نظر چند کارشناس درباره فیس بوک؛ عامل افزایش یاکاهش جرایم

فیس بوک؛عامل افزایش یاکاهش جرایم (از مگیران)

دیدگاه های کارشناسان درباره مزایا و معایب شبکه های اجتماعی

نویسنده: سمانه شهباز

گروه شوک: بسیاری از کلاهبرداران و مزاحمان فیس بوکی با فرصتی که از فیلترشدن این شبکه ها در ایران به دست می آورند سوءاستفاده می کنند و به نیات پلید و تبهکارانه خود می رسند. به گفته محمد شادابی دادیار شعبه دوم دادسرای ناحیه 31 تهران در واقع اگر فیس بوک در ایران فیلتر نبود طبق قوانین بین المللی، دستگاه های قضایی و پلیس به راحتی می توانستند تنها با یک نامه رسمی و برون مرزی به مسئولان فیس بوک جلوی این تبهکاری ها را بگیرند و در واقع حالادستان قانون بسته است.

    یکی از جرایمی که امروزه در شبکه های اجتماعی به چشم می خورد ایجاد صفحه ای جعلی از سوی تبهکاران با نام و مشخصات فرد دیگری است.

    در بین این پرونده ها شاهد کلاهبرداری از دختر جوانی بودیم که در فیس بوک از سوی مردی فریب خورد. مرد کلاهبرداری که با پرسه زنی در شبکه های اجتماعی طعمه هایش را شناسایی می کرد و به دام می انداخت توانست با جلب اعتماد دختر جوان به حریم خصوصی وی نیز وارد شود و به اطلاعاتش دستبرد بزند. این شیاد با در دست داشتن عکس و اطلاعات از دختر جوان صفحه ای جعلی را به نام وی در فیس بوک باز کرد و به دروغ پراکنی دست زد.

    کلاهبرداری ها از طریق شبکه های اجتماعی اصولاً به دو صورت انجام می شود؛ یکی هتک حیثیت افراد از طریق ایجاد صفحات جعلی و انتشار مطالب غیر اخلاقی و دیگری کلاهبرداری توسط شیادان و فرصت طلبان از طریق شبکه های اجتماعی است.

    گاهی دیده می شود تبهکاران و افراد سودجو با یافتن عکس یکی از آشنایان با جست وجو در اینترنت آن را در شبکه اجتماعی فیس بوک می گذارند و با ترفندی عجیب دست به کلاهبرداری می زنند.

    آن ها با نوشتن یادداشت شماره تماس خود را درج می کنند و پیام می گذارند که برای دوستی و ارتباط برقرار کردن با آن ها می توانند یک شارژ به حساب وی واریز کنند. دراین میان برخی ساده دلان این کار را انجام می دهند بی آن که بدانند در با تلاق فرو رفته اند و جیب صاحبان این سایت را پرپول تر کرده اند.

    هرچند این شیادان با تلاش پلیس ردیابی و دستگیر می شوند اما اگر سازمانی با این شبکه ها در ارتباط بود، شاکیان می توانستند با مراجعه به آن ارگان مشکل شان را حل کنند و مسئولان آن سازمان هم وقتی از موضوع کلاهبرداری آگاه و مطمئن می شوند می توانند سریعاً آن صفحه جعلی و کلاهبرداری را غیر فعال کنند چرا که دیده می شود در سایر کشورها همانطور که سایت ها بدون فیلتر فعال هستند سازمانی هم وجوددارد که بر این سایت هانظارت می کند. شاید اگر چنین ارگان و نهادی هم در کشور ما با کمک مسئولان قضایی و حقوقی تاسیس شود کمتر شاهد چنین تبهکاری هایی خواهیم بود.

    

    رفع فیلترینگ

    مصطفی آب روشن، جامعه شناس می گوید: متاسفانه در جامعه ما با هر واقعیت نوظهور برخوردی قهری و تکانشی صورت می گیرد. با این تصور که شرایط را بر ما تحمیل می کند و تهدید کننده است. بر این مبنا با روش حذف صورت مساله، با این گونه پدیده های اجتماعی برخورد می کنیم در حالی که این همه وقت و هزینه ای که صرف فیلترینگ شبکه های اجتماعی شده است اگر برای فرهنگسازی و آگاه سازی کاربران و خانواده ها به کارگرفته می شد به طور حتم آسیب های کمتری را در فضای مجازی شاهد بودیم چرا که استفاده بهینه از این دستاورد بشری جزو ضرورت های اجتناب ناپذیر دنیای امروزی شده است.

    به گفته آب روشن، شبکه های اجتماعی از جمله فیس بوک مانند هر واقعیت دیگری است که می توان تفسیری تهدید وار از آن ارائه کرد یا فرصت های ارزشی آن را غنیمت شمرد. پس از منظر آسیب شناسی شبکه های اجتماعی به عنوان هر ابزاری که می تواند کاربردی دوگانه داشته باشد بد نیست، بلکه فرهنگ استفاده از آن را باید نهادینه کرد. پس زدن و طرد تکنولوژی هایی که مواجه شدن با آن گریز ناپذیر است به مرور جامعه را دچار واپس ماندگی فرهنگی می کند.

    به اعتقاد این آسیب شناس، فرهنگ مادی که همان شبکه های اجتماعی است رشد می کند اما متاسفانه فرهنگ استفاده از آن به علت حذف فیزیکی رشد نکرده یا مسیر دیگری را طی کرده است. بنابراین در درون یک فرهنگ، اجزا از یکدیگر جدا و گاه بیگانه می شوند. در اثر این تغییر نابسامانی و ناهماهنگی در مجموعه آن ترکیب فرهنگی به وجود می آید.

    

    انگیزه های محرمانه

    سوءاستفاده به بهانه انتقامجویی از عکس و فیلم های افراد، سرقت از حساب های دیگران یا هتک حیثیت افراد جرائمی نیستند که فقط در فیس بوک امکان ارتکابش وجود داشته باشد.

    آب روشن بیان می کند: باید انگیزه های افعال مجرمانه را در جامعه کاهش داد نه این که با ابزارهای فرهنگی به مبارزه برخیزیم، بنابراین نه تنها بایستی تهدیدات فضاهای مجازی را آسیب شناسی و اطلاع رسانی کنیم بلکه باید با ضمانت های اجرایی قوی که قانونگذار در مورد این گونه جرایم وضع کرده با خاطیان حریم خصوصی افراد برخورد کرد.

    محققان و کارشناسان امور اجتماعی معتقدند ممنوعیت هرچیزی کنجکاوی افراد را بیش از پیش تحریک می کند و نکته درخور توجه این که بیشترین آسیب ها و هنجارشکنی نیز در همین شرایط رخ می دهد و بزرگترین اشتباهی که در تبیین این مساله اجتماعی به وجود می آید این است که عده ای فکر می کنند با فیلترینگ سایت فیس بوک جرائم کمتری جامعه را تهدید می کند، در حالی که مساله ارتکاب جرایم اینترنتی مربوط به انگیزه های مجرمانه است و فعل مجرمانه مختص این فضا نبوده و می تواند در قالب های متفاوتی بجز فیس بوک نیز تعیین شود.

    

    خلانظارتی

    دکتر جعفربای، محقق و کارشناس آسیب های اجتماعی می گوید: امروزه در دنیا شبکه های اجتماعی تابع قوانین و مقررات خاصی هستند که براساس قواعد موجود فعالیت های آنان قانونمند شده و نسبت به چگونگی تولید محتوا و عرضه آن نظارت ویژه ای اعمال می شود.

    با وجود این که کشور ما فعالیت های گسترده ای در شبکه های اجتماعی دارد ولی این اقدام مدرن نیز پیشتازانه قبل از تدوین قواعد، قوانین و مقررات دچار تاخیر قانونی شده اند یعنی مقررات دیرتر از حضور پا به عرصه وجود گذاشته است.

    دکتر بای بیان می کند: یکی از بخش های مهم ما در این مساله خلادر کارهای نظارتی است، یعنی ابتدا به ما اجازه فعالیت داده می شود بدون آن که نظارتی در آن صورت گیرد و سپس وقتی تخلفات اتفاق افتاد در اندیشه مقابله برمی آییم.

    

    مثبت و منفی های فناوری

    هر فناوری و نو آوری که بتواند سازوکار و روش های جدیدی را در روابط فیمابین انسان ها و زندگی افراد ایجاد کند می تواند مورد استفاده های مثبت یا منفی قرار بگیرد که استفاده از کامپیوتر، اینترنت و فضای سایبری از جمله این سازو کارها هستند. دکتر علی توانا جرم شناس می گوید: به محض پیدایش و حضور تکنولوژی های جدید در جامعه برخی افراد ساده لوح به دام شیادان فرصت طلب می افتند چرا که جرم همیشه به عنوان اقدامی است که به دیگران ضرر مادی و معنوی وارد می کند.

    دکتر توانا بیان می کند: در خصوص تکنولوژی های جدید بویژه استفاده از فضای مجازی سوءاستفاده و تخلفات بسیاری نسبت به دیگر فناوری ها به وجود آمده است زیرا در فضای مجازی امکان کنترل و رصد اقدامات مجرمانه چندان کار آسانی نیست هرچند که در سال های اخیر برخی روش ها و استفاده از شیوه های جدید باعث شناسایی، جلوگیری و فیلتراژ برخی از فعالیت ها شده است.

    با این حال با وجود افزایش تعداد کاربران در همه جهان بویژه حضور جوانان در این نوع فعالیت ها عملاً کنترل این فناوری را سخت کرده است و به همین دلیل می توان گفت تخلفات و جرایم سایبری بیش از جرایم دیگر مانند ضرب و جرح و سرقت های ساده دیگر است. شنود های غیرقانونی، دسترسی غیرقانونی به کلید واژه ها، ذخیره ها، داده ها و اطلاعات افراد دیگر، کلاهبرداری ها، نشر اکاذیب و شایعه پراکنی های مجرمانه و پخش تصاویر غیر اخلاقی را می توان از جمله جرایم ارتکابی در فضای مجازی دانست. در این میان برخی ازکشورها همانند ایران با ممنوع کردن ورود یا عضویت در برخی سایت ها همانند فیس بوک، توئیتر و... به تعداد این جرایم افزوده است.

    این جرم شناس معتقد است: هرچند که عضویت در این سایت ها برحسب رسمی و قانون جرم تلقی نمی شود اما بر کیفیت ورود به این سامانه ها یعنی دسترسی به آن مستلزم گذر از فیلتراژ و با استفاده از کلیدواژه هایی است که به صورت فیلترشکن عمل می کند که در نتیجه خود معضل مهمی در خصوص این نوع جرایم را به وجود آورده است.

    با اطلاع از این که برخی از وزرا و مسئولان عالی رتبه سابق و فعلی کشور ما نیز در این سامانه ها عضویت داشته و مطالب خود را منتشر می کنند اصل ممنوعیت ورود به شبکه ها نباید جرم تلقی شود زیرا واقعیت این است که دنیای اطلاعات دسترسی آسان به این سامانه های ارتباطی را ایجاد می کند چرا که استفاده از این سامانه ها باعث افزایش ارتباط و در واقع رعایت اصل آزادی چرخش اطلاعات می شود که منطبق با قانون اساسی است و این که منجر می شود جوانان ما اطلاعات جدیدی در خصوص مسائل مهم اجتماعی- سیاسی از این طریق به دست آورند.

    

    راهکار نامناسب ممنوعیت و بستن یک سایت

    دکتر توانا می گوید: ما مخالف انتشار اطلاعات و تصاویر غیر اخلاقی و مسائل مختلف ارتکاب جرم از طریق سامانه ها و فضای مجازی هستیم. مسلماً باید با این جرایم و خاطی ها برخورد کرد اما برخورد، راهکارهای منطقی تری دارد و ممنوعیت ورود و بستن یک سایت راهکار مناسبی نیست.

    

    کاهش جرایم اینترنتی با همکاری فیس بوک

    محمد شادابی، دادیار شعبه دوم دادسرای ناحیه 31 تهران ویژه جرایم رایانه ای و فناوری اطلاعات می گوید: در حال حاضر که دسترسی به سایت فیس بوک محدود است روزانه شاهد شکایات زیادی هستیم مبنی بر این که از تصاویر آن ها در فیس بوک سوءاستفاده شده یا صفحات جعلی با نام آن ها در شبکه اجتماعی ایجاد شده است. بنابراین چنانچه در وضعیت فعلی با فرض این که تصمیمی مبنی بر رفع فیلتر گرفته شود، به طور بدیهی شاهد افزایش چنین شکایتی خواهیم بود. به این ترتیب پیش از رفع فیلتر فیس بوک لازم است از طریق مراجع ذی ربط با مسئولان فیس بوک مذاکره کرده و این سایت سرویسی را به مراجع ذی ربط ایران به منظور دفاع از حقوق شهروندان ایرانی که به هر دلیلی نسبت به موضوعی در شبکه فیس بوک شکایت دارند، ارائه دهیم.

    وی ادامه می دهد: بدیهی است با چنین هماهنگی امکان سوءاستفاده بسیار کاهش خواهد یافت چرا که در این صورت خود این شبکه اجتماعی متهمان را ردیابی و شناسایی می کند.

    در همه دنیا دسترسی به مراجع صلاحیت دار و همکاری فیس بوک با این مراجع امری بدیهی قلمداد می شود و ما جزو معدود کشورهایی هستیم که فیس بوک این سرویس را به ما ارائه نمی دهد و به همین خاطر حقوق بسیاری از شهروندان ایرانی تضییع می شود.

    

    آگاه سازی خانواده ها

    مصطفی آب روشن می گوید: با رفع فیلترینگ این شبکه اجتماعی و در عین حال آگاه سازی خانواده ها در مورد ابعاد مختلف فعالیت های کجروانه در این فضا و ارائه تذکر به سایر متخلفان جهت اصلاح رفتار، توقف فعالیت های مجرمانه و خلاف اخلاق عمومی و در همین راستا هشدار نسبت به تبعات قضایی ارتکاب این جرایم شاهد کاهش آسیب های شبکه های اجتماعی از جمله فیس بوک خواهیم بود.

    

     

□

 روزنامه ایران، شماره 5533 به تاریخ 21/9/92، صفحه 16 (شوک امروز)