کاردرمانی چیست؟ نقش موثر کاردرمانی در درمان ناتوانی و کم توانی

گروه سلامت: آیا تا به حال با واژه کاردرمانی (Occupational therapy) برخورد کرده‌اید؟ منظور از کاردرمانی چیست؟ چه رابطه‌ای میان درمان (therapy) و کار (occupation) وجود دارد؟ در این مطلب قصد داریم تعریف دقیق و جامعی از کاردرمانی و خدمات آن ارائه دهیم. کاردرمانی یک رشته دانشگاهی و از زیر مجموعه‌های رشته توانبخشی است. در ادامه شرح جامعی از این رشته و خدمات آن ارائه داده‌ایم.

کاردرمانی چیست؟
منظور از کاردرمانی چیست؟ کاردرمانی چه نقشی در درمان بیماری‌ها ایفا می‌کند؟ کاردرمانی افراد را در هر گروه سنی که هستند با توجه به مشکلات جسمی و روانی موجود قادر می‌سازد تا در زندگی روزمره و انجام کارهای شخصی شرکت کرده و در آن استقلال لازم را کسب کنند.
 
کاردرمانی، سلامت، رفاه و مشارکت در کارها را ارتقا می‌دهد
کاردرمانگران و کمک کاردرمانگران بر کارهایی که باید در زندگی روزمره افراد به طور طبیعی انجام شود، تمرکز می‌کنند. کاردرمانی با مداخلات و برنامه‌های درمانی خود در جهت ارتقا عملکرد فرد در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی (شغل)، بهبود سلامتی، رفاه و توانایی افراد فعالیت می‌کند.
کار یا (Occupation) شامل هر فعالیت معناداری است که شخص در طول روز انجام می‌دهد، از جمله می‌توان به مراقبت از خود و خانواده، کار کردن، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، رفتن به مدرسه و ... اشاره کرد. به طور خلاصه خدمات کاردرمانی عبارتند از:
1.    انجام ارزیابی‌های لازم که مختص فرد مراجعه کننده بوده و نشان دهنده گذشته فرد، فعالیت‌های روزمره او، علایق و تمایلات و ... است. به اطلاعاتی که از این ارزیابی‌ها حاصل می‌شود، اختصارا پروفایل شغلی یا (occupational profile) گفته می‌شود. این پروفایل شغلی مشخص می‌کند که چه ارزش‌ها و فعالیت‌هایی برای فرد مراجعه کننده مهم هستند.
2.    تهیه یک برنامه مداخله‌ای منحصر به فرد جهت بهبود توانایی‌های مراجعه کننده در انجام فعالیت‌های روزانه و رسیدن به اهداف مدنظر
3.    ارزیابی نتایج برای اطمینان از برآورده شدن اهدافی که فرد با پزشک کاردرمانی خود تعیین کرده است.

کاردرمانی چه اقداماتی جهت درمان افراد انجام می‌دهد؟
کاردرمانی می‌تواند به افراد کم توان و ناتوان کمک کند تا در فعالیت‌های روزمره (شغل، کارهای شخصی، فعالیت‌های اجتماعی و ...) شرکت کند. کاردرمانی در موارد زیر توصیه‌ها و مداخلات درمانی  را ارائه می‌دهد:
•    انجام فعالیت‌های روزمره زندگی (مانند حمام کردن، لباس پوشیدن و غذا خوردن)
•     نحوه استفاده از  تجهیزات کمکی (مانند صندلی دوش ... یا تجهیزاتی برای آسان‌تر کردن کارهای روزانه)
•    ارائه  آموزش‌های لازم به مراقب و خانواده بیمار
•    آموزش برنامه‌ریزی و انجام کامل برنامه‌های روزمره
•    بازگشت به کار، مدرسه و فعالیت‌های اوقات فراغت
•    آموزش تکنیک‌هایی برای کمک به تقویت حافظه، تمرکز و عملکرد اجرایی (به عنوان مثال، برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی، شناخت عملکردی و ...)
•    پیشگیری از سقوط و افزایش ایمنی در خانه

خدمات هوم ویزیت و ویزیت آنلاین در کاردرمانی
خدمات هوم ویزیت و ویزیت آنلاین دو روش ارائه خدمات پزشکی به بیماران هستند. کاردرمانی در این زمینه خدمات گوناگونی را ارائه می‌دهد. لازم به ذکر است که هر دو این خدمات، مزایای خود را دارند، اما از بسیاری جهات نیز با هم متفاوت‌اند. خدمات هوم ویزیت شامل ارائه خدمات و مراقبت‌های بهداشتی است؛ ارائه دهندگان این خدمات، بیماران را در خانه یا محل سکونت خود ویزیت کرده تا وضعیت آنها را ارزیابی کنند، دارو تجویز کنند و یا سایر اقدامات پزشکی لازم را انجام دهند.
خدمات هوم ویزیت، برای بیمارانی که به دلیل مشکلات حرکتی یا بیماری‌های مزمن نمی‌توانند به کلینیک‌ها یا بیمارستان‌ها مراجعه کنند، بسیار مفید است. ارائه‌دهندگان خدمات و مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند با ارزیابی شرایط زندگی، نوع بیمه درمانی و سایر عواملی که ممکن است بر سلامت بیمار تأثیر بگذارند، اقدامات درمانی لازم را برای شخص انجام دهند.
 
تفاوت ویزیت آنلاین با هوم ویزیت در چیست؟
یکی از تفاوت‌های اصلی بین خدمات هوم ویزیت و ویزیت آنلاین، معاینه فیزیکی است. ویزیت‌های خانگی یا هوم ویزیت به ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اجازه می‌دهد تا معاینه فیزیکی بیمار را انجام دهند که در طول ویزیت‌های آنلاین امکان پذیر نیست.
از سوی دیگر، خدمات ویزیت آنلاین، شامل مشاوره و ارائه مراقبت‌های بهداشتی از راه دور با بیماران از طریق پلتفرم‌های پزشکی، کنفرانس ویدئویی، تماس‌های تلفنی یا برنامه‌های پیام‌رسان است. مزایای ویزیت آنلاین در کاردرمانی شامل راحتی در رفت و آمد، آسایش بیشتر بیمار و همچنین مراقبین بیمار و در نهایت بهبود روند درمانی است.
 
خدمات ویزیت آنلاین به شرح علائم و سابقه پزشکی بیمار بستگی دارد. همچنین خدمات ویزیت آنلاین نیاز به اتصال به اینترنت پایدار، تجهیزات دیجیتال دوربین‌دار و میکروفون‌دار و پلتفرم‌های پزشکی از راه دور دارند.
در حالی که خدمات هوم ویزیت نیازی به هیچ گونه الزامات فناوری و تجهیزات دیجیتال که خود بیمار مجبور به تهیه آن باشد، ندارد. در نهایت، خدمات هوم ویزیت به ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اجازه می‌دهد تا اقدامات پزشکی‌ای مانند مراقبت از زخم یا آسیب فیزیکی، انواع تست سلامتی و ... را انجام دهند، که در طول ویزیت آنلاین امکان‌پذیر نیست. ویزیت‌های آنلاین محدود به مشاوره و تجویز دارو است. در نتیجه، ویزیت‌های خانگی و ویزیت‌های آنلاین دو رویکرد برای ارائه مراقبت‌های پزشکی به بیماران هستند.

خدمات هوم ویزیت و ویزیت آنلاین چه مزایایی دارد؟
نتایج نشان می‌دهد که خدمات هوم ویزیت و ویزیت آنلاین در کاردرمانی منجر به افزایش نظم استفاده از دارو، کاهش بستری شدن در بیمارستان و بهبود کیفیت زندگی بیماران می‌شود. خدمات ویزیت آنلاین در کاردرمانی، منجر به افزایش انعطاف‌پذیری (برای مثال در زمان و یا مکان مراجعه بیمار) و همچنین صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود. خدمات ویزیت آنلاین برای بیمارانی که در مناطق دور افتاده زندگی می‌کنند یا مشکلات حرکتی دارند، بسیار مناسب است.



بیماران می‌توانند بدون خروج از خانه با ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی مشورت کرده تا در وقت و هزینه آنها صرفه‌جویی شود. خدمات ویزیت آنلاین در کاردرمانی همچنین برای بیمارانی که برنامه‌های کاری شلوغ و زیادی دارند یا نمی‌توانند از کار مرخصی بگیرند، زمینه مناسبی را فرآهم می‌کند. بیماران می‌توانند در زمان مد نظر خود وقت ویزیت آنلاین بگیرند و از زمان انتظار طولانی در کلینیک‌ها یا بیمارستان‌ها خودداری کنند.
هر دو روش ویزیت آنلاین و هوم ویزیت دارای مزایایی هستند که می‌تواند برای بیمارانی که مشکلات حرکتی، بیماری‌های مزمن دارند و یا در مناطق دور افتاده زندگی می‌کنند، مفید باشد. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند روشی را انتخاب کنند که به بهترین وجه با نیازها و ترجیحات بیماران مطابقت دارد. خدمات هوم ویزیت در کاردرمانی، مراقبت‌های شخصی، راحتی و نتایج بهبود یافته برای بیمار را فراهم می‌کند، در حالی که خدمات ویزیت آنلاین دسترسی، انعطاف‌پذیری و مقرون به صرفه بودن را ارائه می‌دهد.

کاردرمانی در حیطه جسمی، اختلالات نورولوژی و ارتوپدی
همانطور که گفتیم کاردرمانی در حیطه‌های مختلفی به ارائه خدمات درمانی می‌پردازد. یکی از این حیطه‌های مهم، کادرمانی جسمی است. کاردرمانی جسمی نوعی درمان است که بر کمک به افراد برای بهبود توانایی‌های فیزیکی و عملکردی در زندگی روزمره تمرکز دارد. این نوع درمان اغلب برای درمان افرادی استفاده می‌شود که آسیب یا بیماری را تجربه کرده‌اند که بر تحرک، قدرت، تعادل، هماهنگی یا دامنه حرکتی آنها تأثیر گذاشته است.
کاردرمانگران متخصص در حیطه جسمی با بیماران کار می‌کنند و برنامه‌های درمانی شخصی سازی شده‌ای را برای آنها تعیین می‌کنند. این برنامه‌ها برای رفع نیازها و اهداف خاص افراد با توجه به اختلالی که درگیر آن هستند، طراحی شده است. این برنامه‌ها می‌تواند شامل تمرین‌ها، کشش‌ها و سایر تکنیک‌هایی باشد که برای کمک به بیماران در بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری و تحرک طراحی شده‌اند. علاوه بر این، کاردرمانگران در حیطه جسمی ممکن است از وسایل کمکی مانند بریس یا عصا برای حرکت راحت بیماران استفاده کنند.
یکی از اهداف کلیدی کاردرمانی در حیطه جسمی کمک به بیماران برای بازیابی استقلال و بهبود توانایی خود در انجام وظایف روزانه است. این ممکن است شامل فعالیت‌هایی مانند پوشیدن لباس، حمام کردن، یا آشپزی باشد. کاردرمانگران همچنین استراتژی‌هایی برای مدیریت درد و کاهش خطر آسیب بیشتر به بیمار ارائه می‌کنند. کاردرمانی جسمی می‌تواند برای طیف وسیعی از افراد، از جمله افرادی که سکته مغزی، آسیب مغزی، یا آسیب نخاعی را تجربه کرده‌اند، مفید باشد.

کاردرمانی در نورولوژی | نقش کاردرمانی در آسیب‌های نورولوژیک
آسیب و اختلالات نورولوژیک مانند سکته مغزی، آسیب مغزی تروماتیک (TBI)، مولتیپل اسکلروزیس  (MS)، بیماری پارکینسون و ... می‌توانند بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های زندگی روزمره تأثیر بگذارند. متخصصان کاردرمانی که در زمینه نورولوژی تخصص دارند با بیماران برای بهبود توانایی‌های عملکردی و کیفیت زندگی آنها کار می‌کنند.

نقش کاردرمانی در توانبخشی سکته مغزی:
سکته مغزی یکی از عوامل اصلی معلولیت و ناتوانی در سراسر جهان است. کاردرمانگران با کمک به بیماران برای بازیابی استقلال خود در فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، نظافت، حمام کردن و آشپزی، نقش مهمی در توانبخشی سکته مغزی ایفا می‌کنند. مداخلات کاردرمانی ممکن است شامل طیف وسیعی از تمرینات حرکتی، تمرینات تقویتی و آموزش استفاده از تجهیزات تطبیقی مانند اسپلینت و وسایل کمکی حرکت باشد.

نقش کاردرمانی در توانبخشی ضربه مغزی TBI
ضربه مغزی یا (Traumatic brain injury) یک وضعیت پیچیده است که می‌تواند باعث اختلالات فیزیکی، شناختی و عاطفی شود. کاردرمانگران با بیماران مبتلا به  TBI کار می‌کنند تا توانایی‌های شناختی و فیزیکی آنها از جمله حافظه، دقت، حل مسئله و هماهنگی را بهبود بخشند. مداخلات کاردرمانی در این زمینه  ممکن است شامل توانبخشی شناختی، یکپارچه‌سازی حسی و آموزش استفاده از فناوری‌های کمکی مانند دستگاه‌های ارتباطی و برنامه‌های کامپیوتری باشد.

نقش کاردرمانی  در توانبخشی ام اس(Multiple Sclerosis)
ام اس یک بیماری خودایمنی مزمن است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کاردرمانگران با بیماران مبتلا به ام اس کار می‌کنند تا توانایی‌های عملکردی و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشند. کاردرمانگران می‌توانند به افراد مبتلا به ام اس کمک کنند تا یاد بگیرند از انرژی و توانایی‌های خود به روش‌هایی سودمند استفاده کنند. یک کاردرمانگر همچنین می‌تواند به شما در شناسایی و استفاده از ابزارها و تکنیک‌هایی کمک کند که به ساده‌سازی کارها و کاهش فشار وارد بر بدن منجر می‌شود.

پارکینسون (Parkinson) چیست؟
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که بر حرکت و تعادل فرد تأثیر می‌گذارد. این بیماری در اثر تخریب نورون‌های تولیدکننده دوپامین در ناحیه جسم سیاه مغز ایجاد می‌شود. دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که نقش مهمی در تنظیم حرکت، خلق‌و‌خو و انگیزه در انسان دارد. هنگامی که نورون‌های تولیدکننده دوپامین آسیب می‌بینند یا از بین می‌روند، مغز قادر به کنترل حرکت و تعادل مناسب نبوده و منجر به ایجاد علائم بیماری پارکینسون می‌شود.

علت بیماری پارکینسون چیست؟
علت دقیق بیماری پارکینسون مشخص نیست، اما محققان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است در آن نقش داشته باشد. مطالعات نشان داده که جهش در ژن‌های خاص می‌تواند خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد. عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض سموم و آسیب‌های سر نیز ممکن است ریسک ابتلا را افزایش دهند.
بیماری پارکینسون در افراد مسن شایع‌تر است و میانگین سن شروع آن حدود 60 سالگی است. مردان نیز بیشتر از زنان در معرض ابتلا به بیماری پارکینسون هستند.

علائم و نشانه‌های پارکینسون چیست؟
چندین مرحله مختلف در بیماری پارکینسون وجود دارد که از علائم خفیف تا ناتوانی شدید را شامل می‌شود. در مراحل اولیه، علائم ممکن است خفیف باشند و ممکن است با فعالیت‌های روزانه تداخل نداشته باشند. با پیشرفت بیماری، علائم ممکن است شدیدتر شده و نیاز به درمان موثرتری داشته باشند.



در مراحل پیشرفته بیماری پارکینسون، افراد ممکن است ناتوانی قابل توجهی را تجربه کنند و ممکن است برای انجام فعالیت‌های روزانه مانند لباس پوشیدن و غذا خوردن به کمک نیاز داشته باشند. در برخی موارد، افراد ممکن است دچار زوال عقل یا سایر اختلالات شناختی شوند.
شایع‌ترین علائم پارکینسون شامل لرزش، سفتی عضلات، برادی‌کینزی (کندی حرکت) و بی‌ثباتی وضعیتی (مشکل در حفظ تعادل) است. علائم دیگر ممکن است شامل افسردگی، اضطراب، اختلالات خواب و اختلال شناختی باشد. در واقع پارکینسون شامل دو بخش علائم حرکتی و علائم غیرحرکتی است. علائم غیرحرکتی بیماری پارکینسون را می‌توان به طور کلی به چهار دسته تقسیم کرد: علائم شناختی، روانی، اتونومیک و حسی.

علائم شناختی (Cognitive Symptoms)
علائم شناختی در بیماری پارکینسون می‌تواند شامل مشکلات حافظه، توجه و عملکرد اجرایی باشد. عملکرد اجرایی به توانایی برنامه‌ریزی، سازماندهی و تکمیل وظایف اشاره دارد. افراد مبتلا به بیماری پارکینسون ممکن است در انجام همزمان کارها، حل مسئله و تصمیم‌گیری مشکل داشته باشند. در مراحل پیشرفته بیماری، برخی از افراد ممکن است دچار زوال عقل شوند.

علائم روانی (Psychiatric Symptoms)
بیماری پارکینسون همچنین می‌تواند علائم روانی مختلفی از جمله افسردگی، اضطراب و بی‌تفاوتی ایجاد کند. افسردگی یکی از شایع‌ترین علائم روانی در بیماری پارکینسون است و می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. اضطراب همچنین یک مسئله مهم برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون است و می‌تواند منجر به حملات پانیک یا فوبیای اجتماعی شود. بی‌انگیزگی، به فقدان انگیزه یا علاقه به فعالیت‌هایی اشاره دارد که زمانی لذت بخش بوده‌اند.

علائم اتونومیک (Autonomic Symptoms)
علائم اتونومیک در بیماری پارکینسون می‌تواند شامل مسائل مربوط به فشار خون، مشکلات گوارشی و اختلال عملکرد ادراری باشد. نوسانات فشار خون می‌تواند باعث سرگیجه یا غش شود. مشکلات گوارشی مانند یبوست، حالت تهوع و استفراغ می‌تواند به دلیل کند شدن زمان انتقال گوارش رخ دهد. اختلال عملکرد ادرار می‌تواند شامل تکرر ادرار، فوریت یا بی‌اختیاری ادرار باشد.

علائم حسی (Sensory Symptoms)
علائم حسی در بیماری پارکینسون می‌تواند شامل مشکلات بویایی، بینایی و درد باشد. از دست دادن بویایی یا آنوسمی یکی از علائم اولیه بیماری پارکینسون است. توهمات بینایی ممکن است در برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون نیز رخ دهد. درد همچنین می‌تواند یک مسئله مهم برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون باشد و ممکن است شامل درد اسکلتی عضلانی، درد نوروپاتیک یا دیستونی باشد.
 تشخیص و مدیریت علائم غیرحرکتی بیماری پارکینسون می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. این علائم می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر گذاشته و ممکن است نیاز به رویکرد چند جانبه‌ای برای درمان داشته باشد. داروها، مداخلات کاردرمانی و تغییرات سبک زندگی همگی می‌توانند در مدیریت علائم غیرحرکتی بیماری پارکینسون موثر باشند.
در نهایت علائم غیرحرکتی یک جنبه اجنتاب‌ناپذیر از بیماری پارکینسون است و می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. شناخت و مدیریت این علائم در ارائه مراقبت‌های جامع برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون بسیار مهم است.

درمان بیماری پارکینسون و نقش کاردرمانی در درمان بیماری پارکینسون
در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد، اما چندین درمان وجود دارد که می‌تواند به مدیریت علائم کمک کند. رایج‌ترین درمان مورد استفاده، دارویی است که سطح دوپامین را در مغز افزایش می‌دهد. این داروها می‌توانند به کاهش لرزش، بهبود تحرک و تسکین علائم دیگر کمک کنند.
علاوه بر دارو، چندین درمان غیردارویی وجود دارد که می‌تواند به مدیریت بیماری پارکینسون کمک کند. کاردرمانی می‌تواند به ویژه در بهبود توانایی‌های عملکردی و کاهش خطر سقوط در بیماران پارکینسون مفید باشد. کاردرمانگران با بیماران مبتلا به پارکینسون برای بهبود توانایی‌های عملکردی و کاهش خطر سقوط آنها کار می‌کنند. مداخلات کاردرمانی  ممکن است شامل تمرین تعادل، تمرین راه رفتن و آموزش استفاده از تجهیزات کمکی حرکت مانند واکر و عصا باشد. کاردرمانگران یک برنامه تمرینی برای بیماران تنظیم می‌کنند که بر بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری و تعادل تمرکز دارد.

در حالی که بیماری پارکینسون یک بیماری مزمن است که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشد، مهم است که به یاد داشته باشید که درمان‌هایی وجود دارند که می‌تواند به مدیریت علائم کمک کند. برای درمان پارکینسون با کمک یک تیم مراقبت‌های بهداشتی که شامل کاردرمانگران و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی است، افراد مبتلا به بیماری پارکینسون می‌توانند استقلال خود را حفظ کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
با توجه به اینکه هیچ درمان شناخته شده‌ای برای بیماری پارکینسون وجود ندارد، تحقیقات در حال انجام بر روی توسعه درمان‌های جدید و بهبود درک ما از این بیماری متمرکز است. آزمایش‌های بالینی برای آزمایش داروها و درمان‌های جدیدی که ممکن است در درمان بیماری پارکینسون مؤثر باشد، در حال انجام است.
زندگی با بیماری پارکینسون می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با درمان و حمایت مناسب، افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند به زندگی رضایت‌بخشی ادامه دهند. مداخلات کاردرمانی و سایر مراقبت‌های پزشکی برای کمک به افراد مبتلا به بیماری پارکینسون و خانواده‌هایشان برای مقابله با چالش‌های این بیماری در دسترس است.
علاوه بر درمان‌های پزشکی، تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند در مدیریت بیماری پارکینسون مفید باشد. استفاده از یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن و یوگا همگی می‌توانند به بهبود علائم و کیفیت کلی زندگی کمک کنند.

مزایای نهایی کاردرمانی
به طور کلی کاردرمانی نقش مهمی در توانبخشی آسیب‌ها و اختلالات نورولوژی دارد. کاردرمانگرانی که در زمینه مغز و اعصاب تخصص دارند با بیماران مبتلا به سکته مغزی، TBI، MS  و بیماری پارکینسون برای بهبود توانایی‌های عملکردی و کیفیت زندگی آنها کار می‌کنند. مداخلات کاردرمانی ممکن است شامل طیف وسیعی از تمرینات حرکتی، توانبخشی شناختی، تکنیک‌های حفظ انرژی و آموزش استفاده از تجهیزات کمک حرکتی باشد. کاردرمانی با تمرکز بر فعالیت‌های فیزیکی، امور شناختی و عاطفی فرد کمک می‌کند تا بیمار در انجام فعالیت‌های زندگی روزمره مستقل عمل کرده و تا جای ممکن به زندگی عادی برگردد.