آلرژی های چشمی

برای اکثر مردم بهار فصلی زیبا و دلپذیر است. اما اگر هربار که این فصل فرا می رسد دچار خارش و اشک ریزش شوید و دیگران مرتباً از شما بپرسند که چرا چشمتان قرمز شده است احتمالاً بهار برایتان چندان خوشایند نخواهد بود.

آلرژی های چشمی یکی از شایع ترین علت های مراجعه به چشم پزشک است بطور متوسط از هر 10 تا 15 نفر یک نفر در طول عمر خود دچار علائم حساسیت های چشمی می شود. علائم آلرژی چشمی در افراد مختلف متفاوت است و طیف وسیعی از علائم از سوزش و خارش خفیف تا علائم شدید و آزار دهنده و گاه خطرناک را در برمی گیرد. به علاوه، حساسیت های چشمی اغلب با سایر علائم آلرژی مثل تب یونجه (آبریزش از بینی) و حساسیت های پوستی (مثل درماتیت آتوپیک) همرا است. گرده گل ها و گیاهان، مو و کرک و پر حیوانات، داروها و لوازم آرایش نقش اساسی را در ایجاد آلرژی چشمی دارند. البته گاهی اوقات هم تحریک چشم ناشی از مواد محرک (مثل دود سیگار یا گرد و غبار) علائمی ایجاد می کند که با آلرژی چشمی اشتباه می شود.

چرا چشم درگیر واکنش های آلرژیک می شود؟

چشم دریچه ای به جهان خارج است. وقتی چشم ها باز هستند ملتحمه در تماس مستقیم با مواد حساسیت زای موجود در هواست. ملتحمه که بافت پوششی مخاطی قسمت جلوی کره چشم و سطح داخلی پلک هاست یک سد دفاعی در برابر محیط خارج است. در ملتحمه تعداد زیادی رگ، سلول های ایمنی و مواد دفاعی وجود دارد که باعث حفاظت لایه های داخلی تر کره چشم در برابر عفونت ها و عوامل بیگانه می شود. به علاوه اشک چشم نیز دارای سلول ها و عوامل ایمنی می باشد که به دفاع در برابر عوامل خارجی کمک می کند بنابراین بسیاری از واکنش های دفاعی در جلوی کره چشم در سطح ملتحمه اتفاق می افتد. هرگاه کنترل طبیعی این واکنش های دفاعی به هم بخورد و یا واکنش های دفاعی به جای عوامل بیگانه در برابر عوامل خودی اتفاق بیافتد واکنش های حساسیتی ایجاد می شود. مهمترین عوامل ایجاد واکنش های حساسیتی ماده ای به نام "هیستامین" است که از گروهی از سلول های ایمنی به نام "ماست سل ها" می شود. هیستامین باعث ایجاد خارش می شود. به علاوه هیستامین موجب گشاد شدن رگ های موجود در ملتحمه می شود و همین امر باعث می شود که چشم قرمز به نظر برسد. البته به جز هیستامین مواد دیگری نیز می توانند در واکنش های آلرژیک دخیل باشند اما هیستامین مهمترین واسطه ایجاد علائم حساسیت است.

چه افرادی بیشتر درگیر حساسیت چشمی می شوند؟

اصولاً واکنش های حساسیتی در افراد جوان (سن زیر 30 سال) شایع تر است. به علاوه احتمال بروز آلرژی در کسانی که سابقه حساسیت قبلی داشته اند و یا در خانواده آن ها بیماری های آلرژیک وجود دارد بیشتر است. به خصوص افرادی که آلرژی هایی از نوع تب یونجه (آبریزش از بینی حساسیتی) یا آلرژی پوستی (درماتیت آتوپیک) دارند بسیار مستعد ابتلا به حساسیت های چشمی هستند.

آلرژی چشمی چه علامت هایی ایجاد می کند؟

همانطور که گفته شد واسطه اصلی ایجاد علائم آلرژی هیستامین است. ترشح هیستامین در ملتحمه باعث بروز خارش، سوزش و اشک ریزش می شود. همچنین هیستامین با گشاد کردن رگ ها باعث می شود که چشم قرمز و پرخون به نظر برسد. به علاوه این ماده موجب می شود که مقداری مایع از رگ ها به داخل بافت ملتحمه و پلک نشست کند در این حالت تورم پلک ایجاد می شود. ممکن است پلک ها آن قدر متورم شوند که فرد حتی نتواند چشم هایش را باز کند. تجمع مایع در ملتحمه باعث می شود که ملتحمه ظاهر آبی پیدا کند، به علاوه گاهی اوقات تجمع مایع در ملتحمه آن قدر زیاد است که ملتحمه از سطح چشم فاصله می گیرد و از داخل شکاف پلکی بیرون می زند و شبیه یک کهیر یا تاول بزرگی می شود. گاهی اوقات به خصوص وقتی قرنیه نیز درگیر حساسیت شده باشد حساسیت به نور ایجاد می شود.

آلرژی چشمی معمولاً هر دو چشم را درگیر می کند، اما گاهی علائم حساسیت فقط در یک چشم بروز می کند، به خصوص وقتی که یک ذره حساسیت زا وارد چشم شود و فرد چشم مبتلا را بخاراند ممکن است شدت علائم در این چشم خیلی بیشتر از چشم مقابل باشد.

انواع بیماری های آلرژیک چشمی

• ورم ملتحمه آلرژیک  (Allergic Conjunctivitis)
   نکته
  مالیدن چشمی که می خارد یک واکنش طبیعی است اما مالیدن چشم ها باعث آزاد شدن مقادیر بیشتر هیستامین و سایر واسطه های آلرژی می شود و در نتیجه موجب بدتر شدن علائم حساسیت می گردد. پس سعی کنید تا جایی که امکان دارد چشم ها را نمالید.
  ورم ملتحمه یا کنژتکتیوبت شایع ترین شکل حساسیت چشمی است. این بیماری اغلب در اثر حساسیت به گرده گل ها و گیاهان ایجاد می شود، به همین علت در فصل بهار شایع تر است؛ اما در افرادی که به گرد و خاک خانگی، کپک ها، مو و پر حیوانات یا مواد شیمیایی یا داروهای خاص حساسیت دارند ممکن است علائم حساسیت در هر فصلی از سال ایجاد شود. کنژنکتیوبت آلرژیک فصلی اغلب با آبریزش از بینی همراه است. علائم مهم کنژتکتیویت آلرژیک عبارتند از: خارش و سوزش و قرمزی چشم ها، اشک ریزش و ترشحات آبکی و تورم پلک و ملتحمه. از آنجا که اکثر علائم حاد بیماری ناشی از آزاد شدن هیستامین در بافت ملتحمه است، درمان انتخابی این علائم استفاده از قطره های چشمی آنتی هیستامین است جهت پیشگیری از بروز این علائم می توان از قطره های پایدار کننده ماست سل ها استفاده کرد (در مورد این داروها در زیر توضیح خواهیم داد). همچنین در موارد حساسیت خیلی شدید می توان با نظر چشم پزشک از قطره های استروئیدی برای مدت کوتاهی استفاده کرد. شربت ها و قرص های آنتی هیستامین معمولاً روی علائم چشمی بیمار چندان مؤثر نیستند اما برای کنترل آب ریزش از بینی و علائم پوستی حساسیت بکار می روند.

مالیدن چشمی که می خارد یک واکنش طبیعی است اما مالیدن چشم ها باعث آزاد شدن مقادیر بیشتر هیستامین و سایر واسطه های آلرژی می شود و در نتیجه موجب بدتر شدن علائم حساسیت می گردد. پس سعی کنید تا جایی که امکان دارد چشم ها را نمالید.

• ورم ملتحمه همراه با درماتیت آتوپیک (Atopic Dermatitis)
   درماتیت آتوپیک نوعی حساسیت شدید پوستی است که با خارش شدید همراه است و اغلب در بچه ها و نوجوانان تظاهر می کند. علائم چشمی این بیماری معمولاً نوجوانان و جوانان به خصوص پسرها را درگیر می کند. علامت چشمی اصلی این بیماری خارش شدید و قرمزی پلک هاست. چشم ها ترشحات فراوان دارند و پلک ها حالت پوسته پوسته و دلمه بسته پیدا می کنند. پلک ها ضخیم و سفت می شوند گاهی حساسیت به نور ایجاد می شود. این بیماری در صورت درمان نامناسب به علت خارش مزمن و خراش مکرر سطح قرنیه توسط سطح ناهموار پلک ها، باعث ایجاد لک قرنیه و تاری دید می گردد.
  گاهی اوقات مصرف برخی مواد غذایی حساسیت زا مثل تخم مرغ، آجیل، توت فرنگی، گوجه فرنگی، بادنجان، ادویه ها، شیر و ماهی ممکن است باعث بدتر شدن علائم پوستی و چشمی درماتیت آتوپیک شود. در این حالت حذف این مواد از رژیم غذایی به کنترل بیماری کمک می کند. به علاوه مواد حساسیت زای موجود در هوا مثل گرد و خاک خانگی، کپک ها، مو و پرز حیوانات نیز می تواند باعث شدیدتر شدن علائم در افراد مبتلا شود.
  پایه اصلی درمان این بیماری استفاده از آنتی هیستامین های خوراکی قوی است برای کنترل خارش است. استفاده از قطره های آنتی هیستامین، قطره های پایدار کننده ماست سل ها و در موارد شدید دوره های کوتاه مدت قطره های استروئیدی می تواند به کنترل علائم چشمی کمک کند.
  گاهی اوقات یک عفونت میکروبی پلک ها در زمینه درماتیت آتوپیک ایجاد می شود که باعث بدتر شدن خارش و سایر علائم چشمی می شود. در این حالت درمان عفونت با استفاده از قطره ها و پمادهای آنتی بیوتیک و شستشوی مکرر پلک ها می تواند به رفع عفونت و بهتر شدن علائم کمک کند.
  علائم چشمی درماتیت آتوپیک ممکن است فرد را سال ها درگیر کند. به علاوه در افراد مبتلا به این بیماری احتمال ایجاد آب مروارید (کاتاراکت) و لک قرنیه بیشتر از افراد عادی است به همین دلایل این افراد باید مرتباً تحت نظر چشم پزشک باشند.
• کراتوکنژنکتیویت بهاره (Vernal Keratoconjunctivitis)
  کراتوکنژنکتیویت (التهاب ملتحمه و قرنیه) بهاره بیماری ناشایعی است که اغلب در مناطق روستایی گرمسیر و در نوجوانان، به خصوص پسرها اتفاق می افتد و قبل از 20 سالگی به تدریج بهبود می یابد. بیماری معمولاً از اواسط بهار که هوا رو به گرمی می رود شروع می شود و پس از 3-2 ماه کم کم برطرف می شود و در سال بعد مجدداً عود می کند.
  در این بیماری چشم ها خارش شدید پیدا می کند و پلک ها متورم و سنگین می شوند (گاهی به همین علت فرد ظاهر خواب آلوده پیدا می کند). ممکن است حساسیت به نور ایجاد گردد. معمولاً ترشحات شیری رنگ چسبناک در گوشه چشم ها جمع می شود. در پشت پلک بالایی ظاهر سنگ فرشی ایجاد می شود (این منظره در معاینه، با میکروسکوپ چشم پزشکی به راحتی با برگرداندن پلک قابل مشاهده است) همچنین به علت تجمع سلول های التهابی در ملتحمه ممکن است لکه های سفیدرنگی در ملتحمه و دور قرنیه دیده شود. گاهی اوقات در این بیماران بافت ملتحمه در اطراف قرنیه حالت برجسته و پشته پشته یدا می کند.
  کراتوکنژنکتیویت ها بهاره می تواند به علت خارش مکرر باعث ایجاد خراش و لک قرنیه شود. مؤثرترین درمان این بیماری استفاده از قطره های استروئید چشمی (برای مدت کوتاه و زیر نظر چشم پزشک) است. می توان برای کمک به کنترل بیماری و جلوگیری از عود آن از قطره های پایدار کننده ماست سل ها و قطره های آنتی هیستامین موضعی نیز استفاده کرد. استفاده از عینک های آفتابی با شیشه بزرگ و دسته های ضخیم (که از ورود گرد و خاک به چشم جلوگیری می کند) می تواند به کنترل بیماری کمک کند. همچنین استفاده از کمپرس آب سرد و خنک کردن محل زندگی می تواند تا حدی علائم را تسکین بخشد.
• حساسین ناشی از لنز تماسی (کنتاکت لنز)
  هر جسم خارجی که بصورت مزمن با ملتحمه و سطح داخلی پلک در تماس باشد می تواند باعث بروز حساسیت شود. در مورد لنز تماسی خود لنز، رسوبات پروتئینی ایجاد شده بر روی لنز و محلول های تمیز کننده لنز (بخصوص مواد نگهدارنده موجود در محلول) می تواند موجب ایجاد حساسیت شود. خوابیدن با لنز تماسی احتمال ایجاد حساسیت را شدیداً افزایش می دهد.
  حساسیت به لنز تماسی معمولاً بصورت قرمزی و خارش چشم و ایجاد ترشحات فراوان و غلیظ بروز می کند. بعلاوه معمولاً در سطح خلفی پشت پلک فوقانی حالت پشته پشته ایجاد می شود (این پشته ها در حقیقت برجستگی های طبیعی ملتحمه هستند که پاپیلا نام دارند و در اثر حساسیت بصورت غیر طبیعی بزرگ و برجسته می شوند)
  مؤثرترین درمان این نوع حساسیت توقف استفاده از لنز تماسی است. معمولاً قرمزی و خارش چشم چند روز تا چند هفته پس از توقف استفاده از لنز بهبود می یابد اما برطرف شدن برجستگی های پشت پلک (پاپیلاها) ممکن است چندین ماه طول بکشد. در صورتی که نتوان از عینک یا روش های دیگر برای اصلاح دید استفاده کرد و فرد ناچار به استفاده از لنز باشد تغییر نوع لنز، تمیز کردن مکرر لنز و شستشوی کامل رسوبات پروتئینی و سپس آب کشی دقیق با آب مقطر و یا استفاده از لنزهایی که به صورت روزانه تعویض می شوند ممکن است به بهبود این عارضه کمک کند.
  به علاوه ممکن است لازم باشد قطره های چشمی پایدار کننده ماست سل ها تا چند ماه در این افراد مصرف شود. (در موقع استفاده از قطره باید لنز تماسی را از چشم خارج کرد)
• حساسیت های پلک
  حساسیت های پلک اغلب نوعی واکنش حساسیتی ویروس است که در اثر برخورد مستقیم با یک ماده آلرژی زای خاص ایجاد می شود. این عارضه معمولاً در اثر تماس با مواد شوینده یا مواد آرایشی اتفاق می افتد و به همین دلیل در خانم ها شایع تر است. (لاک ناخن در صورت مالیدن دست ها به چشم می تواند این عارضه را ایجاد کند).
  علائم این نوع حساسیت معمولاً 24 تا 48 ساعت پس از برخورد با ماده آلرژی زا اتفاق می افتد. معمولاً پلک ها دچار خارش شدید و قرمزی می شود، ممکن است جوش های ریز آبکی روی پلک ها ایجاد شود گاهی ملتحمه نیز قرمز می شود. درصورتی که فرد بطور مکرر با ماده آلرژی زا در تماس باشد پوست پلک ها ضخیم شده حالت چرمی پیدا می کند و پلک کلفت می شود.
  بهترین درمان این عارضه شناسایی ماده مولد حساسیت و پرهیز از آن است. در موارد حاد شدید استفاده از یک پماد چشمی استروئیدی ملایم برای مدت چند روز می تواند به کنترل علائم کمک کند. درصورتیکه عفونت میکروبی به ضایعه حساسیتی پلک اضافه شود لازم است عفونت با داروهای آنتی بیوتیکی درمان شود.

چه بیماری هایی با آلرژی چشمی اشتباه می شوند؟

 نکته

بطور کلی در مواردی که علائم آلرژی شدیدتر از معمول است یا علائم به اقدامات معمول برطرف نمی شود لازم است حتماً معاینه چشم پزشکی انجام شود چون برخی از بیماری های جدی چشمی می تواند در ابتدا تظاهراتی مشابه آلرژی داشته باشد.

بسیاری از بیماری های چشمی می توانند با آلرژی اشتباه شوند. شایعترین این بیماری ها عبارتند از:

• خشکی چشم: معمولاً باعث ایجاد سوزش چشم ها و احساس وجود شن ریزه در چشم می شود. در این بیماری خارش چشم کمتر از بیماری های آلرژیک است. بعلاوه خشکی چشم معمولاً افراد مسن را مبتلا می کند در حالیکه آلرژی در افراد جوانتر اتفاق می افتد. یک نکته مهم آن است که داروهای آنتی هیستامین که برای کنترل علائم آلرژی مصرف می شوند می توانند خشکی چشم را بدتر کنند.
• انسداد مجرای اشکی: در این بیماری نیز به علت بسته شدن مجرای اشکی چشم ها دچار اشکریزش می شود اما بر خلاف بیماری های آلرژیک در این حالت معمولاً خارش وجود ندارد. این بیماری نیز در افراد مسن تر شایع تر است.
• ورم ملتحمه عفونی: ورم ملتحمه عفونی ناشی از بیماری ها و ویروس ها می تواند علائمی شبیه آلرژی چشمی ایجاد کند. تشخیص ورم ملتحمه عفونی از آلرژی چشمی مهم است چون ورم ملتحمه عفونی بخصوص نوع ویروسی آن، شدیداً واگیردار است و می تواند اطرافیان را مبتلا کند.

بطور کلی در مواردیکه علائم آلرژی شدیدتر از معمول است یا علائم به اقدامات معمول برطرف نمی شود لازم است حتماً معاینه چشم پزشکی انجام شود چون برخی از بیماری های جدی چشمی می تواند در ابتدا تظاهراتی مشابه آلرژی داشته باشد.

آلرژی چشمی چگونه درمان می شود؟

• پرهیز از عامل حساسیت زا: در مواردیکه بتوان ماده مسؤول ایجاد آلرژی را شناسایی کرد، بهترین و مؤثرترین درمان پرهیز از تماس با این ماده است.
• پاکسازی و بهبود محیط زندگی: تمیز نگه داشتن خانه به منظور به حداقل رساندن گرد و غبار، پرهیز از نگه داری حیوانات خانگی، حفظ رطوبت مناسب در هوا و خنک کردن هوای منزل و استفاده از صافی های جذب کننده غبار می تواند به کنترل علائم آلرژی کمک کند.
• پرهیز از خاراندن چشم ها
• استفاده از کمپرس سرد: کمپرس سرد باعث کم شدن تحریک چشم ها و احساس خارش می شود و معمولاً اثر تسکین دهنده دارد.
• استفاده از داروهای مناسب
• آلرژی درمانی: در موارد خاص ممکن است بتوان با روش هایی مثل تلقیح ماده آلرژی زا و افزایش تدریجی مقدار آن، واکنش دستگاه ایمنی بدن به یک ماده خاص را تغییر داد و مانع بروز علائم آلرژی در فرد مبتلا گردید. البته این روش پرهزینه و وقتگیر است و در بسیاری موارد امکان پذیر نمی باشد.

چه داروهایی در درمان آلرژی چشمی به کار می روند ؟

• قطره اشک مصنوعی
  قطره اشک مصنوعی گرچه اثر مستقیمی در درمان آلرژی ندارد، اما استفاده از آن باعث رقیق شدن مواد آلرژی زا تجمع یافته در چشم می شود، به علاوه تا حدی از چسبیدن مواد آلرژی زا  به سطح ملتحمه جلوگیری می کند و عملکرد دفاعی لایه اشک را بهبود می بخشد. استفاده از این قطره ها به عنوان درمان کمکی بخصوص در افرادی که علاوه بر آلرژی زمینه خشکی چشم دارند گاه اثرات مفید شگفت آوری دارد.
• قطره های آنتی هیستامین و دکونژستانت (ضد احتقان)
   نکته
  به هیچ وجه از قطره های آنتی هیستامین و دکنونژستانت نظیر قطره نفازولین + آنتازولین بیش از یکی دو هفته بصورت متوالی استفاده نکنید زیر مصرف طولانی مدت این قطره ها خود می تواند باعث تحریک و قرمزی چشم شود و حتی ممکن است در اثر عدم مصرف قطره چشم شدیداً قرمز شود.
  قطره های آنتی هیستامین اثر هیستامین در ملتحمه را خنثی می کنند و باعث کاهش خارش چشم ها می شوند، اما روی تورم و قرمزی اثر چندانی ندارند. قطره های آنتی هیستامین دو مزیت عمده نسبت به اشکال خوراکی آنتی هیستامین دارند: اولاً این قطره ها سریعتر از قرص و شربت اثر می کنند. ثانیاً مصرف دارو به صورت قطره کمتر از مصرف خوراکی باعث ایجاد خشکی چشم می شود.
  قطره های دکونژستانت قرمزی چشم را کم می کنند و در نتیجه ظاهر فرد بهبود پیدا می کند اما این قطره ها اثری روی خارش ندارند. این داروها باعث تنگ شدن رگ های ملتحمه می شوند و در نتیجه قرمزی چشم کم می شود. البته در صورت مصرف طولانی مدت خود این قطره ها می توانند باعث تحریک و قرمزی چشم شوند. بعلاوه پس از چند روز مصرف مداوم چشم اصطلاحاً به این قطره ها عادت می کند و قطره بی اثر می شود و حتی ممکن است در اثر عدم مصرف قطره چشم شدیداً قرمز شود. بنابراین به هیچ وجه نباید این قطره ها را بیش از یکی دو هفته بصورت متوالی استفاده کرد. مصرف قطره های دکونژستانت در افراد مبتلا به آب سیاه (گلوکوم) ممکن است خطرناک باشد. بنابراین این افراد هرگز نباید بصورت خودسرانه این قطره ها را مصرف کنند.
  در برخی از فراورده های دارویی مثل قطره نفازولین + آنتازولین ماده آنتی هیستامین و دکونژستانت با هم بکار رفته است. مصرف این قطره ها می تواند ظرف چند دقیقه قرمزی و خارش چشم را کنترل کند و معمولاً این اثر تا 4-3 ساعت قابل توجه است. بنابراین در درمان علائم حاد آلرژی می توان از این قطره ها استفاده کرد و مصرف کوتاه مدت آن ها معمولاً عارضه مهمی (به جزء سوزش چشم در موقع استفاده از قطره) ندارد. اما همانطور که گفته شد مصرف دراز مدت آن ها چندان مفید نیست و ممکن است باعث بروز عوارضی شود.
• قطره های پایدار کننده ماست سل ها
  همانطور که گفته شد واسطه اصلی ایجاد آلرژی ماده ای به نام "هیستامین" است که از گروهی از سلول های ایمنی به نام "ماست سل ها" آزاد می شود. داروهای پایدار کننده ماست سل ها مانع آزاد شدن هیستامین از ماست سل ها می شود و در نتیجه از بروز واکنش های آلرژیک جلوگیری می کند. این داروها در تمام انواع حساسیت مؤثر است در افراد مبتلا به حساسیت فصلی و کراتوکنژنکتیویت بهاره می توان از یکی دو هفته پیش از شروع فصل حساسیت این قطره ها را استفاده کرد تا از بروز علائم حساسیت جلوگیری شود. از آنجا که این داروها نسبتاً بدون عارضه هستند می توان مصرف آن ها را برای یک دوره طولانی (مثلاً چند ماه) ادامه داد بدون اینکه مشکل خاصی ایجاد شود. البته باید توجه داشت که شروع اثر این داروها نسبتاً کند است و برای آغاز بهبودی با مصرف این داروها معمولاً چند روز زمان لازم است. از داروهای این گروه می توان به کرومولین سدیم اشاره کرد. البته در حال حاضر داروهای قوی تر و مؤثرتری نیز از این دسته در دسترس است.
• قطره های ضد التهاب غیر استروئیدی
  این قطره ها با اثر ضد التهابی خود باعث کاهش علائم آلرژی بویژه خارش می شوند. اما مصرف دراز مدت آن ها می تواند سوزش و خارش چشم را بدتر کند. از این دسته  دارویی می توان به قطره ولتازن (دیکلوفناک) اشاره کرد.
• قطره های ضد التهاب استروئیدی
  این قطره ها مثل بتامتازون، پرونیزولون و دگزامتازون در درمان حساسیت های چشمی بسیار مؤثرند، اما به علت عوارض جلدی بالقوه مصرف آن ها محدود به آلرژی های شدیدی است که با درمان های معمولی بهبود پیدا نکند. به علت احتمال بروز عوارض جلدی مثل آب مروارید (کاتاراکت) و گلوکوم (آب سیاه) مصرف این داروها بایدحتماً با تجویز چشم پزشک و برای مدت کوتاه انجام گیرد.
• آنتی هیستامین های خوراکی
  مصرف آنتی هیستامین خوراکی معمولاً در درمان آلرژی چشمی چندان مؤثر نیست، اما در مورادی که آبریزش از بینی یا حساسیت پوستی (بویژه درماتیت آتوپیک) به همراه حساسیت چشمی وجود دارد مصرف آنتی هیستامین خوراکی می تواند به کنترل این علائم کمک کند.

خلاصه

• به یاد داشته باشید که آلرژی یک زمینه مزمن است و ممکن است مکرراً عود کند.
• آلرژی ها آزار دهنده اند اما اغلب خطرناک نیستند.
• در موراد آلرژی های شدید چشمی و یا آلرژی های طول کشیده حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید.
• درمان آلرژی های حاد با استفاده از قطره های آنتی هیستامین- دکونژستانت چشمی در یک دوره کوتاه به بهبود علائم کمک می کند.
• در آلرژی های مزمن بهترین دارو برای استفاده دراز مدت قطره های پایدار کننده ماست سل ها است.
• قطره های استروئیدی حتماً باید برای مدت یک دوره کوتاه و تحت نظر چشم پزشک مصرف شوند. از مصرف خودسرانه این داروها (بتامتازون- دگزامتازون- پرونیزولون) جداً پرهیز کنید.
• قطره های خنک معمولاً خارش چشم را بیشتر تسکین می دهند. قطره های چشمی را در یخچال نگهداری کنید.

• ---

  ---

• 
  

• آلرژی فصلی چشم و توصیه های پزشکی

  

  با آغار بهار، ممکن است برای کسانی که آلرژی فصلی دارند مشکلاتی رخ دهد که بعضی از این مشکلات به ناحیه چشم مربوط می شود. توصیه های پزشکی ساده ای می تواند در کاهش مضرات این مشکل کارساز باشد

  وراوی :

  وراوی:برای بسیاری بهار، فصلی دلچسب و زیباست ولی برای برخی عذاب آورترین فصل ها است ، عطسه های مکرر، سوزش ، خارش و قرمزی چشم از مضرات این فصل زیباست که اغلب به دلیل گرده افشانی گل ها و گیاهان بروز می کند. آلرژی های چشمی یکی از شایع ترین علت های مراجعه به چشم پزشک است که علائم آلرژی چشمی در افراد مختلف متفاوت است و طیف وسیعی از علائم از سوزش و خارش خفیف تا علائم شدید و آزاردهنده و گاه خطرناک را دربرمی گیرد. مهمترین دلیل آلرژی های چشمی گرده گل ها و گیاهان، مو و کرک و پر حیوانات است که در تماس مستقیم با ملتحمه چشم بروز می کند.
  ملتحمه بافت پوششی مخاطی قسمت جلوی کره چشم و سطح داخلی پلک ها است که باعث حفاظت لایه های داخلی تر کره چشم در برابر عفونت ها و عوامل بیگانه می شود و به طور کلی یک سد دفاعی در برابر محیط خارجی به شمار می رود. مهمترین عامل ایجاد واکنش های حساسیتی، ماده ای به نام «هیستامین» است که از گروهی از سلول های ایمنی به نام «ماست سل ها» ترشح می شود. هیستامین باعث خارش و گشاد شدن رگ های موجود در ملتحمه شده و در نهایت موجب می شود چشم قرمز به نظر برسد. البته به جز هیستامین مواد دیگری نیز می توانند در واکنش های آلرژیک دخیل باشند اما هیستامین مهمترین واسطه ایجاد علائم حساسیت است.
  ترشح هیستامین در ملتحمه باعث گشاد شدن رگ ها و در نهایت بروز قرمزی، خارش، سوزش و اشک ریزش می شود. به علاوه این ماده موجب می شود که مقداری مایع از رگ ها به داخل بافت ملتحمه و پلک نشست کند و پلک به حدی متورم گردد که فرد نتواند چشم هایش را باز کند. تجمع مایع در ملتحمه باعث می شود که ملتحمه ظاهر آبی پیدا کند و همچون یک تاول بزرگ از داخل شکاف پلک بیرون بزند. آلرژی های چشمی معمولاً در افراد جوان و غالبا در کسانی که سابقه بیماری آلرژیک نظیر تب یونجه (آبریزش از بینی) و یا آلرژی های پوستی دارند بروز می کند.
  انواع بیماری‌های آلرژیک چشمی
  ۱ – ورم ملتحمه آلرژیک
  ورم ملتحمه یا کنژنکتیویت شایع ترین شکل حساسیت چشمی است. این بیماری اغلب در اثر حساسیت به گرده گل ها و گیاهان ایجاد می شود، به همین علت در فصل بهار شایع تر است؛ اما در افرادی که به گرد و خاک خانگی، کپک ها، مو و پر حیوانات یا مواد شیمیایی و داروهای خاص حساسیت دارند ممکن است علائم حساسیت در هر فصلی از سال ایجاد شود. کنژنکتیویت آلرژیک فصلی اغلب با آبریزش از بینی همراه است. علائم مهم کنژنکتیویت آلرژیک عبارتند از: خارش و سوزش و قرمزی چشم ها، اشک ریزش و ترشحات آبکی و تورم پلک و ملتحمه. از آنجا که اکثر علائم حاد بیماری ناشی از آزاد شدن هیستامین در بافت ملتحمه است، درمان انتخابی این علائم استفاده از قطره های چشمی آنتی هیستامین است. جهت پیشگیری از بروز این علائم می توان از قطره های پایدار کننده ماست سل ها استفاده کرد . همچنین در موارد حساسیت خیلی شدید می توان با نظر چشم پزشک از قطره های استروئیدی برای مدت کوتاهی استفاده کرد. شربت ها و قرص های آنتی هیستامین معمولاً روی علائم چشمی بیمار چندان مؤثر نیستند اما برای کنترل آبریزش از بینی و علائم پوستی حساسیت به کار می روند.
  ۲ – ورم ملتحمه همراه با درماتیت آتوپیک
  درماتیت آتوپیک نوعی حساسیت شدید پوستی است که با خارش شدید همراه بوده و اغلب در بچه ها و نوجوانان تظاهر می کند. علامت اصلی این بیماری خارش شدید و قرمزی پلک ها است. پلک ها ضخیم و سفت می شوند و حالت پوسته پوسته پیدا می کنند. این بیماری در صورت درمان نامناسب به علت خارش مزمن و خراش مکرر سطح قرنیه توسط سطح ناهموار پلک ها، موجب لک قرنیه و تاری دید می شود .مناسب ترین راه درمان و کنترل خارش چشم استفاده از آنتی هیستامین های خوراکی و قطره های آنتی هیستامین است. ضمن اینکه پرهیز از مصرف غذاهای حساسیت زا نظیر تخم مرغ، آجیل، توت فرنگی، گوجه فرنگی، بادنجان، ادویه، کیوی و استفاده از ماسک در زمان گردگیری پرده و ملحفه ها و نیز دوری از تماس با حیوانات خانگی بسیار توصیه می شود.
  ۳ – ورم ملتحمه بهاره یا فصلی
  کراتوکنژنکتیویت بهاره نوع دیگری از آلرژی های چشمی است که باعث التهاب ملتحمه و قرنیه می شود. این بیماری اغلب در مناطق گرمسیر و در اواسط بهار بروز می کند و معمولاً پس از گذشت ۳-۲ ماه کم کم برطرف می شود و در سال بعد مجدداً عود می کند. در این بیماری چشم ها خارش شدید پیدا می کند و پلک ها متورم و سنگین می شوند. ترشحات شیری رنگ چسبناک در گوشه چشم ها جمع می شود. تجمع سلول های التهابی در ملتحمه همچنین باعث بروز لکه های سفیدرنگی در ملتحمه و دور قرنیه می شود. کراتوکنژنکتیویت بهاره می تواند به علت خارش مکرر باعث ایجاد خراش و لک قرنیه شود. مؤثرترین درمان این بیماری استفاده از قطره های استروئید چشمی (برای مدت کوتاه و زیرنظر چشم پزشک) است. می توان برای کمک به کنترل بیماری و جلوگیری از عود آن از قطره های پایدارکننده ماست سل ها و قطره های آنتی هیستامین موضعی نیز استفاده کرد. استفاده از عینک های آفتابی با شیشه بزرگ و دسته های ضخیم (که از ورود گرد و خاک به چشم جلوگیری می کند) می تواند به کنترل بیماری کمک کند. استفاده از کمپرس آب سرد و خنک کردن محل زندگی نیز تاثیر بسیاری در کاهش علائم دارد .
  بزرگترین اقدام در جهت درمان آلرژی های چشمی شناسایی عامل آلرژی زا و پرهیز از تماس با آن است. تمیز نگه داشتن خانه به منظور به حداقل رساندن گرد و غبار، پرهیز از نگهداری حیوانات خانگی، حفظ رطوبت مناسب در هوا و خنک کردن هوای منزل و استفاده از صافی های جذب کننده غبار از دیگر اقدامات پیشگیری کننده بیماری است. پرهیز از خاراندن چشم ها، استفاده از کمپرس آب سرد و دارودرمانی البته تحت نظر پزشک از دیگر راه هایی است که در زمان ابتلا به آلرژی بسیار توصیه می شود .
  در درمان آلرژی بهاره باید به چند نکته توجه کرد :
  ۱- به والدین کودک توصیه می گردد فرزندانشان را که دارای حساسیت چشمی بهاره می باشند در زمانی که بیماری شدت دارد کمتر به پارک ها و خیابانها و باغ و … ببرند تا علایم آلرژی کمتر نشان دهد.
  ۲- بیمار حتماً در روز چند بار صورت خود را با آب سرد بشوید ؛شستن با آب، آلرژن را از چشم پاک می کند و خنکی آب منجر به تنگ شدن عروق و کم تر آزاد شدن مواد تولید کننده علایم آلرژی از عروق می شود گاهی برای کنترل خارش شدید گذاشتن یخ روی چشم ها توصیه می شود ( یعنی یخ را درکیسه نایلونی گذاشته آن را درپارچه نازکی پوشانده و روی چشم می گذاریم )
  ۳- حتما ً به بیمار توصیه می گردد که از خاراندن چشم خود داری کند چرا که خاراندن چشم باعث تشدید علایم بیماری می گردد چنانچه با رعایت این اصول تاثیری بر بهبود بیماری حاصل نشود شروع داروها برای درمان الزامی می شود .
  ۴- در موارد خفیف استفاده از داروها تنگ کننده عروق مثل نفازولین هم به از بین رفتن قرمزی چشم کمک می کند و هم تنگی عروق آزاد شدن مواد ایجاد کننده آلرژی را از عروق کاهش می دهد و در نتیجه خارش چشم ها کمتر می شود در مرحله بعد ، از قطره های آنتی هیستامیک و قطره هایی که روی جدار ماست سل ( سلول هایی که در واکنش های آلرژی شرکت دارند و مواد آلرژیک را آزاد می کنند ) می نشیند ، باید استفاده کرد اما اگر بیمار در این مرحله به این داروها جواب نداد باید از قطره های استروئیدی یا کورتن دار استفاده کرد ، قبل از شروع استفاده از این داروها باید بیمار کاملاً آگاه باشد که استفاده از این داروها بدون هماهنگی با پزشک معالج در دراز مدت ممکن است باعث بیماری کاتاراکت و یا گلوکوم ( آب سیاه ) شود، معمولا ً دوره درمانی این قطره ها کوتاه است و برای مدتی کوتاه باید از داروهایی که در بالا ذکر شد استفاده کرد چرا که استفاده بیشتر از اندازه از این قطره های کورتن دار باعث عوارض دارویی که ذکر شد، می شود.

  خلاصه
  o به یاد داشته باشید که آلرژی یک زمینه مزمن است و ممکن است مکرراً عود کند.
  o آلرژی ها آزار دهنده اند اما اغلب خطرناک نیستند.
  o در موراد آلرژی های شدید چشمی و یا آلرژی های طول کشیده حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید.
  o درمان آلرژی های حاد با استفاده از قطره های آنتی هیستامین- دکونژستانت چشمی در یک دوره کوتاه به بهبود علائم کمک می کند.
  o در آلرژی های مزمن بهترین دارو برای استفاده دراز مدت ، قطره های پایدار کننده ماست سل ها است.
  o قطره های استروئیدی حتماً برای یک دوره کوتاه مدت و تحت نظر چشم پزشک مصرف شوند. از مصرف خودسرانه این داروها (بتامتازون- دگزامتازون- پرونیزولون) جداً پرهیز کنید.
  o قطره های خنک معمولاً خارش چشم را بیشتر تسکین می دهند لذا قطره های چشمی را در یخچال نگهداری کنید …
  o استفاده از عینک های آفتابی می تواند به بیمار کمک نماید ، عینک های آفتابی بزرگ می توانند مانع تماس ذرات معلق در هوا با چشم شده ، آزار مربوط به شدت نور را کم کرده و در نتیجه در کاهش علایم موثر می باشد. در ضمن باید توجه داشت استفاده از عینک های آفتابی غیر استاندارد و نامناسب ، سلامت چشم ها را به خطر می اندازند.
  امروزه متاسفانه عرضه عینک ‌های آفتابی غیر استاندارد در جامعه رونق پیدا کرده است و افراد می توانند این عینک‌ها را به راحتی از دست فروشان و عینک فروشی های غیر مجاز تهیه ‌کنند، غافل از آن ‌که استفاده از این ابزار غیر استاندارد، نه تنها از آسیب اشعه خورشید جلوگیری نمی کند، بلکه خطرات آن فراتر از اشعه خورشید است.
  لذا عینک‌های آفتابی مانند سایر عینک‌ های طبی، نیازمند تجویز توسط اپتومتریست‌ها و چشم ‌پزشکان بوده و لازم است از موسسات مجاز ( دارای پروانه فعالیت از وزارت بهداشت ، درمان و دارای مسول فنی اپتومتریست ) تهیه شده و در نهایت توسط اپتومتریست بررسی و کیفیت آن کنترل شود و نباید برای تهیه یک عینک آفتابی فقط به عواملی مانند قیمت ، شکل، رنگ و اندازه آن اکتفا کرد.
  توصیه آخر اینکه کلیه رانندگان ، کوهنوردان ، اسکی بازان ، ماهیگیران، کشاورزان و … به ‌طور کلی افرادی که در محیط‌های باز حضور دارند، می‌بایست برای محافظت از چشم های خود، از عینک‌های آفتابی مناسب و استاندارد استفاده کنند.

  نویسنده:محمد معیت ( اپتومتریست )

• ---

  سوزش و خارش چشم را جدی بگیرید

  آلرژی یعنی این که بدن نسبت به برخی از عوامل خارجی واکنش بیش از حد نشان دهد. در حالت معمولی وقتی بدن در شرایط خاصی قرار می گیرد ممکن است پوست، بافت های مخاطی، بینی و چشم به عوامل محرک آن محیط واکنش نشان دهند که این امری طبیعی است، اما گاهی اوقات این واکنش بدن به آن عوامل خارجی از حد طبیعی بیشتر است که به آن افزایش حساسیت گفته می شود لذا در واقع آلرژی واکنش افزایش حساسیتی نسبت به عوامل محرک خارجی است. آلرژی دارای طیف وسیعی است و از خفیف شروع می شود و تا شکل شدید آن که به شکل آسم است ادامه پیدا می کند. آلرژی می تواند به شکل تحریکات و حساسیت های پوستی مانند قرمزی، خارش، سوزش، تغییر رنگ پوست، حتی کهیر تظاهر کند. در آلرژی چشمی، چشم دچار قرمزی، خارش، سوزش و ریزش اشک می شود که باید آن ها را جدی گرفت. در چشم ملتحمه چشم در تماس مستقیم با مواد حساسیت زای موجود در هوا قرار می گیرد. در ملتحمه تعداد زیادی رگ، سلول های ایمنی و مواد دفاعی وجود دارد که باعث حفاظت لایه های داخلی تر کره چشم در برابر عفونت ها و عوامل خارجی می شود. هرگاه کنترل طبیعی این واکنش های دفاعی به هم بخورد واکنش های حساسیتی ایجاد می شود لذا چشم ها به شدت می خارد، پلک ها متورم و سنگین می شوند و ممکن است به نور هم حساسیت ایجاد شود. دکتر میرمسعود سعیدی حسینی درباره آلرژی چشمی در گفت وگو با خراسان تصریح کرد: هنگامی که ذرات معلق در هوا پخش می شوند، در حالت معمولی چشم همه افراد قرمز می شود اما اگر چشم قدری بیشتر از حالت طبیعی واکنش نشان دهد این حالت آلرژی چشمی است. حال ممکن است در مرحله ای فرد هیچ گونه واکنش آلرژی نداشته باشد یا ممکن است در ابتدای طیف آلرژی باشد. لذا این افراد علاوه بر خارش و سوزش در بافت های مخاطی آبریزش بینی دارند و به دفعات زیاد عطسه می کنند، حتی ممکن است این افزایش حساسیت، پوست را هم درگیر کند و اختلالات تنفسی مانند آسم را ایجاد کند. وی در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است آلرژی چشمی هم منجر به ایجاد آسم شود اظهارداشت: آلرژی چشمی منجر به آسم نمی شود اما ممکن است فردی که در ابتدای طیف واکنش های آلرژی زاست دچار آلرژی چشمی شود اما هیچ وقت آلرژی تنفسی پیدا نکند. به عبارت دیگر اگرچه آلرژی چشمی در ابتدای واکنش آلرژیک است اما ممکن است این عوامل محرک یا همان آلرژن ها برای هر فردی متفاوت باشد و هر فرد نسبت به یک ماده خاص حساسیت داشته باشد و عوامل محرک برای همه افراد یکسان نباشد. وی ادامه داد: برای بسیاری از بیماران این سوال پیش می آید آیا می توان عامل حساسیت زا را از بین برد تا بدن نسبت به آن واکنش نشان ندهد، جواب این سوال این است که خیر، تا زمانی که عامل محرک خارجی وجود داشته باشد می تواند روی چشم اثر بگذارد و علائم بالینی در فرد تظاهر کند. از طرفی چون نمی توانیم عامل محرک را در محیط حذف کنیم لذا به طور کامل نمی توانیم از ابتلاء به این بیماری پیش گیری کنیم اما می توانیم تا حدودی با عوامل ایجاد آلرژی چشمی مقابله کنیم.استفاده از عینک آفتابی یکی از مواردی است که به کمک آن می توان تا حدودی از تماس مستقیم عوامل محرک با چشم جلوگیری کرد.این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد درباره علت ایجاد واکنش بدن به عوامل محرک اظهار داشت: سلول هایی در داخل عروق خونی وجود دارند که در شرایط خاص مانند وجود عوامل محرک در محیط تحریک می شوند. این سلول ها پس از تحریک شدن، آزاد و از عروق خونی بدن خارج می شوند. خارج شدن این سلول ها از عروق خونی سبب ایجاد واکنش های آلرژی زا می شود که به صورت خارش، قرمزی و سوزش در بدن تظاهر می کند. هنگامی که این سلول ها در پوست آزاد شوند پوست دچار کهیر و هنگامی که در ناحیه تنفسی آزاد شوند به صورت آسم پدیدار می شود. دکتر سعیدی درباره این باور عمومی که اگر جایی از بدن دچار خارش شد نباید آن جا را خاراند چون خارش آن بیشتر می شود گفت: این باور مبنای علمی دارد و واقعا نباید این کار را انجام داد زیرا یکی از علامت های بارز آلرژی، خارش است و وقتی نقطه ای از بدن که احساس خارش در آن جا وجود دارد خارانده می شود موجب می شود که عروق خونی گشادتر و تعداد بیشتری از سلول های عروق خونی که در بالا ذکر شد آزاد می شود وقتی هم که تعداد بیشتری از این سلول ها آزاد شود فرآیند خارش تشدید می شود. این فوق تخصص جراحی پلاستیک چشم ادامه داد: آماری در زمینه مبتلایان به آلرژی ها وجود ندارد اما تعداد این مبتلایان بسیار زیاد است افرادی هم که زمینه آلرژی دارند بیشتر در معرض خطر هستند و واکنش آلرژی چشمی در این افراد بیشتر است. وی عوامل محرک آلرژی چشمی را به ۲ عامل فیزیکی و شیمیایی تقسیم بندی کرد و گفت: از عوامل شیمیایی می توان به ذرات معلق پراکنده در محیط کارخانه ها و یا ذرات آلوده کننده هوا اشاره کرد که سبب تحریک چشم ها و مخاط می شود. عوامل فیزیکی هم عواملی مانند گرده گل ها و گیاهان، ذرات خاک، مو، کرک و پر حیوانات هستند که ممکن است یک چشم را و یا هر دو چشم را درگیر کنند. ممکن است آلرژی از دوران کودکی شروع شود اما زمان اوج ابتلا به آلرژی در دوران نوجوانی و جوانی است که بدن بیشترین شدت واکنش آلرژی را دارد و سپس در سن میانسالی خودبه خود کاهش پیدا می کند. این متخصص جراحی پلاستیک چشم درباره درمان آلرژی چشمی اظهار داشت: همیشه پیش گیری آسان تر از درمان است اما چون نمی توانیم عوامل حساسیت زا را از محیط حذف کنیم می توانیم با استفاده از عینک آفتابی تا حدودی از ورود عوامل محرک به چشم جلوگیری کنیم. در صورت شدت بیماری نیز می توان با مراجعه به پزشک متخصص چشم و طبق نظر ایشان داروهایی را استفاده کرد که پاسخ بدن به عوامل محرک را کاهش داد. در صورتی که آلرژی چشمی درمان نشود فرد دچار مشکل و ناراحتی می شود و کیفیت زندگی وی پایین می آید ضمن این که در صورت خاراندن چشم، ممکن است عوامل عفونی و آلودگی نیز وارد چشم شود و مشکلات بیشتری را برای بیمار ایجاد کند. اگرچه آلرژی معمولا روی دید افراد تاثیر ندارد اما در حال حاضر در مقالات جدید عنوان شده است افرادی که در سن اوج ابتلا به آلرژی چشمی هستند ممکن است در اثر خاراندن چشم دچار قوز قرنیه چشم نیز شوند.

  ---