برای ارز افزایش می‌دهد. چراکه نیاز کشور به ارز برای واردات حداقل 10 میلیارد دلار بیشتر از آن چیزی است که می‌توانیم صادر کنیم. حال، برای اینکه تراز ارزی کشور در تعادل جدیدی قرار بگیرد به ناچار قیمت ارز باید بالا برود. به عبارتی هم واردات مقداری تعدیل شود و هم مقداری صادرات تشدید شود. اگر غیر از این اتفاق بیفتد، بانک مرکزی باید ارز به بازار تزریق کند که ندارد. حال که ارزی برای تزریق به بازار وجود ندارد، ناچار جریان عادی تجارت خارجی کشور نرخ ارز را به سمت بالاتری سوق می‌دهد.

*پرسش: با توجه به اینکه اقتصاد کشور اکنون در تنگنای ارزی قرار دارد، آیا سیاست تخصیص دلار 4200تومانی باید همچنان تداوم داشته باشد؟

بخش خصوصی همواره در این سال‌ها مخالف اختصاص ارز یارانه‌ای برای واردات بوده و هست؛ چون نه تنها یک انحراف جدی در تجارت خارجی کشور رقم می‌زند، بلکه به تولید داخلی کالاهایی که با دلار 4200 تومانی وارد می‌شوند، نیز لطمه می‌زند. از سوی دیگر می‌تواند موجبات سوءاستفاده برخی را از این فضای رانتی و یارانه‌ای فراهم کرده و سبب خروج ارز از کشور شود. برهمین اساس سیاست ارز یارانه‌ای سیاست غلطی است.

*پرسش: هرچند دایره ارزی 4200 تومانی اختصاص یافته محدود شده، اما خبرها حاکی از این است که ارز دولتی برای کالاهای اساسی و دارو همچنان پابرجا است؛ آیا اعطای یارانه ارزی به این نوع کالاها را در شرایط کنونی، سیاست درستی می‌دانید؟

ما این را بارها گفته‌ایم که به جای اینکه ارز یارانه‌ای به آنها داده شود، یارانه مصرفی به مصرف‌کنندگان این نوع کالاها داده شود. یعنی همان دارو با ارز آزاد وارد شود، اما مصرف‌کنندگان دارو (چه بیمه‌شدگان و چه کسانی که بیمه نیستند) یارانه مصرف دارو روی دفترچه بیمه آنها یا روی مکانیزم‌های حمایتی که می‌تواند به صورت هوشمند در سامانه‌هایی که برای این کار طراحی شده، تعریف شود، تا از این طریق یارانه دریافت کنند. این کار از یکسو باعث کاهش مصرف کاذب دارو در کشور می‌شود و از سوی دیگر، قاچاق خروجی دارو را کاهش می‌دهد. دارو با ارز دولتی وارد کشور می‌شود اما به صورت قاچاق به افغانستان و عراق فرستاده می‌شود. با پایان دادن به این سیاست نادرست، هم منطق اقتصادی تخلفات از بین می‌رود، هم تقاضا و عرضه متعادل می‌شود. از همه مهم‌تر امسال دولت ارزی در اختیار ندارد که بخواهد دلار 4200 تومانی به واردات اختصاص بدهد. شنیده‌ها هم حاکی از این است که 43 درصد از تخصیص‌های دلار 4200 تومانی کاسته خواهد شد؛ یعنی برخی از کالاها از سبد تخصیص دلار 4200 تومانی خط خورده و خارج می‌شوند. اما به نظر بنده شرایط خیلی خطیرتر از آن است که دلار 4200 به واردات هر نوع کالایی اختصاص یابد. از این رو، همه کالاها باید با ارز آزاد وارد کشور شوند، اما مکانیزم حمایتی از مصرف‌کنندگان به صورت پرداخت‌های نقدی برقرار شود.

جهان پساکرونا از نگاه‌ یک آینده‌پژوه آلمانی

جهان پساکرونا از نگاه‌ آینده‌پژوه آلمانی:

دورکاری عادی می‌شود/ آموزش دیجیتال جا می‌افتد/ پوپولیست‌ها بازندۀ اصلی خواهندبود

ما توجه خود را بار دیگر به پرسش‌های انسانی معطوف می‌کنیم: انسان چیست؟ ما برای یکدیگر چه معنائی داریم؟

---

ماتیاس هورکس محقق آینده پژوهی در محافل اجتماعی و اقتصادی اروپا جایگاه ویژه ای دارد. تحلیل های او درباره آینده اغلب به واقعیت می پیوندد. او و همکارانش در «انستیتو تحقیقات آینده» به تازگی با انتشار کتابی با عنوان «جهان پس از کرونا» دیدگاه‌هائی  را مطرح کرده‌ است. 

به گزارش عصر ایران، هورکس در چند مقاله و مصاحبه مطبوعاتی عصاره نظریات خود را تشریح کرده است. متن زیر چکیده‌ای از نظریات هورکس است که توسط جواد طالعی در رادیو فرانسه rfi منتشر شده است.

ماتیاس هورکس، محقق آینده پژوه آلمانی و نویسندۀ کتاب «جهان پس از کرونا»

ماتیاس هورکس، آینده پژوه سرشناس آلمانی، با اشاره به بحران برآمده از شیوع ویروس کرونا، می‌نویسد: «این روزها اغلب از من پرسیده می‌شود که "دوران کرونا کی به پایان می‌رسد و ما به شرایط عادی برمی‌گردیم؟" من می‌گویم هرگز. برخی مقاطع تاریخی وجود دارند که مسیر آینده را تغییر می‌دهند. ما از این مقاطع به عنوان "بحران عمیق" نام می‌بریم. ما اکنون در این بزنگاه قرار گرفته ایم».

دنیائی که فرو می ریزد

ماتیاس هورکس معتقد است که در دوران کرونا، دنیائی که خیال می‌کردیم آن را می‌شناسیم فرو ریخته است. این دیدگاه بی شباهت به حرف یورگن هابرماس سرشناس ترین فیلسوف در قید حیات آلمان نیست. او گفته است: «کرونا باعث شد ما بفهمیم چقدر نمی فهمیم». هورکس بر گفته خود می افزاید: «اما پشت ریزش جهانی که خیال می کردیم می‌شناسیم، جهان دیگری در حال جوش خوردن است».

ما در جهان پساکرونا تعجب خواهیم کرد که محدودیت‌های اجتماعی که ناگزیر به رعایت آن‌ها شدیم، کمتر باعث تنهائی ما شدند، بلکه برعکس بعد از نخستین شوک، خیلی‌ها حتی احساس راحتی می‌کردند که بسیاری از دوندگی‌ها، حرافی‌ها، ارتباط ها از کانال‌های چندگانه ناگهان متوقف شد. چشم پوشی‌ها نباید الزاما به معنای باختن باشند، بلکه می‌توانند حتی فضای امکاناتی نو را به روی ما بگشایند. فاصله‌ای که ویروس ما را مجبور به رعایت آن کرده، همزمان نوع جدیدی از نزدیکی را به ما می‌آموزد.

ما در این دوران انسان‌هائی را شناختیم که در حالت دیگر هرگز نمی‌شناختیم. ما با دوستان قدیم خود بیشتر تماس گرفتیم و ارتباط‌ هائی را که رها شده و گسسته بودند محکم کردیم. خانواده‌ها، همسایگان و دوستان به هم نزدیک تر شدند در مواردی حتی تنش های پنهان را رها کردند. احترام اجتماعی که تا پیش از کرونا کاهش یافته بود، باز گشت، در مسابقات فوتبال پائیز امسال در مقایسه با پیش از کرونا که توده های خشمگین فریاد سر می‌دادند، فضائی کاملا متفاوت را تجربه خواهیم کرد و به تعجب خواهیم افتاد که چرا اینطور شده است؟

کرونا و تغییر رفتارهائی که آفرید

ماتیاس هورکس می‌افزاید: «ما تعجب خواهیم کرد که چگونه تکنولوژی فرهنگ دیجیتال در عمل جا باز کرده است، اغلب همکارانی که پیش از کرونا نسبت به کنفرانس‌های ویدئوئی از راه دور دافعه داشتند و پروازهای ماموریتی را ترجیح می دادند، حالا متوجه می شوند که آن روش عملی تر و سازنده تر است.

آموزگاران درباره آموزش از طریق اینترنت بسیار آموخته اند، کار از خانه برای بسیاری یک امر طبیعی شده است. در مقابل تکنیک های فرهنگی کهنه شده دستخوش رنسانس شده‌اند، انسان ها وقتی تلفن می زنند، به جای پیام گیر صدای اصلی صاحب خانه را می شنوند. ویروس فرهنگ مکالمات طولانی تلفنی را همراه آورد. پیام‌ها، ناگهان معنائی تازه یافتند. انسان بار دیگر ارتباط با یکدیگر را جدی گرفت. فرهنگ تازه "در دسترس بودن و تعهدات متقابل" دوباره زنده شد. جوانانی که معمولا از چنگال شتاب و اضطراب رهائی نداشتند، ناگهان به قدم زدن های طولانی آغاز کردند. کاری که پیش تر بیگانه بود. کتاب خواندن ناگهان به فرهنگ روز تبدیل شد».

از دید ماتیاس هورکس بحران‌ها از طریق رفع پدیده‌های فرسوده اثر می‌گذارند. او به نقش رسانه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «هیستری ترس از بزرگ نمائی رسانه‌ها، پس از شوک اولیه مرزهای خود را شناخت».

بازگشت به انسانیت

پژوهشگر آلمانی معتقد است در تابستان داروهائی کشف می‌شوند که شانس زنده ماندن را بالا می برند. از این طریق آمار مرگ و میر پائین می آید و کرونا به ویروسی تبدیل می‌شود که ما باید با آن کنار بیائیم. چیزی مثل گریپ و بسیاری دیگر از بیماری‌ها. کادرهای درمانی کمک می‌کنند، اما در کنار تکنیک های پیشرفته پزشکی، رفتار اجتماعی ما نیز تعیین کننده هستند.

این که انسان‌ها به رغم محدودیت های رادیکال توانستند همبستگی نشان دهند و سازنده باشند. هوش اجتماعی انسان کمک کرد. از این طریق، رابطه تکنیک و فرهنگ تنگاتنگ تر شد. پیش از بحران به نظر می‌رسید که تکنولوژی درمان همه دردها باشد و همه اتوپی‌ها را در خود حمل کند، اما اکنون دوران عظمت تکنیک سپری شده است.

ما بیش از پیش توجه خود را بار دیگر به پرسش‌های انسانی معطوف می‌کنیم: انسان چیست؟ ما برای یکدیگر چه معنائی داریم؟ پس از کرونا، ما به پشت سر نگاه می‌کنیم و به یاد می‌آوریم که در روزهای ویروس واقعا چقدر انسانیت وجود داشت؟

نگاه پساکرونا به اقتصاد

ماتیاس هورکس بر این نظر است که در جهان پس از کرونا انسان ها به اقتصاد نیز نگاهی نو خواهند افکند. او می‌نویسد: «ما تعجب خواهیم کرد که اقتصاد تا کجا توانست ضعیف شود، بدون آن که از هم بپاشد. اقتصادی که پیش تر با هر افزایش اندک مالیات ها و هر دخالت دولتی دستخوش ضعف می شد. با این که یک "آوریل سیاه" و آسیب دیدن زیرساخت ها را تجربه کردیم و بورس‌ها ۵٠ درصد سقوط کردند و بسیاری از شرکت ها ورشکست شدند، هرگز به نقطه صفر نرسیدیم، چنان که پنداری اقتصاد یک موجود زنده است که می تواند بخوابد و حتی خواب ببیند.

در پائیز، بار دیگر یک اقتصاد جهانی وجود خواهد داشت. ما تعجب خواهیم کرد که حتی باختن سرمایه ها در جریان شکست بورس ها آنقدر که در آغاز می ترسیدیم دردناک نبود. در جهان نو ناگهان سرمایه دیگر نقش تعیین کننده ای نخواهد داشت. مهمتر همکاران خوب و یک باغ سبزی شکوفا است. آیا ویروس می تواند جهان ما را در مسیری تغییر دهد که در هرحال می خواست در همان مسیر تغییر کند؟»

در نگاه نهائی به جهان پساکرونا، محقق آلمانی می نویسد: «در پایان از دست دادن شدید کنترل، ناگهان یک نشئه قاعده مند مثبت ایجاد می‌شود. در پی یک دوران حیرت و ترس، یک نیروی داخلی سر بر می کشد. اما جهان به این تجربه منتهی می شود که: ما همچنان هستیم. نوعی "تازه بودن" در درون ما شکل می‌گیرد».

پوپولیست‌ها بازندگان اصلی کرونا

ماتیاس هورکس همچنین بر این باور است که پوپولیست‌ها در عرصه سیاست بازنده بزرگ کرونا خواهند بود، ترامپ در انتخابات ماه نوامبر شکست خواهد خورد و در مورد حزب دست راستی و بیگانه ستیز آلترناتیو برای آلمان ابهاماتی ظاهر خواهند شد.

او استدلال می‌کند: «سیاست خشونت آمیز با جهان پس از کرونا تناسبی ندارد. در بحران کرونا آشکار می‌شود کسانی که می‌خواهند انسان‌ها را علیه یکدیگر تحریک کنند سهمی در پرسش های مربوط به آینده ایفا نمی کنند. وقتش که رسید ناسازگاری لانه کرده در پوپولیسم کاملا آشکار می شود.»

___________________

بیشتر بخوانید

سیاست و جامعه در ایرانِ پساکرونا

پیش‌بینی نشریه لوموند از پایان تسلط جهانی آمریکا در عصر پساکرونا

جهان پساکرونا چگونه است؟

___

روحانی: جهان با یک آزمایش بزرگ تاریخی مواجه است

روحانی: جهان با یک آزمایش بزرگ تاریخی مواجه است/ از تحولات نفت ما نیز ضرر می کنیم اما کمتر

رییس جمهوری با بیان اینکه ویروس کرونا سبک زندگی را تغییر داده است، گفت: همه مناسبات اجتماعی و برنامه‌های زندگی بر مبنای جمع شدن است اما کرونا بر عکس آن را فاصله گرفتن از یکدیگر را به وجود آورده است.

به گزارش ایرنا؛ حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی عصر شنبه در نشست با فعالان بخش خصوصی اقتصاد کشور افزود: در بسیاری از جاهای دنیا فقط یک مشکل کرونا وجود دارد اما ما یک مشکل اضافه‌تر مانند تحریم داریم.

روحانی بیان کرد: آنچه در این آزمایش تاریخی که همه دولت‌ها با آن مواجه شده اند آن  است که چگونه کشور را اداره کنند و چگونه سلامت مردم خود را حفظ کنند.

رییس جمهوری با اشاره به آیه ای از قرآن مجید، بیان کرد: مشکلات در زندگی همه ما وجود دارد و پیش می‌آید، گاهی غم‌ها و حزن ها و اندوه ها از یک طرف نیست، بلکه از چندین طرف پیش می‌آید.

روحانی گفت: وقتی همه مشکلات به یکباره جمع می شود از یک طرف آن چه را از دست رفته موجب حزن و اندوه نشود و آن مشکلی که دامن مردم را فرا گرفته این یک آزمایش برای انسان ها است.

روحانی با توجه به شرایط موجود کشور گفت: امسال مشکلات و فشارها از چند طرف به ما وارد شده است؛ کشوری که در این شرایط بیماری کرونا در برابر آن قرار گرفته و آثار این بیماری هم که تمام اقتصاد دنیا را دچار مشکل کرده است روبه رو شده است، مشکلاتی دیگری هم پیش رو دارد.

رییس جمهوری بیان کرد: در دانشگاه ها در ۱۰۰ سال اخیر واحدی به نام کرونا یک ویروس ناشناخته که تدریس نشده است که چه آثاری و بلایی سر جامعه و سلامت مردم و اقتصاد می آورد و چگونه با آثار اقتصادی آن باید مواجه شویم.

روحانی افزود: هیچ دانشمند و اقتصاددان و پزشکی پیش بینی نکرده بود که یکباره با ویروس ریز و ناشناخته‌ای مواجه می شویم که همه مناسبات زندگی را تغییر می دهد، علت برخی از شکایت ها به این دلیل است که کرونا سبک زندگی مردم را تغییر داده است.

رییس جمهوری بیان کرد: بسیاری شغل ها بر مبنای اجتماع بوده است و عده ای باید در یک مجموعه ای اقتصادی، فرهنگی و یا تفریحی باید جمع شوند که مبنای آن جمع شدن است اما این ویروس بر عکس تاکید می کند که نباید جمع شوید و در کنار هم قرار بگیرید.

وی گفت: بسیاری از برنامه های زندگی و جامعه بر این مبنا است که باید در کنار هم جمع و نزدیک شویم؛ اما اکنون این ویروس می گوید از یکدیگر باید فاصله بگیرید.

روحانی افزود: کرونا ویروسی است که می گوید پدر باید از پسر و مادر از فرزند فاصله بگیرد این تغییر سبک زندگی را در طول یک قرن گذشته سراغ نداریم.

رییس جمهوری با اشاره به تاریخ و داستان گوساله سامری در دوران حضرت موسی (ع) گفت: مجازات آن مشکل این بوده است که هر کس دست بزند به آن بیماری گرفتار می شود و اکنون نیز موضوعی پیش آمده است که نزدیک شدن موجب درگیر شدن با مشکلات می شود.

روحانی با تاکید بر این که ویروس کرونا سبک زندگی را تغییر داده و بهم ریخته است گفت: شرایطی که کرونا تحمیل کرده که ما معمولا در گذشته بر عکس آن را در روابط اجتماعی انجام می دادیم. و همدیگر را به آنها دعوت می کردیم.

وی گفت: کرونا مشکل خاص و ویژه ای است که همه دنیا با آن مواجه شده است اما در ایران از یک طرف مشکل کمتری داریم و از طرف دیگر مشکلات بیشتری داریم، زیرا در شرایط تحریم هستیم و نمی توانیم وام بگیریم و نمی توانیم معاملات و تجارت خود را با دنیا به آسانی انجام دهیم و با بانک های مختلف جهان نمی توانیم در تماس باشیم.

روحانی یادآورشد: قبل از تحریم اخیر در سال ۹۷ بسیاری از اعتبارات بین المللی آماده بود تا به ایران پرداخت شود، رقم های ۱۰ تا ۳۰ میلیارد دلار اعتبار آماده بود و بانک های دنیا متعهد شده بودند این اعتبارات را برای پروژه های مختلف در اختیار ما قرار بدهند که با شروع تحریم ها به یک باره قطع شد.

روحانی افزود: وقتی ارتباط ما با بانک های دنیا قطع می شود و فشار بر اقتصاد و صادرات و روابط بانکی ما وارد می شود این خود یک مشکل بزرگ بود، اکنون نیز یک مشکل بزرگ دیگر مانند ویروس کرونا به آن افزوده شده است.

مشکلات بخش خصوصی را باید حل کنیم

رییس جمهوری اظهار داشت: اگر ما در طول سال بتوانیم گام‌های کوتاه مدت را تنظیم بکنیم اگر این شدنی باشد دست بانک‌های ما باز است در این زمینه من از بانک مرکزی و وزیر امور اقتصادی و دارایی می خواهم برنامه ریزی کنند من در این جلسه چیزی را که متوجه شدم فکر نمی‌کردم که برای من غافلگیر کننده باشد یعنی هنوز هم رابطه بخش خصوصی با دولت به این اندازه کافی نیست این خیلی بد است.

روحانی خاطر نشان کرد: مشکل ما از اینجا نشات می‌گیرد که اگر در این جلسه گفته می‌شود که بخش دامداری بخش مرغداری برای مواد نهادهایش، برای فروشش، برای بازارش، برای تقاضایش، آینده شفافی ندارد در حالی که برای من شفاف است پس معلوم است رابطه من و بخش خصوصی فاصله دارد. این فاصله که در کرونا گفتیم مراعات کنیم برای اینجا نیست. اینجا باید ارتباط ما بسیار ارتباط نزدیکی باشد اینجا دیگر فاصله اجتماعی و هوشمند نداریم اینجا باید ارتباط هوشمند داشته باشیم.

وی تاکید کرد: اگر در این جلسه می شنوم یک بانکی اعلام می‌کند که می‌خواهم اموالم را به فروش برسانم در بورس هنوز هم پیچ و خم وجود دارد معلوم است ما مشکل داریم باید این مشکل را حل کنیم اتفاقا خاصیت این جلسات در ماه رمضان یا ماه های دیگر برای من باید ملموس تر بشود مشکلات بخش خصوصی را باید حل کنیم.

رییس جمهوری تصریح کرد: شورایی که بنا بود به طور مداوم بین بخش خصوص و دولتی تشکیل شود مدام با هم مشورت کنند مشکلاتشان را حل کنند که البته می‌دانم مقداری زیادی تشکل می‌شود معلوم است کم است باز نیاز داریم به جلسات و ارتباطاتی که این را حل بکنیم.

بورس انصافا این روزها خوش درخشید
روحانی ادامه داد: مساله دیگری که در اینجا می‌خواهم بگویم مساله بورس است بورس انصافا در این ایام و در این ماه های اخیر خوب درخشید و در همین ایام که خیلی از کشورهای دیگر بورس هایشان دچار مشکل بود بورس ما دچار مشکل نبود البته شورای عالی بورس همیشه باید مراقبت کند همیشه باید به گونه ای حرکت کنند که به آینده مطمئن باشد حرکت بسیار خوبی بورس داشته است.

وی گفت: بخش دولتی سهام خود را باید عرضه کند که از اول دولت یازدهم روی آن تاکید می کردیم برخی از بخش ها حرکت خوبی انجام دادند به نظر من بورس یک میدان بسیار خوبی است یعنی اگر بانک ها را به بنگاه های کوچک و متوسط اختصاص بدهیم بورس باید به صحنه بیاید.

روحانی افزود: معتقدم ما اگر زمینه ارتباط بانک با بخش خصوصی، ارتباط بورس با بانک خصوصی را نزدیکتر کنیم برندهایی در کشور هستند که میان مردم اعتبار دارند به محض اینکه اعلام کنند اوراق برای من و به اسم من است مردم می آیند گاهی وقت ها شاید نیازی به حمایت بانک در برخی از موارد نداشته باشیم، بانک ها می توانند به راحتی حمایت کنند بیایند قبول کنند بورس به راحتی می تواند بیاید و حمایت کند این یک راه بسیار خوبی است شرایطی که امروز مواجه هستیم اگر بانک، بورس و بخش خصوصی در کنار هم قرار بگیرند ما یک حرکت بزرگی می توانیم ایجاد کنیم.

از تحولات نفت ما نیز ضرر می کنیم اما کمتر
روحانی گفت: در بسیاری از نقاط دنیا یک یا ۲ مشکل وجود دارد، ولی ما یک مشکل اضافه داریم، البته با تحولات قیمت نفت و شرایط اقتصادی هم همه کشورهای منطقه و صادرکنندگان نفت نیز با مشکلات زیادی مواجه شده اند که این مشکلات به ما هم بر می‌گردد.

وی افزود: وقتی یک کشور همسایه که زندگی آن به نفت وابسته است اگر واردات و خرید آن بر مبنای صادرات و فروش نفت است، وقتی نفت آن کشور قطع یا بسته می شود، تقاضای او (در خرید کالاهای دیگر) کاهش می یابد، که در تولید ما نیز تاثیر می گذارد.

رییس جمهوری گفت: ما نیز با کاهش قیمت نفت البته شاید کمتر از دیگران ضرر کردیم و اکنون نیز با مشکلات فراوانی روبه رو هستیم.

جهان با یک آزمایش بزرگ تاریخی مواجه است
رییس جمهوری شرایط کنونی جهان در دوران کرونا را یک آزمایش بزرگ تاریخی برای همه دولت های جهان دانست و گفت: همه دنیا در این آزمایش قرار گرفته اند که چگونه اقتصاد خود را اداره کنند و چگونه سلامت مردم خود را تضمین کنند که آزمایش بزرگی است و ما هم مانند تمام جهان به آن مبتلا هستیم ومی توان شرایط ما و جهان را به راحتی با یکدیگر مقایسه کرد.

روحانی ادامه داد: سختی هایی که اکنون در کشورهای مختلف وجود دارد به راحتی قابل مشاهده است، وقتی در یک کشوری فردی به کرونا مبتلا می شود و نیاز است در بیمارستان بستری شود و ۴هزار دلار برای درمان او شارژ می شود و در کشور دیگری بیمار به صورت رایگان درمان می شود این فاصله بسیار است و بار سنگینی بر دوش دولت قرار می گیرد.

بیمار پشت در بیمارستان در انتظار نمی ماند
رییس جمهوری گفت: ما از اردیبهشت ۹۳ طرح تحول سلامت را آغاز کردیم، این پزشک و متخصص که از مرکز پراکنده شدند و در شهرستان ها و روستاها مراکز بهداشتی بوجود آمد که قبلا محتاج بودند به مرکز استان بروند شرایطی که در نیروی انسانی بهداشت و درمان بوجود آمد در تجهیزات و تخت بیمارستانی بوجود آمد

وی با اشاره به افتتاح به بیمارستان ۱۲۴ تختخوابی لامرد در اواخر هفته گذشته گفت: در آن آیین وزیر بهداشت اعلام کرد تا پایان سال هشت هزار تخت جدید بیمارستانی افتتاح می شود که کار بسیار بزرگی است.
رییس جمهوری افزود: ما اکنون در شرایطی قرار داریم که می توانیم تجهیزات بیمارستانی مورد نیاز و تخت های مراقبت ویژه را می توانیم تامین کنیم، بیمار پشت در بیمارستان ما در انتظار نمی ماند که یک افتخار بزرگ برای کشور محسوب می شود و از وضعیت ما از برخی از کشورهای پیشرفته هم بهتر است.

شرکت های دانش بنیان کشور در جریان کرونا کارهای خوبی انجام دادند

رییس جمهوری یادآور شد: شرکت‌های دانش بنیان کارهای خوبی انجام داد. قبل از این حوادث هم شرکت‌های دانش بنیانی بود که ونتیلاتور تولید می‌کرد اما الان این شرکت ها توسعه پیدا کردند و نیاز کشور را تامین می کنند.

وی اضافه کرد: می توانیم سی تی اسکن، ونتیلاتور، ماسک های N۹۵، مواد شوینده را تولید و تامین کنیم که کار خیلی عظیمی است که این کار را شرکت‌های دانش بنیان، بخش خصوصی انجام دادند، بخش دولتی و بانک‌ها فعال شدند و همه به صحنه آمدند. البته شاید بگویید اعتبار و تسهیلات که بانک می‌دهد به اندازه کافی نیست اما به هرحال بانکها دست رو دست نگذاشتند وارد صحنه شدند.

روحانی یادآور شد: این که در یک لحظه و در یک شب ۱۷ هزار میلیارد تومان به حساب مردم واریز می شود و در هفته بعد نیز مبالغی به سایر حساب واریز می شود یعنی ۲۴ هزار میلیارد تومان به حساب ها واریز می شود که ۲۴ هزار میلیارد تومان تقاضا ایجاد می شود که برای کشور مهم است.

رییس جمهور با بیان این که بعضی‌ها می گویند یک میلیون کم است گفت: یک میلیون کم است اما برای خیلی خانواده‌ها در این شرایط سخت مهم است. توان دولت این مقدار بوده است. مردم می گویند دولت می‌تواند بیشتر بدهد مگر دولت پول ندارد، البته دولت می‌تواند بیشتر بدهد منتها به شرط این که ما محاسبه آثار و عواقب آن را انجام دهیم یعنی اگر نقدینگی را افزوده کنیم و این نقدینگی بی‌پشتوانه باشد مشکلات دیگری را ایجاد می کند شاید کوتاه مدت بشود این کار را کرد و پول بیشتری را در اختیار مردم گذاشت اما برای بلند مدت باید توجه کنیم که همه محاسبات را در این زمینه داشته باشیم.

روحانی با بیان انیکه در این شرایط که ما وارد شدیم روزهایی بود که برای مردم سختی مضاعف به وجود آمده بود. ایام عید نوروز بود الان که ایام ماه مبارک رمضان است. افوزود: باید هم مردم به میدان می‌آمدند و هم دولت و هم کارآفرینان و هم شرکت‌های دانش بنیان، بانکها، نیروهای مسلح و نهادهای عمومی به میدان می آمدند.

وی ادامه داد: در این زمینه کشور ما کشور موفقی بوده است و مردم ما مردم موفقی بودند و همه به صحنه آمدیم. دولت به اندازه خودش، بخش خصوصی، بخش عمومی غیردولتی، نیروهای مسلح و شرکت‌های دانش بنیان و از همه مهمتر کادر پزشکی و درمان ما که واقعا فداکاری کردند همه به اندازه خود جلو آمدند.

روحانی با بیان این که تجهیزات به اندازه کافی به پرستاران و پزشکان می‌رسانیم گفت: در روز اول این گونه نبود، روز اول برخی پرستاران و پزشکان آمادگی لازم برای چنین شرایطی را نداشتند با خطر وارد این صحنه شدند و ریسک کردند. سلامت و جان خود را حتی فدا کردند و امروز هم کار بزرگی دارند انجام می‌دهند چرا که کار آسانی نیست که می بینید افرادی که وارد بیمارستان می شوند بخش بزرگی به سلامت از بیمارستان خارج می‌شوند این کار بزرگی است که توسط آنها انجام می‌گیرد.

وی افزود: البته در بخش درمان و پزشکی و آنچه که در بخش ضدعفونی و نیازمندی‌های مردم و بهداشتی بود کار بزرگی در دو ماه گذشته انجام گرفته است. ما در دولت به نقطه‌ای رسیدیم که می توانیم نیازمندی‌های داخلی را تامین کنیم و مواد ضدعفونی و لوازم بهداشتی را می توانیم صادر کنیم بنابراین در دولت به وزیر صمت این اجاره را دادیم که واحدهای تولیدی که مازاد تولیدی دارند بتوانند صادر کنند.

رییس جمهوری ادامه داد: از آن روز اولی که نیازمند بودیم و نیازمندی های فوری داشتیم تا امروز یعنی ظرف دو ماه گذشته در نقطه‌ای قرار گرفتیم که در بعضی اقلام حتی قدرت صادرات داریم که اگر کمی کمک کنیم حتی در کیت های تشخیص هم در آینده ممکن است تمام نیازمندی‌های داخلی تامین شود و قدرت صادرات هم داشته باشیم.

روحانی همچنین با بیان اینکه معاون علمی و فناوری در هیات دولت اعلام کرد که در کیت سرولوژی در آینده نزدیک قادر به صادرات هستیم، خاطرنشان کرد: این نشان می دهد که ما توانمندی بالایی داریم و می توانیم در بخش بزرگی حتی صادرکننده باشیم. البته بخش دیگری نیازمندیم که باید آنها را تامین کنیم.

وی اضافه کرد: در جلسه صبح امروز تصمیم داشتیم که در جلسه ستاد ملی کرونا تصمیم بگیریم که ماسک را در بعضی موارد الزامی کنیم و این که آیا ماسک به اندازه کافی وجود دارد، معاون وزیر صمت در جلسه بود و از وزیر بهداشت برای آزاد کردن ۱۸ میلیون ماسک اجازه گرفت چرا که در اختیار وزارت بهداشت و درمان بود که ما به وزیر گفتیم که اگر نیاز ندارید این را آزاد کنید که همانجا وزیر بهداشت اعلام کرد که ما نیاز نداریم و اجازه دادند. مشخص است که می توانیم قدم به قدم جلو رفته و مشکلات را بتدریج حل کنیم و در کنار آن قدم‌هایی هم برای صادرات برداریم.

رییس جمهور در ادامه یادآورشد: ما در بخش تولید نیاز به تحول داریم ممکن ما چیزی را تولید می کردیم که بازار داشته اما در شرایط امروز ممکن است بازار نداشته باشد بنابراین باید خط تولید را عوض کنیم نباید معطل شویم. فرض را بر این بگیریم که با کرونا باید ماه‌ها زندگی کنیم چرا که مشخص نیست این کرونا تا چند ماه طول می‌کشد چرا که ویروسی ناشناخته است. درمان قطعی امروز برای آن نیست بنابراین با این خطر مواجه ایم. ممکن است در اردیبهشت و خرداد و تیر حتی تا پایان سال با آن مواجه باشیم.

وی افزود: بنابراین کسب کار را بر مبنای بلند مدت باید در نظر بگیریم. زمانی که در شرایطی قرار می گیریم که می گوییم مسافرت رفتن باید محدود شود یا اجتماعات مردم باید نباید باشد یا باید با همه پروتکل های بهداشتی باشد، شغل‌ها و کسب و کارها تغییر می کند.

روحانی تاکید کرد: اولین درخواست من که در دولت هم به وزیران گفته‌ام برمبنای شرایط بدبینانه که ما با این ویروس تا چند ماه دیگر دست گریبانیم و یا تا آخر سال که برای ما هنوز روشن است و بر مبنای بلندمدت برنامه ریزی کنیم.

باید تولید و خط تولید را بر مبنای احتیاجات قرار دهیم. در حال حاضر کالاهایی است که کشورهای منطقه به آن نیاز دارند که به راحتی می توانیم صادر کنیم. وقتی صنعت در دنیا دچار وقفه و مشکل می شود روی همه چیز اثر می گذارد. وقتی رفت و آمدها و شرکت های حمل و نقل دچار مشکل می شوند خود به خود مساله بنزین، گازوییل و مواد نفتی دچار مشکل می شود. بنابراین ضرورت دارد بر مبنای شرایط امروز کارها را طراحی کنیم.
وی خطاب به وزیر اقتصاد، رییس بانک مرکزی، معاون اقتصادی رییس جمهور گفت: به اعتقاد من اگر تولید کننده ای در داخل سال بتواند آنچه وام می گیرد برگرداند یعنی رییس بانک مرکزی به ما نگوید نقدینگی ما ۲۸ درصد یا ۲۷ درصد، طوری باشد که در اسفند محاسبه می کند این پول برگشت خورده باشد روی نقدینگی هم برگشت خورده یعنی دیگر ۲۸ درصد نیست شده ۲۳ درصد.

خدمات دیجیتالی امنیت آفرین است
رییس جمهوری در ادامه با بیان اینکه مدیر شرکتی ممکن است اعلام کند من حاضرم ۱۵ نفر را استخدام کنم اما هشت نفر از آنها دورکاری انجام دهند، افزود: در چنین شرایطی، شرکت مزبور می تواند دستمزد یک مقدار کمتری بدهد و از آنطرف هم کارمند دورکار نیاز به رفت و آمد و کرایه ندارد و وقتش صرف رفت‌وآمد نمی شود و فرصت بیشتری برای انجام کار دارد و کارش را بهتر انجام می‌دهد.

روحانی، افزایش پهنای باند اینترنت در دولت تدبیروامید را یادآور شد و گفت: در این دولت پهنای باند اینترنت به عنوان یک اقدام بسیار ارزشمند انجام شد، البته، برای دولت و من، انجام این کار بسیار سخت بود چون روزهای اول با یک سختی توانستیم بقبولانیم که ما به پهنای باند بیشتر نیاز داریم.

وی تصریح کرد: ما امروز داریم می بینیم که فضای دیجیتالی چقدر می‌تواند به ما کمک کند. الان کسب و کارها باید تغییر کنند این را باید بپذیریم، قبل از کرونا هم می باید می پذیرفتیم و حالا به طریق اولی باید این موضوع را بپذیریم.

رییس‌جمهوری با بیان اینکه قبل از کرونا هم بسیاری از کسب‌وکارها، دیجیتالیش، راحت‌تر، بهتر و دقیق‌تر بود، اضافه کرد: حتی در حوزه خدمات، هم خدمات بهتری قابل ارائه است و اگر کسی در گذشته فرزند خود را سوار یک تاکسی معمولی می‌کرد می‌بایست هم امید به خدا داشته باشد و هم شماره تاکسی را یادداشت کند ولی الان به یک وسیله‌ای رفت‌وآمد می‌کنید که آنلاین ماشین را می بینید که کدام خیابان رفت و کجاست.

روحانی، استفاده از خدمات دیجیتالی را امنیت‌آور دانست و گفت: این امنیت‌آور است؛ فضایی است که برای جامعه ما امنیت آفریده است؛ اما در عین حال، کار ما را سهل و ارزان‌تر کرده و خدمت ارزان تر همراه با اعتماد بیشتر به مردم ارائه می‌کند.

وی با بیان اینکه قبل از کرونا هم تحولاتی پیش روی ما بوده، افزود: الان، این تحولات در این شرایط بیشتر پیش روی ما است.

رییس جمهوری گفت: درست است که امسال شرایط سختی داریم و همه دنیا شرایط سختی دارد ولی در موضوع کرونا، ما باید با تدبیر و بدون دلهره کار کنیم.

روحانی با بیان اینکه اصول را باید مراعات کنیم، خاطرنشان کرد: بله کرونا هست؛ او به سمت ما می‌آید و ما باید از او فاصله بگیریم و چاره ای جز این نداریم و به طور طبیعی هم عده‌ای به خاطر شرایط جوانی و پایین بودن سن و وضعیت مزاجشان ممکن است با این بیماری روبه‌رو شوند و از آن عبور کنند و نفهمند ولی افراد مسن و دارای بیماری‌های زمینه‌ای چنین وضعیتی ندارند؛ ولی همه باید مراعات کنیم.

وی تصریح کرد: این واقعیتی است که پیش روی ماست و وجود دارد و با این شرایط، ما باید خودمان را سازگار کنیم و نسبت به کرونا خیلی احتیاط کنیم؛ ولی نباید دلهره زندگی ما را فرا بگیرد و زندگی راحتی توام با احتیاط داشته باشیم و همه دستورالعمل‌های صادر شده را باید دقت و عمل کنیم.

رییس‌جمهوری با بیان اینکه نسبت به زندگی هم ما با مشکلاتی مواجه شدیم و باید این واقعیت را بپذیریم و این سختی پیش روی ما هست، افزود: شماها باید به ما بگویید؛ به آقای نهاوندیان در رابطه با بخش خصوصی و بخشی از دوستان عزیز که فعال هستند و نامه می‌نویسند، گفتم؛ بگویید یک مقدار پیشنهاد روشن‌تر به ما بدهند؛ پیشنهادات معمولا در این وادی است که مالیات دیرتر گرفته شود؛ مالیات بخشوده شود؛ تسهیلات بانکی بیشتر شود؛ حتی یک نفر نوشته بود که پنج میلیارد وام که از صندوق بین‌المللی پول می‌گیرید، اینجاها خرج کنید؛ حالا مثل اینکه مسلم شده ما گرفتیم، و آوردیم و در جیب ماست و نامه نوشته که در این موارد هزینه شود.

روحانی خطاب به بخش خصوصی گفت: من خواهش می کنم یک مقدار پیشنهادات در این راستا باشد که چه تحولاتی ما می‌توانیم ایجاد کنیم؛ دولت باید چه کار کند؛ بورس و بانک چه کار کنند؛ آنهایی که اموال مازاد دارند باید چه کار کنند؛ چطوری صحنه را عوض کنیم و اعتماد دهیم.

وی خاطرنشان کرد: خیلی مهم است به کسی که تولیدکننده است اعتماد دهیم که نهاده تا پایان سال می رسد و به شایعات توجه نکند.

رییس‌جمهوری با بیان اینکه من می دانم شایعات از کجا درست می‌شود و برای ما روشن است، افزود: به محض اینکه یک نفر یک نهاده می‌آورد و این نهاده‌اش در کشتی یا راه است یا به بندر آمده‌است به خاطر اینکه بانک مرکزی، همان روز به وی پول نداده، شایعه سازی می‌کند. همه چیز را به هم می‌ریزد تا به ما فشار بیاورد، تا بانک مرکزی به هر نفر زودتر تسهیلات دهد؛ همان کسی که نهاده را آورده، خودش شایعه درست می‌کند تا هم نهاده گران و هم صف ایجاد و هم بانک مرکزی مجبور شود.

وی گفت: من خواهش می‌کنم در این مقطع خاص و حساس از این شیوه‌ها استفاده نکنید و این شیوه را کنار بگذاریم و همه دست به دست هم دهیم تا بتوانیم از این مشکلات عبور کنیم.

رییس‌جمهوری در پایان با بیان اینکه مطمئنم که اگر ما خالصانه با همه توان فکری و تدبیر برنامه‌ریزی کنیم، ان شاءالله به خوبی از این مساله عبور می‌کنیم، افزود: به هر حال یک مقدار سخت است اما ممکن است یک گشایش‌های جدیدی هم برای زندگی ما درست کند؛ ان شاءالله عبادت‌های شما قبول و تلاش‌های شما، هم برای کشور و مردم مورد قبول درگاه خداوند باشد.

صندوق بین‌المللی پول: اقتصاد جهان عمیق‌ترین رکود در ۸۰ سال گذشته را تجربه می‌کند

صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که اقتصاد جهان در سال جاری میلادی عمیق‌ترین رکود در ۸۰ سال گذشته را تجربه می‌کند و در این میان اقتصادهای نوظهور، کشورهای کم درآمد آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا در معرض خطر بالاتری قرار دارند.

---

به گزارش خبرگزاری تسنیم، کریستالینا گئورگیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول، روز پنج‌شنبه ضمن توضیح چشم‌انداز اقتصادی متصور این نهاد مالی بین‌المللی گفت: «با توجه به این که نیمی از 189 کشور عضو صندوق متقاضی دریافت کمک‌های مالی هستند، هیات مدیره تصمیم گرفته که سقف منابع اختصاص یافته به کمک‌های اضطراری را از 50 به 100 میلیارد دلار افزایش دهد.»

گئورگیوا تصریح کرد که مطابق برآورد صندوق، اگر شیوع ویروس کرونا در نیمه دوم سال جاری مهار شود شاید اقتصاد جهان در سال 2021 با بهبود اوضاع جزئی مواجه شود. او تاکید کرد که تردیدها و نگرانی‌های موجود در مورد مدت زمان ادامه شرایط فعلی تردیدی برای بدتر شدن اوضاع اقتصادی جهان باقی نمی‌گذارد.

به گزارش یورونیوز، خانم گئورگیوا خاطرنشان کرد که با بدتر شدن اوضاع، صندوق بین‌المللی پول آمادگی دارد تا از توان وام‌دهی 1 تریلیون دلاری خود استفاده کند. او همچنین از تلاش صندوق بین‌المللی پول برای متقاعد کردن کشورهای ثروتمند برای تعویق بازپرداخت بدهی‌های کشورهای فقیر خبر داد.

رئیس صندوق بین‌المللی پول یاد آور شد که مطابق بررسی‌های این نهاد مالی، دولت‌ها در سراسر جهان برای عبور از رکود سال 2020 که مطابق برآورد ما سنگین‌ترین رکود پس از «رکود بزرگ» خواهد بود، حدود 8 تریلیون دلار هزینه می‌کنند.

صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی در حال تدارک برگزاری نشست‌های بهاری خود از طریق ویدئو کنفرانس در هفته آینده هستند.

در جریان رکود بزرگ که از ماه اوت سال 1929 آغاز شد و حدود 10 سال ادامه داشت، طی 43 ماه نخست، نرخ بیکاری در سطح جهان به نزدیک 25 درصد رسید. در فاصله 1929 تا 1932 تولید ناخالص داخلی جهان 15 درصد کاهش یافته بود؛ این نرخ در جریان رکود سال 9-2008 تنها 1 درصد پایین آمد.

صحبت‌های رئیس صندوق بین‌المللی پول درباره اعطای وام به کشورهای آسیب دیده از کرونا در حالی است که این نهاد تحت فشارهای خصمانه آمریکا تاکنون حاضر به اعطای وام به ایران نشده است.

کرونا و امنیت غذایی

این مساله تا بدان جا پیش رفته است که در بسیاری از کشورهایی که کشاورزی صنعتی وجود دارد، در حال حاضر با همین روند، تولید محصولات کشاورزی دچار اختلال شده است. این امر شاید امروز آنگونه که باید به چشم نیاید، اما در آینده نزدیک دولتهای بسیاری را دچار چالش جدی خواهد کرد.

علی فروتن

ویروس کرونا در این روزها بسیاری از ساخته های پیشین بشر را به چالش جدی دعوت کرده است. چالشی که در آن زیرساختهای اساسی ادامه حیات بشر در روبرو شدن با یک پندمیک دچار مخاطره های بسیار شده است.

آنچه بیش از همه در بسیاری از کشورهای دنیا به چشم آمد و دولت‌ها را به زحمت انداخت، تامین نیازهای اصلی مردم برای تزریق آرامش به جوامع برای گذر از این بحران بوده است.

با این حال، مساله اصلی در حال حاضر وجود پشتوانه مورد نیاز در تامین کالاهای اساسی مخصوصا کالاهای غذایی است.

با توجه به اینکه در بسیاری از کشورهای دنیا در حال حاضر قرنطینه به صورت های مختلف وجود دارد، بسیاری از کارخانه های بزرگ تولیدی دنیا در حوزه های مختلف و علی الخصوص مواد غذایی یا به صورت موقت متوقف یا از شیفت های کاری خود کم کرده و تولید را برای امنیت پرسنل خود و عدم تکثیر ویروس کاهش داده اند.

این مساله تا بدان جا پیش رفته است که در بسیاری از کشورهایی که کشاورزی صنعتی وجود دارد، در حال حاضر با همین روند، تولید محصولات کشاورزی دچار اختلال شده است. این امر شاید امروز آنگونه که باید به چشم نیاید، اما در آینده نزدیک دولتهای بسیاری را دچار چالش جدی خواهد کرد.

بر همین اساس، در آینده کشورهای تولیدکننده غلات که بسیاری از کشورهای دنیا را تامین میکنند، پیش از تولید برای صادرات، به فکر پشتوانه سازی های بسیار برای کشور خود و سپس صادرات آن خواهند بود.

شاید با تامل در چرایی شرایط فعلی دنیا بتوان گفت یکی از علل اصلی بحران کنونی در دنیا، از بین رفتن بسیاری از تولیدیهای کوچک و جایگزینی آن با کارخانه های بزرگ تولیدی و ایجاد انحصار نسبی برای برندهای بزرگ بر اساس تئوریهای جهانی سازی اقتصاد در هر کشور یا منطقه است.

در حوزه تولید محصولات کشاورزی نیز بسیاری از کشاورزان سنتی با در اختیار قراردادن زمینهای خود به ابرتولیدکنندگان، خود را از تولید فارغ کرده اند. این امر شاید قبل از فراگیری کرونا جز مزایای دنیای مدرن محسوب می شده است، اما این روزها ایرادات بسیار این امر بر همه هویدا شده است.

در آینده نزدیک و با به وجود آمدن بحران های مشابه، این مجموعه ها با توجه به گستردگی بسیار خود، با کاهش تولید خود دچار ضررهای هنگفتی خواهند شد که جبران آن به شدت غیرقابل تصور است.

همین امر، این مهم را به بسیاری از اقتصاددانان و برنامه ریزان کلان اقتصادی یادآوری خواهد کرد که تولیدکنندگان خرد با توجه به تقسیم میزان ضرر در بین آنها، بیشتر و بهتر از قبل می تواند دولتها را در موارد مشابه کمک کرده و یاری نمایند.

علاوه بر این در حوزه تولید مواد غذایی و کشاورزی نیز، به نظر می رسد باید تحولات جدی در سطح دنیا به وجود آید تا بتوان پشتوانه جدی برای امنیت غذایی دنیا به وجود آورد.

بسیاری از کشورهای دنیا که به این مهم برای آینده خود حساس باشند، در برخی محصولات اصلی خود مانند گندم، جو، ذرت و... به سمت خودکفایی داخلی به جای وارد کردن آن خواهند رفت. هرچند از نظر اقتصاد کنونی رایج در دنیا، این امر با مبانی اقتصاد آزاد منافات بسیار دارد، اما اصل مهم تری مانند امنیت غذایی، برای دولتها بیش از مبانی اقتصاد آزاد دارای اهمیت است.

به نظر می رسد علاقه مندان به آینده جهان پساکرونا باید به این مسایل توجه ویژه داشته باشند. اول تغییر رویکرد حمایتی دولتها از تولیدکنندگان خرد کشاورزی و صنعتی و دوم احتمال تغییر رویکرد دولتهای مختلف به کشاورزی داخلی در محصولات اساسی در جهت خودکفایی.

لینک کوتاه: asriran.com/0031qH