سازمان امنیت ملی آمریکا: نور خورشید ویروس کرونا را به سرعت نابود می‌کند

متخصصان سازمان امنیت ملی آمریکا دریافتند نور خورشید ویروس کرونا را به سرعت نابود می‌کند.

به گزارش ایرنا از پایگاه خبری مدیکال نیوز، به گفته مشاور فنی سازمان امنیت ملی آمریکا، محققان دولتی دریافتند پرتوهای ماوراء‌بنفش موجود در نور خورشید توانایی از بین بردن ویروس کرونا را دارد و این امر امید به کاهش شیوع بیماری را در فصل تابستان افزایش می‌دهد.

به گفته او: «مهمترین مشاهدات این متخصصان حاکی از آن است که نور خورشید موجب نابودی ویروس کرونا در سطوح و هوا می‌شود. دما و رطوبت بالا نیز اثر مشابهی بر ویروس دارند و ادامه حیات آن را با دشواری مواجه می‌کنند.»

بخش عمده این تحقیقات در مرکز ملی تجزیه و تحلیل دفاع زیستی و اقدامات متقابل آمریکا واقع در مریلند انجام گرفته است. بر اساس این تحقیقات نیمه‌عمر ویروس (یعنی مدت زمان لازم برای کاهش تعداد ویروس‌ها به میزان نصف تعداد اولیه) در دمای ۲۱ تا ۲۴ درجه سانتیگراد و رطوبت ۲۰ درصد در سطوح غیرمتخلخل مانند دستگیره در و فولاد ضدزنگ، معادل ۱۸ ساعت است؛ اما با افزایش رطوبت تا ۸۰ درصد، نیمه عمر آن به ۶ ساعت کاهش می‌یابد و با اضافه شدن نور خورشید به معادله، این زمان به ۲ ساعت تقلیل می‌یابد. همچنین نیمه عمر ویروس به شکل معلق در هوا در دمای ۲۱ تا ۲۴ درجه سانتیگراد و رطوبت ۲۰ درصد، حدود یک ساعت است که با تابش پرتوهای نور خورشید این زمان به ۱.۵ دقیقه کاهش می‌یابد.

بر اساس این نتایج، در شرایط مشابه آنچه در تابستان ایجاد می‌شود، شدت انتقال این ویروس کاهش خواهد یافت.

البته در حال حاضر این تحقیقات برای بازبینی متخصصان منتشر نشده و به همین علت اظهار نظر تخصصی در مورد متودولوژی و یافته‌های این تحقیقات دشوار است.

از مدت‌ها قبل مشخص شده که نور ماوراء‌بنفش موجب نابودی مواد ژنتیکی و قابلیت تولید مثل ویروس شده و دارای اثر ضدعفونی کنندگی است. اما سوال اصلی اینجاست که شدت و طول موج پرتوهای ماوراء‌بنفش مورد استفاده در آزمایشات چه میزان بوده و آیا این مقادیر با ویژگی‌های نور خورشید در تابستان تا چه حد منطبق است.

به گزارش ایرنا، ویروس کرونا اواسط ماه دسامبر ۲۰۱۹ در ووهان واقع در مرکز چین گزارش شد. ابتدا از این بیماری به عنوان ذات‌الریه نام برده می‌شد؛ اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر سال ۲۰۱۹ (۹ دی) به صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعلام کرد.

---------------------------------------

نظرات چند متفکر درباره پیآیندهای کرونا بر جهان

---

نظام بین الملل پس از کرونا چگونه می شود؟

مهدی سنایی - دانشیار روابط بین الملل دانشگاه تهران

همانگونه که جامعه پزشکی ایران و جهان در این باره دچار ابهام است که ویروس کرونا تا چه بازه زمانی مهمان ناخوانده کشورهاست و چه بر سر سلامت بشر خواهد آورد، ناظران و پژوهشگران روابط بین الملل نیز در زمینه عوارض و عواقب آن برای سیاست جهانی با ابهام مواجه شده اند.

اما در حوزه اقتصاد صورت مسئله تا اندازه ای روشن تر است؛ حجم اقتصاد ملی جهان و به ویژه کشورهای بیشتر آسیب دیده از کرونا تا حد بی سابقه ای کوچکتر خواهد شد، سطح تولید و مصرف به جز در برخی اقلام بهداشتی کاهش جدی خواهد داشت و ورشکستی بسیاری از صنایع و کسب و کارهای ریز و درشت ناگزیر است و خیل عظیمی از جمعیت بیکاران در سراسر جهان را شاهد خواهیم بود.

بسیاری از کمپانی های بزرگ جهان نیز در شیوه تولید و توزیع خود بازنگری خواهند کرد. دولت ها از پس این حادثه خواهند کوشید در عرصه صنعت و اقتصاد در کنار سودآوری، اصل تاب آوری در شرایط بحران را نیز لحاظ کنند.

بحران کرونا یک برنده قطعی نیز دارد و آن صنعت و فناوری های مجازی است که مشروعیت، ضرورت، قدرت تطبیق و کارآمدی خود را گسترش و تا اندازه زیادی سبک زندگی جامعه جهانی را در عرصه های مختلف تحت تاثیر قرار خواهند داد.

اما در عرصه بین الملل و در پاسخ به این سوال که نظم بین المللی پساکرونا چگونه خواهد بود؛ با یک معادله چند مجهولی روبرو هستیم.

در شرایط بحران کرونا با سه واقعیت موازی مواجه ایم:دولت ها، ملت ها و احساس خودآگاهی عمومی نخبگان که جلوه های متفاوتی را به نمایش گذاشتند.

عموم دولت ها در برخورد با بحران کرونا ابتدا وارد یک دوره شوک عظیم شدند و به سرعت روش انزواجویی را پیش گرفتند و برای خروج از بحران، رویکرد رقابت، تعارض و گاهی اتهام زنی به دیگر کشورها را انتخاب کردند.

به شکل شگفت انگیز و بی سابقه ای کار به راهزنی بین المللی ماسک و دیگر اقلام بهداشتی در فرودگاه ها،خطوط دریایی و فرودگاه ها میان دولت های بزرگ نیز انجامید.پدیدار شدن کرونا ضرورت وجود نهاد دولت منسجم، نیرومند و کارآمد را به همگان گوشزد کرد و کارت برنده ای در اختیار دولت های مقتدر و متمرکزی قرار داد که از توانمندی بیشتری در تصمیم گیری و کنترل بحران برخوردارند.

ملت ها اما جز در موارد معدودی -در ابتدای بحران ناشی از شوک اولیه تصمیم دولت ها برای قرنطینه -راه مسالمت جویانه و همکاری را انتخاب کردند که از نشانه های آن می توان به احساس همبستگی مردم و بروز عواطف انسانی شان نسبت به یکدیگر در بالکن های خانه هایشان از خیابان های رم تا تهران اشاره کرد. در کشورهای مختلف دنیا، صحنه های شگفتی سازی از روحیه مددکاری و نوع دوستی و همچنین فداکاری کادر پزشکی و پرستاران دیده شد.

همچنین بحران کرونا باعث پدید آمدن طوفان ذهنی در میان نخبگان جهان در زمینه ضرورت وجود "حکومت جهانی"، " سازمان کارآمد بین المللی" یا "سازوکار موثر حل و فصل بحران" در عرصه جهانی شده است.

این ضرورت و احساس نیاز از یکسو ناشی از خوداگاهی درباره این حقیقت بود که با وجود همه پیشرفت ها و رشد چشمگیر تکنولوژی، هنوز بشر در مواجهه با بحران های ناشناخته می تواند غافلگیر و سردرگم شود؛از سوی دیگر این واقعیت که بحران کنونی جهانی است، اما راه حل ها ملی و سرزمینی است، بر ابهامات می افزاید و یک پارادایم پارادوکسیکال را پیش چشم ناظران می گذارد.

احساس ضرورت در مورد همکاری های بین المللی اذعان به این واقعیت است که اکنون چنین ساختار یا ساز و کار موثری در عرصه جهانی وجود ندارد.

ناتوانی سازمان ملل در اتخاذ هرگونه تصمیم در زمینه حل این بحران به دلیل اختلاف بر سر نام ویروس و عدم تصویب پیشنهاد تعلیق تحریم هادر دوران بحران کرونا در شورای امنیت مهر تایید دیگری بر این واقعیت و احساس نیاز گذاشت.

این پرسش که نظم جهانی پس از کرونا چگونه خواهد بود از سوی اندیشمندان روابط بین الملل، بسته به رویکرد نظری شان با پاسخ های متفاوتی مواجه شده است.به نظر می رسد وضعیت کنونی جهان را هریک همچون شمایل فیل در داستان مثنوی از زاویه ای ناهمخوان می بینند.

این تفاوت نگاه تنها ناشی از اختلاف در نوع نگاهشان به ذات بشر و ماهیت جامعه و رویکردشان به سیاست بین الملل نیست. بلکه موضوع قدری پر ابهام تر است و مختصات شرایط موجود و پارادوکسیکال بودن آن، قراین و شواهدی را در اختیار هر دو گروه واقع گراها (رئالیست ها) و بین الملل گرایان قرار می دهد.

پژوهشگران معطوف به رویکرد رئالیستی استناد می کنند که بحران کرونا نشان داد هرچند هم بحران عالم گیر باشد، راه حل واقعی و منحصر به فرد همانا راه حل ملی است و این سربازان مرزهای حاکمیتی هستند که بی وقفه وارد جبهه مبارزه با دشمن می شوند.

آنان اضافه می کنند تحولات چند ماهه اخیر نشان داد کشورهای توانمند به یاری کشورهای ضعیف نمی آیند،تنها دولت های نهادینه شده و نیرومند هستند که از توان کافی برای مواجهه با بحران و کنترل سریعتر آن برخوردارند.

این دیدگاه در نتیجه گیری می گوید که پیامد بحران کنونی شکسته شدن کمر جهانی سازی اقتصادی است، به عبارتی دیگر بر اثر بحران موجود ملی گرایی تقویت و جهانی سازی تضعیف خواهد شد و اهمیت دولت قدرتمند آنگونه که "ژان بدن" و پیروانش می پسندیدند، افزایش خواهد یافت.

اما در مقابل بین الملل گرایان، جهان را به این واقعیت فرا می خوانند که "دولت-ملت" و اصل حاکمیت ملی قادر به رفع مشکلات جهانی نیست. بحران ها قابلیت محدود شدن در مرزهای ملی را ندارند و در روزگار ما سرفه در یک سوی دنیا می تواند مراتب فاجعه باری در سوی دیگر جهان به بار بیاورد.

این دسته از متفکران برای مستندسازی نظریه شان موارد دیگری را نیزیادآور می شوند که نشاندهنده آن است که هیچ کشوری نمی تواند به تنهایی بحران ها را حل کند. ترامپیسم در همین ابتدای راه با شکست مواجه شد،نئولیبرالیسم اقتصادی و تجاری نیز با پدید آوردن خطرات فاجعه بار برای محیط زیست و کره زمین، نشان داد که توان درمان دردها و حل مشکلات بشر را ندارد.

سلاح های هسته ای و موشک های دوربرد نیز از هیچ قدرت تاثیر گذاری برخوردار نیستند و در مقابل اهریمن نامرئی به نام کرونا تنها هنرشان اشغال انبارها و مخازن تسلیحاتی است بی آنکه کاربردی در چنته داشته باشند. این دیدگاه امیدوار است که سرانجام چندجانبه گرایی در عرصه جهانی بر یکجانبه گرایی فائق آید، گزاره های همکاری و همزیستی بین المللی عرصه را بر ملی گرایی افراطی تنگ کند و در نهایت این بحران به کارآمدسازی روش های مردسالارانه در حکمرانی نه روی آوردن به اقتدار گرایی بیشتر بینجامد.

این گروه خوشبین هستند که بحران کرونا به مثابه یک هشدار جدی عمل کند تا جهان به دنبال پاسخ هماهنگ به مشکلات بغرنج تر باشد و از فجایع بزرگتر جلوگیری کند.
اینکه تحولات آینده منطبق بر کدام دیدگاه پیش خواهد رفت و نظم بین الملل چگونه خواهد بود، با توجه به عدم شفافیت و ابهام فزاینده در زمینه ابعاد و بازه زمانی بحران ،مشخص نیست. با این حال به برخی گزاره ها که قطعی تر به نظر میرسد اینگونه می توانم اشاره نمایم:

- سخن گفتن از استقرار نظم بین المللی جدید زودهنگام است، چرا که این بحران با وجود مصائبی که برای بشر به بار آورده‌است،آنچنان سهمگین نیست که بر ویرانه های آن بنای جدیدی استوار شود.دولت ها با همه سختی ها از این بحران عبور خواهند کرد و به زودی رقابت میان کمپانی های تولید کننده واکسن "کووید ۱۹" و برند داروهای درمانگر این بیماری آغاز خواهد شد. روندهای کنونی تداوموخواهد یافت، سازمان ملل ضعیف تر و خط تقابل و اتهام زنی میان آمریکا و تا اندازه ای اروپا با چین تشدید خواهد شد.

- پس از فروپاشی نظم تحمیلی دو قطبی و پس از آن ، زوال رویای آمریکایی نظم نوین جهانی و آغاز جنگ های متعدد و ظالمانه از سوی ائتلاف آمریکایی در خاورمیانه که صدها هزار انسان بی گناه را به کشتن داد و میلیون ها نفر را بی خانمان کرد و به بازی گرفتن دموکراسی و حقوق بشر برای آغاز جنگ ها و ریختن بمب بر سر مردمان مظلوم، سال هاست نظم جهانی از ریل خارج شده است و بحران کنونی تنها این وضعیت را تشدید خواهد کرد.

-این بحران در مقایسه با وقایع مشابه طی یکصد سال گذشته، نشاندهنده افزایش خودآگاهی آحاد بشر است.این مساله عمدتا از تاثیرگزاری خارق العاده و سرعت شبکه های اطلاع رسانی در جهان ناشی می شود. بنابراین برخلاف بحران های گذشته، جهان همزمان با دو واقعیت مواجه است :یکی خود بحران و دیگری نوع و سطح برداشت از آن !در اینجاست که نقش و جایگاه "رویکرد سازه انگارانه" و توجه به هویت ها و نشانه های فرهنگی در بررسی و تحلیل وضع موجود جهان و همچنین پیش بینی تحولات آینده بین المللی برجسته می شود.

- به نظر می رسد بحران کرونا نحله های مختلف فکری در روابط بین الملل را تا اندازه ای به هم نزدیک خواهد کرد. "تاثیر و قدرت حاکمیت" و "خودیاری" و خوداتکایی دولت ها که مد نظر واقع گرایان است، خواه و ناخواه مورد توجه همه کشورها و دولت‌ها قرار خواهد گرفت و تجربه بحران کرونا بین الملل گرایان را نیز متقاعد خواهد کرد که برقراری یک حکومت یا ساز و کار تمام عیار جهانی با وجود ضرورتش، انتظاری زودرس است و هنوز دولت-ملت ها محور اصلی سیاست جهانی هستند.اما و از سوی دیگر همگان به اتفاق نظر خواهند رسید که اصل ابتنای کامل کنش ها و رفتار دولت ها بر "تعارض منافع" و "رقابت و تنازع" پاسخگوی نیاز های ملت‌ها و وضعیت کنونی جهان به هم پیوسته نیست .در نتیجه باید منتظر نسخه جدید و به روز شده ای از "واقع گرایی نوین" یا شکلی از "بین الملل گرایی" عملگرایانه بود.

- بی تردید در دوره پسا کرونا حاکمیت های ملی و نقش نهاد دولت تقویت خواهد شد و اقتصاد پایه و سرمایه‌گذاری در عرصه بهداشت و درمان محل توجه خواهد بود.در عرصه بین المللی نیز با وجود شکست در روندهای جهانی شدن، کشورها به دنبال یافتن سازوکاری جهانی برای مقابله با بحران و تهدیدات مشترک خواهند بود.چندجانبه گرایی نیز در سیاست جهانی تقویت و کشورها از جهانی شدن آمریکا محور فاصله بیشتری خواهند گرفت.به دنبال این بحران و با آسیب جدی که اعتبار و اقتصاد آمریکا و اروپا خواهد دید و همچنین با ناتوانی اتحادیه اروپا در یاری رساندن به اعضایش،تصویر شرق در چشم جهانیان پر رنگ تر و نقش آن برجسته تر خواهد شد.در این شرایط کشورهایی مانند چین، روسیه، هند و همچنین ایران امکان فعالیت بیشتری خواهند یافت.

- برخی صاحب نطران شناخته شده حوزه روابط بین الملل در هفته های اخیر در زمینه بحران کرونا و نظام بین الملل اظهارات و مواضع مفید و جالب توجهی داشته اند که در رسانه های داخلی نیز بازتاب یافتند.در این میان اما مقاله هنری کسینجر سیاستمدار شناخته شده و واقع گرای آمریکایی بیشتر از سایر مقاله ها و اظهارنظرها حایز اهمیت است.مواضع اخیر وی را باید عکس العملی نسبت به واقعیت از دست رفتن بیشتر اعتبار آمریکا نه تنها در سطح رهبری جهان، بلکه در مدیریت یک بحران به عنوان دولت ملی تلقی کرد.او در عین حال توصیه هایی برای جلوگیری از افول بیشتر آمریکا ارایه کرد.

- بازنده اصلی این بحران، اقتصاد در زمینه هایی چون انرژی، صنعت حمل و نقل هوایی و گردشگری است و برنده آن نیز فناوری مجازی و حوزه های مختلف صنعت سایبری است. درعین حال می توان امیدوار بود که ترکیب این دو حوزه(اقتصاد و فضای سایبری) و همچنین تثبیت برخی عادت های دوره بحران کرونا و گرایش به سبک جدید زندگی و ظهور الگوهای جدید مصرف به پدید آمدن عرصه های جدید فعالیت اقتصادی، شکل گیری جریانی از کنش های جدید و ابتکارات در عرصه تولید، توزیع و مصرف و در نتیجه به بروز موجی از رونق اقتصادی در کشورهای جهان پس از کرونا بیانجامد. به صورت طبیعی سهم هر یک از کشورها بسته به ظرفیت و استعداد آنها خواهد بود.

- ایران از جمله اولین کشورهایی بود که با پدیده کرونا روبرو شد و با وجود مشکلات و آسیب های پدید آمده از این همه گیری تلاش کرد در کنار کنترل بحران و مدیریت آن، صدای خود را در اعتراض به تحریم های نا عادلانه، غیر اخلاقی و غیر انسانی به گوش جهانیان و محافل بین المللی برساند. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر رویکرد همکاری های منطقه ای، در همین ماه های اخیر کوشیده است در حل و فصل مناقشات منطقه ای و عبور برخی کشورهای همسایه از مناقشات داخلی نقش موثری ایفا کند. با فروکش کردن نسبی این بحران، دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر رویکرد همیشگی خویش در زمینه چند جانبه گرایی می تواند از ظرفیت های خود برای شکل گیری یک همکاری بین المللی ،ایجاد ائتلافی در نفی یکجانبه گرایی و توسعه همکاری ها در حوزه اوراسیا و منطقه غرب آسیا بهره گیرد.

---

چامسکی: بحران کرونا به‌دلیل اِعمال سیاست‌های نئولیبرال است/ کیسینجر: جهان پساکرونا هرگز مانند قبل نخواهد شد/ هابرماس: کرونا نادانی ما را به رخمان کشید

کرونا تصویر ما را از جهان دگرگون کرد و نشان داد چگونه طومار حیات بشر، با همه طول و عرض تمدنش، می‌تواند با خُردپایی ناچیز درهم پیچیده و همچون پاره کاغذی، مچاله و به دور افکنده شود.

گروه سیاسی-رجانیوز: کرونا با ما چه کرد و پساکرونا چه شکل و شمایلی خواهد داشت؟ کمتر اندیشمندی است که این روز‌ها مشغول این سؤال نباشد. هر کس از ظن خود نظری دارد و از دریچه‌ای به تحلیل اثرات کرونا نشسته است. آنچه، اما در همه نظرگاه‌ها مشهود است شکست غرور جهان از کرونا و قدرت‌نمایی ضعف انسان در پیش چشمانی است که دیگر تصور داشت به قول نوح هراری «خداگونه» شده است.

 

به گزارش رجانیوز به نقل از جوان؛ گویا بشری که خود را نمرود می‌پنداشت حالا با نیش پشه‌ای مواجهه شده است که هر لحظه امکان دارد او را به ذرات خاکی بدل سازد که آیندگان کوزه‌ها کنند از گل او. آنچه در ادامه تقدیم می‌گردد مروری مختصر بر برخی از مهم‌ترین این آرا و نظرات است که از سوی فلاسفه و نظریه‌‎پردازان بزرگی، چون ژیژک، فوکویاما و کسینجر طرح شده است.

 

ژیژک: کرونا بازار‌های جهانی را عصبی کرده است

اسلاوی ژیژک، فیلسوف شهیر اسلوونیایی، در پی ظهور ویروس کرونا آرزو کرده است ویروس دیگری بروز کند تا ما را دچار خود کند و به یک جامعه جایگزین ورای دولت- ملت بیندیشیم؛ جامعه‌ای که خود را در اشکال همکاری و همبستگی جهانی متحقق می‌سازد. مقاله او که پیش از فراگیری کرونا به همه جهان در نشریه دی‌ولت چاپ شده است بر خلاف گمانه‌پردازی‌هایی که در آن زمان کرونا را همچون فاجعه چرنوبیل که موجب فروپاشی شوروی شد، موجب فروپاشی چین اعلام می‌کردند، اپیدمی ویروس کرونا را با اشاره به فیلم «بیل را بکش ۲» اثر تارنتینو نوعی حمله با «تکنیک پنجه پنج نقطه‌کوب منفجر کننده قلب» بر نظام سرمایه‌داری جهانی می‌داند که علامتی است مبنی بر اینکه ما نمی‌توانیم مسیری را که تا به حال بر آن بودیم، ادامه دهیم و اینک یک تغییر رادیکال ضروری است. ژیژک افسوس می‌خورد که چرا ما برای بازاندیشی در مشخصات بنیانی جامعه خود نیازمند یک فاجعه هستیم. او معتقد است ما تنها با کرونا مواجه نیستیم و فجایع دیگری نظیر خشکسالی‌ها، امواج گرمایی و طوفان‌های عظیم در انتظارمان نشسته‌اند. ژیژک اعتقاد دارد: «پدیده غریب دیگری که ما می‌توانیم مشاهده کنیم بازگشت پیروزمندانه آنیمیسم (زنده‌انگاری) سرمایه‌دارانه است، ما شاهد تلقی پدیدار‌های اجتماعی همانند بازار‌ها و سرمایه اقتصادی به عنوان موجوداتی جاندار هستیم.» و از همین رو هشدار می‌دهد سرمایه‌داری جهانی درحال نزدیک شدن به یک بحران است و باید مراقب بازار‌های جهانی باشد؛ چراکه کرونا بازار‌ها را عصبی کرده است و هر لحظه امکان فروریختن تمام آن‌ها وجود دارد. ژیژک از سخنان خود چنین نتیجه می‌گیرد که اکنون به روشنی نیاز فوری به سازمان‌دهی مجدد اقتصاد جهانی است و اگر در گذشته کشور‌ها قادر بودند این کار را در شرایط جنگ انجام دهند اکنون که همه ما عملاً در جنگی بهداشتی به‌سر می‌بریم، فرصت تغییر فراهم آمده است، اما باید مراقب بود باز سفر به جزایر تک‌افتاده و دیگر پاتوق‌های اختصاصی به حق انحصاری چند پولدار بدل نشود، یعنی همان چیزی که دهه‌ها پیش درمورد پرواز کردن شاهد آن بودیم.

 

چامسکی: سرمایه‌داری عاشق کرم‌پودر است نه واکسن کرونا!

نوام چامسکی، تحلیلگر چپ ۹۱ساله امریکایی از آنهاست که کرونا را فاش کننده عیوب نظام سرمایه‌داری جهانی می‌خواند. او خود را سوسیالیستی آزادی‌خواه می‌داند و با نقدهایش به سیاست‌های امپریالیستی امریکا به ویژه در حوزه سیاست خارجی به شهرت رسیده است اکنون نیز از فرصت کرونا برای برملا ساختن ذات خبیث سرمایه‌داری بهره برده و می‌گوید: «این تهدیدات اعم از بحران کرونا، جنگ هسته‌ای و گرم شدن کره زمین تهدیداتی است که به‌دلیل اِعمال سیاست‌های نئولیبرالیسم ایجاد شده و روز‌به‌روز نیز شدت خواهد گرفت.» چامسکی در این مقطع تمدن غرب را برای بشریت ویران‌کننده می‌داند و از مردم می‌خواهد با پایان گرفتن بحران کرونا تصمیم بگیرند براساس چه الگو و عقیده‌ای می‌خواهند آینده خود را بنا سازند، چراکه حالا معلوم شده است تمدن غرب برای بشریت ویران‌کننده و منشأ همه نابسامانی‌ها و مشکلات عمیق اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اعمال سیاست‌های نئولیبرالیسم و بازار جهانی است. چامسکی معتقد است کمپانی‌های خصوصی داروسازی می‌توانستند برای پیشگیری از کرونا واکسنی تولید کنند، اما از این کار طفره می‌روند، چون در منطق سرمایه‌داری ساخت کرم‌پودر سودآورتر از ساختن واکسن کروناست!

 

اعتراف فوکویاما به شکست نظام لیبرال دموکراسی

هر چند نوشته فوکویاما بیشتر انتقادی از نحوه مواجهه امریکا با کروناست، اما از این حیث که به ضعف‌های دموکراسی در مقابله با کرونا می‌پردازد، حائز اهمیت است. او که همواره لیبرال دموکراسی را بر هر درد بی‌درمان دوا می‌دانست این بار با اشاره به رویکرد‌های مشابه همه کشور‌های جهان در مقابله با کرونا اعتراف می‌کند که تفاوتی بین رژیم‌های استبدادی با دموکراسی در مواجهه با بحران‌ها وجود ندارد. این گفته فوکویاما را می‌توان اعترافی برای شکست نظام لیبرال دموکراسی دانست. او اعتقاد دارد عامل تعیین‌کننده مهم در مقابله با بحران نه نوع رژیم بلکه ظرفیت دولت و مهم‌تر از همه میزان اعتماد به دولت است و هیچ مجموعه‌ای از قوانین موجود نمی‌تواند پیش‌بینی همه شرایطی را که کشور ممکن است با آن رو‌به‌رو شود داشته باشد. فوکویاما افسوس می‌خورد به رغم این نیاز ضروری برای مقابله با کرونا اعتماد دقیقاً همان چیزی است که امروز در امریکا از دست رفته است. این نظریه‌پرداز سیاسی دولت قدرتمند را اصلی‌ترین ابزار مقابله با بحران کرونا می‌داند و استدلال می‌کند که هیچ جامعه‌ای بدون دولتی قوی نمی‌تواند زنده بماند؛ چراکه آن‌ها به یک دولت قوی، مؤثر و مدرن نیاز دارند تا بتواند قدرت را در صورت لزوم برای محافظت از جامعه، حفظ نظم عمومی و ارائه خدمات عمومی متمرکز و اعمال کند. فوکویاما معتقد است قدرت دولت باید با نهاد‌هایی دیگر محدود شود و نقطه دقیق تعادل بین نهاد اصلی قدرت، قوه مجریه و نهاد‌های محدودکننده اصلی مثل دادگاه‌ها و قوه مقننه همان چیزی است که یک دموکراسی را از دیکتاتوری متمایز می‌کند. فوکویاما در ادامه اشاره می‌کند هر چند دموکراسی اختیارات اضطراری را برای مقابله با تهدیدات سریع پیش‌بینی کرده، اما تمایل به تفویض قدرت و استفاده مؤثر از آن، بیش از همه به یک چیز بستگی دارد و آن اطمینان به دستگاه اجرایی است و این دقیقاً همان نقطه‌ای است که امریکا در آن مشکل دارد. اعتماد بر دو پایه استوار است. اول اینکه شهروندان باید بپذیرند که دولتشان از تخصص، دانش فنی، ظرفیت و بی‌طرفی برای انجام بهترین واکنش برخوردار است. دوم، مردم باید به مسئولان مملکت اعتماد کافی داشته باشند؛ در حالی که امروز امریکا با بحران اعتماد سیاسی روبه‌رو است؛ به‌طوری‌که جمع کثیری از مردم به ترامپ اعتماد ندارند و این بی‌اعتمادی شدید عواقب وحشتناکی را برای سیاست به همراه خواهد داشت. در پایان فوکویاما باز هم اعلام می‌کند که نمی‌تواند برتری قطعی دموکراسی در مواجهه با بحران‌ها را ثابت کند و اینگونه نتیجه می‌گیرد که آنچه در پایان اهمیت دارد نوع رژیم نیست، اما اینکه شهروندان به مسئولان خود اعتماد کنند، یا اینکه مقامات ارشد بر یک دولت صالح و مؤثر ریاست دارند یا خیر نکته اصلی است.

 

ترس کیسینجر از بر باد رفتن نظم لیبرالی جهان

هنری کیسینجر، وزیر خارجه اسبق ایالات متحده نیز با دیدن اضطراب و ترس مردم از ویروس کرونا به یاد دوران جنگ جهانی دوم و حضورش در لشکر ۴۴ پیاده نظام امریکا در آردِن افتاده است. او تأثیرات دوران کرونا را بلندمدت عنوان کرده و آن را از این جهت که روحیه استقامت و انسجام جامعه امریکایی نسبت به سال‌های ۱۹۴۴ بسیار افت کرده، خطرناک‌تر می‌داند و از همین رو معتقد است امریکا برای شکست کرونا نیاز به دولتی کارآمد دارد تا با اعتماد مردم به آن و انسجام کامل اجتماعی بتواند بر این فاجعه جهانی غلبه کند. کیسینجر در این یادداشت که در روزنامه واشنگتن پست منتشر شده است، ترس خود از فروپاشی نظم جهانی لیبرال را مخفی نکرده و هشدار می‌دهد نهاد‌های بسیاری از کشور‌ها در جهان پساکرونا شکست خواهند خورد که این موجب خواهد شد جهان پساکرونا، هرگز مانند قبل نشود. کیسینجر معتقد است دولت امریکا نمی‌تواند به تنهایی بر کرونا پیروز شود و لازم است رهبران کشور‌های جهان در سه بعد اصلی به مقابله با تبعات داخلی و جهانی این ویروس بروند. به اعتقاد کیسینجر، تقویت توانمندی جهان برای مقابله با بیماری‌های واگیردار از طریق توسعه علم، اولین بعدی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در بعد دوم باید تلاش سریعی برای ترمیم زیان‌های وارد شده به اقتصاد جهانی متأثر از شیوع این بیماری انجام بگیرد و در بعد سوم او که از بر باد رفتن نظم کنونی جهان هراس دارد، دولت امریکا را به حمایت از اصول نظام لیبرالیستی در جهان فرا می‌خواند و معتقد است اگر رهبران جهان برای حل این چالش و دوران پس از آن آماده نشوند جهان در آتش تنش‌ها و درگیری‌های فزاینده نابود خواهد شد.

 

هراری: خطر آن وجود دارد که استبداد ما را بهتر از خودمان بشناسد

نوح هراری، نویسنده یهودی که در یکی دو سال اخیر کتاب‌های «انسان خردمند» و «انسان خداگونه» او توانستند به هزار طریق در کتابفروشی‌های ایران جای خود را باز کنند نیز نگرانی خود را از جهان پساکرونا پنهان نکرده است. او در یادداشتی از دو تصمیم راهبردی مهم که پیش روی کشور‌های جهان هستند سخن می‌گوید. تصمیم نخست انتخاب بین «نظارتِ توتالیتر» و «توانمندسازی شهروندی» و تصمیم دوم دو راهی «انزوای ملی» و «یکپارچگی جهانی». هراری در توضیح دوراهی نخست تکیه خود را بر راه‌حل‌های کشورهایی، چون چین و رژیم صهیونیستی برای کنترل عبور و مرور مردم و نظارت بر آن‌ها می‌گذارد. او معتقد است هر چند نظارت فعلی که در این کشور‌ها برای کنترل رفت‌وآمد شهروندان و شناسایی بیماران استفاده می‌شود چیزی معمولی است که تنها از طریق گوشی‌های هوشمند می‌تواند موقعیت مکانی آن‌ها را تشخیص دهد، اما احتمالاً در آینده با تکنولوژی‌هایی روبه‌رو خواهیم بود که برای شناسایی افراد کرونایی قادر خواهند بود علاوه بر موقعیت مکانی درجه حرارت بدن و سایر علایم بیومتریک (زیست‌سنجی) افراد را نیز رصد کند و این در حالت بد قضیه موجب خواهد شد سیستم نظارتی وحشتناکی ابداع شود که اگر تا دیروز فقط به دنبال این بود که شهروندان برای مثال فاکس نیوز را دنبال می‌کنند یا سی. ان. ان. را و از این طریق به نقطه نظر سیاسی آن‌ها برسد اکنون می‌تواند تغییرات دمای بدن، فشار خون و ضربان قلب را رصد کند و بفهمد چه چیزی افراد را می‌خنداند، به گریه می‌اندازد یا آن‌ها را به شدت عصبانی می‌کند و اگر شرکت‌ها و دولت‌ها شروع به درو اطلاعات زیستی ما در مقیاس کلان کنند، آن وقت می‌توانند ما را حتی بهتر از خودمان بشناسند و قادر خواهند بود از این پس نه تنها احساس‌های ما را پیش بینی کنند بلکه آن‌ها را دستکاری و به ما هر چیزی که می‌خواهند حقنه کنند. هراری مطمئن است اگر رژیم‌هایی همچون رژیم صهیونیستی به این تکنولوژی دست پیدا کنند آنگاه دیگر به نظارت در دوران اضطراری بحران کرونا بسنده نخواهند کرد و آن را تداوم خواهند بخشید همانطور که در سال‌های ۱۹۴۸ به دلیل شرایط بحرانی جنگ محدودیت‌هایی برای رسانه‌ها ایجاد کردند، اما هنوز که هنوز است با وجود پایان جنگ محدودیت‌ها را ادامه می‌دهند. او الگوی موفق مبارزه با کرونا را در کشور‌هایی همچون کره‌جنوبی، تایوان و سنگاپور یافته است که به جای نظارت سختگیرانه بر شهروندان بر تست‌گیری‌های وسیع، گزارش‌دهی صادقانه و همکاری عمومی مردمی تکیه کرده‌اند. هراری در توضیح دوراهی دوم همچون کیسینجر راه‌حل مقابله با کرونا را اتحاد کشور‌های جهان می‌داند، اما با تأسف از رخوت عمومی جامعه جهانی سخن می‌گوید و اصلی‌ترین دلیل آن را خودخواهی امریکایی‌ها و اولویت دادن شکوه امریکا به گونه انسانی می‌داند. این نویسنده یهودی معتقد است حکومت امریکا با وجود اینکه جهان به یکپارچگی جهانی نیاز دارد حتی نزدیک‌ترین هم‌پیمانان خود را نیز رها کرده و شاهد مدعای خود را لغو تمام پرواز‌ها از اتحادیه اروپا بدون هشدار به اتحادیه اروپا آورده است. او امریکا را اصلاح‌ناپذیر دانسته و نوشته است: «حتی اگر حکومت فعلی نهایتاً خط‌مشی خود را تغییر دهد و به یک رویه جدید جهانی روی آورد، تعداد کمی از رهبری پیروی می‌کنند که هرگز مسئولیتی نمی‌پذیرد، هرگز به اشتباهاتش اعتراف نمی‌کند و کسی که مکرراً اعتبار همه چیز را به خود نسبت می‌دهد در حالی که همه سرزنش‌ها را به دیگران.»

 

هابرماس: کرونا نادانی ما را به رخمان کشید

یورگن هابرماس، فیلسوف آلمانی که اکنون در نودمین سال زندگی خود شاهد بحران کروناست، در تحلیل ابعاد اخلاقی و فکری بحران کووید۱۹ با بیان اینکه این مسئله موجب شده است حالا به غیر از کارشناسان همه در باب موضوع بیندیشند، بر نمود «نادانی انسان» در این اندیشه تأکید دارد. او که با نشریه لموند به گفتگو نشسته، معتقد است: «حالا هر کس باید تصمیم بگیرد و دست به عمل بزند، آن هم با ندانستن!» هابرماس اذعان دارد که حالا تصمیم‌گیران و کارشناسان با اتکا به اطلاعات محدود تصمیم می‌گیرند و هیچ وقت مردم به این روشنی ندیده بودند که تصمیم‌گیری سیاسی در شک، تردید و «ندانستن» انجام می‌شود. او این تجربه کم‌سابقه را بر آگاهی عمومی مؤثر خوانده است. هابرماس بر این اعتقاد است که در شرایط فاجعه‌بار کرونا حتی گاهی پزشکان مجبورند اصول بنیادین همچون برابری درمانی و بهداشتی را زیر پا بگذارند و مثلاً بیماران جوان‌تر را اولویت دهند، در‌حالی‌که حتی اگر این گذشت از سوی پیرتر‌ها داوطلبانه هم باشد یک پزشک چگونه قادر خواهد بود زندگی یک انسان را ارزشگذاری کند؟! هابرماس دوران پایان اپیدمی کرونا و راه‌اندازی چرخ اقتصاد را نیز با چالش‌های احتمالی اخلاقی و سیاسی همراه می‌بیند. از جمله اینکه ممکن است سیاستمداران به طمع اقتصاد دستور به خروج از وضعیت اضطرار دهند و ناگاه باعث شوند که بیمارستان‌ها به حد اشباع برسند و شمار تلفات افزایش یابد؛ از همین رو به مسئولان سیاسی هشدار می‌دهد که از وسوسه تفکر ابزاری و فایده‌گرا (اوتیلیتاریستی) بپرهیزند. او که همیشه حامی سفت و سخت اتحادیه اروپا بوده، حالا نیز معتقد است تنها راه‌حل عملی مقابله با کرونا و رهایی از «بن‌بست پسادموکراسی» اتحاد، تأکید بر دموکراسی و به طور خاص ایجاد یک «صندوق مشترک کرونا» در سطح اروپاست تا کشور‌هایی که اقتصاد شکننده‌تر یا بدهی‌های بیشتر دارند، بتوانند از پس هزینه‌های کمرشکن مقابله با اپیدمی برآیند. او به شدت از مخالفت‌های دولت آلمان با این صندوق انتقاد می‌کند و به وزیر اقتصاد فرانسه توصیه می‌کند مبادا نظریات آلمانی‌ها را بپذیرد. هابرماس تأسف می‌خورد که نگرش‌های ناسیونالیستی و خودخواهی‌های ملی‌گرایانه دولت آلمان مانع همبستگی بیشتر اروپایی‌ها می‌شود.

 

ابراهیم فیاض: جهانی متکثر بر اساس فطرت و حکمت شکل خواهد گرفت

اندیشمندان و نظریه‌پردازان ایرانی نیز در خصوص جهان پساکرونا نظریات مختلفی را ابراز کرده‌اند که قابل توجه است. ابراهیم فیاض، استاد مردم‌شناسی دانشگاه تهران، در گفتگو با خبرگزاری تسنیم تمدن غرب را در آستانه فروپاشی خوانده است و جهان پساکرونا را عصر پیدایش تمدن‌های متکثر می‌داند. فیاض اولین رویداد بزرگ جهانِ پساکرونا را خلاصی جامعه جهانی از غرب به عنوان مرکز تمدنی بشر عنوان می‌کند هر چند تأثیر این فروپاشی را تنها محدود به غرب ندانسته و معتقد است: «در مشرق زمین نیز شاهد تغییرات فرهنگی اساسی خواهیم بود؛ چراکه امروز حتی کشور‌های شرق آسیا نظیر چین و ژاپن نیز به شکل اساسی بازتولید فرهنگ غرب را در جامعه مدنی خود حاکم کرده‌اند.» او همچنین ابراز داشته همچنان که سیطره استعمار غربی پس از دو جنگ جهانی از بین رفته این بار سیطره تمدنی غرب در تمامی ابعاد این تمدن از جمله فلسفه، اخلاق، هنر و رسانه‌های آن از بین خواهد رفت. استاد مردم‌شناسی دانشگاه تهران همچنین این احتمال را داده است که عصر پساکرونا، عصر پیدایش تمدن‌های متکثر در دنیا باشد؛ چراکه استعمار فرهنگی امریکا که به واسطه انحصار واحد پولی او در بسیاری از کشور‌ها از جمله کشور‌های شرق آسیا نظیر فیلیپین، اندونزی، کره‌جنوبی و... حاکم بوده از بین خواهد رفت و این کشور‌ها خود را از یوغ فرهنگی و تمدنی غرب بیرون خواهند کشید. فیاض ارتباطی را که میان تمدن‌های متکثر پساکرونا وجود دارد، منشأ ایجاد مبنای فکری جدید در دنیا دانسته و محوریت آن را حکمت ابراهیمی خوانده که در تمامی ادیان الهی از جمله مسیحیت، یهودیت و اسلام مورد اشاره قرار گرفته است. فیاض همچنین در مصاحبه‌ای دیگر با روزنامه قدس نگاه خود را بیشتر شرح داده است و با ذکر مجدد پایان غرب از لحاظ تمدنی، آنچه را غربی‌ها در علم تجربی بافته بودند و تصور داشتند با آن انسان بدون خدا می‌تواند موفق شود تمام شده خوانده است. او شرح داده است: «پشتوانه فلسفی غرب زیر سؤال رفته است. از نظر آن‌ها سوژه کانتی و ذهن خودبنیاد به جای خدا تدبیر جهان را به دست می‌گرفت و پدیدارشناسی کانتی صحبت از رها شدن خلق پس از خلقت می‌‎کرد. شرایط فعلی را که نگاه می‌کنیم می‌بینیم که حالا همه رئیسان جمهور از خدا سخن می‌گویند و از مردم می‌خواهند دست به دعا بردارند.» فیاض این گفته‌ها را دلیلی بر فروپاشی فلسفی «جهان بدون خدا» دانسته است. او همچنین درباره نظام ظالمانه تحریم نیز گفته است: «ظلم جهانی بر اساس همین اعتباریات بود. سیستم اعتباری پولی که پیش از این برای ما که تحریم بودیم اکنون برای خودشان قفل است؛ چراکه در حال حاضر نه کالایی جابه‌جا می‌شود و نه ارزش جابه‌جا شدن دارد.» او همچنین بیان داشته است با مرگ پدربزرگ‌ها و مادربزر‌گ‌ها این سرمایه اجتماعی از دست خواهد رفت و تفکراتی، چون اینکه آینده همیشه خوب است و باید به آینده امید داشته باشیم فراموش خواهد شد. فیاض گفته است آنچه پس از این اتفاق برخواهد گشت، دین فطری و دانش فطری است که ما از آن به حکمت تعبیر می‌کردیم. بر اساس این فطرت و حکمت یک نظام جهانی متکثر میان فرهنگی شکل خواهد گرفت.

 

خسرو باقری: کرونا قدرت واقعی را از نهاد‌ها برمی‌کشد

دکتر خسرو باقری، استاد فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران، از دیگر اندیشمندان ایرانی است که به تأثیر کرونا بر باور انسان سخن گفته است. او معتقد است کرونا تصویر ما را از جهان دگرگون کرد و نشان داد چگونه طومار حیات بشر، با همه طول و عرض تمدنش، می‌تواند با خُردپایی ناچیز درهم پیچیده و همچون پاره کاغذی، مچاله و به دور افکنده شود. از همین‌رو باقری معتقد است، آدمی باید بیاموزد جهان پر از اسرار ناشناخته است. استاد دانشگاه تهران همچنین بحران کرونا را متحول کننده معرفت‌شناسی عنوان کرده است که نشان داد واقعیت‌هایی در جهان وجود دارند که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت و از آن‌ها عبور کرد، بلکه باید در برابر آن‌ها سرفرود آورد. او سازه‌گرایان را به نقد کشیده و از آن‌ها خواسته است که ببینند همه چیز ساخته ذهن ما نیست و واقعیت‌هایی سترگ وجود دارند که راه ما را می‌بندند و ما را به شناخت خود وامی‌دارند. باقری همچنین از کرونا به عنوان زیر و رو کننده اخلاق‌ها و ارزش‌ها یاد کرده که کلید طلایی اخلاق را به ما اهدا خواهد کرد؛ چراکه کرونا برابری انسان‌ها را در برابر دیدگان قرار و نشان داد همه در برابر قانون مرگ یکسانند. باقری همچنین معتقد است فراتر از این برابری‌خواهی، کرونا «من» را به «ما» بدل ساخت و ثابت کرد سرنوشت همه انسان‌ها، چون تاروپودی درهم پیچیده است و اینطور نیست که اگر کسی گلیم خویش را از آب برگیرد، بتواند در گوشه عزلتی، مأوا بگیرد و در حباب بسته خویش زندگی کند. این فیلسوف تعلیم و تربیت کرونا را عامل شناساندن نیرو‌های ناشناخته بشر به او دانسته که کمک می‌کند، غرور و قدرت پوشالی خود را درهم شکند و قدرت واقعی را از نهاد برکشد.

---

---

---

هرگز نباید به «شرایط عادی» برگردیم

در یک دنیای عقلانی، ما باید تولید ملزومات اساسی (کیت‌های آزمایش، ماسک‌ها، دستگاه‌های تنفس) را نه‌تنها برای خودمان بلکه برای کشورهای فقیرتر هم بالا می‌بُردیم. چون این جنگ همۀ ماست. ولی این دنیا که قرار نیست حتماً عقلانی باشد. پس دیوسازی و مطالبۀ منزوی‌سازی، فراوان خواهد بود. که به معنای مرگ بیشتر و رنج بیشتر در سراسر دنیاست

هر روز خبری می‌رسد که تا همین چندی پیش محال به نظر می‌آمد؛ چیزهایی که ممکن بود ظرف چند سال اتفاق بیافتد، نه چند روز. شتاب تحولات، کشورها را با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرده است و دولت‌ها مایل‌اند هرچه زودتر اوضاع را به «شرایط عادی» برگردانند. اما شاید موضوع فقط این نیست که باید این هفته به شرایط عادی بگردیم یا چند هفتۀ دیگر، مساله این است که «هرگز نباید به شرایط عادی برگردیم» چون پیش از این هم اوضاع جهان چندان عادی نبوده.

به گزارش عصرایران به نقل از ترجمان علوم انسانی، پیتر بِیکر در گاردین نوشت:

احساس می‌کنیم همه‌چیز تازه و باورنکردنی و سهمگین است. گاهی احساس می‌کنیم انگار دوباره به یک خواب قدیمی و تکرارشونده پا گذاشته‌ایم. از یک منظر هم همین‌جور است. قبلاً این وضع را دیده‌ایم، هم در تلویزیون و هم در فیلم‌های پرفروش سینما. تقریباً می‌دانستیم که اگر بیاید چه شکل و شمایلی خواهد داشت. از قضا، همین هم موجب شده مواجهه‌مان با این پدیده غریب‌تر شود، نه آشناتر.

هر روز خبر تحولاتی می‌رسد که تا همین ماه فوریه محال به نظر می‌آمدند، چیزهایی که منطقاً باید ظرف چند سال رُخ می‌داد، نه چند روز. صفحۀ اخبار را به‌روز می‌کنیم، نه به‌خاطر این حس مدنی که پی‌گیری اخبار مهم است، بلکه چون از به‌روزرسانی آخر تا الآن یک عالَم اتفاق افتاده است. این تحولات چنان سریع پیش می‌آیند که بعید است یادمان بماند چقدر رادیکال‌اند.

تصور کنید چند هفته پیش بود و کسی به شما می‌گفت: ظرف یک ماه، مدارس تعطیل می‌شوند. تقریباً همۀ دورهمی‌های عمومی لغو می‌شوند. صدها میلیون نفر در سراسر دنیا بیکار می‌شوند. حکومت‌ها تقریباً بزرگ‌ترین بسته‌های محرّک اقتصادی تاریخ را روانۀ بازار می‌کنند.

در برخی نقاط، مالکین اجاره نمی‌گیرند یا بانک‌ها اقساط رهن را نمی‌گیرند، و بی‌خانمانان اجازه می‌یابند رایگان در هتل‌ها بمانند. پرداخت مستقیم درآمد پایه توسط حکومت‌ها تجربه می‌شود. نواحی گسترده‌ای از دنیا، هرکدام با قدری اجبار و سقلمه‌زنی، در یک پروژۀ مشترک همکاری می‌کنند: حفظ حداقل دو متر فاصله با همدیگر در صورت امکان. آیا باورتان می‌شد که چه می‌شنوید؟

آنچه سرگیجه‌آور شده، فقط حجم و سرعت رخدادها نیست. بلکه این حقیقت هم هست که عادت کرده‌ایم بشنویم دموکراسی‌ها قادر نیستند به سرعت (یا اصلاً) چنین گام‌های بزرگی بردارند. ولی این ماییم و این اوضاعمان. نیم‌نگاهی به تاریخ روشن می‌کند که بحران‌ها و فاجعه‌ها مداوماً زمینه‌ساز تغییر شده‌اند، آن‌ هم اغلب تغییراتی که وضع را بهتر کرده‌اند.

همه‌گیر شدن آنفولانزا در سال ۱۹۸۱ به خلق ادارات سلامت ملی در چندین کشور اروپایی کمک کرد. دو بحران دوقلوی رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم، زمینه‌ساز دولت رفاه مدرن شدند.

ولی بحران‌ها می‌توانند جوامع را راهی مسیرهای تیره و تار هم بکنند. پس از حملات تروریستی یازده سپتامبر، نظارت حکومتی بر شهروندان ناگهان فوران کرد، و جورج دابلیو. بوش جنگ‌های جدیدی راه انداخت که کِش آمدند و به اشغال‌گری‌های نامحدود تبدیل شدند. (هم‌اکنون که مشغول نگارش این نوشته‌ام، تلاش اخیر آمریکا برای کاستن از حضور نظامی‌اش در افغانستان، ۱۹ سال پس از حمله به این کشور، بواسطۀ مشکلات مرتبط با ویروس کرونا کُند شده است).

یک بحران اخیر دیگر، سقوط مالی سال ۲۰۰۸، به‌گونه‌ای حل‌وفصل شد که بانک‌ها و مؤسسات مالی (با هزینه‌ای گزاف برای حکومت) به حالت رایج پیش از مبادلات نقدی بازگشتند، و پولی که حکومت‌های سراسر دنیا خرج خدمات عمومی می‌کردند کاهش یافت.

چون بحران‌ها به تاریخ شکل می‌دهند، صدها متفکر تمام عمرشان را وقف مطالعۀ این کرده‌اند که اوراق کتاب یک بحران چطور ورق می‌خورند. این پژوهش‌ها (که می‌توانیم اسمشان را «مطالعات بحران» بگذاریم) نشان می‌دهند که وقتی یک اجتماع دچار بحران می‌شود، واقعیت بنیادین آن اجتماع چگونه آشکار می‌گردد. چه‌کسی بیشتر و چه‌کسی کمتر دارد. قدرت دست کیست. مردم چه‌چیز را ارج می‌نهند و از چه‌چیز می‌هراسند.

در چنین بُرهه‌هایی معلوم می‌شود که شکاف‌های جامعه واقعاً چقدر شکافته هستند، آن‌ هم اغلب در قالب تصاویر یا داستان‌های کوتاه نفس‌گیر. شرکت‌های هواپیمایی تعداد زیادی هواپیمای خالی یا تقریباً خالی را به پرواز درمی‌آورند، صرفاً چون می‌خواهند جای خود را در خطوط اصلی هوایی حفظ کنند.

گزارش‌هایی آمده که پلیس فرانسه به بی‌خانمان‌ها شلیک کرده چون در طول قرنطینه، بیرون خانه بوده‌اند. به زندانی‌های ایالت نیویورک کمتر از یک دلار در ساعت می‌دهند تا بطری‌ها را از مواد ضدعفونی‌کنندۀ دست پُر کنند، موادی که خودشان اجازۀ استفاده ندارند (چون الکل دارد)، آن‌ هم در زندانی که سوپ رایگان نمی‌گیرند و باید آن را در مغازۀ زندان بخرند.

اما فاجعه‌ها و مواقع اضطراری فقط وضع واقعی دنیا را روشن نمی‌کنند. آن‌ها تار و پود وضع عادی جامعه را می‌گسلند. از میانۀ آن شکافی که باز می‌شود، ما هم نیم‌نگاهی به امکان شکل‌گیری دنیاهای دیگری می‌اندازیم. برخی از متفکرانی که فاجعه‌ها را مطالعه می‌کنند، بیشتر بر مشکلات احتمالی تمرکز دارند. دیگران قدری خوش‌بین‌ترند و فاجعه‌ها را نه‌تنها در قالب آنچه از دستمان می‌رود، بلکه همچنین در قالب آنچه شاید به دستمان بیاید صورت‌بندی می‌کنند.

صدالبته هر فاجعه‌ای با سایر فاجعه‌ها فرق دارد، و با انتخاب یکی از آن دو گزینه مواجه نیستیم، چون سود و ضرر معمولاً همزیست‌اند. با گذر ایام است که حدّ و مرز دنیای جدیدی که رفته‌رفته به آن وارد می‌شویم، روشن می‌شود.

•••

دیدگاه بدبینانه می‌گوید که در فاجعه، هرچه بد بود بدتر می‌شود. آن‌هایی که فاجعه‌ها (و خصوصاً بیماری‌های عالم‌گیر) را مطالعه می‌کنند، از میل این پدیده‌ها به تشدید بیگانه‌هراسی و یافتن بلاگردان بر اساس تمایلات نژادپرستانه باخبرند. در قرن چهاردهم میلادی که مرگ سیاه گریبان‌گیر اروپا شد، شهرها و شهرک‌ها دروازه‌های خود را به روی بیرونی‌ها بستند، و به اعضاء «نامطلوب» جامعه حمله‌ور شدند، آن‌ها را تبعید کردند و کشتند، که اغلبشان یهودی بودند.

در سال ۱۸۵۸، یک دسته از اوباش در نیویورک‌سیتی به زور وارد یک بیمارستان قرنطینۀ مخصوص مهاجران در جزیرۀ استتن شدند، گفتند همه آنجا را ترک کنند و سپس بیمارستان را آتش زدند، چون می‌ترسیدند که وجود آن بیمارستان مردم آن شهر را به خطر ابتلاء به تب زرد بیاندازد. ویکی‌پدیا هم‌اکنون صفحه‌ای را به جمع‌آوری مثال‌های «بیگانه‌هراسی و نژادپرستی مرتبط با بیماری عالم‌گیر ویروس کرونا سال ۲۰-۲۰۱۹» از بیش از ۳۵ کشور اختصاص داده است: از شماتت گرفته تا ضرب و جرح.

مایک دیویس، تاریخ‌نگار مشهور آمریکایی که واقعه‌نگار فاجعه‌هایی بوده که در دامن جهانی‌سازی رشد کرده‌اند، می‌گوید: «در یک دنیای کاملاً عقلانی، لابد فرض می‌کنید که یک بیماری عالم‌گیر بین‌المللی به بین‌المللی‌گرایی بیشتر منجر شود».

به نظر دیویس که کتابی دربارۀ آنفولانزای مرغی در سال ۲۰۰۵ نوشت، بیماری‌های عالم‌گیر یک مثال عالی از آن نوع بحران‌هایی‌اند که سرمایه‌داری (به‌خاطر جابجایی مُدام مردم و کالاها در آن) در برابرشان آسیب‌پذیر است، اما آن ذهنیت سرمایه‌دار (که نمی‌تواند چیزی جز سود ببیند) از پرداختن به آن‌ها عاجز است. «در یک دنیای عقلانی، ما باید تولید ملزومات اساسی (کیت‌های آزمایش، ماسک‌ها، دستگاه‌های تنفس) را نه‌تنها برای خودمان بلکه برای کشورهای فقیرتر هم بالا می‌بُردیم. چون این جنگ همۀ ماست.

ولی این دنیا که قرار نیست حتماً عقلانی باشد. پس دیوسازی و مطالبۀ منزوی‌سازی، فراوان خواهد بود. که به معنای مرگ بیشتر و رنج بیشتر در سراسر دنیاست».

در ایالات متحده، رییس‌جمهور ترامپ سخت تلاش کرده که ویروس کرونای جدید را «بالذات» چینی جلوه دهد، و این بیماری عالم‌گیر را بهانه‌ای برای سخت‌گیری در مرزها و پذیرش تعداد کمتری از پناه‌جویان کند. مقامات، اندیشکده‌ها و خروجی‌های رسانه‌ای جمهوری‌خواه مدعی شده‌اند یا به تلویح گفته‌اند که این ویروس، یک سلاح زیستی چینی دست‌ساز انسان است.

برخی از مقامات چینی هم به نوبۀ خود این نظریۀ توطئه را مطرح کرده‌اند که بیماری از طریق سربازان آمریکایی به چین رسید. در اروپا، نخست‌وزیر مجارستان ویکتور اوربان اخیراً اعلام کرد: «ما درگیر جنگی شده‌ایم که دو جبهه دارد: یک جبهه اسمش مهاجرت است، و دیگری به ویروس کرونا تعلق دارد. این دو منطقاً به هم مرتبطند چون هر دو با تحرّک منتشر می‌شوند».

وقتی درگیر جنگ هستی، باید دشمنت را هرقدر که می‌شود بهتر بشناسی. ولی در بحبوحۀ بحران، بعید نیست ابزارهای نظارتی‌ای نصب کنیم بی‌اینکه به آسیب درازمدتشان بیاندیشیم. شوشانا زوبوف۱، دانش‌پژوه و مؤلف کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی۲، به من خاطرنشان کرد که پیش از یازده سپتامبر، حکومت ایالات متحده در حال طراحی مقررات جدی‌ای بود که به کاربران وب حق انتخاب واقعی می‌داد که اطلاعات شخصی‌شان چطور مصرف شود یا نشود. زوبوف می‌گوید: «ولی ظرف چند روز، دغدغه عوض شد: از چگونه این شرکت‌هایی را که به هنجارها و حقوق حریم‌خصوصی تعرّض می‌کنند تنظیم و تعدیل کنیم؟ رسیدیم به اینکه چطور این شرکت‌ها را بپروریم و محافظت کنیم تا بتوانند داده‌ها را برای ما جمع کنند؟»

آن حکومت‌هایی که مایلند رصد روزبه‌روز شدیدتری بر شهروندان‌شان داشته باشند، و آن شرکت‌هایی که می‌خواهند با این کار پولدار شوند، بعید است بحرانی عالی‌تر از یک بیماری عالم‌گیر به مخیله‌شان خطور کند. این ایام در چین پهپادها دنبال کسانی می‌گردند که ماسک صورت نزده‌اند؛ وقتی آن‌ها را پیدا می‌کنند، بلندگوی داخلی‌شان سرزنش پلیس را پخش می‌کند.

آلمان، اتریش، ایتالیا و بلژیک، همگی از داده‌های شرکت‌های بزرگ مخابراتی (داده‌هایی که فعلاً گمنام‌سازی شده‌اند) استفاده می‌کنند تا جابجایی آدم‌ها را رصد کنند. در اسرائیل، آژانس امنیت ملی اکنون اجازه یافته به سوابق تلفن فرد مبتلا دسترسی یابد. کرۀ جنوبی با ارسال پیامک به مردم، افراد بالقوه مبتلا را معرفی کرده و می‌گوید که کجاها بوده‌اند.

همۀ ابزارهای نظارتی بالذات بدخیم نیستند و بعید نیست ابزارهای جدید فناورانه بالاخره نقش مثبتی در مبارزه با ویروس داشته باشند، اما زوبوف نگران است که این اقدامات اضطراری «دائمی» شوند، یعنی چنان در زندگی روزمره جا خوش کنند که هدف اصلی‌شان را فراموش کنیم.

قرنطینه موجب شده بسیاری از ما، که در خانه‌هایمان به رایانه‌ها و تلویزیون‌هایمان چسبیده‌ایم، بیش از پیش به شرکت‌های بزرگ فناوری وابسته شویم. بسیاری از همین شرکت‌ها نیز می‌کوشند حکومت را متقاعد کنند که یک عنصر حیاتی در راه‌حل مشکل فعلی‌مان هستند. شایسته است که بپرسیم آن‌ها چه منفعتی می‌برند.

وازوکی شاستری، محقق چتهام هاوس که روابط متقابل میان فناوری و دموکراسی را مطالعه می‌کند، می‌گوید: «بعید است حقوق حریم‌خصوصی در ذهن مردمی بماند که با چیزی مثل یک بیماری عالم‌گیر دست و پنجه نرم می‌کنند. وقتی مقیاس کار یک سیستم بزرگ شود، کوچک کردنش تا رسیدن به مقیاس سابق می‌تواند بسیار دشوار شود. و آنگاه شاید برای کاربردهای دیگری استفاده شود».

ظرف چند هفته، هر دو نخست‌وزیر اسرائیل و مجارستان عملاً اختیار پیدا کرده‌اند با فرامین خود حکم‌رانی کنند، بی‌آنکه دادگاه یا قوه‌های مقننه در کارشان دخالت کنند. در این میانه، لایحۀ اخیر ویروس کرونا که انگلستان مطرح کرده است، به پلیس و افسران مهاجرت اختیار می‌دهد که افراد مشکوک به انتقال ویروس را دستگیر و بازداشت کنند تا بتوان آن‌ها را تست کرد، و این اختیارات تا دو سال دیگر پابرجا هستند.

از زمان همه‌گیر شدن بیماری، وزارت دادگستری ایالات متحده از کنگره تقاضای تصویب قانون جدیدی کرده است که در شرایط اضطراری فرآیند رسیدگی دادگاه را معلق کنند، که بدین‌ترتیب امکان آن وجود دارد که افراد به زندان بروند بی‌آنکه بتوانند رسماً اعتراض کنند. کوین بلو، عضو نتپل که یک گروه متمرکز بر حق اعتراض در انگلستان است، می‌گوید: «مایی که کار پلیس را دنبال می‌کنیم، می‌دانیم چه می‌شود. این قدرت‌ها نهادینه می‌شوند، و در ایام خاص خود هم معقول به نظر می‌آیند. و بعد، به سرعت، برای اهداف دیگری استفاده می‌شوند که هیچ ربطی به دموکراسی یا ایمنی عمومی ندارند».

در پی افزایش موارد شیوع جهانی بیماری آنفولانزا، یک تیم از مورخان و اخلاق‌شناسان پزشکی که اتحادیۀ آزادی‌های مدنی آمریکا گرد هم آورده بود، در گزارشی در سال ۲۰۰۸ پیرامون جنبه‌های حقوقی واکنش‌های حکومتی به بیماری‌های همه‌گیر، شکایت کرد که حکومت یک عادت رایج پیدا کرده، آن ‌هم عادتی که به نظر آن‌ها پس از یازده سپتامبر مرتب تکرار می‌شود: حکومت با ذهنیتی سراغ مشکلات سلامت عمومی می‌رود که بیشتر مناسب یافتن مجرمان است.

به گفتۀ آن‌ها، این ذهنیت شکّاک در نهایت بیش از همه بر اقلیت‌های نژادی و فقرا اثر می‌گذارد. تاکتیک‌هایی از این قبیل شاید مبارزه با بیماری را دشوارتر کنند چون یک دیوار محکم بی‌اعتمادی میان حکومت و شهروندان بنا می‌کنند. به تعبیر آن گزارش: «به‌جای بیماری، مردم به دشمن تبدیل می‌شوند».

•••

یک مکتب فکری دیگر هم هست که در نگاه به بحران، بارقه‌ای از فرصت و امکان می‌بیند. البته سقوط مالی سال ۲۰۰۸ برای متفکران این اردوگاه هراس‌انگیز است. اما با اینکه ماجرای سال ۲۰۰۸ به شکست منجر شد (چون عموم مردم چیزهای زیادی از دست دادند و عده‌ای اندک سود بُردند)، ویروس کرونا می‌تواند باب پیشرفت سیاسی را بگشاید.

ربکا سولنیت، نویسندۀ آمریکایی و یکی از خوش‌بیان‌ترین محققان بحران‌ها و پیامدهایشان، گفت: «به نظرم، نسبت به زمانی که هنوز عواقب سقوط مالی ۲۰۰۸ را ندیده بودیم، خیلی فرق کرده‌ایم. ایده‌هایی که سابقاً چپ‌گرا حساب می‌شدند اکنون به نظر تعداد بیشتری از مردم معقول می‌آیند. زمینه‌ای برای تغییر فراهم شده که قبلاً در دست نبود. این یک گشایش است».

استدلال آن‌ها، به بیان ساده، از این قرار است: ویروس کرونا نشان داد که وضع موجود سیاسی، ورشکسته است. مدت‌ها پیش از آنکه خبر ویروس کرونا به گوش کسی رسیده باشد، مردم در اثر بیماری‌هایی می‌مردند که پیش‌گیری و درمانشان را بلد بودیم.

در جامعه‌های سرشار از ثروت، مردم زندگی‌های پرمخاطره‌ای داشتند. کارشناسان به ما می‌گفتند که شبح چه تهدیدهای فاجعه‌باری (از جمله بیماری‌های عالم‌گیر) در افق دیده می‌شود، و تقریباً هیچ کاری نکردیم که آماده‌شان شویم. در همین حال، اقدام‌های شدیدی که حکومت‌ها در چند هفتۀ اخیر انجام داده‌اند، شاهدی بر آن است که دولت به‌واقع چقدر قدرت دارد: یعنی وقتی که حکومت می‌فهمد باید جسورانه وارد عمل شود وگرنه ممکن است اساساً نامشروع جلوه کند، چه کارها که می‌تواند بکند، و آن ‌هم چقدر سریع! همان‌طور که پانکاج میشرا اخیراً نوشت، «باید فاجعه‌ای پیش می‌آمد تا دولت وظیفۀ اصلی‌اش یعنی حفاظت از شهروندان را به عهده بگیرد».

در جریان اصلی سیاست‌ورزی، سال‌ها این حرف متعارف در باب همه‌چیز (از خدمات سلامت تا مخارج معاش پایه مانند خانه) گفته می‌شد که: اگر هم دنیا مشکلات خاص خود را داشته باشد، مداخلۀ گستردۀ حکومتی یک راه‌حل عملی و شدنی نیست. در عوض به ما می‌گفتند که آنچه بهتر از همه ثمر می‌دهد، راه‌حل‌های «بازار» است که نقش بزرگی برای شرکت‌هایی قائل می‌شوند که عامل انگیزه‌بخششان ایده‌های منسوخی مثل «خیر جمعی» نیست، بلکه میل به سودآوری است. اما بعد شیوع ویروس آغاز شد، حکومت‌ها چند هزار میلیارد دلار طی چند روز خرج کردند (و حتی تا آنجا پیش رفتند که مستقیم به شهروندان‌شان چک بدهند)، و ناگهان فهم و حسمان نسبت به پرسش «راه‌حل‌های کاربردی و شدنی» عوض شد.

از این منظر، وظیفۀ امروز این نیست که با ویروس بجنگیم تا به روند معمول برگردیم، چون آن روند معمول فی‌المجلس فاجعه‌بار بود. بلکه هدف این است که با ویروس بجنگیم، و در این مسیر آن روند معمول را به چیزی انسانی‌تر و ایمن‌تر تبدیل کنیم.

سولنیت در کتاب بهشتِ بناشده در جهنم۳ (۲۰۰۹) با موردکاوی فاجعه‌ها (از جمله زلزلۀ مکزیکوسیتی در سال ۱۹۸۵ و حملات تروریستی سال ۲۰۰۱ و طوفان کاترینا) استدلال کرد که وضعیت اضطراری صرفاً بُرهه‌ای نیست که هرچه بد بود بدتر شود، یا مردم لاجرم هراسان‌تر و شکّاک‌تر و خودمحورتر شوند.

او نشان داد که فاجعه‌ها به چه طریقی، حتی در میانۀ خُسران و درد، باب ذخایر ابتکار و همبستگی و ارادۀ موجود در نهاد انسان، و همیان‌های عزم و مسرّت، را می‌گشایند. آن کتاب فراخوان تجلیل از فاجعه نیست، ولی از ما می‌خواهد که توجه کنیم فاجعه چه احتمال‌ها و امکان‌هایی در خود دارد، و چگونه می‌تواند ما را از قید راه و روش‌های قدیم برهاند. در روایت سولنیت، واکنش‌های «رسمی» به فاجعه معمولاً گند می‌زنند چون مردم را جزئی از مشکلی می‌شمارند که باید مدیریت شود، نه عنصر ارزشمندی از راه‌حل آن مشکل.

این سوءمدیریت، گاهی نتیجۀ ناشایستگی است و بس؛ در سایر اوقات، موذیانه‌تر است. نائومی کلاین، نویسندۀ کانادایی، در کتاب دکترین شوک (۲۰۰۷) روایتی تیره و تار از بازی قدرت در بحران ارائه داد. از نگاه کلاین، همیشه ابتدا فاجعۀ شمارۀ ۱ داریم (زلزله، طوفان، مناقشۀ نظامی، رکود اقتصادی)، و بعد نوبت فاجعۀ شمارۀ ۲ می‌رسد: کارهای بدی که متعاقباً صاحبان قدرت سراغشان می‌روند، مثلاً پیش بُردن اجباریِ اصلاحات تند و تیز اقتصادی یا بلعیدن فرصت‌های فراهم‌شده پس از بحران جهت پُر کردن جیب خود، در حالی که مابقی مردم آشفته‌تر از آن‌اند که متوجه شوند. (کلاین گفت که این افراد در حقیقت گاهی فاجعۀ شمارۀ ۱ را مهندسی می‌کنند تا این فرآیند آغاز شود).

خلاف کتاب سولنیت، دکترین شوک نمی‌گوید که وقتی اوضاع به طرز هولناکی خراب می‌شود، تاب‌آوری روزمرۀ مردم چطور و چگونه است. (به‌واقع سولنیت مستقیماً از کلاین انتقاد کرده که چرا به این مسأله نپرداخته است). ولی این دو کتاب مثل دو تکۀ پازل با هم جفت و جورند. هر دو کتاب، بحران را از منظر انتخاب‌های مردم در جریان ماجرا بررسی می‌کنند، نه از منظر آنچه ناگزیر (یا «طبیعتاً») در سیر پیشرفت بحران رُخ می‌دهد. و هر دو کتاب در زمان مناسبی منتشر شدند تا در گفت‌وگوهای سیاسی‌ای نقش‌آفرین شوند که در مخروبۀ پس از سقوط مالی شکل می‌گرفتند.

در سال ۲۰۰۸، چند روز پس از انتخاب اوباما، رییس دفتر او رهم امانوئل حرفی زد که مشهور شد: «نباید بگذارید یک بحران جدی، اسراف شود». چپ‌گرایان امروزی، که اوباما مایۀ سرخوردگی‌شان است، لابد با این حرف موافق‌اند. آن‌ها احساس می‌کنند که در پی بحران‌های اخیر چیزهایی باخته‌اند، و اکنون وقت جبران رسیده است. اگر در مواجهه با یک بیماری عالم‌گیر ما می‌توانیم این‌همه تغییر ظرف چند هفته رقم بزنیم، طی یک سال چه‌ها می‌توانیم بکنیم؟

نزد کسانی که این استدلال را می‌آورند، مقایسۀ سال ۲۰۰۸ و بحران فعلی بسیار جالب است. در مقایسه با بحران مالی که مات و مبهم بود (مثلاً «مبادلۀ نُکول اعتبار» یا «بازفروش تسهیلات»)، فهم ویروس کرونا نسبتاً ساده است. ماجرای کرونا از یک دو جین بحران تشکیل شده که یکی شده‌اند، و همگی فوراً پیش می‌روند، آن‌هم به گونه‌ای که آدم طبعاً می‌فهمد. سیاست‌مداران دارند مبتلا می‌شوند. سلبریتی‌ها دارند مبتلا می‌شوند. دوستان و آشنایان‌تان دارند مبتلا می‌شوند. شاید همه‌مان «در یک جبهه» نباشیم (چون طبق معمول فقرا بدتر ضربه می‌خورند)، ولی آن تشبیه جنگی به مراتب بیشتر به درد وضع امروزمان می‌خورد تا دوران پس از سقوط مالی ۲۰۰۸.

به باور خوش‌بینان، اینجا امید می‌رود که رفته‌رفته دنیا را جور دیگری ببینیم و بفهمیم. شاید ببینیم که معضلاتمان حقیقتاً میان همۀ ما مشترک‌اند، و جامعه معادل توده‌ای از آدم‌های منفرد نیست که برای رسیدن به ثروت و جایگاه با هم رقابت می‌کنند. خلاصه، شاید بفهمیم که منطق بازار، خلاف وضع موجود، نباید بر این‌همه حوزه‌های وجودی بشر غلبه داشته باشد.

کلاین گفت: «تعداد بیشتری از مردم به جایی رسیده‌اند که خط و ربط مسائل را ببینند. این هم از تجربه‌های مردم نشأت می‌گیرد. یک بازۀ سنی خاص از مردم، فقط و فقط یک تجربه از سرمایه‌داری داشته‌اند: بحران در پی بحران. و آن‌ها مایلند که وضع تغییر کند.»

•••

آن همهمۀ مزاحم مثل جیغ ارّه‌برقی که در پس‌زمینۀ این بحث شنیده می‌شود، صدای تغییر اقلیم است. اگر سقوط مالی سال ۲۰۰۸ فاجعه‌ای بود که کلاین و متفکران هم‌رأی با او می‌خواهند جلوی تکرارش را بگیرند، تغییر اقلیم یک فاجعۀ به مراتب عظیم‌تر است که می‌بینند دارد سراغمان می‌آید (و می‌دانند به ما رسیده) و می‌خواهند با آن بجنگند.

در سال‌هایی که از انتشار دکترین شوک گذشته، کلاین تمام توجه خود را به تغییر اقلیم معطوف کرده است. صورت‌بندی او از این ماجرا چنین است: یک وضعیت اضطراری دوران‌ساز که باید از چنگال سودجویان سوخت‌های فسیلی و هوادارانشان در حکومت درآورد.

ویروس کرونای جدید بزرگ‌ترین بحران جهانی از جنگ جهانی دوم به بعد است، اما از منظر اثرات درازمدتش نمی‌تواند در برابر تغییر اقلیم قد علم کند. ولی این دو مورد، شباهت‌های جالبی دارند. هر دو مستلزم حد زیادی از همکاری جهانی‌اند. هر دو نیازمند تغییر رفتار امروز مایند تا رنج فردایمان کمتر شود. دانشمندان از مدت‌ها پیش با دقت زیادی هر دو مسأله را پیش‌بینی کرده بودند، و حاکمانی که نمی‌توانند چیزی فراتر از آمارهای رشد فصل بعدی سال مالی را ببینند نادیده‌شان گرفتند.

بر همین اساس، در هر دو مورد حکومت‌ها باید اقدامات فوق‌العاده‌ای کنند و منطق بازار را از برخی وادی‌های فعالیت بشر کنار بگذارند، و در عین حال سراغ سرمایه‌گذاری دولتی بروند. به بیان دیگر، اگر این سطح جدید مداخلۀ دولتی را یک اجبار موقتی بشماریم، یعنی تضمین کرده‌ایم که کماکان به سمت فاجعۀ اقلیمی می‌شتابیم.

مارگارت کلاین سالامون، روان‌شناس سابق که اکنون رییس یک گروه کنش‌گر به نام بسیج اقلیمی۴ است، می‌گوید: «سال‌هاست که تلاش کرده‌ایم مردم را از حالت عادی خارج و به حالت اضطراری وارد کنیم. «وقتی تعداد زیادی از مردم وارد حالت اضطراری شوند، وقتی اساساً بپذیرند که خطری در کار است و اگر بخواهیم در امان باشیم باید هرچه از دستمان برمی‌آید بکنیم، دایرۀ ممکنات در وادی سیاست از بیخ و بُن تغییر می‌کند. و جالب است که می‌بینیم واکنش حکومت‌ها به ویروس کرونا، مؤید پیش‌بینی‌های این نظریه است. اکنون با چالش دیگری مواجهیم: این حالت اضطراری را در باب تغییر اقلیم، که خطراتش هزاران بار عظیم‌ترند، فعال نگه داریم. نباید فکر کنیم که قرار است به حالت عادی برگردیم، چون وضعمان عادی نبوده».

قیاس میان دو بحران در همین حد متوقف می‌شود. از این حقیقت گریزی نیست که تأثیرات تغییر اقلیم، تدریجی‌تر از ویروس کروناست. اکثر مردم احساس نمی‌کنند که خودشان یا عزیزانشان همین ماه در اثر تغییر اقلیم جان می‌دهند، و لذا فعال کردن حالت اضطراری و نگه داشتنش دشوارتر است.

همان‌طور که سالامون برایم خاطرنشان کرد، اگر حقیقتاً می‌پذیرفتیم در یک وضعیت اضطراری اقلیمی هستیم، آنگاه سرخط خبرهای هر روز این بود که کدام کشورها با سرعت بیشتری انتشار آلاینده‌هایشان را کاهش داده‌اند، و مردم مصرّانه مطالبات خود را ابراز می‌کردند تا رهبرانشان سیاست‌های کارآمدی را اتخاذ کنند.

ولی بعید است تجربۀ ویروس کرونا بتواند کمکمان کند که جور دیگری به تغییر اقلیم نگاه کنیم. از آنجا که ویروس باعث کاهش فعالیت صنعتی و ترافیک جاده‌ها شده، آلودگی هوا کاهش یافته است.

در اوایل ماه مارس، مارشال برک (دانشمند و استاد دانشگاه استنفورد) با استفاده از داده‌های آلودگی چهار شهر چینی، تغییرات میزان ریزآلاینده‌های PM۲.۵ را اندازه گرفت. این ذرات، آلاینده‌های بسیار خطرناکی‌اند که به قلب و ریه حمله‌ور می‌شوند. او برآورد کرد که فقط در چین، کاهش انتشار آلاینده‌ها از زمان شروع بیماری، عملاً جان حداقل ۱۴۰۰ کودک زیر پنج سال و ۵۱۷۰۰ بزرگسال بالای ۷۰ سال را نجات داده است.

در همین میانه، مردم سراسر دنیا هم در وب روایت یافته‌هایشان (ماجرای نسیم‌های خوش‌بو، گسترش خطوط دوچرخه‌سواری، و بازگشت صدای پرندگان به محله‌هایشان) را منتشر کرده‌اند، گویی یک نسخۀ توزیع‌شدۀ دیجیتالی از پروژۀ ربکا سولنیت رُخ داده است: مردمی که در بحبوحۀ یک فاجعه، نگاهی دزدکی به آینده‌ای می‌اندازند که می‌دانند آن را می‌خواهند و لازم دارند.

در کنار این علامت‌های امیدبخش، ماجرای دیگری هم در حال وقوع است که چندان دلگرمی نمی‌دهد، ماجرایی که با چارچوب «دکترین شوک» کلاین جور درمی‌آید. فاجعۀ شمارۀ ۱: ویروس کرونای جدید. فاجعۀ شمارۀ ۲: لغو همان قوانین نصفه‌نیمۀ موجود که برای حفاظت از محیط زیست تدوین شده بودند. روز ۲۶ مارس، پس از لابی‌های صنعت انرژی، آژانس حفاظت از محیط‌زیست ایالات متحده اعلام کرد که نظر به تأثیرات این بیماری بر نیروی‌کار، این آژانس تخطی از مقررات آلوده‌سازی محیط زیست را تنبیه نخواهد کرد به شرط آنکه شرکت‌ها بتوانند نشان دهند که تخطی‌شان به این بیماری گره خورده است.

وزارت محیط‌زیست چین هم لغو موقت بازرسی‌هایی را آغاز کرده است که تأثیر زیست‌محیطی کارخانه‌های صنعتی را ارزیابی می‌کنند. و گروه‌های هواداری که از صنعت پلاستیک‌سازی پول می‌گیرند نیز یک بمباران روابط‌عمومی را در دفاع از کیسه‌های پلاستیکی یکبارمصرف آغاز کرده‌اند، و این ادعای اثبات‌نشده را نشر می‌دهند که احتمال چسبیدن ویروس به پلاستیک کمتر از کیسه‌های پارچه‌ای چندبارمصرف است. با نگاهی به بحران سال ۲۰۰۸ می‌بینیم که انتشار آلاینده‌ها در آن زمان هم کاهش یافت، اما در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ با جهشی چشم‌گیر اوج گرفت.

به اعتقاد سالامون، یکی از درس‌هایی که بحران ویروس کرونا به ما می‌آموزد، قدرت عواطف مشترک ماست، که کمک کرده است اقدامات رادیکال سیاسی‌ای انجام شوند تا شیوع این بیماری عالم‌گیر کُند گردد. «من دربارۀ این حرف نمی‌زنم که مردم به همدیگر کمک تخصصی پزشکی کنند. من دربارۀ این حرف می‌زنم که مردم با هم تماس می‌گیرند و می‌گویند: حالت چطور است؟ ترسیده‌ای؟ من هم ترسیده‌ام.

می‌خواهم حالت خوب باشد، می‌خواهم حالمان خوب باشد. و در زمینۀ اقلیم نیز به همین نیاز داریم. باید ترس دسته‌جمعی را یاد بگیریم، و باید به توافق برسیم که از چه ترسیده‌ایم». به گفتۀ او، فقط در چنین صورتی است که حکومت‌ها مجبور به اقدام می‌شوند: «خوب است که در باب این بیماری، داریم وارد حالت اضطراری می‌شویم. ولی اگر همین کار را برای اقلیم هم نکنیم....» او جمله‌اش را ناتمام گذاشت.

•••

تحقق چشم‌انداز خوش‌بینان مستلزم چه اقداماتی است؟ فیلیپ میروفسکی، تاریخ‌نگار و مؤلف هرگز نگذارید یک بحران جدی تلف شود: نئولیبرالیسم چگونه از فروپاشی مالی جان به در بُرد۵، هشدار می‌دهد که مراقب تبانی‌ها باشیم. او به من گفت: «چپ‌ها فکر می‌کردند برای همه بدیهی است که آن بحران، ورشکستگی شدید یک نوع نگاه خاص به اقتصاد را عیان کرد. ولی این برای همه بدیهی نبود، و چپ‌ها باختند». چگونه می‌توانیم مانع آن شویم که دنیا به نسخۀ پیشا-کرونا بازگردد، یعنی نسخه‌ای که ویروس شکست خورده اما همۀ فاجعه‌های جاری دیگر کماکان ادامه دارند؟

مایک دیویس می‌گوید: «کشمکش، نبرد بر تفسیر وقایع، اشاره به مسائل ریشه‌ای و راه‌حل‌هایشان، اینهاست که نتیجۀ سیاسی این بیماری عالم‌گیر را، مثل همۀ نتایج سیاسی، تعیین می‌کنند. و باید آن تحلیلمان را تا جایی که می‌شود به گوش جهانیان برسانیم». یک مانع مهم طبعاً فاصله‌گذاری اجتماعی است که یقیناً جلوی بسیاری از روش‌های کارکُشتۀ برگزاری چنین کارزارهایی را می‌گیرد، مثلاً سراغ مردم رفتن یا اعتراض خیابانی. کلاین هم گفت: «بزرگ‌ترین ریسک همۀ ما این است که با نشتن در خانه و فعالیت در رسانه‌های اجتماعی‌مان، و درگیر شدن در آن شکل‌های بسیار محدودشدۀ سیاست‌ورزی که در چنان جاهایی امکان‌پذیر است، این فرصت را تلف کنیم».

دیویس امیدوار بود که معترضان هرچه زودتر به خیابان‌ها راه پیدا کنند، و حدس زد یک اقدام خیابانی که همۀ شرکت‌کنندگان با پلاکاردهایی در دستان‌شان حداقل ۳-۴ متر با هم فاصله داشته باشند، یک تصویر اثرگذار رسانه‌ای می‌سازد. او در سن‌دیه‌گو زندگی می‌کند، و وقتی مکالمه‌مان رو به اتمام بود گفت که قصد دارد ساعاتی از عصر خود را به انجام وظیفه‌اش بگذارند و تنها با یک پلاکارد در گوشۀ یک خیابان بایستد. هنوز تصمیم نگرفته بود روی پلاکاردش چه بنویسد، ولی «از اتحادیۀ پرستاران حمایت کنید» یا «خواستار مرخصی پزشکی باحقوق شوید» در نظرش بود.

سولنیت به من گفت روش‌های جدیدی که مردم سراسر دنیا می‌یابند تا به همدیگر وصل شده و یاری برسانند، او را دلگرم می‌کند: از شبکه‌های محلی تحویل کالا که تشکیل شده‌اند تا اقلام ضروری را به کسانی برسانند که نمی‌توانند از خانه خارج شوند، تا مداخله‌های نمادین‌تر مثل بچه‌هایی که در ایوان خانۀ یک همسایۀ مسن‌تر موسیقی می‌نوازند. الساندرو دلفانتی، دانشمند علوم سیاسی ایتالیایی، گفت موج اعتصاب‌های پس از شیوع بیماری که انبارهای آمازون را در ایالات متحده و اروپا درنوردید، و همچنین گام‌هایی که کارگران در بخش‌های مختلف اقتصاد ایتالیا برداشتند تا تجهیزات ایمنی لازم را برای همدیگر فراهم کنند، او را دلگرم کرده است.

پس از این چه خواهد شد؟ پاسخ این سؤال به توانایی آن خوش‌بینان بستگی دارد که چقدر بتوانند این وهله‌های همبستگی را به حوزۀ گسترده‌تر سیاسی بکشانند، و اثبات کنند اصلاً منطقی نیست که ویروس کرونا را حل‌وفصل کنیم بی‌آنکه حداقل تلاش کنیم مابقی مسائل را هم حل کنیم، یعنی دنیای بیافرینیم که منابع مشترکمان بتوانند خیر بیشتری به مردم بیشتری برسانند. سولنیت در بهشتِ بناشده در جهنم نوشته بود: «ما حتی زبان و ادبیات مناسب برای این عاطفه و هیجان را نداریم، جایی که شگفتی در لفافه‌ای از وحشت، مسرّت در لفافه‌ای از تأسف، و شجاعت در لفافه‌ای از ترس پیچیده شده. نمی‌توانیم و نباید از فاجعه استقبال کنیم، ولی می‌توانیم برای واکنش‌هایمان، چه کاربُردی و چه روان‌شناختی، ارزش قائل شویم».

دنیا اکنون بدجور غریبه به نظر می‌رسد؛ ولی دلیلش (یا یگانه دلیلش) این نیست که شتاب تغییراتش زیاد است و هرلحظه شاید هرکدام ما مریض شود یا مریض و حامل ویروس باشیم اما ندانیم. دنیا غریبه شده چون چند هفتۀ گذشته پرده از این حقیقت برداشته‌اند که حتی بزرگ‌ترین چیزها هم هرلحظه ممکن است تغییر کنند. همین حقیقت ساده، که هم احساس ناآرامی می‌آورد و هم احساس رهایی، شاید به سادگی از یادمان برود. اما ما در حال تماشای یک فیلم سینمایی نیستیم: ما داریم متن این فیلم را می‌نویسم، با هم و در کنار هم، تا انتهایش.

فصلنامۀ ترجمان چیست، چه محتوایی دارد، و چرا بهتر است اشتراک سالانۀ آن را بخرید؟
فصلنامۀ ترجمان شامل ترجمۀ تازه‌ترین حرف‌های دنیای علم و فلسفه، تاریخ و سیاست، اقتصاد و جامعه و ادبیات و هنر است که از بیش از ۱۰۰ منبع معتبر و به‌روز انتخاب می‌شوند. مجلات و وب‌سایت‌هایی نظیر نیویورک تایمز، گاردین، آتلانتیک و نیویورکر در زمرۀ این منابع‌اند. مطالب فصلنامه در ۴ بخش نوشتار، گفت‌وگو، بررسی کتاب، و پروندۀ اختصاصی قرار می‌گیرند. گزیده‌ای از بهترین مطالب وب‌سایت ترجمان همراه با مطالبی جدید و اختصاصی، شامل پرونده‌های موضوعی، در ابتدای هر فصل در قالب «فصلنامۀ ترجمان علوم انسانی» منتشر می‌شوند. تاکنون به موضوعاتی نظیر «اهمال‌کاری»، «تنهایی»، «سفر»، «خودیاری»، «سلبریتی‌ها» و نظایر آن پرداخته‌ایم.

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را پیتر بِیکر نوشته است و در تاریخ ۳۱ مارس ۲۰۲۰ با عنوان «‘We can’t go back to normal’: how will coronavirus change the world» در وب‌سایت گاردین منتشر شده است. وب‌سایت ترجمان آن را در تاریخ ۳۰ فروردین ۱۳۹۹ با عنوان «هرگز نباید به "شرایط عادی" برگردیم» وترجمۀ محمد معماریان منتشر کرده است.
•• پیتر بِیکر (Peter C. Baker) نویسنده‌ای آزادکار و ساکن شیکاگو است که با گاردین همکاری می‌کند.

[۱] کتاب عصر سرمایه‌داری نظارتی، نوشتۀ شوشانا زابوف، در مطلبی با عنوان «در عصر سرمایه‌داری نظارتی، انسان‌ نه مصرف‌کننده که مادۀ خام تولید است» بررسی شده است.
[۲] The Age of Surveillance Capitalism
[۳] A Paradise Built in Hell
[۴] Climate Mobilization
[۵] Never Let a Serious Crisis Go to Waste: How Neoliberalism Survived the Financial Meltdown

___________________

دنباله یادداشتهای نبرد سخت: (10 و 11 پایانی)

نبرد سخت (10): با تمرینات ذهن آگاهی بر تنفس و اکسیژن رسانی به بدنم متمرکز شدم (+فایل صوتی آرامش)

سه تا چهار بار نفس عمیق می کشیدم و نفسم را چهار تا پنج ثانیه نگه می داشتم . بعد نفس را تو سینم حبس می کردم و متمرکز می شدم روی لحظه خروج نفس از بدن...

عصر ایران - "نبرد سخت" یادداشت های کوتاه عباس پازوکی -نویسنده و روان شناس- از خاطرات واقعی و تجارب شخصی اش در روزهای سخت کرونایی است که برای عصر ایران نوشته است.

***

روز اول قرنطیه خانگی در حال اتمام بود، همسرم تمام تلاش خودش را برای بهبود حال من به کار گرفته بود و تماس های اطرافیان، دوستان و اقوام به شدت باعث دلگرمی شده بود. هر چند که درگیر شدن با بیماری کرونا، تنگی نفس و سرفه های زیاد و خشک باعث به وجود آمدن یک حس بد می شد اما حالا صدای اقوامی را می شنیدم که شاید سال ها بود جز دید و بازدیدهای حضوری در نوروز، ارتباط تلفنی با آنها نداشتم.

هر کس می خواست کاری کند، یکی با دکتری که دوستش بود مشورت می کرد، یکی از تجربه فلان دوست و همکارش می گفت، یکی دم نوشی را توصیه می کرد، یکی تعارف می کرد که اگر کاری داری به من بگو تا برایت انجام دهم و خلاصه همه داشتند این پیام را می دادند که " نگران نباش ، ما کنارت هستیم و کمک می کنیم که خوب شوی " این حس که تنها نیستم، حس خیلی خوبی بود.

افسانه از دخترعمه اش که در حوزه بهداشت محیط متخصص است، شنید که برای ضد عفونی کردن هوای خانه بهتر است از گیاهی به نام کلپوره استفاده کند. ظاهرا کرمانی ها از کلپوره درست مثل اسفند استفاده می کنند و آن را در جا اسفندی می ریزند و دود می کنند و دودش را در منزل پخش می کنند؛ هر چند که من در اتاق بودم ولی خوب باید خیلی مراقب بچه ها می بودیم.

فرش و مبلی که در مسیر اتاق من و سرویس بهداشتی بود را همسرم جمع کرد و کنار کشید تا از روی پارکت رد شوم که شست و شو و ضد عفونی کردن آن راحت تر است. تقریبا روزی دو تا سه بار افسانه با ترکیب آب و وایتکس مسیر رفت و آمد من را ضد عفونی می کرد. من هم بدون ماسک از اتاقم خارج نمی شدم. با این وجود وقتی از اتاقم خارج می شدم تا به سرویس بروم و برگردم حرف نمی زدم و مراقب بودم که اصلا سرفه نکنم.

از شب بنا به توصیه های متعدد و مشورت با پزشک پیاز و سیر هم به غذایم اضافه شد. حالا که من تو اتاق بودم و با کسی رفت و آمد نداشتم بدون هیچ نگرانی از بوی پیاز و سیر می تونستم همراه با غذا از این دو معجزه ی سنتی در کنار استفاده از داروهایم استفاده کنم. بنابراین در هر وعده ی غذایی یک پیاز کامل متوسط همراه با غذا می خوردم و توی ماستم مقدار زیادی سیر رنده شده بود که آن را هم می خوردم.

هر بار هم مقداری سیاه دانه نیم کوب شده در مقداری عسل برایم آورده می شد که آن را هم می خوردم. در کنار اینها آب لیمو سنگی هم با وجود ترشی شدید آن مورد استفادم بود، البته من از قدیم علاقه ی زیادی به چیزهای ترش داشتم و واقعا مشکلی برای استفاده از آب لیمو سنگی تازه نداشتم.

خلاصه با داروهای پزشکی مدرن و رعایت توصیه های طب سنتی ایرانی و مراقبت های همسرم ، ویروس کرونا را داخل بدنم زیر ضرب گرفته بودم و حسابی باهاش وارد جنگ شده بودم . البته همین توصیه های طب سنتی را هم با پزشک مشورت و استفاده کردم و هیچ کدامشان سرخود نبود.

حالا فقط تنها چیزی که دم غروب و آخر شب و گاه و بیگاه اذیتم می کرد ، اضطراب بود. نمیشه انکار کرد ویروسی که دنیا را به هم ریخته و کلی آدم را کشته ترسناک نیست و هیچ اضطرابی ندارد. حالا این مشکل روحی و روانی را خودم باید حل می کردم ! ناسلامتی روانشناسم و باید از تکنیک های خودم برای خودم هم بتوانم استفاده کنم، ویژه که می دانستم اضطراب به شدت به سیستم ایمنی بدن آسیب می زند ، پس باید با مدیریت اضطراب و بهبود حال روانی خودم از این جهت هم کمک می کردم به سیستم ایمنی بدنم . بنابراین تصمیم گرفتم تمرینات ذهن آگاهی را شروع کنم.

تمرین ذهن آگاهی من به این شکل بود که سه تا چهار بار نفس عمیق می کشیدم و نفسم را چهار تا پنج ثانیه نگه می داشتم . بعد نفس را تو سینم حبس می کردم و متمرکز می شدم روی لحظه خروج نفس از بدن و بعد همه ی نفس را بیرون می دادم و متمرکز می شدم روی لحظه ورود اکسیژن به بدن.

بعد کاملا آرام و معمولی نفس می کشیدم و همه توجهم را متمرکز می کردم روی نفس کشیدنم. نفس کشیدن کاری است که همه ما در 24 ساعت شبانه روز انجام می دهیم ، اما این بار همه توجهم فقط روی نفس کشیدنم بود .

خوب اکسیژنی که وارد بدنم می شد ، از نوک بینی عبور می کرد ، نوک بینی را خنک می کرد ، وارد مجرای بینی و بعد گلو می شد را حس می کردم . عبورش از داخل گلو را متوجه بودم و زمانی که ریه هایم مثل بادکنک پر می شدند از اکسیژن را حس می کردم.

دقیقا متوجه بودم که این اکسیژن از ریه های من چطور وارد رگ ها و مویرگ هایم می شود و پس از طی ده ها هزار کیلومتر در سریع ترین زمان ممکن به ده ها تریلیون سلول بدنم اکسیژن می رساند . انگار حالا همراه مولکول های اکسیژن داشتم تمام بدنم را اسکن می کردم و می دیدم .

وقتی اکسیژن به پوست سرم می رسید تمام پوست سرم خنک و سبک می شد ، حتی موهای سرم احساس آرامش می کردند. عضلات پیشانی و عضلات گونه ها کاملا شل ، سبک و ریلکس می شدند و فک پایین باز و آزاد می شد .

عضلات گردن کاملا شل و ریلکس می شد و این موج آرامش توام با اکسیژن به شانه هایم می رسید . بازوها ، آرنج ها ، ساق دستان ، مچ دستان و حتی بند بند انگشتان دست آرام و پر از اکسیژن و نیروی حیات می شدند . تمام سلول های کمرم پر از آرامش می شد و این موج آرامش و اکسیژن به ران ها ، زانوها ، ساق پاها و حتی مچ پاها می رسید . پاشنه ی پا ، کف پا ، پنجه ی پا و انگشتان پاها نیز پر از اکسیژن می شدند.

انگار با هر بار نفسی که می کشیدم موجی از آرامش از ریه ها به تمام بدنم می رسید و با هر بازدم تمام تنش ها از ذهن و بدنم خارج می شد و اینقدر احساس سبکی می کردم که بعد از هفت تا ده دقیقه تمرین ذهن آگاهی وقتی چشمانم را باز می کردم خودم را غرق در محبت های الهی می دیدم.

43 سال از عمرم را بدون توجه نفس کشیده بودم، در هر حالتی، حتی در خواب، در حال دویدن و نشستن، استراحت و کار کردن، شب و روز و .... بدون اینکه برایش برنامه ریزی کرده باشم و حتی به آن فکر کرده باشم . اما خداوند در هر ثانیه به ده ها تریلیون سلول های بدنم اکسیژن رسانی کرده بوده! هر ثانیه ... چقدر آرامش بخش است فکر کردن به همین یک قلم از محبت های خدایی که حواسش به ما هست. چه آرامشی دارد فکر کردن به نفس کشیدن و همراهی با ورود اکسیژن به بدن و اسکن کردن جزء به جزء بدن!

ممکن است برخی از دوستان و همراهان عصرایرانی نتوانند دقیقا این کار را انجام دهند ، برایتان یک ویس ضبط کرده ام که می توانید آن را گوش کنید و خودتان را آرام کنید . لازم نیست حتما مریض باشید تا این کار را انجام دهید ، در هر شرایطی با یک بار تمرین در شبانه روز ، وضعیت آرامش تان به شدت بهبود پیدا می کند.

دانلود

---

---

نبرد سخت (قسمت آخر): پیروزی

افسانه هر بار که ظرف های مرا می خواست بشوید یک لگن ظرفشویی را با آب و وایتکس پر می کرد و ظرف های من را نیم ساعت کامل در آن می گذاشت و بعد می شست.

عصر ایران - "نبرد سخت" یادداشت های کوتاه عباس پازوکی -نویسنده و روان شناس- از خاطرات واقعی و تجارب شخصی اش در روزهای سخت کرونایی است که برای عصر ایران نوشته است؛ اکنون قسمت پایانی این خاطرات را می خوانید.

***دومین روز از قرنطینه ی خانگی هم با نفس تنگی همراه بود و البته حالا که کپسول اکسیژن در منزل داشتم خیالم را راحت می کرد. هر بار 5 تا 10 دقیقه اکسیژن استفاده می کردم و حالم بهتر می شد.

هر روز شرح حالم را از طریق واتس اپ به پزشکی که از دوستان خانوادگی بود می دادم و او توصیه کرد بهتر است در ایامی که از داروی هیدروکسی کلروکین استفاده می کنم از قرص جوشان ویتامین سی استفاده نکنم؛ به گفته ی او ممکن است عوارض گوارشی داشته باشد و بهتر این است که در ایامی که ریه درگیر کرونا شده و دارو استفاده می کنم از ویتامین های طبیعی و آب میوه ی طبیعی استفاده کنم.

افسانه با اینکه خودش عزادار مادرش بود به شدت مشغول رسیدگی و بهداشت خانواده بود. ظرف های من از ظرف های بقیه جدا بود و هر بار که ظرف های مرا می خواست بشوید یک لگن ظرفشویی را با آب و وایتکس پر می کرد و ظرف های من را نیم ساعت کامل در آن می گذاشت و بعد می شست.

او در طول دوران قرنطینه باید خودش هم با بچه های فاصله اش را رعایت می کرد و با اینکه بچه ها و خودش علایمی نداشتند باید از مایعات زیاد و گرم استفاده می کردند. پس رسیدگی در منزل فقط محدود به من نبود ، باید به همه رسیدگی می شد تا این روزهای سخت را بچه ها به سلامتی بگذرانند.

شب ها که همه خواب بودیم صدای گریه های نرم و آهسته ی افسانه را می شنیدم که وقتی فارغ از کارهای روزمره می شد فرصتی برای عزاداری هایش پیدا می کرد و آهسته می گریست. شب ساعت از 4 گذشته بود که دیدم ماهان (پسر کوچکم) در سکوت شب و پس از چند روز سکوت ناشی از غرور پسرانه، به گریه افتاد. می گفت دلش برای عزیزش (مادربزرگ) تنگ شده و افسانه هم او را دلداری می داد ،هر چند نمی توانست ماهان را در آغوش بگیرد و این شرایط را خیلی سخت تر کرده بود.

صبح روز سوم وقتی از خواب بیدار شدم متوجه شدم راحت تر نفس می کشم و سرفه هایم کمتر شده است. با دکتر از واتساپ صحبت کردم و شرح حالم را گفتم. او قبلا به من گفته بود که روز اول مصرف استفاده از هیدروکسی کلروکین سرفه ها تشدید می شود و این نباید باعث نگرانی شود اما از روز سوم اوضاع خیلی بهتر می شود. حالا این پیش بینی های دکتر جعفری درست از آب در آمده بود و به او خبر دادم که سرفه هایم خیلی کم تر شده است.

دکتر نیز خوشحال شد و یک توصیه ی جدید کرد: تزریق سرم کلرو سدیم نه دهم درصد یک لیتری به صورت آهسته و به مدت چهار الی پنج ساعت و تزریق سروم دکستروز33/3 درصد و سدیم کلراید سه دهم درصد که این هم به همان ترتیب قبلی باید به فاصله ی 24 ساعت تزریق شود. بنابراین روز سوم یک سرم و روز چهارم هم یک سرم دیگر زدم و انصافا خیلی در بهبود حال عمومی ام کمک کرد.

روز پنجم قرنطینه حال عمومی ام خیلی بهتر بود و سرفه هایم خیلی کم شده بود و قرص هایم تمام شد، اما دکتر از من خواست استفاده از قرص هیدروکسی کلروکین را با توجه به وضعیت سی تی اسکن ریه ام تا روز هفتم ادامه دهم.

حالا روز هفتم قرنطینه ی خانگی شده بود و کاملا احساس می کردم که بیماری را پشت سر گذاشته ام. به راحتی نفس می کشیدم و هیچ ناراحتی در ناحیه ی قفسه ی سینه موقع تنفس نداشتم.

افسانه آمد توی راهرویی که به اتاق من منتهی می شد ایستاد و حالم را پرسید. گفتم: "حالم خیلی خوبه ، راحت نفس می کشم و مطمئنم بیماری در بدنم شکست خورده."
افسانه هم گفت: " خدا رو شکر" و بعد انگار که بغضش ترکیده باشد نشست روی زمین و شروع کرد به گریه کردن.

متوجه شدم چه در دلش می گذرد، اما گذاشتم خودش حرف بزند. بعد از هفت شبانه روز نبرد سخت با بیماری من ، غم از دست دادن مادر ، نگهداری از بچه ها در خانه ای که مریض کرونایی بود و ... حالا وقتش بود که یه کم حرف بزند و گریه کند. گفت:" خاک بر سر من که گذاشتم مادرم غریب و تنها بره بیمارستان بستری بشه ، اگه تو خونه ازش نگهداری می کردم الان اونم زنده بود."

گفتم: " افسانه جان! معلوم نیست واقعا ، اولاً ما هیچی از این مریضی نمی دانستیم ، ثانیاً الان داریم این را می گوییم که تجربه ی نگهداری در بیمارستان و خانه را توامان داریم ، آن موقع که مامان رفت بیمارستان واقعا هیچی نمی دانستیم ، هیچ کس هم ما را راهنمایی نکرد. "

سعی کردم افسانه را دلداری دهم اما خودم هم در دلم می گفتم : " ای کاش یکی به ما گفته بود از مادرتان در منزل نگهداری کنید! ای کاش یکی گفته بود در بیمارستان امکان رسیدگی شبیه به منزل به این همه بیمار آن هم با کمبود پرستار و پزشک نیست!"
اما خوب الان کاری از دستمان بر نمی آمد . بعضی چیزها را وقتی متوجه می شویم که دیر شده است و ما چه بد چیزی را دیر فهمیدیم!
روزها یکی پس از دیگری با همان مراقبت های گذشته ادامه داشت تا روز چهاردهم.

در تمام این مدت هر روز دوش می گرفتم و خود دوش گرفتن حال روحی ام را بهتر می کرد اما دوش گرفتن روز چهاردهم فرق داشت، چون قرار بود بعد از دو هفته از قرنطینه خارج شوم و دوباره کنار اعضای خانواده ام قرار بگیرم .

من رفتم دوش بگیرم و افسانه با دستمال و مایع ضد عفونی کننده افتاد به جان اتاق قرنطینه ، همه ی وسایلم از سیم شارژر گرفته تا لپ تاپم و هر چه در آن اتاق بود را ضد عفونی کرد، فرش و تخت و ... در نهایت هم به خاطر بوی اتاق در اتاق را قفل کرد.

به توصیه ی دکتر قرار شد تا روز بیست و یکم هم با وجود حضورم در سالن خانه ماسک بزنم ،روی یک مبل مشخص می نشستم و فاصله ام را از بقیه رعایت کنم و حتی ظرف هایم همچنان از بقیه جدا باشد.
نشستم روی مبل و تصمیم گرفتیم همه با هم یک سریال خانگی ببینیم ، وقتی تیتراژ سریال دل شروع شد ، بوی اسفند هم در خانه پیچید. یک لحظه وقتی افسانه با دود اسفند جلوی چشمم ظاهر شد و به چهره ی خسته اش نگاه کردم، فهمیدم این نبرد سخت در واقع نبرد سخت افسانه بوده است!

با آرزوی سلامتی همه بیماران.

پایان

همه قسمت های قبلی:

نبرد سخت(1): مهران و مادر بزرگنبرد سخت(2): اول گوشی خاموش شدنبرد سخت(3): کاش دکترش کمی گوش می کرد!نبرد سخت(4): شد، آنچه نباید می شد...نبرد سخت(5): غریبانه ترین مراسم تدفیننبرد سخت(6): نخستین علائم کرونا، آن هم با اکسیژن نرمال و بدون تب!نبرد سخت(7): تو کرونا نداری اما ...نبرد سخت(8): کاهش 15 درصدی لنفوسیت/ تو کرونا مثبت هستی!نبرد سخت (9): مطمئن شدم قرنطینه در منزل بهتر از بستری شدن در بیمارستان استنبرد سخت (10): با تمرینات ذهن آگاهی بر تنفس و اکسیژن رسانی به بدنم متمرکز شدم (+فایل صوتی آرامش)

محققان: شاید موج دوم "کرونا ویروس" خطرناک تر باشد

محققان: موج دوم "کرونا ویروس" خطرناک تر است

پیش از اینکه موج اول شیوع "کروناویروس" در جهان به پایان برسد،‌ محققان نگران دومین موج این بیماری هستند.

به گزارش ایسنا و به نقل از یواس‌آتودی، محققان معتقدند موج دوم شیوع بیماری "کووید-۱۹" می‌تواند بدتر از موج اول آن باشد و جان هزاران نفر از مردم جهان را بگیرد. از طرف دیگر این موج می‌تواند به آرامی پیش برود و بسیاری از مردم بدون داشتن علائم بیماری آلوده شوند.

هیچ فرضیه دقیقی برای درک این موضوع وجود ندارد. چراکه بسیاری از اطلاعات حیاتی مرتبط با این بیماری هنوز نامشخص باقی مانده‌ است.

سئوالاتی که در این‌باره مطرح می‌شوند مبنی بر این که آیا کسانی که به کووید -۱۹ مبتلا شده‌اند از ابتلای مجدد مصون خواهند بود؟ ایمنی بدن چه مدت باقی می‌ماند؟ آیا کرونا ویروس مانند آنفلوآنزا و سرماخوردگی‌های معمولی در ماه‌های سرد سال به اوج خود می‌رسد؟

"پیتر مارکز"( Peter Marks) مدیر مرکز ارزیابی و تحقیقات بیولوژیک سازمان غذا و دارو آمریکا اظهار کرد: تا زمانی‌که واکسن کرونا ویروس ساخته نشود، متاسفانه بعید نیست که شاهد موج دوم و حتی سوم شیوع این ویروس باشیم.

مصونیت ایمنی؛ آیا بیش از یک بار به "کروناویروس" مبتلا می‌شویم؟

به عنوان مثال افرادی که در زندگی خود یک بار مبتلا به "اُورِیُون" می‌شوند، از ابتلای مجدد آن در امان هستند. سرماخوردگی‌های معمولی که به سبب کروناویروس‌های مختلف ایجاد می‌شوند، ایمنی بدن را تا یک سال کاهش می‌دهند.

"کووید-۱۹" هم از جمله بیماری‌های جدیدی است که هیچ‌گونه اطلاعات کاملی از ایمنی بدن بازماندگان این بیماری در دست نیست.

ولی با توجه به شباهت‌های آن با ویروس‌های سارس و مرس، انتظار می‌رود که بدن را تا حدی ایمن سازد. چراکه برخی از مردم بدون داشتن علائم ابتلا، کووید-۱۹ گرفته‌اند. پس این امر نشان از داشتن ایمنی نسبی در برابر این بیماری دارد.

محققان می‌گویند دانستن این موضوع که چند درصد از جمعیت از ابتلا مصون هستند، غیرممکن است.

"مارک لیپسیتچ"(Marc Lipsitch) استاد اپیدمیولوژی دانشگاه هاروارد اظهار کرد:به مرور زمان بدن ما به طور طبیعی نسبت به کروناویروس جدید ایمنی پیدا می‌کند. حتی شایدقبل از توسعه واکسن قطعی برای این بیماری.

آیا کروناویروس در تابستان از بین می‌رود؟

این ویروس در هوای سرد و خشک بیشتر دوام می‌آورد. به همین دلیل شیوع آن در فصل زمستان بیشتر است.

"مایکل مینا"(Michael Mina) استاد اپیدمیلوژی مرکز بیماری‌های واگیردار گفت: هنوز ما دقیق نمی‌دانیم که مردم چه زمانی می‌توانند دوباره به انجام فعالیت‌های روزمره خود در خارج از منزل بازگردند و آیا هوای گرم دقیقا به شیوع کمتر این بیماری کمک خواهد کرد یا خیر؟

ارزیابی مدل‌ها نشان می‌دهد اوج شیوع کروناویروس جدید بین ماه‌های اکتبر و نوامبر است. اگر این ویروس مانند آنفلوآنزا رفتار کند، برای زمستان به نیمکره جنوبی می رود و پس از آن به نیمکره شمالی بازمی‌گردد.

محققان آمریکایی گفته‌اند موج اول این ویروس که هم‌اکنون دنیا آن را تجربه می‌کند، به این دلیل بسیار سخت بود که هیچ‌کس ایمنی لازم برای مواجهه با این بیماری را نداشت. ولی سرانجام می‌تواند مانند آنفلوآنزا در یک الگوی سالیانه تکراری قرار بگیرد.

ولی اگر موج بعدی آن شیوع پیدا کند، بیمارستان‌ها باید برای این فصل مجهز شوند.

نحوه رفتارهای ما با این بیماری بسیار مهم است

محققان توصیه کرده‌اند که ما باید نحوه رفتار درست با این بیماری را بدانیم. چرا که رفتار ما نقشی مهم در شیوع کروناویروس ایفا می‌کند.

مردم باید همچنان طرح فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند.دست‌های خود را مرتب بشویند و در اجتماع همواره ماسک بزنند.

علاوه بر آن، با نظارت‌های بیشتر و انجام آزمایش‌های گسترده‌تر، شانس بهبود وضعیت در موج دوم افزایش خواهد یافت و به این ترتیب موج دوم کوچک‌تر از موج اول خواهد بود.

--------------------------------------

اخطارهای پزشکی که به کرونا مبتلا شد: این ویروس ناشناخته می‌تواند اثرات عجیبی روی ما برجای بگذارد

در گفت‌وگو با عصر ایران بیان شد؛

توصیه‌ها و تجربیات پزشکی که به کرونا مبتلا شد/ غول کرونا هنوز شکست نخورده است

باور کنیم که این ویروس ناشناخته می‌تواند اثرات عجیبی روی ما برجای بگذارد پس بهتر است که «خود مراقبتی» را بیشتر از همیشه جدی بگیریم.

عصر ایران،فاطمه صابری-احتمالا یکی از اولین پزشکان درگیر شده با کرونا در ایران است.ویروسی که تا این لحظه به‌جز چند هفته بحرانی و استراحت‌ اجباری،ریه‌اش را هم با آسیب‌های جدی مواجه کرده است.

 دکتر «غلامرضا فلاح سخنگویی» که از 22 سال قبل به‌عنوان پزشک عمومی در استان مرکزی و گیلان هزاران بیمار را ویزیت کرده به مردم می‌گوید؛توصیه‌های بهداشتی و مراقبتی را مانند دو ماه قبل با دقت ادامه دهند چون «غول کرونا هنوز شکست نخورده است».

این پزشک 49ساله در گفت‌وگو با عصر ایران از تجربیات روزهای بیماری،دوران درمان و نقاهت طولانی پس از آن سخن گفت.

فلاح سال 1377 از دانشگاه علوم پزشکی تهران فارغ‌التحصیل شد و حدود 16 سال در استان مرکزی فعالیت داشت و از 6 سال گذشته هم در شبکه بهداشت و درمان شهرستان فومن در استان گیلان به‌عنوان پزشک خانواده مشغول فعالیت بوده است.

او که برای ویزیت بیماران در مرکز بهداشتی و درمانی ‌و خانه‌های بهداشت مناطق روستایی فومن حضور پیدا می‌کرد از 29بهمن 98 علائمی از بیماری به‌صورت تب، گلودرد و عفونت و قرمزی چشم را در خود مشاهده کرد. در روزهایی که وسایل محافظتی و ایمنی برای کادر بهداشت و درمان به‌نحوی‌که امروز وجود دارد در دسترس نبود و گروه‌های پزشکی در محیط‌های ناامن از نظر شیوع عفونت مشغول به کار بودند.

ویروسی از چین تا فومن

دکتر فلاح می‌گوید؛در آن روزها ویروس کرونا پدیده‌ای نوظهور و عجیب در چین بود که اخبارش از طریق رسانه‌ها به ما می‌رسید و هنوز این باور وجود نداشت که ممکن است این ویروس وارد ایران شده و دامنه‌اش تا روستاهای فومن هم رسیده باشد.

او با ذکر این نکته که من هم تصور کردم علائم مورداشاره شاید سرماخوردگی فصلی یا آنفلوانزا باشد به همین دلیل به خاطر نیاز مردم روستایی به پزشک و خدمات پزشکی با رعایت شرایط ایمنی معمول پزشکی که قبل از این هم در مواقع بیماری‌های میکروبی و ازجمله آنفولانزا و سرماخوردگی اتفاق می‌افتاد به ویزیت و درمان مراجعین و ارائه خدمات پزشکی ادامه دادم درحالی‌که به درمان خودم نیز مشغول بودم.

فلاح توضیح داد؛همچنین به دلیل اعتقاد قلبی خود به امر آموزش با رعایت شرایط ایمنی، گاهی در مسجد محل زندگی خود در شهرک امام خمینی فومن بعد از نماز مغرب و عشا، مثل گذشته در مورد مسائل بهداشتی و نحوه‌ی مقابله با بیماری‌ها ازجمله ویروس کرونا برای نمازگزاران جلسات آموزشی برگزار می‌کردم و این روال ادامه داشت تا اینکه چهارم اسفندماه 98 به دنبال ضعف و ناتوانی شدید به همراه تعریق و دردهای عضلانی و سرفه مجبور شدم درمانگاه و محل کارم را ترک کرده  و جهت استراحت به منزل مراجعه کنم.

شدت گرفتن سرفه‌ها و اضافه شدن تنگی نفس و کاهش شدید حس بویایی و چشایی و همچنین بی‌اشتهایی مضاعف   دکتر فلاح را به این نتیجه رساند که به ویروس جدید چینی مشکوک شود.

فلاح می‌گوید؛چون بیماری زمینه‌ای نداشتم و بدنم را مقاوم فرض می‌کردم ترجیح دادم که با قرنطینه شدن در منزل و کمک‌های دارویی و غذایی و مصرف مایعات فراوان وضعیتم را بهتر کنم.

دکتر چند روز بعد مشاهده کرد که تب 38/5، تنگی نفس و سرفه‌های شدید آن‌قدر زیاد شده که حتی توان پاسخگویی به تلفن‌های کاری و روزمره را هم ندارد.

او می‌گوید درنهایت با پیشنهاد بعضی از همکاران بعدازآنجام آزمایش‌های لازم و رؤیت جواب آزمایش‌ها شک ما به کرونا بیشتر و لازم شد که از ریه‌ها عکس رادیولوژی و سپس سی‌تی‌اسکن گرفته شود بعد از آن مشخص شد که ویروس کرونا ریه‌هایم را به‌شدت درگیر کرده است و درهمان روز یعنی 10 اسفند با تعیین میزان اکسیژن جاری خون روی 88 (نوعی تست برای سنجش عملکرد ریه‌هاست که میزان کمتر از 93 آن حکایت از وخیم بودن وضعیت تنفسی فرد دارد) باید بستری می‌شدم.

این ایام مصادف با روزهای اوج بیماری کرونا در گیلان بود که به دلیل حجم بالای بیماران بستری‌شده و هجوم مردم به بیمارستان‌ها، امکان بستری شدن در بیمارستان‌ها به یکی از دشوارترین کارهای جهان تبدیل‌شده بود. اما به دلیل وضعیت نامساعد این پزشک او موفق شد در بیمارستان قائم رشت بستری شود.

ویروس همه‌گیری که پروتکل درمان نداشت

فلاح که به مدت 8 روز در این بیمارستان بستری بود از تجربیات تلخ روزهای بستری در بیمارستان می‌گوید: "به دلیل ناشناخته بودن بیماری، پزشکان معالج دقیقا نمی‌دانستند بر اساس چه پروتکلی باید درمان بیماران را انجام دهند؛ کادر درمان در آن فضای پراسترس و محیط به‌شدت آلوده که برای آن‌ها هم خطرات جانی وجود داشت باید وضعیت ده‌ها فرد مانند من را برای درمان بررسی می‌کردند که جا دارد همین‌جا از کادر درمانی بیمارستان قائم ازجمله پزشکان و پرستاران و...تشکر کنم".

لحظات ناامیدی و رویای دیدن جنگل‌های گیلان

او روزهایی را به خاطر می‌آورد که همراه تنگی نفس و سرفه‌های شدیدش خلط خونی بالا می‌آورد و گاه تصور می‌کرد ممکن است دیگر شانس دیدن خانواده و جنگل‌های زیبای گیلان را نداشته باشد؛ اما لحظاتی که نفسم به کمک اکسیژن کمی حالت عادی به خود می‌گرفت به خودم امید می‌دادم که به‌زودی تمام می‌شود و من از روی تخت بیمارستان بلند می‌شوم و به خانه می‌روم تا برای ویزیت مردم چشم‌انتظار در روستاها آماده شوم.

بی‌اطلاعی از بستری شدن همسر در بیمارستان

دکتر فلاح اطلاع نداشت که در همان روزها همسرش هم به دلیل ابتلا به ویروس کرونا در بیمارستانی دیگر بستری‌شده. ولی به درخواست همسرش و جلوگیری از انتقال استرس، به او اطلاعی داده نشده بود.

همچنین او ذکر می‌کند که در این مدت فرزندانشان هم روزهای پرالتهاب و پراسترسی را در غیاب پدر و مادر بیمار خود سپری کردند.

فلاح ادامه داد؛بالاخره به لطف الهی و دعای خیر خانواده، اقوام و دوستان با بهبود وضعیتم 17 اسفندماه از بیمارستان ترخیص شدم درحالی‌که همسرم چند روز قبل‌تر به قرنطینه خانگی بازگشته بود.

دکتر فلاح می‌گوید: "خوشبختانه فرزندان 10 و 19 ساله‌ و همچنین فرزند 25 ساله‌ام که ازدواج‌کرده و با خانواده خود زندگی می‌کند و در حقیقت رتق‌وفتق امور زندگی ما در طول مدت بستری شدن با او بوده تا امروز از ویروس کرونا در امان مانده‌اند".

او ادامه می‌هد: "پس از ترخیص از بیمارستان بیش از دو هفته در قرنطینه خانگی ماندیم و فرزندانمان هم به‌شدت اصول مراقبتی و بهداشتی را رعایت کردند".

توصیه‌هایی برای فیزیوتراپی ریه در منزل

فلاح با ذکر این نکته که درگیری ریه‌ من از میزان درگیری ریه همسرم با این بیماری بیشتر بود می‌گوید: پزشک معالجم همچنین توصیه‌هایی برای فیزیوتراپی ریه در منزل کرده بود که تمریناتی برای تقویت و افزایش ظرفیت ریه‌ها و عملکرد بهتر آن‌ها بود. بخشی از این تمرینات مربوط به نفس‌های عمیق و تکرار آن در طول شبانه‌روز برای باز شدن راه ریه و اکسیژن‌رسانی به ریه بود، تمرینات دیگری مانند فوت کردن داخل بادکنک و بخور با آب گرم و... هم برای کمک به بهبود وضعیت ریه‌های آسیب‌دیده از ویروس کرونا انجام می‌شد.

فلاح یک ماه پس از ابتلا به ویروس کرونا و طی کردن مدت‌زمان قرنطینه با بهبود وضعیت جهت طبابت و کمک به مردم و سایر همکاران خود در محل کارش در مرکز بهداشتی و درمانی روستایی حاضر شد. اما باگذشت ساعاتی که احتمال آن را تنفس هوای نسبتا سرد در اوایل روز ذکر می‌کند، احساس تنگی نفس و ضعف کرده که با کمک دیگر کادر پزشکی حاضر در محل با اکسیژن و اسپری‌های تنفسی وضعیت بهتری پیداکرده و به منزل بازگشت.

تبعات ویروس کرونا برای ریه سالم

نتیجه مراجعه به متخصص عفونی و سی‌تی‌اسکن دوباره از ریه نشان داد که محیط هر دو  ریه‌ این پزشک براثر تاثیرات منفی بیماری کرونا دچار فیبروز شده است.

این پزشک توضیح داد؛ به زبان ساده وقتی گفته می‌شود بیماری فیبروز ریوی یعنی بافت ریه در قسمت‌های درگیر سفت‌وسخت می‌شود و متاسفانه فاقد عملکرد ٬ به همین دلیل فرد نمی‌تواند به‌درستی نفس بکشد، انتقال اکسیژن به جریان خون دچار اختلال می‌شود و با توجه به‌شدت درگیری ریه‌ها فرد از انجام فعالیت‌های معمولی تا شدید مثل دویدن و کوهنوردی معاف می‌شود و کیفیت زندگی‌اش تحت تاثیر این موضوع قرار می‌گیرد.

نتیجه مراجعه به فوق تخصص ریه هم برای دکتر فلاح تاکنون این بوده که به مدت یک سال باید تحت نظر و مراقبت باشد و از انجام فعالیت‌های زیاد و سنگین دوری کند و چند ماه یک‌بار با انجام آزمایش و سی‌تی‌اسکن، وضعیت ریه‌هایش بررسی شود و پیشرفت یا پسرفت عوارض بیماری مورد بررسی قرار گیرد. چون به نظر فوق تخصص ریه این بیماری فعلا برای پزشکان کاملا شناخته‌شده نیست و در مورد عواقب آن نمی‌توان به‌طور واضح سخن گفت.

ویروسی ناشناخته با تاثیراتی عجیب

او با ذکر این نکته که هرچند ویروس کرونا از بدنم خارج‌شده اما اثرات سوء آن ممکن است همیشه با من باقی بماند خطاب به مردم می‌گویذ: باور کنیم که این ویروس ناشناخته می‌تواند اثرات عجیبی روی هرکدام از ما برجای بگذارد پس بهتر است که «خود مراقبتی» را بیشتر از همیشه جدی بگیریم.

دکتر فلاح که این روزها به‌صورت تلفنی یا از طریق فضای مجازی توصیه‌های پزشکی و تجربیات شخصی‌اش را برای مقابله با این بیماری در اختیار اقوام و دوستان و همشهریان و مردم قرار می‌دهد، به عصر ایران می‌گوید: "باید با آزمون‌وخطا تلاش کنیم تبعات این ویروس ناشناخته برای همه کمتر شود".

قربانی یک ویروس ناشناخته

او خود را قربانی ناشناخته بودن این ویروس در روزهای اول و اقدامات دیرهنگام آن می‌داند و می‌گوید: به همین دلیل تلاش می‌کنم به افراد به‌جز توصیه مهم در خانه ماندن و رعایت نکات بهداشتی تاکید کنم که در همان مراحل اولیه با توصیه‌های پزشکی روند درمان خود را مطمئن‌تر طی کنند؛ هرچند که درمان قطعی برای کرونا وجود ندارد اما بر اساس دستاوردهای موردی، پزشکان می‌توانند بر اساس وضعیت هر فرد توصیه و کمک‌های لازم را به او داشته باشند".

این پزشک که اهل ورزش و از نظر جسمی سالم بوده به عصر ایران گفت؛ متاسفانه کرونا روی بدن شخصی با شرایط من تاثیرات سوء باقی گذاشته است به همین خاطر معتقدم که هم‌وطنان عزیز باید به نکات مراقبتی توجه کافی را داشته باشند.

او با تشکر از کادر پزشکی در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی گفت؛ کادر پزشکی طی دو ماه گذشته در فضاهای کوچک در کنار ده‌ها بیمار مبتلابه کرونا شجاعانه و ایثارگرانه در حال کمک به مردم بوده و هستند و حتی بعضی از این عزیزان به خاطر کمک به بیماران و حضور در بیمارستان‌ها مدت‌ها از خانواده خود دور می‌باشند.

اولین سنگر مواجهه با بیماران مبتلابه کرونا

فلاح همچنین یادآور شد که نباید از زحمات همکاران پزشک خانواده ٬ بهورزان،مراقبین سلامت، کارشناسان بهداشتی هم که در مراکز بهداشتی و درمانی روستایی و شهری زحمت‌کشیده‌اند را فراموش کرد. چون این افراد هم به‌نوعی اولین سنگر مواجهه با بیماران مبتلا یا ناقل کرونا هستند و در شناسایی و پیگیری و درمان و ارجاع  آن‌ها به مراکز تخصصی می‌کوشند.

این پزشک با ابراز تاسف از درگیر شدن با ویروس کرونا و ابتلا به بیماری کووید 19 هنگام ویزیت و درمان بیماران در مرکز درمانی طی روزهای ابتدایی شیوع ویروس گفت؛ از اینکه در چنین شرایطی توفیق خدمت به بیماران و همیاری و کمک به همکاران خسته خود و حضور در کنارشان را به دلیل گرفتاری طولانی با این بیماری  ازدست‌داده‌ام بسیار تاسف می‌خورم و شرمنده این عدم حضورم و امیدوارم به فضل الهی با بازگشت به کار ٬ هم به مردم درگیر با بیماری کمک کنم و هم روح همکاران شجاعی که در این راه جانشان را نثار کردند و شهید خدمت شدند را شاد نمایم.

 «ماندن در خانه» همچنان بهترین توصیه است

این پزشک بهترین توصیه به مردم را ماندن در خانه دانست و گفت بعضی از مردم تصور می‌کنند فقط وقتی باید نگران بود که ویروس کرونا در بدن یک فرد به‌طور کامل علائمش را نشان داده باشد درحالی‌که ممکن است تمام افرادی هم که هیچ علامتی ندارند ناقل باشند. چون طبق آمار حدود 80درصد افرادی که به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند هیچ علامتی ندارند و به‌طور حتم این افراد به دلیل ناقل بودن از تمامی گروهای درگیر خطرناک‌ترند. چون به‌راحتی دیگران را مبتلا می‌کنند و خودشان هم به این امر نه واقف‌اند و نه باور دارند .

بر اساس بررسی‌ها هر فرد آلوده و ناقل می‌تواند حداقل ۳نفر دیگر را به این ویروس آلوده کنند و با این روند اگر در خانه نمانیم و یا فاصله‌گذاری‌های فیزیکی یا اجتماعی یا هوشمند را رعایت نکنیم همچنان ادامه می‌یابد و زنجیره بیماری قطع نخواهد شد.شرایطی که به گفته دکتر فلاح باعث می‌شود این مهمان ناخوانده مدت‌ها مهمان تحمیلی ما باقی بماند و از بین عزیزان ما افراد زیادی را گرفتار و یا به کام مرگ بِبَرد.

او توضیح داد؛چون سیستم ایمنی افراد کاملا با یکدیگر متفاوت است و از آن گذشته ممکن است فرد A کاملا سالم و بدون بیماری زمینه‌ای باشد اما فرد B که ویروس را از او گرفته دچار بیماری‌های زمینه‌ای مختلف مانند دیابت، فشارخون، بیماری‌های قلبی و کلیوی و ریوی مزمن، انواع سرطان یا پیوند عضو  و نیز سالخوردگان و مادران باردار باشد که بدنشان به دلیل ضعف ایمنی، تاب‌آوری کمی در برابر این  ویروس دارد. این افراد به گفته این پزشک با احتمال فراوان در صورت ابتلا ممکن است شرایط بدی را تجربه کنند.

فلاح هشدار داد؛ طی روزهای اخیر که برای امور پزشکی یا قدم زدن جهت بهبود وضعیت ریه‌ام دقایقی را بیرون از فضای منزل بودم، متاسفانه مشاهده کردم توجه مردم نسبت به رعایت نکات بهداشتی کمتر از قبل شده است. او یکی از دلایل کم شدن حساسیت‌ها را اعلام زودهنگام سیر نزولی بیماری و آغاز فعالیت‌های روزمره دانست.

ماسک‌های غیراستاندارد و دست‌های بی‌قرار

دکتر فلاح در توضیح این موضوع گفت؛ مثلا عده‌ای بی پروا و بدون ماسک و بدون رعایت فواصل توصیه شده در کنار هم  مشغول کارهای روزمره خود هستند و به‌راحتی و بی خیال در صف‌های به هم چسبیده نانوایی‌ها و یا در مراکز خرید مدت‌ها می‌ایستند و با هم خوش‌وبش می‌کنند و گاهی در همان مکان از خوراکی‌های خریده شده توسط خودشان یا فرزندانشان استفاده می‌کنند، یعنی اگر دقایقی به رفتارهایشان توجه کنید مشاهده می‌کنید که با همان دست کثیف سطوح مختلف را لمس کرده و به بینی یا صورت خود هم می‌زنند.

این پزشک تاکید دارد  رسانه‌ها و به‌ویژه صداوسیما همچنان باید اصول به‌ظاهر ابتدایی مانند شستن مداوم دست‌ها و حتی طرز استفاده از ماسک‌ها را به مردم آموزش دهند. چون عده‌ای ماسک‌هایی را که تائیدیه پزشکی ندارند و در فضاهای غیراستاندارد تولیدشده‌اند، استفاده می‌کنند و تصور می‌کنند با استفاده از این پارچه‌های غیراستاندارد دیگر از ویروس کرونا در امان هستند. درحالی‌که چنین نیست و باید تاکید کرد که اگر ماسک استفاده می‌شود حتما از زیر چانه تا روی بینی را به طول کامل بپوشاند و نباید به ماسک دست زد و مدام آن را جابجا کرد. چون درصورتی‌که فرد درگیر ویروس شده باشد ماسکش هم آلوده است و ممکن است دست‌های آلوده این شهروند به سطوح مختلف یا لباس دیگران برخورد کند و زنجیره بیماری ادامه پیدا کند.

او ادامه داد؛ شستن این ماسک‌ها از عمرشان می‌کاهد چون آن‌ها طول عمر چندساعته دارند و نمی‌شود به مدت طولانی از آن‌ها استفاده کرد و بعد از استفاده حتما باید آن را در سطل‌های زباله در دار انداخت و  بلافاصله دست‌های خود را با آب و صابون شست.

 توصیه‌های ویژه برای شکست کرونا

این پزشک درباره شستن دست‌ها هم می‌گوید: از هم‌وطنان عزیز خواهش می‌کنم که از این کار خسته نشوند و حداقل 20 ثانیه کف صابون را روی پوست دستشان مالیده و تمام سطح پشت و روی دست و لای انگشتان و مچ دست‌ها را آغشته کنند  و بعد با آب گرم شستشو دهند.

توصیه بعدی دکتر فلاح شستن صورت و داخل بینی است؛ اگر فردی از گلودرد و خشکی گلو رنج می‌برد هم حتما با آب نمک (یک لیوان آب ولرم با نصف قاشق چای‌خوری نمک) ناحیه‌ی حلق و گلو و دهان خود را غرغره و شستشو دهد.

فلاح با ذکر این توصیه که برای عدم تجمع میکروب‌ها ناخن‌ها حتما کوتاه باشد می‌گوید: همچنین در طول این ایام از انگشتر٬ النگو ٬ ساعت مچی و دستبند استفاده نشود .

فلاح به‌ویژه به افرادی که درگیر بیماری‌های زمینه‌ای و نقص سیستم ایمنی هستند هم توصیه کرد برای انجام نیازهای روزمره خود در خارج از منزل از دیگران کمک بگیرند و برای حفظ جان خود در منزل بمانند .

او از افرادی که مجبورند در محل کار خود حاضر باشند هم درخواست کرد هرچند فعالیت روزمره با استفاده از ماسک، دستکش و... سخت است اما برای حفظ سلامتی خود و خانواده و جامعه تا زمانی که وضعیت عادی نشده از این لوازم استفاده کنند. و به نکات ایمنی و فاصله حداقل یک متری از دیگران توجه فراوانی نمایند و از دست زدن به چشم‌ها و بینی و دهان خود پرهیز کنند.

 توصیه به خرید خوراکی‌های بسته‌بندی‌شده و شستشو و ضدعفونی کردن بسته‌ها یا محتویات بسته‌ها و نخریدن مواد غذایی سر باز و فله‌ای در طول این ایام بخش بعدی توصیه این پزشک به مردم است: "باید باور کنیم که این کارها برای حفظ سلامت خود و اعضای خانواده‌مان است؛ مثلا حتی‌الامکان از کارت‌های بانکی استفاده شود و اگر مجبورند اسکناس ردوبدل کنند آن را داخل کیسه‌های پلاستیکی بگذارند و استفاده از دستکش را فراموش نکنند.

او همچنین سفارش کرد افرادی که در خارج از خانه و در محل کار حاضر می‌شوند در موقع ورود به منزل لباس‌هایشان را داخل خانه نیاورند و در محلی خارج از محیط درونی خانه و یا اتاق یا فضای جداگانه‌ای از رفت‌وآمد و خواب اعضای خانواده به مدت 24 ساعت قرار بدهند.

فلاح تاکید کرد برای قطع زنجیره این بیماری باید هر فردی که علائمی حتی در حد سرماخوردگی دارد اولا در خانه بماند و بیشتر از دیگران به وضع خود و احتمال انتقال به دیگران توجه کند و حتما در سامانه اینترنتی خود اظهاری که وزارت بهداشت و درمان مشخص کرده جهت راهنمایی و دریافت توصیه‌های لازم مراجعه کند و در صورت بدتر شدن وضعیت جسمانی حتما با پزشک و یا بهورزان مستقر در خانه‌های بهداشت مشورت کنند تا با استفاده از توصیه‌های آن‌ها بتواند وضعیت بهتری پیدا نمایند.

او استرس، هیجانات کاذب و تفکرات منفی را برای سیستم ایمنی بدن مضر دانست و گفت: باید نسبت به افزایش سیستم ایمنی بدن تلاش کرد که خوردن میوه‌های سالم به‌ویژه هویج ٬ پرتقال٬ سیب٬و لیموترش٬ سبزی‌های سالم بالاخص کلم بروکلی می‌تواند به این امر کمک کند.

فلاح پرهیز از غذاهای چرب، شور و شکر را هم لازم دانست و توضیح داد؛ به‌جای شکر که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند می‌توان از نبات استفاده کرد.

او توصیه کرد بسیار خوب است که لیموترش و عسل را باهم مخلوط کرده و در دفعات در طول روز مصرف کرد.اما برای حفظ ویتامین‌های لیمو و عسل نباید آنها را با آب و چای داغ مخلوط کرد چون اثرات مفید لیمو از بین می‌رود و حتی اثر سوء دارد.

توصیه به استفاده از مایعات فراوان مخصوصا برای بیماران مبتلابه کرونا هم از سوی این پزشک مورد تاکید قرار گرفت؛ بدن افراد بیمار به دلیل تعریق و تب و تنفس تند و گاهی استفراغ و اسهال مایعات زیادی از دست می‌دهد که لازم است این مایعات جایگزین شود و بهترین مایع هم آب سالم آشامیدنی است که توصیه می‌شود سرد خورده نشود .

این پزشک توضیح داد؛ قرنطینه 2 تا 4 هفته‌ای هر فرد حتی کسانی که درگیر مشکلات معیشتی هستند بهتر است تا جان این افراد و چندین نفر از طریق آن‌ها به خطر بیافتد.

فلاح در پایان گفت‌وگو با عصر ایران تاکید کرد؛از نظر اخلاقی و شرعی همه‌ی ما وظیفه‌داریم که جان خود و دیگران را به خطر نیندازیم.

___________________
بیشتر بخوانید:

فاصله گذاری هوشمند؛ خود مراقبتی برای شکست کرونا

دانشگاه علوم پزشکی گیلان: پایان کرونا نامعلوم است/ مردم حفاظت فردی را تمرین کردند

نبرد سخت (9): مطمئن شدم قرنطینه در منزل بهتر از بستری شدن در بیمارستان است