انواع مجاهدت (مجاهده، جهاد) (تلاش)

به نام خدا

ویرایش 14020705

در آغاز، این مطالب:

- مقدمه واحد برای نوشتارها، مباحث و مطالب معرفتی

- انواع جهاد(مجاهدت) در فرموده امام حسین (ع)

سپس

در روایات و معانی دینی اسلامی و شیعی و فرهنگ ما، انواعی از مجاهدت تعریف و توصیف شده است که در مطالب زیر به "برخی" می پردازیم. (توجه داشته باشید که بخش بندی زیر جامعِ انواع (فراگیر، دربرگیرنده همه گونه ها) نیست، همچنین بیان مهمترینها از دید همگان نیز نیست، بلکه از دید ما مورد توجه می باشد):

1- مجاهده با نفس یا جهاد اکبر: "تلاش در خودسازی" ترجمه خوبی به نظر می رسد. (نوشته جُدا در پیوند (لینک) آمده و با کلیک روی آن می تواند خوانده شود)

2- "مجاهده علمی، فکری و معرفتی" یا "تلاش دانشی، اندیشه ای و شناختی":

- "مجاهده علمی" یا "تلاش دانشی" یا "تلاش در راه دانش": تلاشی که کسی برای بدست آوردن و بکار گرفتن دانشهای سودمند (علم نافع و مفید) و همچنین آموزش آن، تنها به افراد شایسته (باصلاحیت)، می کند.

- "مجاهده فکری" یا "تلاش اندیشه ای": تلاشی که کسی با اندیشیدن انجام می دهد تا بتواند به دریافتهای درستتری از حقایق و واقعیتهای جهان (دربرگیرنده "خود") دست یابد. توان اندیشیدن سرمایه مهمی است که خداوند به انسان در سیمای یک موجود اندیشمند و هوشمند بخشیده است، تا آن را ابزاری کند برای پردازش داده های خامی که از زمینه (محیط) های گوناگون بیرونی و درونی دریافت می کند، تا آنها را به مفاهیم معنادار و کاربردی، دگرگون (تبدیل) کند. دانش می تواند بخشی از همان داده های بیرونی باشد که پس از پردازش اندیشه ای بسنده (کافی)، از ریختِ (شکلِ) یک مجموعه بیگانه با وجود فرد، (که شاید تنها ابزاری برای بدست آوردن درآمد برای گذران زندگی باشد،) به بخشی از درون او، در ذهن، رفتار، کار و زندگی او راه یابد و به بخشی از درون وجود فرد تبدیل شود. با این فرایند، دانش درونیتر و برآن پایه، کاربردیتر و اثرگذارتر و نتیجه بخشتر می شود.

- "مجاهده معرفتی" یا "تلاش شناختی": تلاشی که کسی با اندیشیدن و بدست آوردن دانش، و کوشش و کنکاش درونی و بیرونی، انجام می دهد تا بتواند به دریافتها و شناختهای درستتر و بهتری از حقایق و واقعیتهای جهان (دربرگیرنده "خداوند" و "خود") دست یابد. همچنین می توان به ویژه به شناخت خودِ فرایند "شناخت" پرداخت یعنی "شناخت شناسی".

از دید دینی بالاترین شناخت، شناختِ خداوند است که از راه و همراه با شناخت فرستادگان (رسولان) و دیگر پیامبران (انبیاء) و جانشینان ایشان (اوصیاء) و به ویژه پیشوایان (امامان) سلام الله علیهم اجمعین، و برپایه اراده هدایت خداوندی بدست می آید.

"مجاهده علمی، فکری و معرفتی" یا "تلاش دانشی، اندیشه ای و شناختی" اگر با درجاتی از حقیقت جویی خالصانه، نیت خدایی و توکل بر او همراه شود و خداوند انسان را مشمول درجاتی از عنایات خویش و هدایت قرار دهد، می تواند به درجاتی از"عقلانیت و حکمت" یا "خردمندی" برسد که بزرگترین نعمت و ثروت است.

3- "مجاهده برای کسب رزق حلال" یا "تلاش برای بدست آوردن روزی حلال (پاک و درست)":

تلاشی که کسی با باور به نقش محوری و پایه ای روزی حلال در آینده خویش و کسانی که از آن بهره می گیرند، انجام می دهد و بنابر احادیث معتبر، گاهی کاری سخت و همچون جهاد جنگی (نظامی) در راه خداست. و به ویژه در شرایط محیطی و فضای کسب و کار نامناسب، سختتر می شود.

4- "مجاهده اصلاحی" یا "تلاش برای بهسازی":

تلاشی که کسی با باور به مسؤولیت فردی و جمعی انسان انجام می دهد تا بتواند تا اندازه ای که در توان اوست، کار و نقش خویش، و محیط (زمینه) زندگی خویش را کمک برای اصلاح (بهسازی) کند. در این تلاش باید به قابلیت پذیرش محیط برای اصلاح، توان فرد اصلاحگر (مُصلِح، بهساز)، و هزینه/فایده ی فرایند اصلاح توجه کافی داشت. موفق شدن در آن نیازمند اندازه ای مناسب از صالح (شایسته) بودن؛ یعنی داشتن اندازه ای مناسب از شایستگی (صلاحیت) های گوناگون شخص اصلاحگر، شامل شایستگی عملی و شخصیتی و علمی یعنی شناخت (معرفت) و دانش (علم) کافی و ... می باشد، که اگر شایستگی های کافی و متناسب با امور مورد اصلاح وجود نداشته باشد، گاهی ناموفق و گاهی در سوی مخالف باعث افزایش خرابی امور و اوضاع (فساد) می شود.

بنابراین بهتر است هر اصلاحگر، "با ظرافت و احتیاط کافی" و "در اندازه ی توان خویش" به دنبال اصلاح باشد همچنان که بنا بر فرموده قرآن کریم حضرت شعیب (ع) می فرماید که "نمی خواهم مگر اصلاح به اندازه ای که می توانم"، یعنی در مجموعه ی توان خویش بتواند به نتیجه اصلاحی موفق برسد وگرنه امری خواستنی نخواهد بود. پس "چگونگی و اندازه بهسازی" دو چیز نیاز به پرداخت اندیشه ای و شناختی است.

همچنین "زمینه های بهسازی" (اصلاح) بسیار گوناگون است و در هر زمان باید دید اولویتهای اصلاحی چیست. یکی از چیزهایی که همیشه اولویت است و خواهد بود تلاش برای کمک و زمینه سازی برای برپایی (اقامه) دادگری (قسط و عدل) و حق و صلح است، که روی دیگر آن ایستادن در برابر ستم (ظلم) است (صلح پایدار نیز برپایه درجاتی از عدالت ممکن می شود)، آنچنان که خداوند در قرآن کریم می فرماید که هدف نهایی فرستادن رسولان اِلاهی (اِلهی)، پرورش و راه انداختن انسانها و مردم برای برپایی قسط (داد) است. و برپایه باورهای موعودباور، حضرت (مهدی) موعود سلام الله علیه (مُصلِح کل)، نیز همین وظیفه اصلی را ان شاءالله تحقق می بخشد.

توجه کنیم که همه واژه های صلح، صالح، صلاح، مصلحت، اصلاح، مُصلِح، صلاحیت و ... از یک ریشه ("صلح") می باشند یعنی آنچه سازش و سازگاری و سازندگی و درستی یک چیز با خود و در برابر زمینه (محیط) آن چیز را بسازد و از دلِ آن؛ سازش، سازگاری، سازندگی، ساختن، نیکی و خوبی (خیر) برای خودش و همسایگانش در محیط، بیرون و پدید آید. خداوند در قرآن کریم بارها بر "عمل صالح" در کنار "ایمان" تأکید می فرماید و شرط ورود به بهشت مؤمنان علاوه بر ایمان، "عمل صالح" است؛ یعنی کاری که خوبی و نیکی و صلح از آن بیرون می آید و "صلح آور" است.

پس هرکس می تواند ببیند چگونه می تواند با رعایت همه مصلحتهایی (برای خود و دیگران) که می داند و "باید بداند"، تا چه اندازه و با نگهداشتِ (حفظ) تعادلهای گوناگون، و چگونه، در سوی اهداف مثبت راه بپیماید (حرکت کند). نیت برای رضای خداوند، توکل بر او، همراه با تلاش در بدست آوردن دانش و دیگر نیازها (ملزومات)، مقدماتی است که می تواند به موفقیت یک اصلاحگر (مصلح، بهساز) بیانجامد.

مرتبط:

- در فضیلت و وجوب تفکر و تعقل: زیاد عبادت کردن به نماز و روزه بسیار نیست، بلکه به تفکر است

- شناخت لشکریان عقل و جهل در فرمایش امام صادق سلام الله علیه

- انواع جهاد(مجاهدت) در فرموده امام حسین (ع)

- تحلیلی بر نقش امید به آینده در نگاه انتظار و نیازهای کنونی جامعه انسانها

- چگونگی تحقّق اهداف والای حضرت خاتم الانبیاء(ص) به دست با کفایت حضرت خاتم الاوصیاء (عج)

- مجاهدات شرط مرابطه مؤمنانه منتظرانه

- از کلمات اخلاقی آیت الله بهجت: بهترین و بالاترین امر در دنیا تشخیص تکلیف و عمل به آن است

- سخنرانی آیت‌الله میرباقری با موضوع حرکت جوامع ذیل برنامه نبوی - جلسات 1 تا 3

- میلاد امام زمان و زندگی منتظرانه و زمینه سازی برای ظهور در سخن آیت‌الله میرباقری

- بر بلنداى اهداف نرسد، مگر کسى که دارای تهذیب و مجاهدتها باشد

- بررسی و شناخت مفهوم اصلاح و اصلاحگری از دیدگاه دین اسلام