دانشمندان بین المللی هشدار داده اند: که سرعت حمله خشکسالی های ناگهانی در ۲۰ سال اخیر در زمین بیشتر از قبل شده، به گونه ای که تقریبا ۳۳ تا ۴۶ درصد خشکسالی های ناگهانی در مدت تنها پنج سال رخ می دهد.
به گزارش روز سه شبه ایرنا؛ تارنمای "ساینس الرت" نوشته است: بیشتر مردم نکاتی در باره جاری شدن سیل های ناگهانی شنیده اند، اما خشکسالی های ناگهانی چندان مشهور نیستند. هر چند متاسفانه این وضع در حال تغییر است و سرعت پدیدار شدن دوره های خشکسالی ناگهانی غیرعادی در شرایط گرم تر دگرگونی های اقلیمی، افزایش یافته است.
بررسی تازه در باره خشکسالی های ناگهانی نشان می دهد که ظاهرا سرعت خشکسالی های ناگهانی در ۲۰ سال گذشته بیشتر شده و تقریبا ۳۳ تا ۴۶ درصد خشکسالی های ناگهانی در تنها پنج سال پدیدار می شود.
این پدیده در چندین کشور و منطقه مانند آمریکا، استرالیا، چین و آفریقا رخ داده و شرایط خشکسالی سریع در مرکز ایالات متحده در جریان خشکسالی ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳ آمریکا شمالی، ظرف چند هفته پدیدار شده است.
خشکسالی های ناگهانی در مناطق مرطوب و نیمه مرطوب مانند جنوب شرق آسیا، شرق آسیا، حوزه آمازون، شمال شرقی آمریکا و جنوب آمریکا بیشتر است، هر چند ممکن است در خارج این مناطق نیز رخ دهد.
صندوق بین المللی پول اعلام کرد که تناوب و شدت فجایع مرتبط با دگرگونی های اقلیمی در خاورمیانه و آسیای میانه، سریع تر از دیگر مناطق زمین رخ می دهد و تهدید بزرگی برای رشد و رفاه ساکنان این منطقه است.
"کریستالینا جئورجیوا" مدیرعامل این نهاد وام دهنده جهانی گفت: ارزیابی های تازه نشان می دهد که فجایع زیست محیطی در خاورمیانه به صورت میانگین سالانه هفت میلیون نفر را مصدوم و آواره می کند و موجب مرگ بیش از ۲۶۰۰ تن و وارد شدن زیان های مادی به میزان ۲ میلیارد دلار می شود. سیاهه این فجایع مانند خشکسالی ها در شمال آفریقا، سومالی و ایران، همه گیری ها و هجوم گله های ملخ به شاخ آفریقا، روان شدن سیلاب های شدید در قفقاز و آسیای میانه، به سرعت طولانی تر می شود.
بر اساس این ارزیابی ها؛ تحلیل داده های مربوط به قرن گذشته نشانگر افزایش دما تا ۱.۵ درجه سانتیگراد در این منطقه است که ۲ برابر میزان افزایش دمای جهانی است که ۰.۷ درجه بود.
تغییرات اقلیمی در قالب یک دوره خشکسالی، کمبود آب یا بیآبی متوالی، افزایش سالانه دمای هوا، افزایش آلودگی هوای شهرهای بزرگ، وقوع سیلها و طوفانهای شدید و گسترده ظهور کرده و اثرات بیسابقهای دارند. این تغییرات اقلیمی بهخصوص تغییرات آب و هوایی، محیط زیست انسان را به محیطی سختتر و نابسامان تبدیل کرده است.
بلایای طبیعی، شکل دیگر از حوادث است و به مجموعهای از حوادث زیانبار گفته میشود که منشاء انسانی ندارند. این حوادث معمولاً غیرقابل پیشبینی بوده و یا حداقل از مدتهای طولانی قبل نمیتوان وقوع آنها را پیشبینی کرد. هر یک از عناصر جوی به تنهایی میتواند بلایای مهمی مانند افزایش دما و گرمازدگی، سرعتهای زیاد باد و وقوع توفان، بارشهای تندری و وقوع تگرگ، یخبندان و سرمازدگی را ایجاد کند اما بیشترین خسارات جانی و مالی بر اثر پدیدههای جوی ترکیبی و خطرات ثانویه ناشی از آنها مانند توفان، رعد و برق، خشکسالیها، سیل و آتش سوزی است.
بلایای طبیعی پدیدههای ناشی از عواملی تحمیلی بر طبیعت شامل آلودگی هوا، بارانهای اسیدی، افزایش گاز کربنیک و آلایندهها در جو و اثرات گلخانهای ناشی از آنها، نازک شدن لایه ازن هستند که البته دستهای از پدیدههای ناشی از سازوکار و ساختار عوامل طبیعی همچون زلزله، سیل، خشکسالی، بیابان زایی، پیشروی آب دریاها در خشکی را نیز شامل میشود.
یک پژوهشگر سوانح طبیعی گفت: اگر قبلا نگران ریزش ساختمانها در زمین لرزههای ۶ ریشتر و بیشتر بودیم، اکنون ترکهای ایجاد شده از محل فرونشست زمین روی ساختمانهای روستایی و شهری باعث شده تا نگران بروز زلزلههایی با شدت ۴ ریشتر باشیم؛ محمدجواد بلورچی همچنین بیان کرد که رفسنجان، قطب پسته ایران به دلیل فرونشست سالیانه ۳۰ سانتیمتری به کانون تولید زغال پسته تبدیل شده است.
به گزارش ایسنا، چالش فرونشست زمین، بیخ گوش شهرها و روستاهای کشور قرار دارد و نمونههایی از تاثیر فرونشست بر واحدهای مسکونی در مناطق خشک و نیمه خشک همچون اصفهان دیده میشود؛ هرچند پس از انتشار اخباری مبنی بر تخلیه شهرک نیروی هوایی اصفهان به دلیل موضوع فرونشست، این موضوع تکذیب و اعلام شد که ترکهای عمیق خانههای این شهرک به دلیل بازسازی نشدن ساختمانهای آن و قدمت حدود ۵۰ ساله این منازل بوده است.
نیمی از روستاها مقاومسازی شده است
با این حال نمیتوان، چالش مخاطراتی همچون زلزله، سیل و فرونشست را تکذیب کرد و در این خصوص خانههای روستایی بیش از واحدهای شهری از خطرات سوانح طبیعی دچار آسیب میشوند. البته از حدود حدود ۴۰ هزار روستای بالای ۲۰ خانوار در کشور با اجرای طرح هادی تاکنون ۲۱ هزار روستا نوسازی و مقاوم سازی شده که شامل ۵۲ درصد خانههای روستایی کشور میشود. طبق اعلام مسئولان بنیاد مسکن سال ۱۴۱۰ جشن مقاوم سازی خانههای روستایی در کشور برگزار شود.
با وجود تلاشهای انجام شده کارشناسان هشدارهایی نسبت به خطر تاثیر سوانح طبیعی بر ساختمانهای مسکونی روستایی میدهند؛ تا جایی که محمدجواد بلورچی ـ پژوهشگر مخاطرات طبیعی ـ گفته است: اگر قبلا نگران ریزش ساختمانها در زمین لرزههایی با شدت ۶ ریشتر و بیشتر بودیم، اکنون ترکهای ایجاد شده از محل فرونشست زمین روی ابنیه روستایی و شهری باعث شده تا نگران بروز زلزلههایی با شدت ۴ ریشتر باشیم تا ساختمانها فرو نریزند.
قطب پسته ایران به کانون زغال پسته تبدیل شده است
او در سومین گردهمایی معاونان عمرانی استانداری های سراسر کشور گفت: رفسنجان در استان کرمان که روزی قطب تولید پسته ایران بود اکنون به دلیل فرونشست ۳۰ سانتیمتری زمین در سال به کانون تولید زغال پسته تبدیل شده است. دشت قزوین نیز هم اینک سالانه حداقل ۲۵ سانتی متر نشست می کند و همه این موارد به دلیل برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی برای مصارف کشاورزی و صنعتی است.
در این گردهمایی همچنین امیرحسین گرکانی ـ رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی وابسته به بنیاد مسکن با اشاره به ضرورت برنامه ریزی استان ها برای کاهش مخاطرات و سوانح طبیعی و ارتقای ایمنی ساخت ساز واحدهای مسکونی گفت: ایران از نظر مخاطرات و سوانح طبیعی جزو ۱۰ کشور اول دنیاست و از ۴۴ سانحه مهم شناخته شده تاکنون ۳۳ مورد در ایران تجربه شده اند.
وی گفت: بیشترین خسارات ثبت شده در ایران مربوط به سیل، زلزله و توفان است و تغییرات جدید اقلیمی نیز باعث شده تا خطر خشکسالی حیات روستاهای ایران را تهدید کند. اکنون ۴۵ درصد از پهنه ایران در معرض خشکسالی حاد قرار گرفته که عمده مناطق درگیر با خشکسالی دارای جمعیت روستایی هستند.
به گفته وی در راستای تدوین سند کاهش مخاطرات طبیعی، از این پس تمامی طرح های عمرانی کشور باید پیوست کاهش خطر و سوانح طبیعی داشته باشند. یعنی برنامه های عمرانی باید حتما به مقاومت دربرابر سوانح طبیعی توجه داشته و ضریب ایمنی بالایی در برابر مخاطرات پیرامون داشته باشند.
گرکانی ادامه داد: در قالب این سند، تمامی اموال منقول و غیر منقول دستگاه های اجرایی کشور باید بیمه شوند. از سوی دیگر بزودی برنامه ویژه ای برای ورود، حمل، نگهداری و امحای مواد خطرناک از سوی هیأت دولت مورد بررسی قرار می گیرد تا ضریب مقاومت مناطق شهری و روستایی در برابر مخاطرات انسان ساز افزایش یابد.
رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی کشور تصریح کرد: تاکنون ۵۶ نوع مخاطره انسان ساز در ایران شناسایی شده است که باید برای مقاومت در برابر آنها برنامه ریزی کنیم.
هماکنون ۹۷ درصد ایران دارای گسل های خطرناک است
همچنین محمدجواد بلورچی در این گردهمایی با اشاره به انواع سوانح طبیعی در ایران گفت: هماینک ۹۷ درصد از پهنه ایران دارای گسلهای خطرناک و مستعد بروز زلزله است. همچنین تقریبا تمامی ایران در خطر بروز سیلاب قرار دارد ولی جدیدترین خطر زیست محیطی که حیات کانونهای جمعیتی در ایران را تهدید می کند، خطر فرونشست زمین است.
بلورچی ادامه داد: بالغ بر ۴۲۰ دشت ایران دچار فرونشست حاد شده اند که اغلب آنها در کنار تأسیسات شهری و برون شهری هستند.
این پژوهشگر مخاطرات طبیعی گفت: بیش از ۶۰ دریاچه و تالاب ایران در سالهای اخیر یا خشک شده اند و یا در معرض خشکسالی قرار دارند. از سوی دیگر سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی باعث بروز پدیده بسیار خطرناک خودسوزی زمین در برخی مناطق فلات مرکزی ایران شده است.
بلورچی با بیان اینکه بروز ۴ میلیمتر فرونشست زمین در دنیا یک بحران طبیعی محسوب می شود افزود: تهران سالانه ۱۷ تا ۳۶ سانتی متر نشست میکند. در مشهد نیز شدت فرونشست زمین به ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر در سال رسیده و فرونشست زمین در اطراف نیشابور باعث ایجاد ترک های عمیقی به طول ۴۰ کیلومتر روی سطح زمین شده است.
وی خواستار توجه استانداریها به ممانعت از برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی و هماهنگی تمامی دستگاههای اجرایی برای ایمن سازی واحدهای مسکونی روستایی و شهری شد.
همچنین شهر شناور اوشنیکس به گونه ای طراحی شده تا در برابر بلایای طبیعی مانند سونامی و طوفان مقاومت کند. تمام سازه ها هفت طبقه به زیر، بلندی خواهند داشت تا مرکز ثقل پایینی ایجاد کنند.
عصر ایران - اوشنیکس (OCEANIX)، یک طرح مفهومی معماری بلندپروازانه است که توسط گروه بیارکه اینگلس (بیگ) برای ساخت در سواحل کره جنوبی ارائه شده است. از این طرح برای نخستین بار در سال 2019 رونمایی شد و اکنون چراغ سبز برای آغاز ساخت و ساز را از سوی برنامه اسکان بشر ملل متحد (UN-Habitat) و شهر بوسان دریافت کرده است. این شهر شناور آیندهنگر می تواند در برابر طوفان های درجه 5 نیز مقاومت کند.
با توجه به تداوم روند افزایش سطح آب دریاها، شهرهای ساحلی به ایجاد زمین های جدید با استفاده از ریختن شن و ماسه در آب روی آورده اند که می تواند به زیست بوم های دریایی موجود آسیب بزند. شرکت بیگ با راه حلی بهتر در قالب پروژه ای به نام اوشنیکس وارد میدان شده که یک سامانه طراحی ماژولار را ارائه کرده و امکان زندگی پایدار و ایمن به صورت شناور روی آب را برای مردم فراهم می کند.
مجموعه اوشنیکس از محله های دو هکتاری با 300 سکنه تشکیل شده که به هم متصل می شوند تا دهکده هایی 1650 نفره دارای سامانه هایی مانند کشاورزی زیر آب و گلخانه ها برای خودکفایی هرچه بیشتر شکل بگیرند. طراحی ماژولار این امکان را فراهم می کند تا شهری به وسعت 18900 هکتار با 2.52 میلیون نفر سکنه نیز شکل بگیرد.
شهرهای شناور پایدار بخشی از راهبردهای سازگاری با تغییرات آب و هوایی در دسترس ما هستند. در واقع، به جای جنگیدن با آب، می توانیم زندگی هماهنگ با آن را بیاموزیم. توسعه راهکارهای سازگاری با تغییرات آب و هوایی و مبتنی بر طبیعت از طریق طرح مفهومی شهر شناور مورد توجه برنامه اسکان بشر سازمان ملل قرار گرفته و شهر بوسان برای استقرار نمونه اولیه آن مکانی ایده آل بوده است.
ساکنان این شهر شناور می توانند به راحتی در اطراف پیادهروی کرده یا بین جوامع شناور که شامل اقامتگاه ها و همچنین یک میدان عمومی، سازه های هنری، بازارها، باشگاه های ورزشی، مدارس و موارد دیگر می شوند، قایقسواری کنند.
همچنین شهر شناور اوشنیکس به گونه ای طراحی شده تا در برابر بلایای طبیعی مانند سونامی و طوفان مقاومت کند. تمام سازه ها هفت طبقه به زیر، بلندی خواهند داشت تا مرکز ثقل پایینی ایجاد کنند.
به گفته بیارکه اینگلس، بنیانگذار شرکت بیگ، از هر 10 شهر بزرگ جهان، 9 مورد از آنها تا سال 2050 تحت تاثیر افزایش سطح آب دریاها قرار خواهند گرفت. در حال حاضر، این آینده ای اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. پروژه اوشنیکس با فناوری های آبی خود می تواند صنعتی جدید را شکل دهد که نیازهای بشر به سرپناه، انرژی، آب و غذا را بدون از بین بردن زیستبوم های دریایی پاسخ می دهد.
این مجموعه به گونه ای طراحی شده تا با گذشت زمان همراه با انسان ها و شرایط آب و هوایی به صورت ارگانیک رشد کند، سازگار شود و تغییر کند، در شرایطی که تعادل بین نیازهای هر دو را برقرار می کند.