نتایج برخی پژوهشها درباره دلایل شدید و مرگبار شدن ویروس کرونا

اصلی‌ترین دلیل مرگبار شدن ویروس کرونا کشف شد

محققان می‌گویند ارتباط مستقیمی میان بیماری لثه در افراد و مرگ و میر ناشی از ابتلا به ویروس کرونا وجود دارد.

برخی بیماری‌ها می‌توانند روی یکدیگر تاثیر داشته باشند و یکدیگر را تشدید کنند. به تازگی محققان پی برده اند که بیماری لثه می‌تواند باعث مرگبار شدن کووید ۱۹ در بیماران شود.

بر این اساس، محققان ارتباط میان خطر مرگ بار ابتلا به ویروس کرونا و بیماری لثه را کشف کردند. بیماری لثه خود با بیماری قلبی و بیماری مزمن ریوی ارتباط مستقیمی دارد. خود این دو بیماری نیز به طور مستقیم می‌تواند خطر مرگ بیماران به کووید ۱۹ را به شدت افزایش دهد.

محققان در ایالت کالیفرنیای آمریکا و نیز برزیل اعلام کردند: بیماری لثه باعث می‌شود سطح پروتئین ایمنی به نام «اینترلوکئین ۶» در خون بالا رود. مشاهده شده است کسانی که سطح این پروتئین در خونشان بالا بوده است در صورت ابتلا به ویروس کرونا علائم بسیار شدیدی از خود نشان خواهند داد و برای زنده ماندن باید حتماً زیر دستگاه تنفس مصنوعی قرار بگیرند همچنین میزان مرگ و میر این افراد نسبت به بیماران دیگر مبتلا به کووید ۱۹ بیشتر است.

این تحقیقات همچنین نشان داد اگر چه بیماری‌های مختلف می‌تواند سطح اینترلوکئین ۶ خون را در افراد افزایش دهد، اما در صورت درمان بیماری لثه در افراد، سطح این پروتئین به میزان قابل توجهی در خون کاهش می‌یابد.

محققان می‌گویند افرادی که سطح اینترلوکئین ۶ آن‌ها بیش از ۸۰ پیکوگرم در هر میلی لیتر است، بسیار بیشتر از سایرین در صورت ابتلا به ویروس کرونا ممکن است جان خود را از دست بدهند یا با تشدید بیماری نیازمند دستگاه تنفس مصنوعی باشند.

شروین ملایم، یکی از جراحان دندانپزشکی لس آنجلس آمریکا در این باره می‌گوید: بر این باوریم بسیاری از کسانی که سطح بالایی از اینترلوکئین ۶ را در خون دارند پیش از ابتلا به کووید ۱۹ از بیماری لثه رنج می‌برده اند و همین امر بر شدت بیماری در آن‌ها خواهد افزود.

محققان تاکید دارند مردم حتما نسبت به بهداشت دهان و دندان خود حساس بوده و در صورت بیماری لثه به دندانپزشک رجوع کنند.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان

---

---

چرا برخی افراد به نوع شدید کرونا مبتلا می‌شوند؟

برخی از افراد هنگامی که به کووید-۱۹ مبتلا می‌شوند بسیار وضعیت سلامتی آنها وخیم می‌شود اما این در حالیست که این بیماری در بدن برخی دیگر به گونه‌ای متفاوت عمل می‌کند و برخی افراد به نوع خفیف این بیماری مبتلا می‌شوند، اما علت این موضوع چیست؟

به گزارش ایسنا، اخیرا محققان دانشگاه استنفورد به همراه سایر موسسات مطالعه‌ای انجام داده‌اند و به بررسی این موضوع و سیستم ایمنی افراد پرداخته‌اند تا دریابند علت اینکه برخی افراد به نوع شدید و برخی به نوع خیفیف کووید-۱۹ مبتلا می‌شوند، چیست.

به گفته محققان به نظر می‌رسد وجود برخی نقص‌های ایمونولوژیکی ممکن است تفاوت بین ابتلای شدید و خفیف به کووید-۱۹ را بیان کند. این تفاوت ممکن است ناشی از واکنش سیستم ایمنی ذاتی باستانی تکاملی بدن ما به کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲(SARS-CoV-۲) ویروسی که باعث این بیماری می‌شود، باشد.

سیستم ایمنی ذاتی که در همه موجودات از مگس‌های میوه گرفته تا انسان مشاهده می‌شود، به سرعت ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری زا را حس می‌کند و به محض این که این سیستم وجود آنها را حس کند کار خود را آغاز می‌کند و یک حمله فوری بر علیه آنها انجام می‌دهد.

دکتر "بالی پولندران "(Bali Pulendran) آسیب شناس و میکروب شناس و ایمنی شناس و نویسنده ارشد این مطالعه گفت: این یافته‌ها نشان می‌دهد که چگونه سیستم ایمنی بدن طی ابتلای شخص به کروناویروس بهم میریزد و به یک بیماری شدید منجر می شود.

طی این مطالعه که یافته‌های آن در مجله"Science "منتشر شد، محققان پاسخ ایمنی را در ۷۶ فرد مبتلا به کووید-۱۹ و در ۶۹ فرد سالم مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. آنها پس از بررسی‌ها متوجه افزایش سطح ملکول‌هایی که سبب افزایش التهاب در خون بیماران مبتلا به نوع وخیم کووید-۱۹ می‌شوند، شدند.

در میان ملکول‌های شناسایی شده، سه مورد از آنها با التهاب ریه مرتبط بود اما پیش از این در بیماری کووید-۱۹ این موضوع نشان داده نشده بود. پولندران گفت: این سه مولکول و گیرنده‌های آنها می‌توانند اهداف درمانی جذابی را در مبارزه با کووید-۱۹ در اختیار دانشمندان قرار دهند.

اکنون محققان آزمایشگاه وی در حال آزمایش پتانسیل درمانی مسدود کردن این مولکول‌ها در مدل‌های حیوانی مبتلا به کووید-۱۹ هستند. علاوه بر این محققان همچنین بقایای باکتریایی مانند دی.ان.ای باکتریایی و مواد دیواره سلولی را در خون آن دسته از بیماران که به نوع وخیم کووید-۱۹ مبتلا بودند، یافتند. هر چه میزان بقایای باکتریایی بیشتر باشد، فرد بیمارتر خواهد شد و مواد پیش‌التهابی بیشتری در خون فرد جریان می‌یابد.

این یافته‌ها حاکی از آن است که در موارد شدید کووید-۱۹، محصولات باکتریایی معمولاً فقط در مکان‌هایی مانند روده، ریه‌ها و گلو ممکن است راه خود را به جریان خون پیدا کنند و خود را به خون وارد کنند که در آن صورت سبب افزایش التهاب می‌شود و این التهاب از طریق سیستم گردش خون به همه نقاط بدن منتقل می‌شود. این مطالعه همچنین نشان داد که به طور متناقض، سلول‌های اصلی سیستم ایمنی ذاتی در خون بیماران مبتلا به کووید-۱۹ با وخیم‌تر شدن بیماری، فلج می‌شوند و سیستم ایمنی به جای اینکه به خاطر وجود ویروس‌ها یا باکتری ها تحریک شود، کند عمل کرده و ضعیف می‌شوند.

پولندران گفت: یکی از رازهای مهم پازل بیماری کووید-۱۹ برای ما این بود که چرا برخی از افراد به نوع شدید این بیماری مبتلا می‌شوند و برخی دیگر پس از ابتلا گویی به سرعت بهبود می‌یابند که اکنون با انجام این مطالعه ما بینش‌هایی در مورد چرایی این اتفاق داریم.

پیش از این مشخص شده بود که کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲(SARS-CoV-۲) از طریق گیرنده روی سطح سلول موسوم به" ACE۲" وارد سلول می‌شود. مطالعه جدید دانشمندان دانشگاه "مک مستر" و "دانشگاه واترلو" نشان می‌دهد که گیرنده ACE۲ در بافت ریه انسان در سطح بسیار کمی قرار دارد. دانشمندان اکنون در حال تحقیق در مورد چگونگی آلوده شدن ریه انسان توسط کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲(SARS-CoV-۲) هستند. برای کشف این موضوع و اینکه دریابند هر بیمار چگونه به این بیماری واکنش نشان می‌دهد، دانشمندان از سواب‌های بینی که برای تشخیص بالینی کووید-۱۹جمع آوری شده بود، استفاده کردند. این نمونه‌ها فرصتی را برای تعیین اینکه کدام ژن‌ها توسط سلول‌های بیمار بیان شده به آنها داد علاوه بر آن این اطلاعات با پیشرفت بیماری بیماران نیز مرتبط بود.

محققان این مطالعه گفتند: یافتن سطح پایین ACE۲ در بافت ریه پیامدهای مهمی دربرخواهد داشت و بینش ما درباره عملکرد ویروس را تغییر خواهد داد. انتظار می‌رود با بررسی بیشتر این موضوع بتوانیم هرچه سریع تر بیمارانی که در معرض ابتلا به نوع شدید این بیماری قرار دارند را شناسایی کنیم.

محققان اظهار کردند: ما فکر می‌کنیم این سیستم ایمنی ریه است که در بین بیماران مبتلا به کووید-۱۹ تفاوت دارد. با درک اینکه سیستم ایمنی ریه بیماران دقیقا چگونه عمل می‌کند ممکن است بتوانیم به پزشکان کمک کنیم تا بیمارانی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند را شناسایی کنند.

دکتر محرز: قدرت سرایت ویروس کرونا ۱۰ برابر شده است/ مصونیت بعد از بیماری کوتاه مدت است/ هشدار گسترش کرونا در محرم

مینو محرز: قدرت سرایت ویروس کرونا ۱۰ برابر شده است/ مصونیت بعد از بیماری کوتاه مدت است/ هشدار گسترش کرونا در محرم

عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا گفت: ویروس کرونا جهش پیدا کرده و قدرت سرایت آن حدود ۱۰ برابر شده است.

مینو محرز روز یکشنبه در گفت وگو با ایرنا افزود: ویروس کرونا که در ماه های گذشته در دنیا گسترش پیدا کرده بود، ویروس کرونای نوع B بود. اکنون ویروس جهش یافته به عنوان ویروس کرونای نوع G شناخته می شود که می تواند تعداد بسیار بیشتری را مبتلا کند و اگر در یک جمع یک نفر ناقل باشد می تواند تعداد زیادی را مبتلا کند.

وی گفت: از حدود دو ماه پیش هم چون پروتکل های بهداشتی بعد از بازگشایی ها به صورت مناسب رعایت نشده، با توجه به افزایش قدرت انتقال و سرایت ویروس کرونا، تعداد بسیار زیادتری از مردم در کشور به این ویروس مبتلا شده اند و با ادامه همین روند تعداد بیشتری مبتلا می شوند.

عضو کمیته کشوری مبارزه با بیماری های واگیر ادامه داد: بعد از پیک جدید کرونا که از حدود دو ماه پیش شروع شده در اکثر استانها و به خصوص تهران با تعداد بسیار زیاد مبتلا به کووید۱۹ مواجه هستیم به طوری که اکثر بیمارستانها پر شده اند و حتی بیمارستانهای معین هم پر شده اند.

محرز گفت: گرچه ممکن است درصد و میزان مرگ آوری ویروس کرونا بیشتر نشده باشد اما وقتی تعداد بیشتری مبتلا و بستری می شود، تعداد فوتی ها و جان باختگان کرونا نیز به همان نسبت بیشتر می شود.

فوق تخصص بیماری های عفونی افزود: تعداد بیماران کووید۱۹ مراجعه کننده در بیمارستان امام(ره) که من حضور دارم، در اردیبهشت به روزی دو نفر هم کاهش پیدا کرد اما اکنون در برخی روزها ۱۲۰ بیمار کرونا مراجعه می کنند، علت آن هم افزایش تردد مردم در اماکن عمومی و برگزاری مهمانی ها و مجالس عزاداری و عروسی است که مردم در یک جا جمع می شوند.

پروتکل ها جلوی گسترس کرونا را در مراسم محرم نمی گیرد

محرز درباره برگزاری مراسم عزاداری ماه محرم گفت: قرار است وزارت بهداشت پروتکل هایی را برای برگزاری مراسم ماه محرم ابلاغ کند اما فکر نمی کنم ابلاغ این پروتکل ها بتواند جلوی انتشار و گسترش کرونا را بگیرد.

عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا افزود: با ماسک نمی شود جلوی انتشار کرونا را در مراسم ماه محرم گرفت، زیرا عزاداران در این مراسم اشک می ریزند و عرق می کنند و ماسک خیس می شود، ماسک که خیس شود دیگر به درد نمی خورد. مراسم عزاداری ماه محرم یک تجمع معمولی نیست و امکان ندارد بشود در این مراسم فاصله گذاری اجتماعی را برقرار کرد.

وی گفت: باید از طریق رسانه ها به مردم هشدار داد که خطر انتشار و گسترش کرونا در مراسم ماه محرم زیاد است و بهتر است تا جای ممکن در خانه بمانند و عزاداری کنند، باید برگزاری مراسم پر جمعیت در حسینیه ها و تکیه ها، دادن نذری و صف های مردم برای گرفتن نذری امسال تعطیل شود.

محرز افزود: غذای نذری دادن ثواب زیادی دارد اما بهتر است، این غذا را بین کسانی که واقعا نیازمند هستند و در خانه افرادی که گرسنه هستند، توزیع شود، نه اینکه مردم جلوی در خانه افرادی که نذری می دهند تجمع کنند. اگر می خواهیم خودمان و عزیزانمان در برابر بیماری کرونا آسیب نبینیم چاره ای نداریم جز اینکه برخی عادات گذشته را امسال کنار بگذاریم و تغییر بدهیم.

فوق تخصص بیماری های عفونی ادامه داد: حج امسال با هزار نفر برگزار شد، در حالی که هر سال چهار تا پنج میلیون نفر در مراسم حج شرکت می کردند، کربلا هم اعلام کرده امسال زائر نمی پذیرد، علت آن این است که امسال در شرایط خاص همه گیری کرونا هستیم، امیدواریم که سال آینده این شرایط تغییر کند و از شر این ویروس خلاص شویم و بتوانیم مراسمی پر شورتر از همیشه برگزار کنیم.

کنکور در فضاهای باز برگزار شود

عضو کمیته کشوری مبارزه با بیماری های واگیر در مورد برگزاری کنکور گفت: زمان کنکور آخر مرداد اعلام شده که یک مقدار هوا خنک تر می شود، پیشنهاد من این است که کنکور در فضاهای باز بزرگ مثل ورزشگاهها با رعایت فاصله صندلی ها برگزار شود، می توان از ساعت های صبح که هوا خنک تر است بیشتر استفاده کرد.

وی افزود: نباید بیش از این کنکور به تعویق بیفتد، داوطلبان ماهها در خانه مانده اند و درس خوانده اند، همین نشستن در خانه برای همه مردم دنیا ناراحتی های روانی و خستگی ایجاد کرده و برای داوطلبان کنکور و خانواده ها آنها این استرس و نگرانی خیلی بیشتر است، توصیه من این است که این امتحان در زمان مقرر در فضای باز برگزار شود.

پاییز بدی در پیش است

محرز درباره روند افزایش مبتلایان به کرونا گفت: روندی که در جامعه شاهد هستیم این است که هنوز تعداد قابل توجهی از مردم ماسک نمی زنند، رستوران ها و اماکن عمومی همه باز هستند، در واقع ما در مقابله با اپیدمی کرونا شل گرفته ایم و در عوض ویروس قوی تر و واگیرتر شده است، بنابراین با این شرایط پاییز بسیار بدی در پیش خواهیم داشت.

وی افزود: در همه دنیا حتی جاهایی که بازگشایی ها انجام شده دو جا هنوز باز نشده است یکی رستورانها و دیگری ورزشگاههاست، چون افراد بدون ماسک برای مدت نسبتا طولانی در کنار هم هستند و به خصوص با توجه به جهش ویروس کرونا، فعالیت این مراکز خیلی خطرناک است و به افزایش بیماری دامن می زند.

عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا گفت: در این اماکن یک نفر ناقل بی علامت باشد حتی با حرف زدن هم می تواند دیگران را مبتلا کند و لازم نیست حتی کسی عطسه یا سرفه کند که دیگران مبتلا شوند.

آی سی یو بیمارستانها پر شده است

وی افزود: در این شرایط وقتی تعداد مبتلایان زیاد می شود، به طور طبیعی تعداد افراد بدحال که در آی سی یو زیر دستگاه تنفس مصنوعی می روند هم بیشتر می شود و تعداد زیادی از این بیماران دوام نمی آورند. آی سی یو های بیمارستان ها اغلب تقریبا پر هستند و سرعت پیشرفت این بیماری در برخی افراد به قدری سریع است که تا بخواهیم اقدام درمانی کنیم، بیمار فوت می کند.

محرز درباره تولید واکسن کرونا نیز گفت: در خیلی کشورها روی واکسن کار می کنند، برخی از آنها به مرحله کارآزمایی بالینی روی انسان هم رسیده و ممکن است در اواسط پاییز به بازار بیاید اما اینکه این واکسن چقدر مصونیت می دهد، هنوز مشخص نیست ضمن اینکه نمی شود همه مردم دنیا را واکسینه کرد، بنابراین هر کشوری باید خود برای تولید واکسن کار کند که در ایران هم در حال انجام است.

رمدسیویر در مراحل اول بیماری موثرتر است

عضو کمیته کشوری مبارزه با بیماری های واگیر افزود: در مورد داروی ضد ویروس رمدسیویر هم بررسی ها نشان می دهد که این دارو اگر در مراحل اول بیماری استفاده می شود، می تواند کمک کننده باشد اما وقتی بیماری پیشرفت کند هیچ دارویی اثر نمی کند، باید دارویی در دسترس داشته باشیم که بتواند در مراحل اولیه بیماری کمک کننده باشد.

وی گفت: وقتی هنوز بیماری در مرحله ویروسی است، داروی رمدسیویر کمک کننده است اما بعد که بیماری پیشرفت می کند و فرد دچار مشکلات اتوایمنی، طوفان سایتوکین ها (حمله سیستم ایمنی به ارگانهای بدن مثل ریه و کبد) و مشکلات عروقی می شود و بعد از واکنش های پیشرفته ویروس، داروها چندان اثربخش نیستند.

محرز افزود: اکنون داروی رمدسیویر در ایران تولید می شود و در بیمارستانهای معین کرونا این دارو با امضای پزشک متخصص عفونی برای بیمار استفاده می شود اما در مراحل پیشرفته بیماری، داروی رمدسیویر هم خیلی کمک کننده نیست و متاسفانه عده ای سودجو از استیصال مردم سوء استفاده می کردند و این دارو و نوع تقلبی آن را به قیمت های وحشتناک ۶۰ تا ۷۰ میلیونی به بیماران می فروختند در حالی که در بسیاری موارد برای بیماران بدحال خیلی هم اثربخش نبود.

فوق تخصص بیماری های عفونی تاکید کرد: یکسری از داروها اکنون در پروتکل کشوری درمان کووید۱۹ وارد شده اما هیچ کدام از این داروها درمان قطعی این بیماری نیست.

مصونیت بعد از بیماری کوتاه مدت است

وی گفت: هر روز یک نکته جدید درباره کرونا شناخته می شود، اکنون می دانیم افراد بعد از ابتلا به این بیماری و بهبودی مصونیت پیدا نمی کنند و برخی افراد سه ماه بعد از بهبود دوباره مبتلا شده اند، عده زیادی از بیماران فروردین امسال مبتلا شده بودند و اکنون دوباره به کووید۱۹ مبتلا شده اند و اگر این موضوع به این شکل باشد، در مورد اثربخشی واکسن هم ابهامات زیادتری ایجاد می شود.

محرز گفت: ۴۰ سال است که با بیماران مبتلا به ایدز کار می کنم، بارها امیدهایی برای کشف واکسن این بیماری در دنیا پیدا شد اما بعد از مدتی معلوم شد که این طور نیست و هنوز واکسنی برای این بیماری در دنیا پیدا نشده، در مورد آینده کرونا و بیماری کووید۱۹ نیز هنوز هیچ امیدواری برای اثربخشی واکسن وجود ندارد.

درس عبرت انفجار بیروت: باید خروج تاسیسات پرخطر از شهرها در دستور کار قرار گیرد

عضو شورای شهر: فاجعه ای دهشتناک تر از بیروت در کمین تهران/هشدار درباره انبار نفت شهران

فراهانی با بیان اینکه عدم رعایت پروتکل های نگهداری و انباشت انبوه مواد شیمیایی در شهر می تواند در یک لحظه تمام نظامات یک جامعه و شهر را بر هم بریزد، اظهار کرده است: باید موضوع خروج تأسیسات پرخطر از شهر تهران بیشتر از گذشته در دستور کار قرار گیرد و شهرداری با کمک دولت باید برای تحقق آن کمر همت ببندد.

رئیس کمیته بودجه شورای شهر تهران اعلام کرد که به واسطه وجود انبار نفت در داخل بافت مسکونی شهران، فاجعه ای دهشتناک تر از بیروت در کمین تهران است.

به گزارش ایسنا، مجید فراهانی در صفحه اینستاگرام خود با انتشار متنی نوشت: "تجربه انفجار بیروت تجربه ای بسیار تلخ و ناگوار بود که تاثیرات منفی آن دهه ها در بطن لبنان خواهد ماند. فراتر از هر حادثه و فاجعه درس آموخته ها و عبرت های آن باید مورد توجه قرار گیرد. حتما در اقصی نقاط گمرک‌های رسمی و یا اسکله‌های غیر رسمی، در مناطق ویژه اقتصادی و یا بنادر ساحلی و غیرساحلی کشور انبارهای مشابه انبار مواد شیمیایی بیروت یافت می شود که از این پس باید به عنوان یک بمب ساعتی نگریسته شود؛ اما علاوه بر اماکن یاد شده انباشت مواد شیمیایی در بطن و مرکز شهرها و اماکن مسکونی خطر آفرین تر است.

وی در ادامه افزود: اینجاست که شناسایی نقاط پرخطر در شهر تهران و ‌دیگر شهرها و احتمال بروز فاجعه و برنامه ریزی برای خروج این بمب های ساعتی از شهر را بایست از دولت وذمدیریت شهری طلب کنیم.

فراهانی با بیان اینکه عدم رعایت پروتکل های نگهداری و انباشت انبوه مواد شیمیایی در شهر می تواند در یک لحظه تمام نظامات یک جامعه و شهر را بر هم بریزد، اظهار کرده است: باید موضوع خروج تأسیسات پرخطر از شهر تهران بیشتر از گذشته در دستور کار قرار گیرد و شهرداری با کمک دولت باید برای تحقق آن کمر همت ببندد.

وی در ادامه این پیام آورده است: فقط به عنوان یک‌ مثال به انبار نفت محله شهران که یک‌ بمب هیدروژنی داخل شهر و بر روی گسل زلزله مشا بنا شده توجه کنیم که انبار نفت شهران با مخازنی غول پیکر درست در بطن بافت مسکونی شمال غرب تهران در محله شهران قرار گرفته و هر روز حدود سیصد تانکر سی هزار لیتری حمل سوخت از ابر مخازن این انبار نفت بارگیری می‌کنند و سپس از وسط بافت مسکونی و خیابان‌ها و کوچه‌های شهران می‌گذرند و نهایتا وارد بزرگراه می‌شوند.

وی با بیان اینکه سال 87 یکی از این تانکرهای 30 هزار لیتری بنزین در بلوار شهران واژگون شد و سوخت آن، اطراف خانه‌های مسکونی تخلیه شد. 29 فروردین و اسفند سال 85 هم دو حادثه مشابه در شهران رخ داد که یکی اطراف مجتمع کوهپایه و آن یکی در شهر زیبا بود، ادامه می دهد: مجددا در سال ۹۵ نیز یک تانکر 32 هزار لیتری در میدان دوم شهران واژگون شد و شاید بخت با شهرانی‌ها یار بود که بنزین‌ها روانه فضای سبز شد و درختانش را برای همیشه خشک کرد اما نکته اینجاست که این بخت قرار نیست همیشه یار غار شهران و تهرانی‌ها باشد.

رئیس کمیته بودجه شورای شهر تهران تاکید کرد: فقط کافی است یکی از تانکرها یا خودروی ‌حمل آن‌ هنگام سوخت گیری در کنار مخازن دچار حادثه شود، آنگاه با انفجار سریالی مخازن سوخت یکی پس از دیگری فاجعه ای بزرگ‌تر از بیروت به سر تهران می آید.

وی ادامه می دهد: تصور کنید در زمان بارندگی و وقتی زمین لغزنده است، یکی از تانکرها بر اثر لغزندگی زمین واژگون شود. با کوچکترین جرقه آتشی که به راه می‌افتد مهار نکردنی است. «به تعداد تردد تانکرها خطر واژگون شدن آنها وجود دارد و می‌توان گفت این خطر هر روز نزدیک به 300 بار شهران را تهدید می‌کند و هیچ‌کس هم حواسش به جان و مال مردم نیست.

فراهانی در ادامه افزوده است: ساخت انبار نفت به سال 1353 برمی‌گردد ‌و قریب به نیم قرن پیش شهران در حاشیه حریم تهران بیابانی بیش نبود و انبار نفت شهران و مخازن عظیم الجثه آن در بیابان بنا شدند. سال‌ها می‌گذرد و توسعه شهر اجتناب‌ناپذیر شده و حالا، صحیح یا غلط انبار نفت شهران درست در وسط بافت مسکونی قرار دارد و صدها خانه عمودی با یکی از مهم‌ترین مراکز تأمین سوخت پایتخت همسایه شده‌اند.

وی در پایان یادآور شد: خطر بیخ گوش نه فقط شهرانی‌ها بلکه همه تهرانی هاست اما همه ماجرا این نیست و تردد روزانه ده‌ها تانکر 30 هزار لیتری بنزین از دل بافت مسکونی یک روی سکه است و روی دیگر فاجعه قرارگرفتن مخازن عظیم انبار نفت بر روی گسلی است که بر اساس آمار سالهاست که آبستن زلزله ای ویرانگر است که با فعالیت گسل مشا تلفات انفجار انبار نفت در شهران بسی بیش از زلزله تهران خواهد بود که فاجعه بیروت نشان داد مطالبه خروج انبارهای مواد شیمیایی از شهرها همچون خروج انبار نفت از شهران امروز نه یک‌مطالبه محلی، بلکه مطالبه ای ملی است."

---

---

رئیس پدافند غیرعامل: خروج تاسیسات پرخطر از شهرها در دستور کار قرار گیرد/ دولت باید برای تحقق آن کمر همت ببندد

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در واکنش به حادثه انفجار در بندر بیروت لبنان گفت: قطعا لبنان مقاوم همچون سرو که نماد این کشور است از این تندباد عبور خواهد کرد.

به گزارش ایسنا، در یادداشت سردار غلامرضا جلالی در این باره آمده است: حادثه بیروت بسیار تلخ بود. به ملت بزرگ لبنان به ویژه برادر عزیزمان سید حسن نصرالله عرض تسلیت داریم. قطعا لبنان مقاوم همچون سرو که نماد این کشور است از این تندباد که احتمال عامدانه بودن وقوع آن از سوی دشمنان جبهه مقاومت می رود، عبور خواهد کرد. البته این احتمال از تحلیل تبعات به دست می آید و برای اظهار نظر قطعی باید منتظر بررسی های جامع و تخصصی دولت لبنان بود.

این حادثه برای همه دنیا از منظر پدافند غیرعامل، نیز میتواند عبرت باشد. چه در حوزه جانمایی و چه پروتکل های نگهداری از مواد شیمیایی و چه نحوه واکنش در برابر بلایایی که می تواند در یک روز تمام نظامات یک جامعه را بر هم بریزد. به نظرم ضرورت دارد تا موضوع پدافند شیمیایی و خروج تاسیسات پرخطر از شهرها که از بندهای مهم سیاست‌های نظام در امور پدافند غیرعامل است بیشتر از گذشته در دستور کار قرار گیرد. سازمان پدافند غیرعامل کشور، به طور جدی پیگیر این موضوع است اما اجرایی کردن آن به یک عزم ملی نیاز دارد و در مرحله نخست نیز دولت باید برای تحقق آن کمر همت ببندد.

بحران میان‌سالی (40 سالگی): علائم، پیامدها و راهکارهای غلبه بر آن

بحران میان‌سالی در افراد به شکل‌های خفیف یا خطرناک بروز می‌کند و بر سلامتی، رفاه و وضعیت مالی افراد تأثیر می‌گذارد. اگر افراد علائم و نشانه‌های این دوران و بحران آن را بشناسند و به‌محض بروز این علائم، کاری انجام دهند، می‌توانند از آن به‌سلامت گذر کرده و این بحران را به فرصت خودشکوفایی تبدیل کنند.

سواد زندگی؛ توسعه توانمندی های فردی- همه کسانی که 35 سالگی را پشت سر گذاشته‌اند با تغییراتی که در خلق‌وخو، رفتار و احساساتشان پدید آمده آشنایند یا از دیدن علائمی در خود که سابقه نداشته تعجب کرده‌اند: بی‌قراری، ناامیدی، بی‌حوصلگی، تغییرات شغلی شتاب‌زده، و حتی رها کردن خانواده و سر به کوه و بیابان گذاشتن. این تغییرات ورود به دوران میان‌سالی را به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های هر فرد در دوران میان‌سالی بدل می‌کند. در دوران میان‌سالی که 35 تا 55 سالگی را در برمی‌گیرد، فرد ممکن است نسبت به زندگی، پیشه یا شریک زندگی خود احساس ملال کند و برای ایجاد تغییر در زندگی خود، میلی قوی را حس کند. سویهٔ مثبت این دوران "آغاز فردیت" یا شروع فرایند تحقق نفس یا "خودشکوفایی" است که تا هنگام مرگ ادامه می‌یابد. در این درس ضمن تشریح علائم و پیامدهای میان‌سالی راهکارهای غلبه و گذر از بحران میان‌سالی ارائه‌شده است.

بحران میان‌سالی چیست؟

اولین بار الیوت ژاک (Elliot Jaques) در سال ۱۹۶۵ مفهوم بحران میان‌سالی را مطرح کرد و روان‌شناسان پیروِ فروید (Freud) مانند کارل یونگ (Carl Jung) به صورتی گسترده از آن استفاده کردند. بحران میان‌سالی دوره‌ای طبیعی در زندگی افراد است که طی آن فرد از دورهٔ جوانی به دورهٔ میان‌سالی وارد می‌شود. اریک اریکسون، در نظریه معروف هشت مرحله‌ای خود، این مرحله را "بزرگ‌سالی میانه" نامید و این‌گونه توضیح داد: مرحله‌ای که مردم به‌طور طبیعی با سؤالاتی در مورد معنی و هدف زندگی خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند. به اعتقاد اریکسون، با تنظیمات لازم در دوران میان‌سالی، افراد می‌توانند تا آخرین مرحله از زندگی، تحت عنوان "اواخر بزرگ‌سالی"، به رضایتی طولانی‌مدت دست یابند.

در دوره میان‌سالی، افراد دستاوردها، اهداف و داشته‌های فعلی‌شان را با آنچه در جوانی یا نوجوانی آرزو داشتند مقایسه می‌کنند. بنا به مطالعات  انجام‌شده، مردان و زنان بحران میان‌سالی را تجربه می‌کنند، اما علائم و پیامدهای این بحران در آن‌ها متفاوت است. مردان اغلب بر دستاوردهایشان تمرکز می‌کنند و تمایل دارند موفقیت‌هایشان را به اطرافیان ثابت کنند اما زنان تمایل دارند ظاهر فیزیکی و جذابیت‌های ظاهری‌شان را حفظ کنند. در مردان میان‌سالی با عصبانیت، پرخاشگری، بی‌تفاوتی و ترک کار یا منزل همراه است و در زنان با ناامیدی، افسردگی، بی‌حوصلگی و افسوس و سرزنش دیگران. ازآنجاکه اغلب میان‌سالان در این دوره فرزندان خود را بزرگ کرده و به‌عنوان والدین وظایف چندانی ندارند، مایل‌اند کارهایی انجام بدهند که در گذشته به دلیل وجود فرزندان از انجام آن چشم‌پوشی کرده بودند.

نکته جالب‌توجه این‌که، افرادی که در جوانی و نوجوانی با علایق و آرزوهای خود زندگی کرده و به راه خود رفته‌اند، کمتر از سایرین به بحران میان‌سالی دچار می‌شوند و پذیرش میان‌سالی برایشان راحت‌تر است؛ اما دستهٔ دیگر که اکثریت را تشکیل می‌دهند، ناگهان درمی‌یابند که سنشان بالا رفته، زمان گذشته و آن‌ها هنوز برای رؤیاها و آرزوهایشان کاری نکرده‌اند. آگاهی به این موضوع می‌تواند برای این گروه از مردان و زنان افسوس و پشیمانی زیادی به بار آورد و موجب بروز علائم و پیامدهای میان‌سالی در شکلی حاد شود.

 درهرحال، بحران میان‌سالی در این افراد به شکل‌های خفیف یا خطرناک بروز می‌کند و بر سلامتی، رفاه و وضعیت مالی افراد تأثیر می‌گذارد. اگر افراد علائم و نشانه‌های این دوران و بحران آن را بشناسند و به‌محض بروز این علائم، کاری انجام دهند، می‌توانند از آن به‌سلامت گذر کرده و این بحران را به فرصت خودشکوفایی تبدیل کنند.

علائم بحران میان‌سالی در مردان و زنان

همان‌طور که ذکر شد، یکی از شایع‌ترین نشانه‌هایی که در دوران بحران40سالگی دیده می‌شود آشفتگی روحی و افسردگی است. با استناد به مقاله‌ای که توسط مجله آمریکایی آتلانتیک به چاپ رسیده است، علائم افسردگی مرتبط با بحران میان‌سالی در مردان و زنان مقداری متفاوت خواهد بود. برای مثال اکثر بانوان حالاتی مشابه غم و اندوه، ناامیدی، فقدان احساس لذت و خستگی جسمی را تجربه می‌کنند. این در حالی است که آقایان علاوه بر این نشانه‌ها، با موارد زیر هم دست‌وپنجه نرم خواهند کرد:

- پرخاشگری

- تحریک‌پذیری

- افزایش ریسک‌پذیری

- از دست دادن کنترل

- عصبانیت ناگهانی

دکتر Stephen Mechanick مدیر گروه روان‌پزشکی بیمارستان برین مار می‌گوید: علت اختلاف در نشانه‌های بحران میان‌سالی میان زنان و مردان به‌ویژه درزمینهٔ اختلال افسردگی، به باورهای فرهنگی جای افتاده بین مردم بازمی‌گردد. بر اساس بخش بزرگی از این اعتقادات، مردان دارای خلق‌وخویی تهاجمی‌تر هستند و کمتر روی احساسات خود تمرکز می‌کنند؛ اما نمی‌توان این تفکر نسبتاً غالب را به‌کل یک جامعه تعمیم داد. عصبانیت علامت مشکلی زمینه‌ای است و لزوماً همیشه با افسردگی در ارتباط نخواهد بود. بدین ترتیب به‌احتمال‌زیاد زنان و مردان به یک نسبت با علائم بحران میان‌سالی روبه‌رو خواهند شد و تنها در چگونگی ابراز آن متفاوت خواهند بود.

پیامدهای بحران میان‌سالی

طبق مطالعه‌ای که نتایج آن در روزنامه نیویورک تایمز منتشر شد، پیامدهای ورود به یکی از اساسی‌ترین دهه‌های زندگی یعنی از 35 تا 55 سالگی می‌تواند از هر فردبه‌فرد دیگر بسیار متمایز باشد؛ اما به‌طورکلی حداقل یکی از موارد زیر تجربه خواهند شد:

تغییرات ناگهانی در خلق‌وخو، رفتار و احساسات

بروز تغییرات ناگهانی در فرد از اولین نشانه‌های دوران میان‌سالی است. کسانی که دچار بحران میان‌سالی می‌شوند ممکن است اقدام به تغییر ناگهانی شغل، روابط عاطفی، محل و شهر سکونت یا سرووضع خود کنند. این افراد میل شدیدی به ایجاد تغییر پیدا می‌کنند و در این زمینه تصمیم‌های شتابزده‌ای می‌گیرند که ممکن است قابل‌برگشت نباشد.

تغییر در عادات خواب

دوره میان‌سالی با تغییر در عادات خوابیدن فرد به‌صورت ناتوانی در خوابیدن یا میل به زیاد خوابیدن همراه است. این تغییر در خواب مستقیماً بر روی زندگی روزانه فرد تأثیر گذاشته و پیامدهای منفی به همراه دارد.

تغییر در روابط و جایگزینی دوستان قدیم با رفقای جدیدِ جوان

فردی که با بحران میان‌سالی درگیر است از طی شدن جوانی خود و نزدیکی به مرگ بیمناک شده و ناخودآگاه برای مقابله با این مسأله با رفقای قدیم خود که یادآور سن واقعی و گذشتهٔ به گمان او ازدست‌رفته هستند قطع رابطه کرده و در جستجوی یافتن دوستان جوان برمی‌آید تا در رابطه با جوانان میان‌سالی خود را فراموش کند.

توجه زیاد به‌ظاهر

افراد درگیر با بحران میان‌سالی برای به تعویق انداختن درک خود از میان‌سالی بیش از گذشته به سرووضع و ظاهر خود حساس شده به اقداماتی ازجمله رنگ کردن موها، تراشیدن ریش و سبیل، پوشیدن لباس جوانانه و به‌کارگیری انواع کرم‌ها برای رفع چین‌وچروک از پوست صورت و بدن دست می‌زنند.

احساس ناامیدی و بی‌تفاوتی

ممکن است یک فرد با فرارسیدن دوران میانی زندگی به‌مرور و ارزیابی دستاوردها و شکست‌های خود چه در روابط عاشقانه و چه ازنظر مالی، اخلاقی و دانشگاهی بپردازد. باوجودآنکه ممکن است در سنین دیگر دیدگاه سالم‌تری به این دسته مسائل وجود داشته باشد، اما بحران میان‌سالی سبب می‌شود که مردم به‌ویژه مردان با حساسیت بیشتری به موارد مذکور نگاه کنند و دچار احساسات منفی مانند عدم موفقیت، اندوه، فقدان و ناامیدی شوند.

ترس از مرگ

یکی دیگر از علائمی که به‌کرات دیده می‌شود، ترس و دلهره شدید ناشی از تفکر پیرامون موضوع مرگ خواهد بود. بازهم این مشکل بیش از بانوان به سراغ آقایان خواهد رفت و با القای مداوم احساس ناراحتی، اضطراب و عصبانیت را تبدیل به همراهانی طبیعی خواهد ساخت.

استرس مالی

استرس مالی معمولاً به دلیل تصور بی‌کفایتی در تأمین نیازهای خود، همسر و فرزندان ایجاد می‌شود و به‌تدریج ذهن فرد را به تسخیر خود درخواهد آورد. درواقع حتی ممکن است هیچ‌گونه کمبود اقتصادی هم وجود نداشته باشد، اما بحران 40 سالگی منجر به افت سطح انرژی مغز علاوه بر بدن شده و تفکرات نادرست را تکرار می‌کند.

تغییرات سلامتی

همان‌طور که می‌دانیم با افزایش سن سلول‌های بدن وارد روند پیری می‌شوند و ازاین‌رو یک سری مشکلات مرتبط با سلامت جسمانی تقریباً غیرقابل‌اجتناب هستند؛ اما بخش عمده‌ای از این چالش‌ها نیز به‌وسیله بحران 40 سالگی خلق می‌شوند و عملاً ازنظر علمی اثبات پذیر نیستند. برای مثال فشارخون بالا، کلسترول، دیابت و یا عدم توانایی برقراری رابطه جنسی مواردی هستند که با افزایش سن در ارتباط خواهند بود؛ اما هر یک از این مشکلات با استرس، اضطراب دائمی و احساس ترس تشدید می‌شوند و این در حالی است که انسان با یک ذهن آرام قادر به حل شمار زیادی از بیماری‌های خود خواهد بود.

سایر

ازجمله دیگر عوارض بحران میان‌سالی می‌توان به افزایش یا کاهش شدید وزن، حسادت ورزی، بی‌خوابی، احساس کلافگی، بی‌توجهی به‌ظاهر، عدم توانایی تصمیم‌گیری، مشکلات ارتباطی و فراموش‌کاری اشاره کرد.

راهکار غلبه و گذر از بحران میان‌سالی

دوران میان‌سالی به‌عنوان بخشی طبیعی از زندگی برای تمام افراد وجود دارد. مطالعات روانشناسان نشان می‌دهد که وجود این دوران الزاماً با بروز بحران و پیامدهای منفی همراه نیست و می‌توان با لحاظ کردن مواردی میان‌سالی را به نقطه عطفی برای پختگی و خودشکوفایی فردی بدل کرد.

پذیرش و شناخت میان‌سالی

روبرو شدن با دوران جدیدی از زندگی که با تغییرات فیزیولوژیکی و ذهنی در انسان همراه است و پذیرش آن مهم‌ترین رویکردی است که ما را از درافتادن به بحران میان‌سالی حفظ می‌کند. آگاهی یافتن از تغییرات خلقی و رفتاری این دوران فرد را کمک می‌کند تا به شناسایی خود دست یابد و بتواند خود را برای مواجهه با تغییرات پیش رو آماده کند.

پرهیز از شتاب‌زدگی

دوران میان‌سالی با افزایش ریسک همراه است و میل شدید به تغییر در بسیاری از اوقات سبب اقداماتی می‌شود که پیامدهایی منفی و زیان‌بار برای شخص به همراه دارد. ازاین‌رو در این دوره تصمیمات خود را با اطرافیان و معتمدانی بزرگ‌تر از خود در میان بگذارید یا انجام آن را موکول به بعد کنید. همچنین نوشتن تصمیم‌ها و مرور مجدد آن می‌تواند شمارا از اتخاذ تصمیم‌های شتاب‌زده مصون دارد.

تجدید عشق با همسر خود

یکی از پیامدهای بحران میان‌سالی نیاز افراد به روابط عاطفی جدید و پرشور است. اگر شخص نتواند این رابطه را درون خانواده و با همسر خود تجدید و احیا کند به روابط خارج از ازدواج خود سوق می‌یابد که بدترین ضربه را به زندگی او وارد می‌آورد. پس لازم است تلاش کنیم تا در میان‌سالی روابط عاطفی و عاشقانه خود را با همسر خویش احیا کنیم و با طرح موضوع و اجرای برنامه‌ها و ایده‌های مناسب این مرحله را به تجدید میثاق عاطفی با همسر وزندگی زناشویی تبدیل کنیم.

مراقبه و ذهن آگاهی

در دوران میان‌سالی و در پیِ آگاهی به ناپایداری زندگی و حتمی بودن مرگ، بهترین راهکار درنیفتادن به ناامیدی و افسردگی ناشی از آگاهی به مرگ و استفاده مثبت از آن در پیش گرفتن مراقبه است به هر روش و با هر مسلکی که موردعلاقه فرد باشد. مراقبه و ذهن آگاهی تأثیر بسیار مؤثری در کاهش اضطراب و استرس ناشی از میان‌سالی داشته و زمینه را برای خودشکوفایی فرد و رضایتمندی از زندگی مهیا می‌کند.

بحران میان‌سالی چقدر طول می‌کشد؟

روانشناسان دانشگاه استفورد معتقد هستند که مدت‌زمان پایداری این بحران از هر فرد به‌ فرد دیگر کاملاً متفاوت است و وابستگی زیادی به تفاوت‌های روان‌شناختی میان افراد دارد؛ اما بر اساس یافته‌های مطالعه مذکور چنانچه هیچ‌گونه اقدامی در جهت درمان و بهبودی انجام نشود، بحران40سالگی می‌تواند تا5سال از عمر فرد را درگیر خود سازد و پیامدهایی را ایجاد کند که گاهی برطرف ساختن آن‌ها چندین سال دیگر طول خواهد کشید.

 این در حالی است که آگاهی و پذیرش میان‌سالی و انجام مراقبه و تمرینات ذهن آگاهی در کنار احیای روابط عاشقانه با همسر و سایر موارد می‌توانند نتیجه را به‌کلی تغییر دهد.

کانال سواد زندگی در تلگرام:savadzendegi@

7 خبر هشداردهنده درباره خطرهای کنونی کرونا

7 خبر هشداردهنده: خطرناک‌تر از کرونا، کسانی هستند که ماسک نمی‌زنند/ مرگ یک‌سوم جمعیت ایران در شیوع "طاعون بدون واکسن" ... و حالا کرونا هم واکسن ندارد

چنانچه شیوع کرونا کنترل نشود، در پاییز امسال هر 54 ثانیه یکی از ما بر اثر کرونا خواهیم مرد.

عصر ایران - چند خبر بد و هشدار دهنده:

1- محاسبات جدید اپیدومولوژیست ها نشان می دهد چنانچه شیوع کرونا کنترل نشود، در پاییز امسال به روزانه 1600 کشته خواهیم رسید. یعنی هر 54 ثانیه یکی از ما بر اثر کرونا خواهیم مرد.

معنای دیگر این سخن آن است که هر روز 32000 نفر به کرونا مبتلا می شوند که بسیار بالاتر از ظرفیت پذیرش بیمارستانی ایران است و لذا بسیاری از بیماران، شانس بستری هم نخواهند داشت.

2- تعداد پزشکان و پرستارانی که در مواجهه با کرونا مبتلا یا فوت می شوند رو به افزایش است. به عنوان مثال درصد ابتلای کادر پرستاری در بیمارستان‌های تابعه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با افزایش دو برابری، از 3.6 به 7.3 درصد رسیده است.
ادامه این وضعیت یعنی خالی شدن بیمارستان ها از کادر درمانی.


3- بررسی الگوی مراجعین در مراکز درمانی استان تهران نشان می‌دهد که بیماران با وضعیت وخیم‌تر به این مراکز مراجعه می کنند. احتمالاً در استان های دیگر وضعیت مشابهی وجود دارد و یکی از دلایلش آن است که مردم کرونا را جدی نمی گیرند و وقتی اوضاع شان بحرانی شد مراجعه می کنند.

4- قدرت سرایت و ابتلای این ویروس، بسیار افزایش یافته است و لذا با سرعت بیشتری مبتلا خواهیم شد.

5- هر چند در اوایل شیوع کرونا، اکثر بیماران افراد مسن بوند ولی اخیراً شاهد افزایش بستری گروه سنی ۲۰ تا ۲۹ سال هستیم. این نشان می دهد که کرونا مرزهای سنی را در نوردیده و جوان‌ترها و حتی کودکان را نیز مبتلا می کند و می کشد.

6- هر چند ابتدا گفته می شود کرونا فقط افراد دارای بیماری زمینه ای را می کشد، اما در یکی دو ماه اخیر، افراد زیادی که بیماری زمینه ای هم نداشته اند بر اثر کرونا فوت کرده اند.

7- هنوز واکسن یا دارویی برای کرونا کشف نشده است. خبرهای مرتبط با این موضوع نیز هیچ کدام شان قطعیت ندارند. عدم کشف واکسن و دارو یعنی گسترش مرگ و میرها، شبیه آنچه در سده 1300 میلادی در ایران رخ داد و یک سوم جمعیت کشور بر اثر طاعون مردند.
شباهت امروز و آن روزها در این است که 7 قرن پیش واکسن و دارویی برای طاعون وجود نداشت و امروز هم برای کرونا وجود ندارد. پس واقعاً ممکن است شاهد قتل عامی فجیع باشیم و همه خانواده ها عزیزان شان را از دست بدهند. وقتی دارو و واکسن نباشد، طاعون قرن 13 و کرونای قرن 21 تفاوتی با هم ندارند.

چاره چیست؟
تفاوت ایران امروز و ایران طاعون زده 1300 میلادی این است که مردم آگاه تر شده اند و می دانند که رعایت اصول "فشم" می تواند تا حد زیادی جلوی فاجعه را بگیرد. "فشم" از حروف نخست "فاصله اجتماعی" ، "شست و شوی منظم دست ها" و "ماسک" درست شده است.

الف) حتماً فاصله دو متری با دیگران را رعایت کنید و از حضور در اماکنی که چند نفر در آن جمع هستند، خودداری کنید. اگر وارد فروشگاه شلوغی شدید، فورا از آن خارج شوید.

ب) دست های خود را روزانه و بارها و بارها با آب و صابون بشویید و ضدعفونی کنید.

ج) و نهایتاً به سلاح کارآمد بشر در برابر کرونا مجهر شوید: ماسک.

کارشناسان می گویند واکسن ها به طور متوسط قادر به جلوگیری 75 درصدی از بیماری هستند و احتمالا واکسن کرونا نیز همین گونه خواهد بود، حال آن که ماسک می تواند تا 98.5 درصد مانع کرونا شود. یعنی اگر دو فرد سالم و ناقل، ماسک بزنند و فاصله مناسب را با هم رعایت کنند، تنها 1.5 درصد امکان انتقال بیماری وجود دارد که بسیار کارآمدتر از واکسن است.
تجربه کشورهای موفق جهان در کنترل کرونا نیز حاکی از آن است که با عمومی شدن ماسک، کرونا مهار شده است.

بنابر این هم خودتان ماسک بزنید و هم به کسانی که ماسک نمی زنند تذکر دهید. خطرناک تر از کرونا، کسانی هستند که ماسک نمی زنند.