یک تحلیل در سال 2014 از یک اندیشکده آمریکایی درباره نقش عربستان در داعش

اندیشکده واشنگتن:

حمله داعش به عراق، جنگ عربستان سعودی علیه ایران است (از ساعت24)

یکشنبه ۲۶ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۳:۲۲

ساعت24- یک اندیشکده آمریکایی با مسئول دانستن عربستان در وحشی‌گری‌های داعش عنوان کرد که ملک‌عبدالله همانطور که برای عقب نشاندن ایران سیاست سازمان‌دهی سرنگونی بشار اسد در دمشق را در پیش گرفت ، وقایع عراق نیز می‌تواند فرصت جدیدی برای عربستان محسوب شود.

 

به گزارش ساعت24، اندیشکده «واشنگتن» در مقاله‌ای به قلم «سایمن هندرسون» مدیر برنامه سیاست‌های خلیج‌فارس و انرژی این مؤسسه نوشت: حمله داعش به عراق، نشان‌دهنده جنگی گسترده در میان شیعه و سنی برای کنترل خاورمیانه است.احتمالاً جمله «مراقب آنچه آرزو می‌کنید باشید» می‌توانست یا می‌بایست توصیه واشنگتن به عربستان سعودی و دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس که از جهادگران سنی علیه بشار اسد در دمشق حمایت می‌کردند، باشد.

شکست نوری مالکی، یکی از آرزوهای ملک عبدالله بوده است
این هشدار در حال حاضر مناسبت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا مبارزان تشنه به خون دولت اسلامی عراق و شام (داعش) به شمال غرب عراق وارد شده، باعث فرار صدها هزار نفر از هم‌کیشان سنی خود گشته و در منطقه مرکزی شیعه‌نشین اطراف بغداد ایجاد رعب و وحشت کرده‌اند. مردم این مناطق به‌درستی حس کرده‌اند که در صورتی که پیشروی کاروان داعش متوقف نگردد، هیچ رحم و مروتی در کار نخواهد بود.

در طول سالیان، شکست نوری المالکی، نخست‌وزیر عراق، یکی از آرزوهای ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی بوده است. او که مالکی را مهره دست‌نشانده ایران می‌داند، از اعزام سفیر به بغداد خودداری کرده و حاکمان دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس همچون کویت، بحرین، قطر، امارات متحده عربی و عمان را نیز تشویق به اتخاذ چنین موضعی کرده است. گرچه این کشورها (مخصوصاً کویت و قطر) در برابر القاعده در کشورهای خود، آسیب‌پذیر هستند، ولی اغلب چشم خود را بر حمایت شهروندان کشورشان از گروه‌های رادیکال مانند جبهه النصره، یکی از فعال‌ترین گروه‌های اسلام‌گرای مخالف بشار اسد در سوریه، می‌بندند.

تنش غالب، اختلاف بین اکثریت سنی و اقلیت شیعه در اسلام است

فایده این قتل‌عام در عراق – اگر بتوان نامش را فایده گذاشت- این است که باعث روشن شدن موضوع شده است. در حال حاضر در این نمایش، پوشش ملی و هویت قومی نقش مهمی را ایفا می‌کنند. ولی تنش غالب، اختلاف بین اکثریت سنی و اقلیت شیعه در اسلام است. این پدیده توسط امثال داعش، در منطقه گسترده شده که به احتمال زیاد به مقابله با پشتیبانی مالکی از اسد نیز مربوط می‌شود. داعش ماشین کشتار بی‌رحمانه‌ای است که حس تحقیر شیعیان به وسیله سنی‌ها را به وسیله اعمال افراطی و خونین نشان می‌دهد. پادشاه عربستان باید بیشتر از دیگر برادرانش مراقب باشد که از توهین‌های مذهبی مستقیم، دوری جوید. اما بدون شک، این همان تحقیر است که باعث و بانی عبارتی فاش شده از جانب او در ویکی‌لیکس گردیده:”قطع سرِ مار “. او با این عبارت، حکومت مذهبی در تهران را مدنظر قرار داده است. (تعصب همیشه در خاورمیانه وجود داشته است: مقامات دولت عراق برای نوع رفتاری که با ملتشان در پیش می‌گیرند، از مردم عراق خواسته بودند که شیعه یا سنی بودن خود را مشخص کنند.)

چرا عراق اهمیت دارد
برای کسانی که از این دسته‌بندی‌ها در جهان عرب گیج شده‌اند و کسانی که عبارت “دشمنِ دشمنِ من، دوست من است” را ابزاری محدود محسوب می‌کنند، مهم است که به شکاف حداقل حدودی، بین سنی و شیعه و تقسیم جهان عرب و ایرانیان توجه کنند. از لحاظ جغرافیای سیاسی، عراق – که اکثراً شیعه‌مذهب ولی در عین حال عرب هستند – پیوندبخش این دو جهان است. جنبه اضافی و اغلب گیج‌کننده که گرچه به لحاظ تاریخی سیاست اصلی عربستان را تشکیل داده است: تمایل به حمایت از اهل سنت افراطی خارج از کشور و جلوگیری از فعالیت آن‌ها در داخل عربستان است. از این رو، حمایت تسلیحاتی ریاض از اسامه بن‌لادن در زمانی که او رهبری جهادگران در افغانستان تحت کنترل اتحاد جماهیر شوروی را برعهده داشت، و مدارا با مبارزان چچن، بوسنی و سوریه، از آن جمله است.

حمایت عربستان از مبارزان جهادی همچنان ادامه دارد
هنگامی که در سال ۲۰۱۱ شورش علیه بشار اسد گسترده شد و نگرانی ریاض در مورد برنامه هسته‌ای ایران افزایش یافت، وزارت اطلاعات عربستان به فکر راه‌حل افتاد و شروع به حمایت از سنی‌های مخالف، خصوصاً عناصر رادیکال‌تر نمود، این استراتژی به وسیله شاهزاده بندر بن سلطان، رئیس اطلاعات و سفیر سابق در واشنگتن، ارائه شده بود. رهبری عملیات در ماه آوریل، هنگامی که بندر با ناامیدی آشکار در قبال رویکرد محتاطانه دولت اوباما استعفا کرد، تغییر یافت ولی به نظر می‌رسد که حمایت عربستان از مبارزان جهادی همچنان ادامه دارد. (عملیات داعش در عراق نوعی غافلگیری تاکتیکی در بر داشت که بندر در فکر آن بود، اما هیچ مدرک مستدلی در این مورد وجود ندارد).

دوحه به خاطر خشم ایران از ماجراجویی در عراق خودداری می‌کند
در نبرد پرسرعتی که در حال حاضر شمال عراق را در برگرفته است، بسیاری از متغیرها دخیل هستند. گزینه انفعال از جانب واشنگتن، باید به خاطر سرنوشت بیست هزارغیرنظامی آمریکایی که هنوز در عراق باقی‌مانده‌اند، مورد بررسی قرار گیرد (گرچه ارتش آمریکا، مدت طولانی است‌که این کشور را ترک کرده است). قطر، فرصت‌طلب منطقه، به احتمال زیاد در حال بررسی گزینه‌ها، در حال تحریک رقیب منطقه‌ای خود، عربستان سعودی است، و در عین حال سعی دارد حساسیت ایران را برنینگیزد. هنوز هیچ شواهدی از دخالت قطری‌ها و شیخ تمیم بن حمد آل ثانی که به تازگی جشن اولین سال به قدرت رسیدن خود پس از کناره‌گیری پدرش در سال ۲۰۱۳ را برگزار کرد، وجود ندارد. ممکن است او به واسطه سرزنش‌های آشکار، که از دیگر اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس پس از دخالتش در امور داخلی حکمرانی دیگر برادران خود دریافت کرد، متنبه شده باشد.

علاوه بر این، ممکن است دوحه به خاطر خشم ایران از ماجراجویی در عراق خودداری می‌کند. قطر که به تازگی به ۵ تن از رهبران طالبان در جریان مبادله بو برگدال پناهندگی داده است، به وضوح جایگاه خود را در اختلاف بین سنی و شیعه مشخص کرد.

رویارویی مستقیم بین نیروهای عربستان و ایران بسیار بعید به نظر می‌رسد
سابقه تاریخی بالقوه مهمی در مورد معضل ریشه گرفتن داعش از عربستان سعودی وجود دارد ولی این کشور تمایل به تهدید پادشاهی خود به وسیله پیشرفت هرچه بیشتر این گروه ندارد. در سال‌های ۱۹۲۰، مبارزان متعصب مذهبی اخوان، که به ابن سعود برای تسخیر عربستان سعودی کمک کردند، بخش تحت‌الحمایه انگلیس در عراق و کرانه باختری رود اردن را نیز مورد تهدید قرار دادند. ابن سعود، پدر پادشاه کنونی عربستان، به انگلیسی‌ها برای قتل‌عام اخوان با هواپیماهای مجهز به مسلسل، اختیار تام داد، و هنگامی که اخوان او را در نبرد سبیلا، در سال ۱۹۲۹ تهدید کردند، شخصاً نیروهایش را برای خاتمه کار فرستاد.

چنین پایان شسته‌رفته‌ای، برای هرج‌ومرج در حال گسترش در دره رودخانه فرات، بسیار دور از تصور است. در این مرحله، رویارویی مستقیم بین نیروهای عربستان و ایران بسیار بعید به نظر می‌رسد،  آنچه روشن است اینکه، به نظر می‌رسد جنگ داخلی سوریه، با جنگ داخلی در عراق همراه خواهد شد. داعش در حال حاضر نامی برای قلمرو خود با عنوان خلافت شام مشخص کرده است. ممکن است لازم شود که واشنگتن نیز نام و همینطور سیاستی جدید برای این منطقه تعیین نماید.