دانستنی‌هایی درباره خوراک مناسب و بهداشت و سلامت

بدن روزانه چقدر به‌ گروه‌های مختلف غذایی نیاز دارد؟

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت:یافته‌های مطالعه 1380 انستیتو تحقیقات تغذیه نشان دهنده کم بودن دریافت چهار گروه غذایی از پنج گروه هرم غذایی است.

دکتر احمدرضا درستی، امروز 12 دی ماه در سمینار آشنایی با مفاهیم امنیت غذایی و تغذیه که در دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد برگزار شد، در خصوص نقش بهره‌مندی بدن در امنیت غذا و تغذیه اظهار کرد: تعریف فائو از بهره‌مندی بدن از غذا، توانمندی بدن برای هضم، متابولیزه کردن و بهره‌مند شدن از غذای دریافتی است. این امر نیازمند بدن و محیط سالم است که از طریق رژیم غذایی کافی و مغذی،آب سالم، بهداشت محیط و مراقبت‌های بهداشتی مناسب حاصل می‌شود.

وی افزود: لازم است مردم دانش و شرایط مناسب برای انتخاب، تدارک و توزیع غذای مناسب خود را داشته باشند تا نیازهای فیزیولوژیک آنان تامین شود. این موضوع، اهمیت نکات دیگر غیر از دریافت غذا را در امنیت غذایی مورد توجه قرار می‌دهد.

این متخصص تغذیه عنوان کرد: ذائقه و دانش تغذیه‌ای خانوارها باید به گونه‌ای باشد که با تخصیص بودجه سرانه کافی برای سبد غذایی خانوار ، تهیه غذای مناسب و کافی همراه با طبخ و توزیع مناسب باشد. این امر موجب می‌شود عناصر و مواد مغذی کافی و مناسب به سلول‌ها و اندام‌های بدن افراد برسد. یافته‌های مطالعه 1380 انستیتو تحقیقات تغذیه نشان دهنده کم بودن دریافت چهار گروه غذایی از پنج گروه هرم است. تنها گروه نان و غلات، در حد بیش از کفایت دریافت شده و مصرف روغن و شکر از گروه متفرقه نیز بیش از نیاز بوده است.

وی بیان کرد: نیاز معمول افراد در روز به حداقل سه واحد سبزیجات است. هر واحد سبزیجات برابر 120 گرم بوده، لذا نیاز متوسط افراد جامعه حدود 350 گرم در روز است، در حالی که روزانه کمتر از 290 گرم دریافت وجود داشته است. نیاز معمول افراد در روز به حداقل دو واحد میوه‌ است. هر واحد میوه برابر 170 گرم بوده و لذا نیاز متوسط افراد جامعه حدود 250 گرم در روز است. در حالی که روزانه حدود 200 گرم دریافت وجود داشته است.

درستی خاطرنشان کرد: نیاز معمول افراد در روز به حداقل دو واحد از گروه گوشت‌ها است و هر واحد گوشت شقه‌ای برابر 90 گرم بوده و لذا نیاز متوسط افراد جامعه حدود 180 گرم در روز است، در حالی که روزانه حدود 80 گرم دریافت وجود داشته است. همچنین نیاز معمول افراد در روز به حداقل دو واحد از گروه لبنیات است. هر واحد شیر و یا ماست در هرم، برابر 240 گرم بوده و لذا نیاز متوسط افراد جامعه حدود 500 گرم در روز است. در حالی که روزانه حدود 120 گرم دریافت وجود داشته است.

وی بیان کرد: به طور معمول افراد می‌توانند حداکثر دو قاشق روغن مایع معادل 20 گرم در روز به غذای خود اضافه کنند. مصرف بیش از 20 گرم قند و شکر در روز نیز قابل توصیه نیست. در حالی که روزانه نزدیک 50 گرم روغن و نزدیک 60 گرم قند و شکر دریافت می‌شده است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: براساس بررسی مصرف سال 1380 در ایران 58 میلیون نفر کمبود کلسیم، 46 میلیون نفر کمبود آهن، 41 میلیون نفر کمبود ریبوفلاوین و 35 میلیون نفر کمبود ویتامین A  ، و 15 میلیون نفر کمبود دریافت انرژی و 32 میلیون نفر اضافه دریافت انرژی دارند.

وی اضافه کرد: اگر به طور مداوم و هر روز تنها غذاهای خاصی از هر گروه مواد غذایی، مصرف شوند، تمام نیازهای غذایی فرد برآورده نمی‌شود بلکه باید انواع مختلفی از غذاهای هر چهار گروه مواد غذایی مصرف شوند. مواد مغذی موجود در غذاهای مربوط به هر گروه غذایی تفاوت زیادی دارند.

درستی عنوان کرد: با دریافت انواع مختلفی از غذاهای هر گروه مواد غذایی، احتمال دریافت سموم طبیعی کمتر می‌شود. افرادی که انواع متنوع‌تری از غذاها را مصرف می‌کنند، شانس کمتری برای دریافت مقادیر زیان‌آور سموم طبیعی موجود در بعضی از غذاها را دارند.

آب در سه مقوله آب آشامیدنی، آب کشاورزی و آب مصرفی کارخانه‌ها قابل طرح است. وی افزود: خوشبختانه اغلب شهرها و روستاها دسترسی به آب لوله‌کشی سالم دارند. البته تهیه آب آشامیدنی برای بعضی نقاط ایران حداقل در بعضی فصول به یک معضل تبدیل می‌شود. در بعضی شهرهای جنوبی از رودخانه آب برداشت می‌شود و همزمان پساب و فاضلاب نیز به رود برگردانده می‌شود. در سیستان بلوچستان گاهی لازم می‌شود آب بطری به مردم ارائه شود.

این متخصص تغذیه افزود: در بعضی نقاط آب دارای املاح زیادی است که گرچه میزان کلسیم بالا برای سلامت قلب و عروق مناسب است اما طعم آن مورد پسند مردم نبوده و بر روی مقدار نمک مصرفی نیز تاثیر سوء دارد. آب کشاورزی ناکافی در ایران به عنوان یک مشکل جدی مطرح است، ضمنا مقدار قابل توجهی آب در کارخانه‌ها به پساب تبدیل می‌شود.

به گزارش ایسنا، وی تصریح کرد: محیط سالم و بهداشتی شامل دفع مناسب فاضلاب و زباله، سلامت هوا، خاک و آب محل زندگی افراد است. آلودگی هوا نیاز به بعضی مواد مغذی از قبیل آنتی اکسیدان‌ها و شیر را افزایش می‌دهد و بر اشتهای افراد تاثیر می‌گذارد. هنوز در بعضی نقاط روستایی، دفع فاضلاب و زباله با اشکالات بهداشتی توام است. در بعضی روستاهای دورافتاده هنگام برف و سرما دسترسی به غذا ممکن است محدود شود.

درستی اظهار کرد: زمانی که مقدار غذای مصرفی به اندازه نیاز فرد باشد، روش طبخ نامناسب می‌تواند مفید بودن آن را خدشه‌دار کند، به نحوی که نیاز فیزیولوژیک افراد تامین نگردد. سرخ کردن سبزی، مصرف گوشت پرچربی در خورشت و آبگوشت، آبکش کردن برنج، گوشت کوبیده پرچربی و کم کیفیت، مصرف فراوان نمک، شکر و روغن مثال‌هایی از خراب کردن غذای مصرفی است. این مثال‌ها، نقش فرهنگ غذایی را ملموس‌تر می‌کند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران خاطرنشان کرد: امروزه با عنوان کردن غذاهای تراریخته، برنج سمی، ماهی تیلاپیای نامناسب برای مصرف، مرغ هورمونی، سبزیجات آبیاری شده با فاضلاب، ماهی پرورش داده شده با کود شیمیایی، سبزیجات و میوه‌های آلوده به سموم، گوشت و شیر آلوده به آفلاتوکسین و ... مردم برای انتخاب غذای مناسب سردرگم می‌شوند. بعضی افراد از موقعیت استفاده می‌کنند و با عنوان کردن محصولات ارگانیک و مرغ بدون آنتی بیوتیک، محصولات را گران‌تر به مردم می‌فروشند.