دره سیلیکونی***

دره سیلیکونی - قسمت اول

Ahmad Reza Hosseiny

در استنفورد که باشی این که یاهو و گوگل و سیسکو و قبل از آن ها اچ پی از آن سر برآورده اند، توجهت را

جلب می کند. در راهروی ورودی دانشکدة برق یک نمونه از نوسان سنج صوتی که هیولیت و پاکارد به عنوان پروژة کارشناسی ارشدشان طراحی کرده بودند و به تاسیس شرکت اچ پی انجامید، و در دانشکدة کامپیوتر اولین کامپیوتری که گوگل روی آن به عنوان پروژة دانشجویی شروع شد، آدم را به فکر می اندازند. در و دیوار پر از آگهی است برای جذب همکار برای تاسیس شرکت نوپا ! و من به دنبال راز و رمز درة سیلیکون بودم ولی قبل از آن، راز استنفورد را در دو چیز دیدم. اول نظام آموزشی بسیار پویا، این که دانشجوی چه رشته ای باشی اصلا محدودیتی ندارد و همه می توانند هر درسی بگیرند، برنامه ها به شدت بین رشته ای است، برق باشی یا ریاضی یا پزشکی یا کامپیوتر فرقی نمی کند همه می توانند درس های متنوع بگیرند و در واقع هر دانشجویی برنامه تحصیلی اش را خودش می چیند و وقتی با کیفیت کار کنی، به دنبال نوآوری و حل مسئله می روی که هم رضایت خاطر فراهم می کند و هم به دستاوردهای علمی و تکنولوژیکی می انجامد که ممکن است نتایج بزرگی به همراه داشته باشد. راز دیگر استنفورد در این است که هر پروژه ای اعم از پروژه های پژوهشی یا پروژه های دانشجویی به دنبال نتیجه هستند، ممکن است در مسیر کار تغییر جهت بدهی ولی به هر صورت حاصل کار باید مسئله ای را حل کرده باشد و نتیجه مشخصی به دست دهد. پویایی دانشگاه استنفورد بر روی درة سیلیکون هم تاثیر گذاشته است.

در ریشه های تاریخی و عوامل موفقیت درة سیلیکون جلو رفتیم و به بررسی اِکوسیستم آن پرداختیم. از

استنفورد گرفته تا مراکز رشد و شرکت های پیشتاز همه را بررسی کردیم. در مسیر بررسی و مطالعه بارها

طرح اولیه تغییر کرد که تا جایی که ممکن است حق مطلب ادا شود. طبعا، دوستان ایرانی مان هم که در

کسوت تکنولوژیست، کارآفرین و سرمایه گذار در درة سیلیکون نقش آفرین و تاثیر گذار بوده اند نیز در این

مطالعه جایگاه ویژه ای داشتند. با عده ای از آن ها در یک طیف از پیش کسوت ها تا جوان ها گفتگو کردیم و ازنحوة کار و فعالیت شان و دیدگاه شان نسبت به توسعه تکنولوژی آگاه شدیم که نمونه ای است از موفقیت های ایرانیان در درة سیلیکون، یکی از کارهایی که در ادامة این پروژه می توان در نظر گرفت تدوین تاریخ شفاهی از دیدگاه های ده ها نفر از ایرانیان کارآفرین و موفق در درة سیلیکون است.

یکی دیگر از کارهایی که در ادامة این مطالعه می توان به آن پرداخت نیز تدوین مفصل و دقیق

مدل مالی و حقوقی شرکت ها است که می توان به طور همه جانبه و با جزییات فنی به آن توجه کرد.

با سؤال های بیشتری نیز مواجه هستیم:

1.     · چگونه نظام آموزشی ما می تواند از نظام قالبی و انعطاف ناپذیر به نظامی پویا و خلاقیت پرور تبدیل شود تا نوآوری و حل مسئله در مقیاس جهانی آرمان همة جوان ها باشد؟

2.     · چه زیرساختهای اقتصادی، حقوقی و مالی برای ایجاد فضای کسب و کار جهت فعالیتهای نوآورانه و دانش بنیان مورد نیاز هستند؟

3.     · چه گونه فضاهایی به عنوان مرکز رشد در نقاط مختلف کشور درست کنیم تا در چنگال دیوان سالاری یا رانت بازی اسیر نباشند تا بتوانند به طور واقعی به خلاقیت و نوآوری جوان ها کمک کنند؟

4.     · چه گونه از ایرانیان موفق در عرصة کارآفرینی برای توسعة فناوری در کشور کمک بگیریم و به جوان هایی که در چرخش نخبگان به نقاط دیگر جهان می روند کمک کنیم تا با کار خلاقانه به کارآفرینی توجه داشته باشند؟

حتما سؤال های زیادتری نیز می توان مطرح کرد ولی این که حاصل یک کار مطالعاتی به سؤال های جدیدی منجر شود نشان از پویایی آن کار است! برای بررسی و یافتن پاسخ مناسب به این گونه سوالات شاید راه اندازی اندیشکدهای تخصصی جهت پژوهش در این زمینه مناسب باشد. این اندیشکده با استمرار و رصد پیوسته موضوعات مبتلا به اقتصاد دانشبنیان میتواند رهیافتهای لازم را در این زمینه ارائه نماید.

هرچند ما به دنبال راز درة سیلیکون بودیم که شاید آن را در اِکو سیستم آن یافتیم ولی جوان های مشتاق

و اندیشمند ما که هم آورد جهانی می طلبند، حتما به فراسوی آن نیز دست خواهند یافت.

در گذشته ای نه چندان دور درة سانتاکلارا در ناحیه جنوبی خلیج سانفرانسیسکو در کالیفرنیای شمالی )ایالات متحدة آمریکا( بیشتر با باغ های میوه پوشیده شده بود، جایی که اکنون پایگاه شرکت های معتبر در زمینه های مختلف فناوری های پیشرفته است و در واقع درة سانتاکلارا را به درة سیلیکون تبدیل کرده است.

اصطلاح درة سیلیکون نیز از آنجا ناشی شد که این ناحیه به مرکزیت نوآوری و تولید تراشه های سیلیکونی

تبدیل شد، ولی بعدها درة سیلیکون مصداقی شد از همه فعالیت های نوآورانه در زمینة فناوری های پیشرفته،و پایگاهی شد برای بسیاری از شرکت های بزرگ و معتبر و هزاران شرکت نوپا .

روح درة سیلیکون را باید در نوآوری وکارآفرینی جستجو کرد که در واقع جوهر اقتصاد آزاد است و در

جامعه ای شکل گرفت که کارآفرینی در آن ریشه ای فرهنگی دارد، جامعه ای که کارآفرینان و نوآوران بزرگی چون بنجامین فرانکلین، توماس ادیسون و هنری فورد در آن سر برآورده اند، جامعه ای که کلید اصلی در توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال را کارآفرینی می داند و مخاطره پذیری را ضرورتی برای به ثمر رسیدن نوآوری می شناسد.

راز درة سیلیکون در اکوسیستم مناسب آن نهفته است، سیستمی که به طور تاریخی شکل گرفته است و در

حال حاضر درة سیلیکون را به مترادفی با نوآوری و کارآفرینی در زمینه فناوری های پیشرفته بدل کرده

است. اِکوسیستم درة سیلیکون از ایده پردازی در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و یا تلاش استعدادهای خلاق

در گوشه و کنار شروع می شود و با سرمایه گذاری هستة اولیه و با ایجاد شرکت نوپا، به تولید فناوری و یا

محصول اولیه ای می انجامد که اگر محصولِ مناسبی باشد و جهت گیری مناسبی نسبت به بازار داشته باشد

مورد توجه سرمایه گذاران خطرپذیر قرار می گیرد تا با سرمایه گذاری مناسب و توسعة محصول، به توسعة بازار و رشد شرکت بیانجامد، بالاخره شرکت های موفق یا جذب شرکت های بزرگ می شوند و یا خود به اندازة کافی رشد کرده و به عنوان شرکت سهامی عام وارد بورس سهام خواهند شد. این اکوسیستم فقط در طی چند دهه شکل گرفته است و فرایند توسعه اقتصادی مبتنی بر نوآوری را رقم می زند. درة سیلیکون در یک شرایط تاریخی ویژه با هم گرایی علم، فناوری و صنعت، اقتصاد و تجارت، و فرهنگ و هنر شکل گرفته است و امروزه به مرکزی بی بدیل و الگوی اقتصاد نوآورانه و دانش بنیان در جهان تبدیل شده است.

شناخت درة سیلیکون و فرایندها و الگوهای آن، برای برنامه ریزی در جهتِ توسعه اقتصادی دانش بنیان

ضروری است و در این مجموعه به منظور ارائة مطالعات انجام شده در راستای شناخت درة سیلیکون، نخست

به واکاوی ریشه های تاریخی و عوامل موفقیت در درة سیلیکون می پردازیم، سپس پای صحبت کارآفرینانی

موفق می نشینیم که آشنایی با فعالیت های عینی و دیدگاه های آنان بسیار درس آموز است، بررسی نحوة

فعالیت نهادهای پشتیبان کارآفرینی در درة سیلیکون و تنوع آن ها و آشنایی با شرکت های پیشتاز، شناخت

عمیقی از فعالیت های درة سیلیکون حاصل می کند. دانشگاه استنفورد پیش گام توسعه کارآفرینیِ دانش بنیان در جهان است لذا آشنایی با نظام حمایت از کارآفرینی در استنفورد ضرورت دیگری است که به آن پرداخته شده است، به مقولة کارآفرینی در دیگر دانشگاه معتبر این ناحیه یعنی دانشگاه برکلی نیز توجه کرده ایم .

نگاهی به شرکت های موفق در زمینه توسعة تکنولوژی بخش دیگر این مجموعه است که با معرفی اجزا،

مؤلفه ها و فرایندهای اکوسیستم درة سیلیکون و زیر ساخت های حقوقی و مالی و سرمایه گذاری ادامه

می یابد. با نگاهی به جهت های پویای توسعة فناوری از زبان آمار و ارقام، گزارش پایان می پذیرد تا با شناخت درة سیلیکون، شناختی از اقتصاد نوآورانه و دانش بنیان فراهم آید و راهی نو گشوده شود.

واکاوی درۀ سیلیکون

با بررسی ریشه های تاریخی و عوامل موفقیت به واکاوی درة سیلیکون می پردازیم، چه شناخت درة

سیلیکون بدون بررسی سیر پیشرفت آن میسر نیست. در بررسی ریشه های تاریخی به چند دهة گذشته باز

می گردیم و با شروع فعالیت های نوآورانه آشنا می شویم. با بررسی توسعة نیمه هادی ها و ریز تراشه ها، توسعة کامپیوترهای شخصی و شبکه و اینترنت و بالاخره با بررسی اجمالی نظام درة سیلیکون، بررسی تاریخی را پایان می دهیم. در ادامه با بررسی عوامل موفقیت به ویژگی های درة سیلیکون و مزیت های نسبی آن نیز توجه می کنیم و به معرفی اِکوسیستم درة سیلیکون نیز خواهیم پرداخت.

ریشه های تاریخی

درة سیلیکون مرکز توسعه فناوری های نوآورانه است که دانشگاه استنفورد و استادان و فارغ التحصیلان آن

در این امر نقش ویژه ای داشته اند. فردریک ترمن

Fredrick Terman

استاد و رئیس دانشکده مهندسی دانشگاه استنفورد، استادان و فارغ التحصیلان استنفورد را به راه اندازی شرکت هایی در زمینه توسعه فناوری های پیشرفته تشویق کرد و مورد حمایت قرار داد.

فردریک ترمن 1900 - 1928  از او به عنوان پدر درۀ سیلیکون یاد می شود.

نخستین شرکتی که پیرو توصیه های ترمن شکل گرفت شرکت

 hp

 است. دو تن از فارغ التحصیلان مهندسی برق در استنفورد که هم کلاسی بودند به نام های ویلیام هیولیت و دیوید پاکارد

William Hewlett

David Packard

 شرکت

hp

را  پایه گذاری کردند. سرمایة اولیه شرکت بیش از چند صد دلار نبود که ترمن در اختیار آن ها قرار داد.

شرکت در گاراژ خانه پدری دیوید پاکارد در پالوآلتو در نزدیکی دانشگاه استنفورد، شروع به کارکرد.

اولین محصول

hp

یک نوسان ساز صوتی بود که هیولیت و پاکارد به عنوان پروژه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه استنفورد روی آن کار کرده بودند و با تولید آن به طور صنعتی آن را به بازار ارائه کردند. در ادامة فعالیت ها، شرکت

hp

با توسعة محصولات متنوع در چند دهة گذشته، به یکی از بزرگترین شرکت ها در درة سیلیکون تبدیل شده است. شرکت

hp

و چند شرکت دیگر مدل جدیدی را برای توسعه فناوری و تجاری سازی آن پایه گذاری کردند،

مدل جدیدی که با کار خلاقانه و نوآوری در آزمایشگاه های پژوهشی شروع می شود و پس از آن با

سرمایه گذاری و راه اندازی یک شرکت به صورت یک محصول تجاری به بازار ارائه می گردد.

گاراژی که شرکت

 hp

در آن شروع به کار کرد به عنوان زادگاه درۀ سیلیکون شناخته می شود به عنوان یک اثر ملی ثبت شده است.

ترمن و هم زمان با جنگ جهانی دوم مسئولیت آزمایشگاه پژوهشی رادیو را در دانشگاه

هاروارد عهده دار شد و خدمات ارزنده ای در راه توسعه صنایع دفاعی مخابراتی و الکترونیکی در دورة جنگ به انجام رساند. جنگ جهانی دوم به معنایی یک جنگ الکترونیکی بود و توسعه سیستم های مخابراتی و رادارها و کنترل سیستم های مخابراتیِ کشورهای درگیر در جنگ اهمیت ویژه ای پیدا کرده بود. وزارت دفاع ایالات متحده نیز هر چند در گذشته امور پژوهش و توسعه را منحصرا در آزمایشگاه های اختصاصی جلو می برد در این دوره متوجه توانمندی دانشگاه ها شد و پروژه های متعددی را به بعضی از دانشگاه ها واگذار کرد. ترمن در آزمایشگاه تحقیقاتی رادیو در هاروارد حدود 180 محقق و دانشجو را مدیریت و راهبری می کرد و دستاوردهای ارزشمندی در زمینه مخابرات و الکترونیک برای صنایع جنگی و دفاعی حاصل کرد.

پس از پایان جنگ از یک سو دانشگاه ها هم چنان علاقه مند به دریافت اعتبارات پژوهشی از صنایع دفاعی

بودند و از طرف دیگر تجربیات موفقی که در دورة جنگ از این پروژه ها حاصل شده بود نیز توجیه مناسبی

برای ادامة این همکاری ها بود. ترمن پس از پایان جنگ به دانشگاه استنفورد برگشت و هر چند در دورة

جنگ استنفورد از بودجه های صنایع دفاع بهره ای نبرده بود و نقشی هم در انجام پروژه های دفاعی انجام

نداده بود ولی با حضور ترمن به یکی از قطب های ویژه تحقیقات در صنایع دفاع به ویژه در الکترونیک،

مخابرات و مایکروویو تبدیل شد. بودجه های زیادی که به این امر اختصاص داده شد موجب توسعه

آزمایشگاه های پژوهشی متعددی در دانشگاه استنفورد گردید. دستاوردهای فناورانه این آزمایشگاه ها از یک

سو پاسخ گوی نیازهای صنایع دفاعی بود و از سوی دیگر به تاسیس شرکت های فناورانه بیشتری در اطراف

استنفورد انجامید که هستة اولیه توسعه درة سیلیکون را شکل داد.

ترمن برای توسعه هر چه بیشتر فعالیت های صنعتی در جوار دانشگاه استنفورد  پارک صنعتی استنفورد )بعدا به پارک پژوهشی استنفورد تغییر نام داد( را در زمین های دانشگاه تاسیس کرد و در آن ها فضاهای مناسبی به شرکت های صنعتی معتبر اجاره داده شد و این امر باعث شد که این منطقه به یک منطقه صنعتی و فناوری بسیار فعال تبدیل شود و جنبشی برای راه اندازی شرکت های نوپا شکل گرفت و بسیاری از فناوری های پایه که در آزمایشگاه های پژوهشی استنفورد حاصل می شد به صورت محصولی تجاری، به بازار عرضه گردید و توسعه فناوری های پایه و توسعه بازار، موجبات رونق بیشتر درة سیلیکون را فراهم کرد

از مهمترین فناوری های پایه ای که در درة سیلیکون توسعه پیدا کرد باید از صنعت میکروالکترونیک و ساخت ترانزیستور و مدارهای مجتمع نام برد . ویلیام شاکلی

William Shockley

در اواخر دهه 4318 با همکاری دو دانشمند دیگر به نام های والتر برتین

Walter Brattain

 و جان بردین

John Bardeen

 در آزمایشگاه های بل در شرق آمریکا موفق به اختراع ترانزیستور شدند، که از سیلیکون به عنوان ماده اصلی در ساخت آن استفاده کردند. اختراع ترانزیستور موجب تحول عظیمی در صنایع الکترونیک شد و شاکلی با دو نفر دیگر .. به دریافت جایزه نوبل فیزیک نایل آمدند.

شاکلی و همکارانش در شرق آمریکا موفق نشدند برای تولید تجاری ترانزیستور اقدام مناسبی انجام دهند و

آزمایشگاه های بِل و دیگر واحدهای صنعتی رغبتی به سرمایه گذاری در این زمینه نشان ندادند ولی شاکلی

که به اهمیت تکنولوژیک و تجاری ترانزیستور توجه داشت برای تولید صنعتی و تجاری تصمیم به راه اندازی

آزمایشگاه نیمه هادی های شاکلی به عنوان یک نهاد صنعتی و تجاری گرفت.

برتین، شاکلی، و بردین مخترعین ترانزیستور و برندگان جایزه نوبل فیزیک در سال 1956 بودند .

شاکلی با توجه به وابستگی خانوادگی به شمال کالیفرنیا آمد و در ماونتین ویو که در حال حاضر در قلب

درة سیلیکون قرار دارد، آزمایشگاه نیمه هادی های شاکلی را در سال 1956 تاسیس کرد. شاکلی در شروع

کار، عده ای از مهندسان جوان و مستعد که در آزمایشگاه های بلِ مشغول کار بودند را دعوت به کار کرد. این گروه کار طراحی و تجاری سازی ترانزیستور بر روی کریستال های سیلیکون را شروع کردند ولی بعد از مدتی مشکلات مدیریتی در ادارة آزمایشگاه ظاهر شد و روش مدیریتی شاکلی موجب نارضایتی مهندسان و

همکاران آزمایشگاه گردید و پیرو آن هشت تن از مهندسان برجسته از آزمایشگاه شاکلی بیرون آمدند و به

گروه صنعتی فیرچایلد پیوستند، شاکلی پیش بینی کرده بود که آنان موفق نخواهند شد ولی آنها در صنایع

فیرچایلد در پالوآلتو مستقر شدند و کار طراحی و تولید تراشه ها و مدارهای های مجتمع را پیش بردند و

فیرچایلد اولین شرکتی بود که موفق شد تراشه و مدارهای مجتمع را در اوایل دهة 70 به صورت تجاری

به بازار عرضه کند.

پس از مدتی هشت تن که به فیرچایلد پیوسته بودند در گروه های چند نفره جدا شدند و شرکت های

جدیدی را در صنایع نیمه هادی ها بنیان گذاشتند، شایان توجه است که در آن هنگام هنوز مدل جدید

راه اندازی شرکت های جدید و سرمایه گذاری جسورانه و مشارکت بنیان گذاران در شرکت ها شکل نگرفته بود، و فیرچایلد به عنوان یک گروه صنعتی، مهندسان جوان و خلاق را در یک پروژه در کنار پروژه های دیگر جذب کرده بود، برای مهندسانی هم که آزمایشگاه شاکلی را محیط مناسبی برای کار و فعالیت ندیدند درواقع پیوستن به فیرچایلد یک فرصت بود ولی آنان به طور طبیعی به فکر افتادند که شرکت های خودشان را ایجاد کنند.

از میان هشت نفر، رابرت نویس

Robert Noyce

 و گوردون مور

Gordon Moore

از فیرچایلد جدا شدند و شرکت اینتل

Intel (Integrated Electronics)

 را پایه گذاشتند، هم چنین عده ای دیگر از متخصصان نیز در همان سال از فیرچایلد بیرون آمدند و شرکت

AMD 

AMD (Advanced Micro Devices)

را تاسیس کردند. اینتل و

 AMD

در درة سیلیکون، صنایع تولید مدارهای مجتمع و تراشه های سیلیکونی را به محور توسعه فناوری های پیشرفته تبدیل کردند و اینتل به بزرگترین تولید کنندة تراشه های سیلیکونی و پیشتاز صنایع نیمه هادی ها در جهان تبدیل شده است.

رابرت نویس، گوردون مور و شش تن دیگر به صنایع فیرچایلد پیوستند. فیرچایلد اولین شرکتی بود که مدارهای مجتمع را به صورت تجاری عرضه کرد  و گوردون مور از بنیانگذاران شرکت اینتل بود .

گوردون مور به پدیده ای توجه کرد که بعدها به قانون مور معروف شد که می گوید تعداد ترانزیستورها در مدارهای مجتمع و تراشه ها، حدودا هر هجده ماه یک بار دو برابر می شود و به دنبال آن روی همة » اصل « توان محاسبه و پردازش نیز افزایش پیدا می کند. قانون مور سال ها به عنوان یک فعالیت های درة سیلیکون اعم از فناورانه و تجاری و اقتصادی تاثیر اساسی گذاشت. در چند دهة گذشته توسعة توان پردازش تراشه ها و مدارهای مجتمع بر اساس قانون مور، موتور محرکة توسعه فناوری و توسعه اقتصاد و تجارت در درة سیلیکون گردید و همة فعالیت ها و تلاش های نوآورانه و خلاقانه از این امر تاثیر پذیرفت. از مهم ترین پی آمدهای توسعة تراشه ها، توسعة توان محاسباتی و پردازش است که این امر در خور اهمیت زیادی است که نتایج متنوعی در زمینه های مختلف به بار آورده است.

فراسوی تولید تراشه ها و مدارهای مجتمع، توسعة سیستم های کامپیوتری و توان محاسباتی توجه عده

زیادی را به خود جلب کرده بود. در این دهه دو آزمایشگاه تحقیقاتی در دانشگاه استنفورد یکی آزمایشگاه هوش مصنوعی و دیگری مرکز تحقیقات فناوری های افزوده

Augmentation Research Center

، برای توسعة توان محاسباتی کار می کردند.

شرکت زیراکس نیز مرکز تحقیقاتی موسوم به پارک

Palo Alto Research Center (PARC)

  را در پالوآلتو تاسیس کرد و عده زیادی از دانشمندان علوم کامپیوتر در آن جا متمرکز شدند و به کار پژوهش و توسعه در زمینه ابزارهای اطلاعاتی مورد نیاز برای ادارات در آینده پرداختند. توسعة توان محاسباتی و دسترسی تعاملی به کامپیوتر به ایدة بسیار هیجان انگیزی در درة سیلیکون تبدیل شده بود. در این رابطه تلاش های زیادی در استنفورد نیز شروع شد ولی ماشین های اولیه ای که در آزمایشگاه های استنفورد نیز ساخته شدند نه کامپیوتر رومیزی محسوب می شدند و نه کامپیوتر شخصی، بلکه ایدة اصلی در آن ها، توسعة امکاناتِ کنترل و تعامل فردی با کامپیوتر بود.

در زمینة توسعة کامپیوترهای شخصی در آن دوران ، دو روایت وجود دارد. روایت اول این که دانشمندان

علوم کامپیوتر در زیراکس پارک اولین کامپیوتر شخصی که به آلتو موسوم شد را پدید آوردند، ولی شرکت

زیراکس اهمیت تجاری آن را تشخیص نداد و از سرمایه گذاری برای توسعة این محصول و ارائة آن به بازار

خود داری کرد.

روایت دوم به باشگاه کامپیوتری هوم بورو

Hombrew Computer Club

بر می گردد، باشگاه هوم بورو در درة سیلیکون به نوعی به پاتوق جوان های خورة کامپیوتر تبدیل شده بود. یکی از جوان هایی که به این باشگاه رفت و آمد داشت استیو وزنیاک

Steve Wozniac

 نام داشت، او یک کامپیوتر شخصی ساخت تا به دوستانش در باشگاه ارائه دهد. همکلاسی دبیرستانی او ، استیوجابز

Steve Jobs

 که او هم در باشگاه رفت و آمد داشت از این ایده مطلع شد و تشخیص داد که کامپیوترهای شخصی چه بازار بزرگی در آینده می توانند داشته باشند، این شد که استیوجابز و استیو و زنیاک شرکت کامپیوتری اپل را بنیان گذاشتند!

توسعه و تولید کامپیوترهای شخصی آغاز شد و با افزایش تولید، هزینه ها پائین آمد و استفاده از کامپیوترهای شخصی هر چه بیشتر متداول گردید، و برای سه دهه قانون مور که به دو برابر شدن تعداد ترانزیستورها بر روی تراشه ها در بازه های زمانی حدود هجده ماه اشاره داشت کلیه امور در درة سیلیکون اعم از توسعه فناوری، اقتصاد و تجارت، آموزش و حتی فرهنگ و هنر را دنباله رو خود ساخت.

افزایش توان محاسباتی و کاهش قیمت ها، همة امور را تحت تاثیر خود قرار داده بود.

با فرا رسیدن عصر اینترنت ، حضور در دنیای شبکه ای و استفاده از آن به امری حیاتی تبدیل شد و بازهم درة سیلیکون به عنوان پیشتاز در عرصه راهبری و نوآوری اینترنت باقی ماند و شرکت های پیشتاز در عرصة اینترنت نیز در درة سیلیکون پا گرفتند و توسعه یافتند. در چند دهة گذشته قانون مور و توسعة توان محاسباتی به نوعی موتور محرکة نوآورری و توسعة فناوری محسوب می شد ولی توسعه توان محاسباتی به حداکثر ظرفیت خود نزدیک شده است و قانون مور، با مور دَن مور

More than Moore

جایگزین شده است که مقصود از آن قالب شدن روز افزون نوآوری های بیوتکنولوژی است. در حال حاضر نیز تکنولوژی به صورت بین رشته ای فعالانه و نوآورانه در حال توسعه است، و جریان های جدیدی اعم از بیو تِک و سلامت و اینترنت اشیا

Internet of Things (IOT)

در حال توسعه است.

دفاتر مرکزی شرکت های بزرگ در درة سیلیکون قرار دارند و هزاران شرکت نوپا نیز در درة سیلیکون جای

گرفته اند و مرتبا استعدادهای برتر با ایده های فناورانه تازه جذب درة سیلیکون می شوند تا پویایی و پیشتازی

درة سیلیکون به عنوان مرکز توسعه فناوری در جهان حفظ شود

راز درة سیلیکون چیست؟ چه عواملی درة سیلیکون را به نشانة بی بدیلی از توسعه فناوری های پیشرفته

تبدیل کرده اند؟ پاسخ را می توان در وجود یک اِکوسیستم مناسب یافت.

41

اکوسیستمِ درة سیلیکون را می توان مشتمل بر مؤلفه های مختلفی دانست، یکی از مؤلفه های مهم، دانشگاه

استنفورد است که مشتمل بر آزمایشگاه های پژوهشی و هیات علمی و دانشجویان برجسته ای است که در

تلاش و کوشش برای نوآوری و خلاقیت هستند، اخیرا دانشگاه برکلی نیز در سمت دیگر خلیج سانفرانسیکو

بیش از پیش به توسعه و تجاری سازی فناوری و حمایت از شرکت های نوپا پرداخته است.

زیر ساخت مناسب نیز به عنوان بخشی از اکوسیستم می تواند به عنوان جوهرة درة سیلیکون محسوب شود.

زیر ساخت مورد نظر مشتمل بر دفاتر حقوقی و سیستم های پشتیبانی و از همه مهم تر سرمایه گذاران

خطرپذیر است که به طور عمده در خیابان سند هیل در جوار دانشگاه استنفورد مستقر شده اند.

پس از آن که شرکت اپل با ارزش گذاری 4 میلیارد دلار وارد 9 بورس شد، سرمایه گذاران خطرپذیر بیش از پیش فعال شدند. در واقع خیابان سند هیل، مقر سرمایه گذاران خطرپذیر است .

ولی اکو سیستم مورد نظر با برآمدن کارآفرینان در درة سیلیکون تکامل پیدا کرد. کارآفرینان، به پشتیبانی و

آموزش تیم های فناور با ایده های نو، خلاقانه، و ممتاز برخاستند تا با جلب سرمایه به ایجاد شرکت های نوپا برای تولید محصول یا ارائة خدمات اقدام کنند. شرکت های نوپا به توسعة فناوری در راستای نیازهای بازار می اندیشند و جذب در شرکت های بزرگ یا ورود به بازار بورس را هدف عمدة خود قرار داده اند. در درة سیلیکون همکاری و شفافیت و تعامل حرفه ای به یک اصل اولیه تبدیل شده است. در هر گوشه و کناری در درة سیلیکون جوان های خلاق و نوآور را می توان دید که به ارائة ایده های خود به کارآفرینان با تجربه مشغول اند تا از راهنمایی های آنان بهره گیرند.

درة سیلیکون در آن دهه ها به گذرگاه تلاقی علم و هنر در عصر پَسا مدرن تبدیل شد که تحت تاثیر افکار آزادی خواهی و جنبش های ضد جنگ قرار داشت و فضایی دگر فرهنگی پدید آمد که از دل آن تقاضا برای آزادی محاسبه نیز شکل گرفت و به ابداع کامپیوترهای شخصی انجامید و فضا و روابط ویژه ای که پدید آمد، در یک دورة زمانی کمتر از دو دهه، به پیدایش ایده های برجستهةفناورانه منجر شد و درة سیلیکون به گاهواره توسعه فناوری های پیشرفته تبدیل گردید که در قرن بیست و یکم نیز هم چنان پویا و پیشتاز است.

عوامل موفقیت

درة سیلیکون با یک اتفاق تاریخی که منجر به هم گرایی دانش و فناوری و اقتصاد و تجارت پس از جنگ

جهانی دوم شد، شکل گرفت و به عنوان مرکزیت توسعه تراشه های سیلیکونی قوام و دوام پیدا کرد و پس از

آن با سامان گرفتن اکو سیستم مناسب به بدیلی برای توسعه فناوری و کارآفرینی در جهان تبدیل شده

است که هم چنان پویا و پر تحرک پیش می رود و به رشد دائمی و پایدار دست یافته است.

مهم ترین عامل موفقیت درة سیلیکون را باید در شکل گرفتن اکوسیستم مناسب دانست، از مؤلفه های

اساسی این اکو سیستم می توان محیط و فرهنگ کاری و ساختارهای ویژه اعم از حقوقی و سرمایه گذاری را

نام برد. در ایالات متحده بنگاه داری پیشینه زیادی داشته است و شرکت های بزرگ نظیر آی بی ام یا جنرال

الکتریک که در شرق آمریکا مستقر بودند فرهنگ ویژه کاری که مبتنی بر سلسله مراتب و انجام بیشتر امور

پژوهش و توسعه در داخل شرکت بود را شکل دادند ولی در درة سیلیکون فرهنگ کاری جدیدی مبتنی بر

همکاری و تقسیم کار و ارتباطات شبکه ای در داخل شرکت ها به وجود آمد که از عوامل مهم تحرک و

پویایی درة سیلیکون در عصر اقتصاد نوآرانه محسوب می شوند.

درة سیلیکون جاذبة زیادی برای استعدادهای جوان و برجسته دارد که از اقصی نقاط دنیا جذب درة

سیلیکون می شوند ولی عامل اصلی در این جذابیت همان محیط سامان یافته در درة سیلیکون است، در

فضای فناورانه درة سیلیکون دانشگاه ها، مراکز پژوهشی دولتی و آزمایشگاه های تحقیقاتیِ بخش خصوصی

نقش عمده ای دارند و محیط جذابی برای جذب برجسته ترین استعدادها از سرتا سر دنیا فراهم آمده است.

اجتماع مهندسان با استعداد و برجسته، وجود سرمایه گذاران خطرپذیر و محیط کارآفرینی جذاب با فرهنگ

خطرپذیری زیاد، عواملی هستند که محیط جذابی برای شرکت های نوپا پدید می آورند. ولی این عوامل در

نقاط دیگر ایالات متحده نظیر مثلث پژوهشی کارولینای شمالی یا جاده بوستن و بالاخره نیوجرسی

با وجود دانشگاه های بسیار برجسته و نزدیکی به بازار سرمایه وال استریت نیز وجود دارند ولی نتوانسته اند به درة سیلیکون جدیدی تبدیل شوند. سایر کشورهای جهان نیز به دنبال ایجاد محیطی نظیر درة سیلیکون

هستند، مثلا چین محیطی برای فعالیت های پژوهش و توسعه برای بسیاری از شرکت های طراز اول صنعتی که مرتبا رو به رشد و توسعه هستند فراهم کرده است، علاوه بر این، دولت چین سرمایه گذاری وسیعی بر روی نظام دانشگاهی نیز انجام داده است با وجود این عوامل و کوشش های زیاد هنوز بدیلی برای درة سیلیکون به وجود نیامده است مطالعاتی که در این زمینه به عمل آمده پاسخی اساسی که یافته است

این است که مهم ترین ویژگی درة سیلیکون در این نکته نهفته است که شرکت های درة سیلیکون این

توانایی مهم را دارا هستند که استراتژی نوآوری خود را با استراتژی تجاری خود ترکیب و هم راستا کنند. به

عبارت دیگر رمز موفقیت در درة سیلیکون نوآوری است ولی نوآوری به گونه ای مورد توجه و حمایت قرار

می گیرد که از اهمیت تجاری نیز برخوردار باشد و به این مهم توجه ویژه و سیستماتیکی در شناسایی نیازها

و بررسی بازار و غیره مبذول می شود.

از همان اوان رونق گرفتن درة سیلیکون مناطق دیگری در ایالات متحده به فکر ایجاد ساختارها و نهادهای

مشابه افتادند، نخستین تلاش در این راه کنسرسیومی از شرکت های فناوری های پیشرفته در نیوجرسی در شرق آمریکا فردریک ترمن که در استنفورد دیگر بازنشسته شده بود را به کار گرفتند تا فضا و ساختاری مشابه درة سیلیکون در شرق آمریکا و در نواحی نیوجرسی ایجاد کند. شرکت های بزرگ و معتبری در زمینه فناوری های پیشرفته در نیوجرسی فعال بودند و آزمایشگاه های بِل

Bell Labs

با بیش از 18888 نیروی متخصص به نوعی راهبری فناوری را در دست داشتند ولی آنان دریافتند که وجود یک دانشگاه معتبر با یک دانشکده مهندسی با اعتبار نیز برای توسعه منابع انسانی و هدایت پروژه های پژوهشی ضروری است ولی چون استادان دانشگاه معتبر پرینستن در نیوجرسی رغبتی به فعالیت های فناورانه در ارتباط با بخش های صنعتی نداشتند، لذا از ترمن خواسته شد که نسبت به ایجاد چنین دانشگاهی جدید، اقدام کند. ترمن طرحی برای این دانشگاه تهیه کرد ولی این طرح هیچ گاه اجرایی

نشد و دلیل عمده آن این بود که صنایع منطقه با این کار همراهی نکردند و از همکاری با یک دیگر در این

امر خودداری ورزیدند و علیرغم این که واحدهای صنعتی معتبر نیازهای مشترکی داشتند ترجیح دادند به

طور مستقل بر روی پروژه های خود متمرکز شوند. ترمن پس از مدتی دیگر مجددا خواست که در دالاس

تگزاس چنین طرحی را درافکند ولی باز هم به دلایل مشابه شکست خورد.

 مایکل پورتر

 Michel Porter

 استاد دانشکده کسب و کار دانشگاه هاروارد، مدل جدیدی برای راه اندازی مناطق نوآوری و فعالیت در زمینه فناوری های پیشرفته در جوار دانشگاه های معتبر ارائه کرد. پورتر مشاهده کرد که مجموعه های فناورانه و صنعتی که برای یک دیگر ارزش افزوده ایجاد می کنند اگر در جوار یک دانشگاه معتبر شکل بگیرند موجب افزایش بهره وری آنان شده و فضای لازم را برای خلاقیت و نوآوری ایجاد می کنند. در واقع پورتر مدلی از بالا به پایین تحت حمایت دولت ها مطرح کرده بود که صنایع پیشرفته و پررونق در جوار دانشگاه های معتبر نسبت به ایجاد پارک علم و فناوری اقدام کنند و با نوعی سیستم یارانه ای و ایجاد سیستم های سرمایه گذاری جسورانه، اکو سیستم مناسب را ایجاد نمایند. متاسفانه هیچ یک از این مدل ها در هیچ کجا به موفقیت کامل نرسیده است. صدها ناحیه مختلف در سرتاسر دنیا میلیاردها دلار در این راستا هزینه کرده اند که درة سیلیکون جدیدی راه اندازی کنند ولی به توفیق کاملی دست نیافته اند.

آن چه که ترمن و پورتر به آن توجه نکردند این نکته است که به وجود آورندگان درة سیلیکون نه دانشگاه هابودند، نه بخش های صنعتی، و نه حتی دولت آمریکا با صرف اعتبارات پژوهشی در زمینه پروژه های بزرگِ فضایی و الکترونیک و مخابرات و پروژه های پژوهشی صنایع دفاعی، بلکه آن چه که موجب پیدایش و رونق درة سیلیکون گردید انسان ها بودند و روابطی که ترمن به طور زیرکانه بین استادان دانشگاه استنفورد و مدیران بخش های صنعتی ایجاد و از آن مراقبت کرد.

در یک مطالعه صورت گرفته در مقایسه درة سیلیکون و جادة 420- جاده کمربندی دور بوستن که

مرکز توسعة فناوری در شرق آمریکا است ، عدم توفیق کپی سازی درة سیلیکون مورد بررسی قرار گرفته

است.

بنابراین مطالعه ، جادة 420 بسیار جلوتر از درة سیلیکون در راه اندازی شرکت های نوپا وسرمایه گذاری های جسورانه سر می کرد، و از مزیت های زیادی برخوردار بود از جمله نزدیکی به بخش های صنعتی پیشرفته و معتبر در شرق آمریکا و وجود دانشگاه های معتبر. در اوایل امر  درة سیلیکون و

جاده 420 کم و بیش وضعیت مشابهی داشتند از جمله وجود نهادها و شرکت های بزرگ و شرکت های نوپا

در جوار یک دیگر، و وجود دانشگاه های بسیار معتبر. سرمایه گذاران خطرپذیر و بودجه های پروژه های صنایع دفاعی نیز از آنان حمایت می کرد، ولی پس از آن درة سیلیکون گوی سبقت را ربود و جادة 420 به طورمعنی داری عقب ماند. دلایل این امر را در بعضی از ریشه ها و فرهنگ ها باید جستجو کرد. در درة سیلیکون بود که شغل به وفور ایجاد می شد و مرتبا شرکت های جدید تاسیس می شدند، علاوه بر آن وجود یک شبکه حرفه ای از اهل فناوری که به سهولت تبادل اطلاعات می کردند. از عوامل مهم در این راستا است. 

همچنین جادۀ 182 در ایالت ماساچوست تا دهة 1910 قطب اصلی شرکت های برجستة فناوری بود.

نهادهای درة سیلیکون به این نکته واقف شدند که هم کاری و رقابت به طور هم زمان موجب دست یافتن به

موفقیت است. اکو سیستم موجود از مخاطره ها و تجربه ها، حمایت و پشتیبانی می کند و روایت شکست ها و پیروزی ها را به مشارکت می گذارد. به عبارت دیگر، درة سیلیکون یک سیستم باز است با یک شبکه ارتباطی گسترده، علاوه بر این ها هوای خوب در درة سیلیکون، نزدیکی به کوهستان و اقیانوس و مسیرهای متنوع کوه پیمایی همه این ها موجب می شوند که فرهنگ واقع گرایی و همکاری شکل بگیرد و رشد کند. نکتة قابل توجه دیگر مهاجرپذیری در درة سیلیکون است درصد بالایی از شرکت های نوپا در بین بنیان گذارانشان فردی مهاجر وجود دارد و در شرکت های بزرگ نظیر گوگل و غیره کارکنانی از بسیاری از کشورها حضور دارند، مهاجران به راحتی جذب می شوند و جایگاه خود را پیدا می کنند. تنوع های فرهنگی در درة سیلیکون نیز از سوی دیگر به نوعی به فضای آزاد موجود یاری می رساند و مهاجران شناختی از بازارهای منطقه ای را نیز به همراه می آورند که در توسعه و نوآوری کمک موثری است. مهاجرانی که به کشورهای خود باز می گردند نیز به نوعی بازهم یاری رسان به روند فعالیت های درة سیلیکون اعم از کارهای برونسپاری و غیره هستند. به گونه ای دیگری نیز می توان عوامل موفقیت درة سیلیکون اعم از مولفه های فرهنگی، زیر ساختی و غیره را مورد بررسی قرار داد، فرض کنیم در نقطة دیگری بخواهیم درة سیلیکون جدیدی پدید آوریم توجه به نکات و مؤلفه های زیر می تواند راهگشا باشد، هر چند که باز تولید درة سیلیکون حتی در نقطة دیگری در ایالات متحده به سادگی میسر نیست و چه برسد تا در بسیاری از نقاط دیگر جهان، ولی یکی از صاحب نظران به پاره ای از ویژگی ها به قرار زیر توجه کرده است .

· مهم ترین نکته افراد مناسب هستند، اگر بتوانیم ده هزار نفر را از درة سیلیکون به نقطه دیگری کوچ

دهیم می توان انتظار داشت که درة سیلیکون جدیدی شکل بگیرد.

· در گذشته شهرها در کنار آب راه ها و رودخانه ها شکل می گرفتند زیرا راه های آبی مهم ترین

مسیرهای تبادلات اقتصادی بودند ولی امروزه شهرها هر جایی می توانند شکل بگیرند به شرط آن

که آدم های مناسبی در آن جا اجتماع کنند. پس برای شکل دادن یک درة سیلیکون جدید باید

آدم های مناسب را به آنجا منتقل کرد.

· دو دسته نیروی انسانی لازمة شکل دادن درة سیلیکون است: آدم های پولدار و آدم های خوره و

کاردرست! چون این ها اصلی ترین افراد در راه اندازی شرکت های نوپا هستند. بالاخره جمع آدم های

پولدار که آمادة سرمایه گذاری باشند و آدم های کار درست که خلاقانه و نوگرایانه بیاندیشند برای

شکل گرفتن و رونق یک درة سیلیکون دیگر ضروری است.

· آیا واقعا به آدم های پولدار برای سرمایه گذاری نیاز است؟ آیا می شود دولت ها روی آدم های خلاق وخوره و کار درست سرمایه گذاری کنند؟ دولت ها به هیچ وجه در این زمینه کارآمدی ندارند.

سرمایه گذاران روی شرکت های نوپا، آدم های بسیار خاصی هستند، آن ها باید تجربه های زیادی روی

توسعه فناوری و توسعه کسب و کار داشته باشند، این تجربه ها باعث می شود که آن ها با شَمی که

دارند شرکت های نوپا را به خوبی برگزینند و علاوه بر آن مشاوران خوبی هم برای شرکت ها خواهند

بود و می توانند ارتباطات گسترده ای هم فراهم کنند و این البته علاوه بر تامین سرمایه است.

· دیوانسالاران دقیقا در نقطه مقابل سرمایه گذاران نسبت به شرکت های نوپا قرار دارند. دیوانسالاران

ذاتا فقط در پیچ و خم ظاهر کار باقی می مانند ولی سرمایه گذاران با انگیزه و احساس رقابت بالا به

عمق و پیشرفت کار توجه دارند. حتی شرکت های بزرگی که خود بخش سرمایه گذاری نیز دارند، از

بیم افتادن به گرداب دیوانسالاری از سرمایه گذاری مستقیم روی کارهای خود اجتناب می کنند و

فقط همراهی با سایر سرمایه گذاران را در پروژه های مربوطه تایید می کنند.

· در درة سیلیکون آدم ها نقش اساسی را دارا هستند نه ساختمان ها. فضاهای کاری فرع قضیه

هستند، نقش اساسی به عهدة آدم های خوره و کاردرست است که عمدتا کار اصلی را حتی قبل از

تاسیس شرکت نوپا در هر کنج و گوشه ای انجام داده اند و نکته مهم این است که شرکت ها جایی که

شروع به کار کنند همان جا ماندگار می شوند. مهم نیست که گوگل، اپل و یا اینتل در درة سیلیکون

هستند، مهم تر این است که از آن جا شروع کردند. در باز تولید درة سیلیکون آدم های کاردرستی را

می خواهیم که در کنج خانه ها یا خوابگاه های دانشجویی دورهم جمع شوند و تصمیم به راه اندازی

یک شرکت نوپا بگیرند، در آن صورت است که می توانیم امیدوار باشیم و جلو برویم .

· فقط آدم ها نقش اساسی را دارا هستند. آدم های خوره و کاردرست و خلاق، و سرمایه گذاران

هوشمند و با فرهنگ، هر جا انبوهی از این دو گروه جمع شوند، درة سیلیکون جدیدی شکل

می گیرد ولی نکته این است که این ها باید ماندگار شوند، چه به راحتی ممکن است از محلی به

محل دیگر بروند. باید محل مناسبی برای آنان فراهم کرد. این گونه آدم ها معمولا مایلند در نقاطی

در جوار یک دیگر به سربرند و دانشگاه های معتبر جذابیتی ویژه برای آنان دارند که در جوار آن ها

باقی بمانند. دانشگاه معتبر نقش ویژه ای در جذب استعدادهای خوب و آدم های خوره و کاردرست

ایفا می کنند و آدم ها از راه های دور جذب این دانشگاه ها می شوند.

· دانشگاه معتبر جذابیت ویژه ای دارد و معمولا برای شروع در جذب آدم های کاردرست خیلی ضروری

است ولی کافی نیست باید شهری که دانشگاه در کنار آن قرار گرفته نیز مشخصات جغرافیایی و

فرهنگی مناسبی داشته باشد. باید جایی باشد که سرمایه گذاران علاقه مند به اقامت در آنجا شوند و

دانشجوها علاقه مند شوند که بعد از فارغ التحصیلی نیز آن جا بمانند. معمولا هر دو گروهِ

سرمایه گذاران و آدم های کاردرست علاقه یکسانی دارند چون سرمایه گذاران نیز خود آدم های

کاردرستی بوده اند. معمولا شهرهایی با قدمت و تنوع فرهنگی و ویژگی های اصیل جذابیت بیشتری

دارند.

· اگر بخواهیم جاذبه ای برای آدم های کاردرست ایجاد کنیم باید به چیزی علاوه بر قدمت و تنوع

فرهنگی شهر بیاندیشیم، به فضایی که روابط انسانی، به معنای دقیق کلمه در آن متجلی باشد و

حسن هم جواری با دیگر آدم های کاردرست در آن شکل بگیرد. کاردرست ها معمولا دل خوشی ها و

تنوع های ساده را می پسندند معمولا کافی شاپ ها را به کلوب ها ترجیح می دهند به کتاب فروشی ها

بیشتر از فروشگاه های لباس آخرین مد علاقه مندند و کوه پیمایی بر ایشان ارجح تر از شرکت در

مجالس شبانه است. فضاهای باز با نور طبیعی را از شهرهای خفه شده در ساختمان های بلند بیشتر

می پسندند.

· جوان های خوره و کاردرست هستند که شرکت های نوپا را ایجاد می کنند، لذا در شهرهایی فضای

لازم برای توسعه شرکت های نوپا به وجود می آید که شهر روح جوانی داشته باشد، مقصود شهرهای

جدید نیست بلکه شهرهایی است حتی قدیمی ولی با روحیه جوانی و جو فرهنگی پویا و فعال .

· نکتة مهم دیگر توجه به چرخه زمانی مناسی است که به طور ارگانیک باید طی شود تا یک درة

سیلیکون شکل بگیرد. ویلیام شاکلی پس از اختراع ترانزیستور به درة سیلیکون آمد و آزمایشگاه

نیمه هادی های شاکلی را بنیان گذاشت پس از مدتی صنایع فیرچایلد از آن بیرون آمد و از صنایع

فرچایلد هم اینتل و AMD و شرکت های دیگر زاده شدند، این امر، امری است که هم چنان در درة

سیلیکون تکرار می شود: زاده شدن شرکت های جدید از درون شرکت های دیگر، امری که توده وار به

توسعة روزافزون می انجامد . ولی برای شکل گرفتن این گونه توسعة توده وار به چرخه های زمانی

مناسبی نیاز است و باید به آن توجه داشت.

· یکی دیگر از مهم ترین عوامل موفقیت درة سیلیکون وجود سرمایه گذاران مخاطره پذیر است. در

واقع سرمایه گذاران مخاطره پذیر در زمان شاکلی حضور نداشتند و به عبارت دیگر آزمایشگاه نیمه

هادی های شاکلی و صنایع فیرچایلد به معنای امروزی شرکت نوپا تلقی نمی شدند. آزمایشگاه نیمه

هادی ها به عنوان زیر مجموعه ای از صنایع بکمن

Beckman Industries

و گروه نیمه هادی ها در فیرچایلد نیز به عنوان

زیر بخشی از صنایع فیرچایلد شکل گرفتند. ولی اکنون سرمایه گذاران خطرپذیر هستند که به درة

سیلیکون معنی بخشیده اند، آنان با شتاب و سرعت در تصمیم گیری نسبت به راه اندازی

شرکت های نوپا اقدام می کنند. و با حضور در کنار شرکت های نوپا و مراقبت از آنان به توسعه و

پیشرفت آن ها کمک می نمایند. لازمة ایجاد و توسعه یک درة سیلیکون جدید حضور سرمایه گذاران

خطرپذیر است.

در بررسی عوامل موفقیت در درة سیلیکون به فرایند توسعة تکنولوژی نیز می توان توجه کرد. درة سیلیکون

عمدتا با توسعه فناوری تولید تراشه های سیلیکونی رونق گرفت که از آزمایشگاه شاکلی شروع شد و با صنایع فیرچایلد و بالاخره اینتل ادامه پیدا کرد و به توسعه کامپیوترهای شخصی انجامید پس از آن با توسعه شبکه و اینترنت، نیازهای ویژه موجب توسعه سیستم های کاربردی و نرم افزاری گردید و شرکت هایی نظیر گوگل و فیس بوک به وجود آمدند که به طور وسیع و در گسترة جهانی تاثیر گذار شدند.

در چند دهة اخیر توسعة تکنولوژی و حتی کسب و کار به شدت تحت تاثیر قانون مور قرار داشته است.

قانون مور مبتنی بر دو برابر شدن توان محاسباتی در هر هجده ماه در این مدت همه امور اعم از توسعه

تکنولوژی و یا کسب و کار را به نوعی جلو برد، ولی این فرایند تقریبا به حد اشباع رسیده است و توجه به

پیش ران های فناوری و کسب و کار در آینده نیز به شناخت بیشتر عوامل موفقیت در درة سیلیکون کمک

می کند. شاید پس از این فقط یک عامل نظیر قانون مور پیش ران فناوری و کسب و کار نباشد و مجموعه ای از عوامل نظیر رایانش ابری و پردازش داده ها که مرتبا بر حجم آن ها به طور معناداری افزوده می شود، نقش پیشران فناوری و کسب و کار در یکی، دو دهة آینده را خواهند داشت.

توجه به بعضی پیش ران ها به قرار زیر قابل توجه است:

· در یکی، دو دهة آینده به طوری وسیع و روزافزون در جنبه های مختلف زندگی فردی واجتماعی

داده تولید می شود. توسعة فناوری لازم برای جمع آوری و تجزیه و تحلیل حجم وسیع داده ها و

بیرون آوردن اطلاعات و دانش از حجم انبوه داده های اولیه توجه به مقولاتی نظیر یادگیری ماشینی،

پایگاه داده های توزیع شده، امنیت و حفظ حریم شخصی را ضروری می سازد که به توسعه

فناوری های جدید و قوام هر چه بیشتر مهندسی نرم افزار خواهد انجامید.

· در یکی، دو دهة آینده حس گرها به طور وسیعی در دنیای فیزیکی حضور خواهند داشت )در

خودروها، ساختمان ها، فضاهای شهری و غیره(، حس گرها این امکان را به وجود می آورند که

جزئیات مدل فیزیکی فضاها و فعالیت های مختلف در دسترس قرار گیرند و این مدل ها به عنوان

مؤلفه های مختلف در دنیای مجازی ظاهر خواهند شد و در نتیجه موجب پیدایشِ تعامل گسترده

انسان ها با یک دیگر و انسان ها با محیط پیرامونی خواهند شد، این امور مستلزم توسعة شبکه

حس گرها، بینایی کامپیوتری، ارتباط با کامپیوتر با زبان طبیعی، و دیگر امور جانبی نظیر گرافیک

کامپیوتری و در یک معنا تعامل گسترده انسان با کامپیوتر خواهند شد.

· در یکی، دو دهة آینده علوم کامپیوتر با دانش های دیگر بیش از پیش عجین خواهد شد و

فعالیت های آموزشی و پژوهشی بین رشته ای هر چه بیشتر فراگیر می شود و این امر موجب پیدایش

سیستم های کاربردی جدید و فناوری های جدید خواهد بود.

پیشران های فوق به تولید فناوری های جدید خواهند انجامید و زمینه هایی هم چون اینترنت اشیا و

حوزه های بیوتِک و سلامت به عنوان جریان های بزرگ و جدید در حال شکل گیری هستند و موجب غنای

هر چه بیشتر فعالیت های کارآفرینی ونوآوری در راستای نیازهای بازار در درة سیلیکون خواهند شد و درة

سیلیکون هم چنان پویا و با موفقیت در جهان پیش می رود.

آشنایی با اکوسیستم

راز درة سیلیکون در اکو سیستم آن نهفته است ولی این اکو سیستم بنابر ضرورت ها و در یک فرایند تکاملی

شکل گرفته است و موجب شده است تا توجه سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در شرکت های نوآور در

زمینه های فناوری جلب شود و کم کم سرمایه گذاران خطر پذیر پدید آمده اند و سایر روابط و مناسبات مالی و حقوقی بین صاحبان ایده و تکنولوژیست ها و صاحبان سرمایه سامان پیدا کرده است. همة این امور و

سروسامان گرفتن زیر ساخت ها و روابط مختلف در یک سیر تکاملی و براساس نیازها شکل گرفته، توسعه

پیدا کرده و روز آمد شده است و رفته رفته اجزا و مؤلفه های مختلفی به آن اضافه شده است، مثلا

انکوباتورها و برنامه های شتاب دهنده نیز در ده، پانزده سال اخیر شکل گرفته اند و صاحبان ایده زیر چترِ

حمایتی مالی و آموزشی در انکوباتورها قرار می گیرند تا محصول مورد نظر خود را توسعه داده و در صورت

موفقیت با جلب سرمایه به توسعه بازار و کامل کردن محصول اقدام نمایند.

در حال حاضر نظامِ تقریبا جا افتاده ای در اکو سیستم درة سیلیکون شکل گرفته است که گردش کارها و

فعالیت های اقتصاد نوآورانه را سامان می دهد. برای این اکو سیستم چهار مرحله به قرار زیر می توان در نظرگرفت.

مرحلة اول: شکل گرفتن ایده

مرحلة اول در اکو سیستم، شکل گرفتن ایدة نوآورانه است. ایده های نوآورانه در نهادهای زیر شکل می گیرند:

· دانشگاه ها و موسسات پژوهشی

· گاراژهای کارآفرینی

در هر یک از نهادهای فوق گروه های نوآور با تشکیل تیمی کارآمد بر روی یک ایده کار می کنند تا محصول

اولیه ای شکل بگیرد و در مسیر اکو سیستم درة سیلیکون جلو می روند. در دانشگاه ها و موسسات پژوهشی

تیم هایی از دانشجویان خلاق و نوآور تحت نظر استادان علاقه مند بر روی پروژه های پژوهشی اصیل کار

می کنند که ممکن است به دستاوردهای نوآورانه ای منجر شود و به توسعة یک محصول بیانجامد.

پس از آن که شرکت های

 hp

و اپل با امکانات محدود در گاراژِ خانه هایشان شروع به کار کردند و پیشرفت قابل توجهی داشتند، کارآفرینی گاراژی اصطلاحی شد برای نوآوران و کارآفرینانی که با امکانات اندک ومحدود کار را شروع می کنند. در مرحلة شکل گرفتن ایده ممکن است عده ای از جوان های خلاق با امکانات محدود در خوابگاه های دانشگاهی و یا گوشه و کنار محل اقامت خود در درة سیلیکون ایدة نوآورانه ای را سامان دهند و با تشکیل یک تیم نسبت به توسعه آن ایده اقدام کنند.

فعالیت هایی که در مرحلة شکل گرفتن ایده صورت می گیرد به طور خلاصه عبارتند از:

· تشکیل تیمی از بنیان گذاران

· توسعة ایده و محصول اولیه

فعالیت های فوق موجب رونق فرهنگ نوآوری و حتی ایجاد شغل های جدید می شود. ترکیب تیم چند نفرة

بنیان گذاران نیز اهمیت زیادی دارد باید افرادی کارآمد که به نوعی کامل کنندة توانایی های یک دیگر هستند

و با تفاهم کامل با یک دیگر همکاری دارند در کنار هم فعالیت نوآورانه را شروع کنند تا به موفقیت برسند.

ولی نکته بسیار مهم در موفق شدن یک ایده این است که ایده در راستای نیاز بازار شکل گرفته باشد و

21

محصولی که قرار است تولید شود مورد پذیرش بازار قرار گیرد چه در غیر این صورت موفقیتی حاصل

نخواهد شد.

مرحلة دوم : شکل گرفتن کسب و کار

نهادهای زیر بستر لازم را برای شکل گرفتن و توسعة کسب و کار در مرحلة دوم فراهم می کنند.

· انکوباتورها، برنامه های شتاب دهنده

· سرمایه گذاران فرشته )سرمایه گذاری هستة اولیه، وام قابل تبدیل به سرمایه (

· سرمایه گذاران خطر پذیر )مرحلة اولیه، سری آ(

· دفاتر خدمات حقوقی و مالی

فعالیت هایی که در این مرحله صورت می گیرد عبارتند از:

· تشکیل شرکت

· تشکیل تیم مدیریتی

· توسعة محصول

· تدوین برنامه ورود به بازار

این فعالیت ها موجب توسعه فرهنگ نوآوری می گردد.

مرحلة سوم: رشد و توسعه

مرحلة سوم، مرحلة رشد و توسعه است، نهادهای زیر بستر لازم را برای رشد و توسعة کسب و کار فراهم

می کنند.

· سرمایه گذاران خطر پذیر ) سری ب، و ج(

· سرمایه گذاران خطر پذیر بین المللی

· کمپانی های چند ملیتی )بستر توزیع بین المللی، مشارکت در سرمایه گذاری(

· دفاتر خدمات حقوقی و مالی

در این مرحله فعالیت های زیر صورت می گیرد:

· تولید درآمد برای شرکت

· توسعة محصول یا افزایش تولید

· غالب شدن به بازار آمریکا

· ورود به بازار سایر کشورها

این فعالیت ها هم موجب توسعه بیشتر فرهنگ نوآوری می شود و علاوه بر آن به رشد و توسعه کمک خواهد

کرد.

مرحلة چهارم: تولید ارزش و برداشت محصول

مرحلة چهارم تولید ارزش و برداشت محصول است، نهادهای زیر توانمند ساز در این مرحله هستند:

· سرمایه گذاران خطر پذیر )مراحل پیشرفته(

· سرمایه گذاران بانکی

· شرکت های چند ملیتی

فعالیت های این مرحله عبارتند از:

· افزایش درآمد

· رسیدن به مرحله سوددهی

· توسعة بازار بین المللی

· فروش و واگذاری شرکت و یا عرضة عمومی سهام و ورود به بازار بورس

صاحبان ایده و افراد خلاق در دانشگاه ها و موسسات پژوهشی و یا به صورت مستقل با کار خلاقانه ایدة

جدیدی را شکل می دهند. قوام گرفتن ایدة اولیه ممکن است در دانشگاه ها و موسسات با اعتبارات پژوهشی

شکل بگیرد و یا ممکن است با امکانات شخصی بنیان گذاران توسعة اولیة محدودی داشته باشد در هر صورت تشکیل یک تیم مناسب برای توسعة اولیة محصول و پیش بردن آن ضروری است و یکی از عوامل مهمِ موفقیت تشکیل تیم کارآمد و خلاق از افراد علاقه مند و همراه و هم دل است ولی شرط موفقیت نهایی

هم سویی با نیاز بازار و پذیرش بازار از محصول یا خدمت ارائه شده است.

در مواردی ممکن است در همین مرحلة اول افراد تیم یک شرکت نوپا تشکیل دهند و یا به یک مرکز رشد

بپیوندند و یا در یک برنامة شتاب دهنده مراکز رشد وارد شوند. مراکز رشد طیف متنوعی از گردش کار از

جذب و هدایت گروه های خلاق و شرکت های نوپا و هدایت آنان برای توسعه محصول را دارا هستند.

برنامه های شتاب دهنده نیز معمولا در مراکز رشد شکل می گیرند و گروه های خلاق و نوآور و یا شرکت های نوپا را برای مدتی معمولا حدود 48 الی 42 هفته جذب می کنند و امکانات مالی و پشتیبانی اولیه و

محدودی برای آنان فراهم می آورند و آن ها را برای توسعة ایده و محصول هدایت و راهبری می کنند.

ایده ها و محصول های نو که هم سویی با نیاز بازار داشته باشند پس از قوام اولیه مورد ارزیابی سرمایه گذاران قرار می گیرند که ممکن است روی آن ها سرمایه گذاری کنند تا برای بنیان گذاران امکان توسعة هرچه بیشتر محصول و امکانات بازاریابی و توسعة بازار فراهم شود. سرمایه گذاران طیف متنوعی دارند و در مراحل مختلف ممکن است علاقه مند به سرمایه گذاری شوند. سرمایه گذاران فرشته معمولا در مراحل اولیه با تامین سرمایه اندک، امکانات شروع و پیش رفت اولیه برای گروه یا شرکت نوآور و خلاق را عهده دار می شوند و در مقابل درصدی از شرکت تاسیس شده و یا شرکت نوپای در شرف تاسیس را تصاحب میکنند و یا ممکن است سرمایة اولیه را به صورت وام قابل تبدیل به سهام در اختیار گروه یا شرکت نوپا قرار دهند و پس از قوام شرکت و ارزش گذاری آن متناسب با مبلغ وام مقداری از سهام شرکت را تصاحب خواهند کرد.

پس از توسعه و قوام اولیه یک شرکت، چنانچه محصول نو و ارزشمندی که برای بازار جذاب باشد تولید شده

باشد و برای توسعه بیشتر محصول و یا توسعه کسب و کار و بازار به سرمایه گذاری بیشتری نیاز باشد، نوبت

به سرمایه گذاران خطرپذیر می رسد که ممکن است در مراحل مختلف در شرکت سرمایه گذاری کنند این

سرمایه گذاری ها به سرمایه گذاری سری آ، ب، ج و یا پیش رفته موسوم اند.

سرمایه گذاران خطرپذیر که به نوعی یک صندوق مالی هستند روی شرکت های نوپا سرمایه گذاری می کنند، آن ها با مکانیزم های بسیار دقیق نسبت به ارزیابی شرکت ها و سرمایه گذاری روی آن ها اقدام می کنند و در مقابل درصدی از سهام شرکت را تملک می کنند.

شرکت ها ممکن است در مراحل پیش رفت و یا در مراحل نهایی توسط شرکت های بزرگ خریداری شده و در آن شرکت ها جذب شوند و فناوری و محصول خود را در اختیار آنان قرار دهند. شرکت های بزرگ در درة سیلیکون با مکانیزم های خاص به رصد کردن شرکت های نوپا می پردازند و اگر فناوری ارزشمندی تولید شده باشد که برای پیش رفت آن ها مفید داقع گردد، آن شرکت را جذب و خریداری می کنند. این کار از این لحاظ مورد توجه شرکت های بزرگ است که از یک سو هزینه های زیاد تحقیق و توسعه و مدیریت آن را کم می کنند و از سوی دیگر تکنولوژی آماده ای را به کار می گیرند که به توسعة سریع تر آنان کمک خواهد کرد.

برای شرکت نوپا نیز این کار درآمد زیاد و زودرسی حاصل می کند که سرانجام مطلوبی برای آنان محسوب

می شود. بعضی از شرکت ها که به تولید محصول یا ارائه خدمات جدید و نوآورانه ای می پردازند ممکن است به اندازه کافی رشد کنند و سهام آن ها عرضه عمومی شده و به بازار بورس سهام وارد شوند. این سرانجام نیز برای بنیان گذاران و سرمایه گذاران شرکت های نو پا بسیار مطلوب است و به درآمدهای سرشاری می رسند.

سیستم های حقوقی و مالی پیچیده و جا افتاده نیز در کلیة مراحل شروع و توسعه و سرانجام گرفتن

شرکت ها به عنوان بخشی اساسی از اکو سیستم درة سیلیکون ضامن موفقیتِ مشارکت ها، جذب سرمایه گذاران و توسعه شرکت ها است.

بسیاری از شرکت ها نیز در مراحل مختلف توسعه و فعالیت به دلایل گوناگونی ممکن است دچار عدم توفیق

شوند و از گردونة فعالیت خارج گردند. این امر یعنی عدم توفیق شرکت ها نیز تابع روابط مالی و حقوقی

بسیار شفاف و روشنی است که ضامن دوام و بقای فعالیت شرکت های نوپا در اکوسیستم درة سیلیکون است.

بنیان گذاران شرکت های غیر موفق نیز همواره شانس مجدد برای فعالیت را دارا هستند تا در صورت توانایی، دوباره چرخه فعالیت را شروع کنند و با درس گرفتن از شکست قبلی مسیر موفقیت را طی نمایند. سرمایه گذاران نیز این امر را به خوبی در نظر می گیرند و در بعضی موارد تجربه های ارزشمندی که از یک عدم توفیق به دست آمده است ارزش های بالایی دارد که می تواند چراغ راه آینده باشد.

در بخش های آتی اجزای اکو سیستم درة سیلیکون را مورد بررسی دقیق تر و بیشتر قرار خواهیم داد.

......