مدیرعامل مدیریت منابع آب ایران:مردم کمک کنند/ تامین هزینه شیرین سازی آب دریا دشوار است

مدیرعامل مدیریت منابع آب ایران: دنبال مقصر نیستیم؛ مردم کمک کنند/ تامین هزینه شیرین سازی آب دریا دشوار است

کل ورودی آب به سدهای کشور ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب بود، در حالی که سال گذشته این ورودی رقم ۲۵ و نیم میلیارد مترمکعب را به خود اختصاص داده بود.

مدیرعامل مدیریت منابع آب گفت: امسال در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان میزان بارندگی ۵۴ درصد و در حوضه فلات مرکزی ۵۲ درصد کاهش نسبت به میانگین بارش را تجربه کردیم.

به گزارش عصرایران به نقل از مهر، پیش بینی کارشناسان نشان می دهد با نزدیک شدن به روزهای گرم سال قطعا چالش آب بیش از هر زمان دیگری حس می شود. چالشی که سنگینی سایه آن را علاوه بر تامین آب شرب، بر حوزه تولید برق از نیروگاه های برقآبی می توان حس کرد.

بنابراین در سال آبی ۹۶-۹۷ که به گفته مسوولین سخت ترین و کم آب ترین سال آبی کشور طی سالهای گذشته است، علاوه بر چالش در بخش تامین آب شاهد فشار مضاعف بر نیروگاه های حرارتی هستیم. بنابراین مسئله آب اهمیت دو چندان می یابد. در همین راستا روزهای پایانی سال ۹۶ کارگروهی تحت عنوان، سازگاری با کم آبی با حضور وزرای نیرو، صنعت، جهاد کشاورزی و کشور تشکیل شد. هدف این کارگروه ارائه راهکارهای منطقه ای (استانی) مناسب هر اقلیم آب و هوایی است تا با استفاده از این راهکارها میزان سازگاری با این چالش به حداکثر برسد. البته مسوولین حوزه تامین و مصرف عمده آب که وزارت جهادکشاورزی و صنعت، معدن و تجارت ر ا در بر می گیرد در حالی سال آبی ۹۶-۹۷ را سخت ترین سال آبی می دانند و اقلیم خشک ایران را مسئله ای قدیمی عنوان می کنند که انتظار می رود با مدیریت مصرف و البته راهکارهای جدید، برای عبور از چالش امسال کم آبی برنامه ریزی های لازم را در بخش خود انجام دهند. در همین ارتباط و برای اطلاع از آخرین وضعیت چالش کم آبی گفتگویی داشتیم با محمدحاج رسولی‌ها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران که در ادامه می خوانید:

در ابتدا شرحی از وضعیت منابع آبی کشور مطرح کنید تا با ترسیم دقیق تر به بررسی چالش آبی کشور بپردازیم.

نخست باید در نظر داشت که محدودیت تامین منابع آبی کشور وجود دارد، اما نباید همواره ذهن خود را معطوف به تامین و خلق منابع جدید کنیم و در عین حال باید مدیریت مصرف را نیز مد نظر داشت. کشور ما در دوران خشکسالی به سر می برد، شرایطی که تصور می کردیم بین ۷ تا ۸ سال به طول بی انجامد، اما امسال یازدهمین سال متوالی خشکسالی را پشت سر می گذاریم.

خشک و کم آب بودن اقلیم ایران مقوله تازه ای نیست، اما نخستین بار چه زمانی چالش کم آبی کلید خورد؟

خشکسالی نخستین بار در سال ۸۶ رخ نمود و در آن سال نخستین کاهش بارندگی کل کشور به میزان کمتر از میانگین را تجربه کردیم. این در حالی است که پی در پی بودن این سال ها بدون وجود ترسالی بین آن وضعیت را سخت تر می کند. به نحوی که کم آبی در سال آبی ۹۶-۹۷ طی ۵۰ سال گذشته بی سابقه بوده است. به این ترتیب که میزان بارندگی کل کشور تا پایان روز ۲۹ فروردین سال جاری رقم ۱۲۰ میلی متر رابه خود اختصاص می دهد در حالی که این میزان برای مدت مشابه سال قبل ۲۱۰ میلی متر بوده است که نشان از کاهش ۴۹ درصدی دارد. متوسط دراز مدت بارندگی نیز ۲۰۸ میلی متر بوده است که ۴۳ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش را تجربه کرد.

هفته گذشته شاهد بارش های پراکنده ای در سطح کشور بودیم، میزان تامین کنندگی این بارندگی ها چه میزان بود؟ میزان بارندگی هر حوضه را می فرمایید؟

بارش های هفته گذشته تقریبا در کل کشور فراگیر بود و میزان ۱۳ میلی متر به بارندگی کشور اضافه کرد و رقم کل بارندگی کشور را به ۱۲۰ میلی متر رساند. در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان میزان بارندگی ۵۴ درصد و در حوضه فلات مرکزی ۵۲ درصد کاهش نسبت به میانگین بارش را تجربه کردیم. این در حالی اسن که عمده جمعیت کشور در این دو منطقه ساکن هستند.

وضعیت ورودی آب به سدها چطور بوده است؟

به طور طبیعی زمانی که بارندگی در کشور کاهش می یابد میزان ورودی آب به سدهای کشور نیز کاهش می یابد. به این ترتیب کل ورودی آب به سدهای کشور ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب بود، در حالی که سال گذشته این ورودی رقم ۲۵ و نیم میلیارد مترمکعب را به خود اختصاص داده بود. یعنی شاهد ۴۳ درصد کاهش ورودی به مخازن کشور بودیم در حالی که حجم آب مخازن ۲۳ میلیارد و ۹۳۰ میلیون است که سال گذشته ۳۱ میلیارد و ۷۱۰ میلیون مترمکعب بوده است. به این ترتیب می توان گفت حجم مخازن ما نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد کمتر است.

گستردگی این شرایط بارندگی به چه نحوی است؟ به نظر می رسد همه استان های کشور را تحت تاثیر قرار داده باشد.

این کاهش بارندگی و ورودی آب به مخازن سدها در استان های مختلف تاثیرات متفاوتی دارد. به لحاظ مقایسه با سال گذشته سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کردستان و تا حدی گلستان وضعیت مناسبی داشته اند. اما سایر استان ها شرایط بحرانی را در بخش بارندگی تجربه کردند. به نحوی که میزان بارندگی در استان سیستان و بلوچستان نسبت به سال گذشته ۷۶ درصد، کرمان ۷۶ درصد، فارس ۷۱ درصد، هرمزگان ۸۰ درصد، اصفهان ۵۵ درصد، بوشهر ۶۴ درصد، خراسان رضوی ۴۶.۹ درصد، چهارمحال و بختیاری ۵۵ درصد و مرکزی ۵۰ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که دربعضی سدها شرایط سختی است مثل سد میناب و شمو در استان هرمزگان که امسال نسبت به گذشته اصلا ورودی آب نداشتند. سد های استان فارس کاهش ۷۳ درصدی ورودی داشته است و سد زاینده رود که ۵ میلیون نفر را تحت پوشش آبرسانی خود دارد ۶۶ درصد کاهش ورودی را تجربه کرده است. در همین حال ورودی آب به سد گلپایگان و سایر سدهایی که تامین آب قم و استان مرکزی را بر عهده دارند ۶۵ درصد کاهش داشته است. از سویی دیگر در چاه نیمه های سیستان و بلوچستان در سال قبل ۳۲۹ میلیون مترمکعب ورودی داشتیم که امسال به ۳ میلیون مترمکعب آب کاهش یافته است.

برای مدیریت این شرایط باید چه کرد؟

این اطلاعات نشان می دهد که مردم باید مراقب باشند و کمک کنند. اما باید برنامه داشت. در وهله نخست باید بحث جدی مسئله آب را به صورت یکپارچه بررسی و حل کنیم. نقطه ضعف این سال ها عدم ورود یکپارچه به موضوع آب بوده است. سال قبل کارگروهی با حضور وزرای نیرو، صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و وزیر کشور برای سازگاری با کم آبی تشکیل شد که در آن اقدامات کوتاه مدت میان مدت و بلند مدت را بررسی کرده و اعمال می کنیم. تلاش کردیم در این کارگروه اختلاف نظرات در زمینه توزیع آب را کنار بگذاریم. علت حضور وزیر کشور در این کارگروه استفاده از پتانسیل استانداری ها کشور است تا اطلاعات و راهکار های هر استان به طور مجزا و متناسب با شرایط آن استان مطرح و بررسی شود. به این ترتیب از شکل گیری یک نهاد جدید مجزا جلوگیری شد.

برای مقابله با چالش آب چه اقداماتی انجام شده است؟

به هر حال حقیقت این است که نتوانستیم پس از گذشت ۴۰ سال از انقلاب اسلامی طرح آمایش سرزمینی را تدوین کنیم. بنابراین تصمیم گرفتیم تا هر استان متناسب با شرایط خود این طرح آمایش آب محور را تنظیم کند. البته در این بین به دنبال مقصر نیستیم و هدف این کارگروه تحت تاثیر قراردادن وظایف ذاتی وزارتخانه های مرتبط نیست. اما آنچه در این کارگروه به صورت الزام معین شده است کاهش ۳۰ درصدی آب مصرفی فضاهای سبز است. اصلاح الگوی مصرف نیز از جمله مواردی است که در دستور کار این کارگروه قراردارد. البته تاکنون تنها دو جلسه آن تشکیل شده است.

درباره میزان مصرف آب صنعت و بخش کشاورزی بین وزارت نیرو و وزارت جهادکشاورزی اختلاف نظر وجود دارد؛ وزارت نیرو میزان مصرف ۹۰ درصد و جهادکشاورزی میزان مصرف ۶۵ درصد را قبول دارند، کدام رقم صحیح است؟ مقیاس مصرف چیست؟

این اختلاف نظرها را کنار گذاشته ایم. مهم ترین نکته این است که بیشترین مصرف آب برای کشاورزی است. البته هر نوع مصرفی را با محدودیت ها و ویژگی های خود باید بسنجیم. اگر گفته می شود میزان مصرف آب شرب رقم بالایی نیست به معنای بی اهمیت بودن آن نیست. چرا که هزینه تولید هر نوع آب متفاوت است. به طور مثال اگر یک واحد میزان مصرف آب شرب افزایش یابد هزینه تولید آن با تولید آب کشاورزی یکسان نیست. در حوزه کشاورزی ریسک پذیری نیز پایین تر است به این معنا که در صورت کاهش آب کشاورزی می توان از طرق دیگر این کمبود را هر چند با سختی جایگزین کرد اما در ارتباط با آب آشامیدنی چنین روندی صادق نیستند. می توان به یک واحد عمرانی یکسال آب تخصیص نداد. اما به هر حال باید در همه زمینه ها کار کرد. در کشاورزی باید بهره وری آب را افزایش دهیم. در این میان باید دقت داشت که میزان تحویل آب ما به کشاورزی تا مصرف متفاوت است که ممکن است رقمی که جهادکشاورزی اعلام می کند مربوط به بخش تحویل نهایی و مصرف خود زمین کشاورزی است.

طبق گفته معاون آب و خاک وزارت جهادکشاورزی ۳۵۰ هزار حلقه چاه غیر مجاز در کشور وجود دارد که مسوولیت برخورد با آن ها مستقیما متوجه شرکت شماست، چرا اقدامی انجام نمی شود؟

طبق آخرین آمار ما میزان چاه های غیر مجاز کشور حدود ۳۲۰ هزارتا است که البته با رقم ۳۵۰ هزار تفاوت چندانی ندارد. اما باید در نظر داشت که در کشور عمده فشار حوزه اشتغال بر دوش آب است. برای اشتغالزایی فعالیت هایی باید انجام می گرفته که نشده است. چرا باید سهم حوزه صنعت در ایجاد اشتغال رقم قابل توجهی نباشد؟ در بخش گردشگری قدرتمند عمل نکردیم. بیشترین اشتغالزایی در حوزه خدمات بوده است. که بیشترین خدمات نیز در بخش کشاورزی وجود دارد بنابراین ملاحظات معیشتی و شغلی در برخی موارد محدودیت هایی را برای ساماندهی چاه های غیرمجاز ایجاد کرده است. البته در این زمینه پیگیری های لازم را انجام داده و می دهیم. اگر منابع سرمایه گذاری را برای تحول در حوزه کشاورزی در اختیار داشتیم می توانستیم شاهد تحولات عظیمی در زمینه مصرف آب باشیم. البته اجرایی شدن این امر از بخش جذب سرمایه تا عمل کردن به آن و فروش و صادرات آن یک زنجیره را به خود اختصاص می دهد. حل چالش آب ۶ ماهه ممکن نیست و باید استان به استان بررسی و حل شود تا شرایط کشور را به حالت پایدار برسانیم .

برخی کارشناسان معتقدند وزارت نیرو تخصیص آب به صنعت را نسبت به کشاورزی به دلیل بالا بودن تعرفه صنعتی ترجیح می دهد، این گفته را تایید می کنید؟ در حال حاضر نرخ تعرفه صنعتی و کشاورزی چگونه است؟

تعرفه آب برای واحدهای صنعتی ۷۰۰ و برای بخش کشاورزی ۲۰ تا ۳۰ تومان است، اما به هیچ عنوان این موضوع که اولویت وزارت نیرو فروش آب به حوزه صنعت به دلیل تعرفه بالاتر است صحیح نیست. اما اینکه صنعت را به کشاورزی ترجیح می دهیم یک استراتژی محسوب می شود. چرا که طبق گفته محمدرضا نعمت زاده، وزیر سابق صنعت می توان با هر یک لیتر آب در ثانیه ۴۵ شغل ایجاد کرد. گفتنی است در اصفهان که اخیرا شاهد تنش های آبی در آن بودیم حجم آبی که به صنعت اختصاص می یابد رقم خیلی محدودی است. اما هر حوزه ای جایگاه خود را دارد. در دوره ای از کشور تصمیماتی درباره آب گرفته شد که در ترسالی و وفور نعمت قرار داشتیم و جمعیت به این میزان نبود. این قصور در تصمیم گیری را در آن برهه زمانی نمی توان نادیده گرفت.

مقوله انتقال بین حوضه ای آب نیز از جمله مواردی است که منتقدان زیادی دارد، چقدر با این راهکار برای حل چالش آبی موافق هستید؟

انتقال آب بین حوضه ای از اصل نباید زیر سوال برود. اما به طور کلی در شرایطی که منطقه ای دچار چالش آبی می شود همواره بجای اینکه سراغ بخش دشوار این چالش یعنی مدیریت مصرف رفته و به طور مستقیم با مصرف کنندگان درگیر شویم اقدام به تامین و تعریف منابع آبی جدید کرده ایم.

با شیرین سازی آب دریا چطور؟ موافق هستید؟ چرا تاکنون به این حوزه تامین منابع آب ورود نکردیم؟

شیرین سازی آب دریا امر خوبی است و کسی مخالف آن نیست اما تامین هزینه تولید آن دشوار است. اگر تاکنون برای تامین آب مورد نیاز منطقه دریای عمان و خلیج فارس از آب دریا استفاده نکرده ایم قصور و کوتاهی بوده است. البته هزینه های بالا و انحصاری بودن فناوری مورد نیاز آن نیز بی تاثیر نبوده است. قیمت آب تحویلی از طریق آب شیرین کن نیز رقم بالایی است. اگر تعرفه آب واقعی شود می توان درباره تنوع در تامین منابع آب نیز تصمیم گیری کرد. اما نمی توان آب ارزان را از هر طریقی تولید و تامین کرد. تا چند ماه آینده یک واحد آب شیرین کن برای بندرعباس احداث می شود. اما نباید انتقال آب را اولویت قرار دهیم. از سویی دیگر نباید حق النظاره آب زیر زمینی را صفر قرار دهیم.

در پایان چه راهکاری را برای کمک به عبور از چالش آبی امسال پیشنهاد می دهید؟

اولین اولویت تامین آب شرب است. استان اصفهان و سیستان و بلوچستان برنامه پیشنهادی خود در این زمینه را تقدیم کارگروه سازگاری با چالش آب کرده اند. از طرفی باید مناطقی را برای حفر چاه در نظر گرفته و اجاره چاه های کشاورزی از کشاورزان را مد نظر قرار دهیم. از حداقل جریان های سطحی حفاظت ویژه کرده و اگر می دانیم که بخش های بعدی کشت محصولی از نظر تامین آب دچار مشکل می شود از ادامه کاشت آن صرف نظر کنیم. کشت برنج در بخش های کم آب کشور نباید شکل بگیرد و در نهایت باید به منظور مدیریت مصرف اطلاع رسانی گسترده ای به مردم شود. نکته مهمی که در این میان باید به آن توجه داشت آن است که طی ۵ ساله اخیر هیچ پروژه ساخت سد جدیدی مطرح نشده و تنها طرح های باقی مانده از گذشته تکمیل و افتتاح شدند.

سریال دنباله دار کمبود آب کشاورزی در مازندران

کمبود آب برای زیر کشت بردن شالیزارهای مازندران در نخستین روزهای فصل بهار به بازی دومینوای شبیه شده که با گذشت زمان مناطق بیشتری را تحت تاثیر قرار داده و کاسه ' چه کنم چه کنم ' دست کشاورزان داده است .

به گزارش ایرنا ، در حالی که شالیکاران مازندران این روزها شبانه روزی در حال شخم و شیار زمین ها و خزانه گیری و نشای برنج در مناطق مختلف هستند ، مسئولان شهرستان جویبار در مرکز استان به مالکان 2 هزار و 400 هکتار شالیزاری هشدار داده اند که به فکر کشت جایگزین باشند.

مدیر آب منطقه ای جویبار روز پنجشنبه در جلسه شورای اداری که در مسجد بالا محله این شهرستان برگزار شد ، با اعلام این که امسال آب سد شهید رجائی به شالیزارهای منطقه نمی رسد ، به مالکان زمین هائی که از آب این سد استفاده می کردند هشدار داد که با کشت برنج در این زمین ها به استقبال خطر نروند .

بر اساس گزارش های رسمی ، 25 میلیون متر مکعب از آب کشاورزی شهرستان جویبار در سال های گذشته از سد شهید رجائی تامین می شد .

هادی نیک اختر افزود : امسال سد شهید رجائی 60 درصد کمتر از فروردین ماه سال گذشته آب دارد و بر این اساس 2 هزار و 400 هکتار از اراضی شالیزاری جویبار که از نعمت آب سد شهید رجائی استفاده می کردند ، امسال از این نعمت محروم شدند .

سد شهید رجائی به عنوان یکی از دو سد بزرگ مازندران در 45 کیلومتری جنوب غربی ساری بر روی رودخانه ' تجن ' قرار دارد.

این سد که 162 میلیون متر مکعب ظرفیت ذخیره سازی دارد ، هم اکنون تنها حدود 55 میلیون متر مکعب آن آبگیری شده که به گفته کارشناسان شرکت آب منطقه ای مازندران از این میزان تنها 33 میلیون مترمکعب قابل برداشت است و بقیه برای پایداری سد قابل برداشت نیست.

اوایل فروردین ماه جاری هم رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران به مالکان سه هزار هکتار از زمین های شالیزاری حوزه شهرستان میاندرود در بخش انتهایی شبکه آبیاری سد شهید رجائی هشدار داده بود که زمین هایشان را زیر کشت برنج نبرند.

کمبود 50 درصدی آب کشاورزی

مدیر اداره آب منطقه ای جویبار آب مورد نیاز حدود 10 هزار هکتار اراضی شالیزاری و چهار هزار و 200 هکتار باغ های این شهرستان را حدود 120 میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت که کشاورزان و باغداران جویباری امسال با 60 میلیون متر مکعب کمبود آب مواجه هستند.

نیک اختر توضیح داد : از مجموع آب مورد نیاز برای کشاورزی و باغداری در شهرستان جویبار ، حدود 60 میلیون متر مکعب از طریق آببندان ها و 10 میلیون متر مکعب هم از چاهها تامین می شود و باید برای تامین بقیه آب مورد نیاز چاره اندیشی شود .

وی افزود : باید برنامه ریزی کنیم تا بخشی از کمبود آب را از طریق میان حوزه ای سد شهید البرز و بخش دیگر را هم با ایجاد توازن در شبکه توزیع تامین کنیم و بیش از همه در این زمینه نیازمند مدیریت مصرف هستیم .

این مسئول نسبت به برداشت بی رویه و بیش از حد از منابع زیرزمینی هم به کشاورزان هشدار داد و گفت : اگر مصرف آب مدیریت نشود باعث می شود آب چاهها به سمت لب شوری کشانده شود که منجر به زیان دهی بیشتر خواهد شد.

وی کشت جایگزین را هم برای کاهش خطر کمبود آب به کشاورزان توصیه و تاکید کرد : باید با بهره گیری از تمامی راه حل های ممکن جلوی خسارت زائی کمبود آب کشاورزی را بگیریم .

فرماندار جویبار هم در این جلسه گفت : شرکت آب منطقه ای مازندران بر قطع شدن آب سد شهید رجائی برای آبیاری شالیزارهای شهرستان جویبار تاکید کرده و قرار است بخشی از کمبود آب از طریق سد البرز تامین شود.

رجبعلی وهابی افزود : مسئولان شرکت آب وعده داده اند طی دو هفته آینده آب سد البرز را از طریق پمپاژ در روستای آهنگرکلا و بهره گیری از آب رودخانه سیاهرود به زمین های جویبار برسانند .

بخشدار بخش مرکزی جویبار هم به کمبود آب کشاورزی در سال زراعی جاری با توجه به خشکسالی اشاره کرد و گفت که با کمک شورا و دهیاری ها بناست لایروبی و مرمت آببندان ها به صورت جدی انجام شود .

محمد مدانلو افزود : امسال بنا داریم تا هفت قطعه آببندان در حوزه بخش مرکزی را لایروبی کنیم تا به تامین آب کشاورزان کمک شود.

زنگ خطری که شنیده نشد

زنگ خطر کمبود آب کشاورزی در شهرستان جویبار از2 سال پیش با کاهش دبی آب رودخانه های سیاهرود و تلار به صورت جدی به صدا در آمد ، ولی از آن زمان تاکنون نه راههای جایگزین به صورت جدی مد نظر قرار گرفت و نه مدیریت مصرف آب اجرائی شد .

کارشناسان مهم ترین راهکارها برای جلوگیری از بحران کم آبی را مدیریت منابع آبی ، تغییر الگوی کشت بهینه برای هر منطقه ، استفاده از آبیاری قطره ای ، یکپارچه سازی اراضی ، مدیریت بر آبهای مجازی ، لایروبی آببندان ها و فرهنگ سازی مصرف صحیح آب می دانند ، راهکارهائی که اگر در چند سال گذشته به صورت جدی مورد توجه قرار می گرفت ، امسال مازندرانی ها با ریزش سریع مهره های دومینوی کم آبی مواجه نمی شدند .

کشاورزان جویبار امسال در حالی در نخستین روزهای بهار با کمبود آب کشاورزی مواجه شدند که بدون توجه به هشدارهای کارشناسان ، سال گذشته بیش از سه هزار هکتار از شالیزارهای شهرستان را زیر کشت دوم برنج بردند ، کشتی که آب مورد نیاز آن عمدتا از منابع زیر زمینی تامین می شود .

روی آوردن به مصرف بی رویه آب های زیرزمینی سبب شد تا به استناد گزارش های رسمی علاوه بر وجود 6 هزار و 344 حلقه چاه مجاز ، صدها حلقه چاه غیرمجاز نیز در شهرستان جویبار خالی کردن سفره های زیرزمینی را تسریع کند.

این در حالی است که در این شهرستان دستکم 60 قطعه آببندان به مساحت 2 هزار و 200 هکتار با حجم آبگیری 6.2 میلیون متر مکعب وجود دارد که بعضی از آنها سالهاست که لایروبی و ترمیم نشده است .

آببندان ها در سال هائی نه چندان دور مهم ترین منبع تامین آب کشاورزی بویژه اراضی شالیزاری در مازندران بودند . آبگیری این ذخیرگاههای آبی در فصل پائیز انجام می شود ولی در بیشتر از یک دهه گذشته بسیاری از آببندان ها به خاطر همراهی نکردن کشاورزان در پرداخت عوارض و حق آبه رو به خشکیدن رفتند .

گزارش آب منطقه ای جویبار نشان می دهد آببندان های روستاهایی همچون میستان ، انارمرز ، روشندان ، شهنه کلا ، میان ده ، اسماعیل کلا و سید محله در سال های اخیر به دلیل پرداخت نکردن حق آبه و عدم لایروبی و ترمیم ، آبگیری نشده و خشک شده است.

بخشدار مرکزی جویبار پائیز پارسال به خبرنگار ایرنا گفته بود که بخشی از کشاورزان منطقه از سال 84 به بعد نسبت به پرداخت عوارض و حق آبه خود اقدام نکردند و به همین دلیل نیز شرکت آب به آنها اجازه آبگیری آببندان ها را نداد .
بر اساس مصوبه شرکت آب منطقه ای ، کشاورزان باید برای هر هکتار زمین شالیزاری که از ذخیره آببندان ها آبیاری می شود ، مبلغ 157 هزار تومان پرداخت کنند که انباشت این مبلغ برای بیش از 12 سال برای بسیاری از آنان سنگین شد .

کارشناسان کشاورزی و آب منطقه ای هشدار داده اند که سریال کمبود آب کشاورزی در مازندران دنباله دار است و چنانچه کشاورزان به کشت جایگزین روی نیاورند و بر کشت دوم برنج اصرار بورزند ، فصل های جدید این سریال با بازیگران بیشتری از مناطق مختلف استان رونمائی خواهد شد.

این هشدار کارشناسان را داده های هواشناسی و وزارت نیرو نیز تائید می کند ؛ چنان که در تازه ترین گزارش هواشناسی مازندران مشخص شده است که میزان بارندگی در نیم فصل اول سال زراعی جاری ( مهر تا اسفند 96 )نسبت به مدت مشابه سال زراعی گذشته 14 درصد و نسبت به دوره بلند مدت 30 ساله 17 درصد کاهش یافته است .

از بحران آب عبور کردیم؛ چرا که اکنون ورشکسته ایم!

از بحران آب عبور کردیم؛ اکنون ورشکسته ایم (+فیلم)

مدتی‌است درباره بحران آب در ایران صحبت می‌کنیم اما به نظر می‌رسد بحران بیش از اندازه طولانی شده و شاید امروز ما دچار ورشکستگی آب شده‌ایم. شواهد نشان می‌دهد سال ۹۷ با کم‌آبی مواجه هستیم.

عصر ایران؛ حسن ظهوری - بحران کم آبی در ایران جدی است و به طور حتم سال ۹۷ با مشکل آب مواجه هستیم. موضوعی که هنوز به درستی یک دغدغه ملی نشده‌است. از اول مهر تا اول بهمن‌ماه بیش از ۶۰ درصد کاهش بارندگی داشتیم که این بی‌سابقه است، اما هنوز شیوه‌های مصرف آب را اصلاح نکرده‌ایم.

بخش زیادی از هدر رفت آب در ایران، مربوط به کشاورزی می‌شود. صنعت ما آبی‌ است و حتی در مصرف آب شرب خانگی هم صرفه‌جویی نمی‌کنیم. کاوه مدنی معاون بین‌الملل، نوآوری و مشارکت فرهنگی اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست ایران در این گفتگو معتقد است ما از بحران آب عبور کرده‌ایم و به مرحله ورشکستگی آب رسیده‌ایم. به نظر می‌رسد طی ده‌های گذشته ما چک‌های بی‌محل زیادی برای آب کشیده‌ایم که حالا ما را ورشکسته کرده‌اند.

وی استاد مرکز سیاست محیط زیست امپریال کالج لندن (کالج سلطنتی لندن) و استاد مدعو دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی است. وی در جوامع علمی بین‌المللی به سبب «کمک بنیادی در تلفیق نظریه بازی‌ها و تحلیل تصمیم‌گیری با مدل‌های مدیریت منابع آب» مطرح است.

وی همچنین مقاله‌ای درباره «ایجاد شبکه پایش کمی منابع آب زیرزمینی به منظور مدیریت بحران در منابع آب های زیرزمینی» نوشته است. همچنین تحقیقات و در زمینه پیشگامانه در توسعه روش های تخصیص منابع محدود آب از طریق تلفیق مفاهیم حل مناقشات و نظریه بازی ها برای استفاده در سامانه (سیستم) های پیچیده منابع آب جوایز بین‌المللی به همراه داشته است.

گفتگوی او با عصر ایران را در ویدئو زیر ببینید. مدنی معتقد است بحران آبی خیلی جدی‌تر از قبل است.

تدبیر کشورهای عربی و جهانیان برای تغییرات اقلیمی، و غفلت کشنده ایرانی ها

تغییرات اقلیمی، غفلت کشنده ایرانی ها و تدبیر کشورهای عربی و جهانیان

عربستان سعودی که همواره مورد تمسخر مدیران کشور ماست، رقم خیره کننده 500 میلیارد دلار برای ایجاد تکنولوژی های سبز نوین و پنل‌های خورشیدی در فضایی به وسعت 26 هزار کیلومتر مربع سرمایه‌گذاری کرده است تا جایگزین سوخت های فسیلی کند.

---

امید خزانی .    پژوهشگر

سال‌هاست که رسانه ها ومراکز علمی-پژوهشی دنیا درباره پدیده تغییرات اقلیمی ( Climate Change) هشدار می‌دهند و بسیاری از کشورها نیز سعی کرده‌اند خود را با آن وفق دهند اما به نظر می رسد مدیریت کشور ما هنوز بحران را به طور دقیق درک نکرده است ، بحرانی که بیش از جنگ و تهدیدهای نظامی ایران را تهدید می کند و در کمتر از 32 سال 70 درصد ایران را غیرقابل سکونت خواهد کرد! ایران بیش از 50 درصد از منابع تجدیدناپذیر زیرزمینی آبی اش را استفاده کرده است.

در کنار بحران های اقتصادی و سیاسی که خاورمیانه را در شورش ها و انقلاب ها فروبرده است، بحران آب نیز جزو عوامل مهم شمرده شده است که در سال های آتی نیز نقش مهمتری خواهد داشت. با جدی تر شدن تاثیرات تغییرات اقلیمی که خشکسالی بی سابقه ای را درپی داشته ، مهاجرت گسترده از جمعیت جویای کار ناراضی از شهرهای کوچک کشاورزی به شهرهای بزرگ را تشدید خواهد کرد. اتفاقی که در سوریه با مهاجرت 1.5 میلیون نفر از مناطق متاثر از خشکسالی به حومه دمشق رخ داد.

ایران از نظر تولید گازهای گلخانه ای رتبه هفتم جهان را داراست. آلودگی گسترده شهرهای ایران و پدیده  وارونگی (inversion) درماه های سرد سال و گسترش غیر علمی و کم بازده کشاورزی با استفاده از کودهای نیتروژنی که در ترکیب باآلودگی های صنعتی و ترافیکی می توانند به شدت در آب و هوای منطقه تاثیر بگذارند ، ایران را در کام غول خشکسالی فرو برده است.

استان تهران با مصرف روزانه 16.2 میلیون لیتر بنزین بیش از کشور لهستان با 40 میلیون جمعیت و ترکیه با 80 میلیون نفر جمعیت مصرف بنزین و آلایندگی دارد! در حوزه مصرف آب نیز فقط در استان تهران از 850 میلیون متر مکعب مصرف آب بیش از دو سوم یعنی 70 درصد آن بازیافت نمی شود و از بین می رود!

به گزارش ایندیپندنت، نتایج تحقیقات امپریال کالج لندن، نشان داده است که علت اصلی آلودگی بی سابقه سال 2000 میلادی اروپا استفاده چندین دهه کودهای نیتروژنی و آمونیاک در کشاورزی کشورهای اروپایی بود. آلودگی گسترده ای که تحقیقات بعدی نشان داد اثرات زیست محیطی اش باعث خشکسالی در کشورهای دوردست شد. خشکسالی بی سابقه در هندوستان که زندگی 130 میلیون نفر را در تنگنا قرار داد نتیجه مستقیم آن آلودگی گسترده زیست محیطی در اروپا بود.

نگاه محافظه کارانه و اشتغالزایی به کشاورزی سنتی و غیرعلمی هنوز روند تغییرات اساسی در کشاورزی ایران را بسیار کند و نامتناسب با هجوم خشکسالی و تغییرات اقلیمی پیش می برد و عملا فرصتی برای تدبیر باقی نمانده است. دریاچه ارومیه که صدها هزار سال نگین فیروزه ای ایران بود ، عملا در اثر سو مدیریت و فقدان مدیریت استراتژیک از بین رفته است و خشکسالی را علت اصلی آن معرفی می کنند که باید متوسل بر آسمان شد برای نجاتش.

افزایش 300 درصدی سطح زیرکشت با راندمان پایین 35 درصد از 150 هزار هکتار در سال 58 به 450 هزار در سال 85 و حفر 24 هزار حلقه چاه غیرمجاز و 40 سد در حوزه دریاچه خیانتی بود که فقدان مدیریت استراتژیک در حق ایران و آیندگان این سرزمین مرتکب شده است. قنات های ایران با قدمت بیش از 2700 سال ابتکار شگفت نیاکان ما بوده اند و مدیریت آبی پهنه گسترده ایران زمین را بر عهده داشته اند و به عنوان شاهکارهای آبی جهان توسط یونسکو ثبت شدند. البته این شاهکارهای نیاکان ایران زمین در اثر حفر بی رویه چاه های عمیق از بین رفتند!

وقت آن رسیده است ما با نظام علت و معلول حاکم بر خلقت آشتی کنیم و از یافته های ارزشمند مراکز علمی دنیا استفاده کنیم و خود نیز واحدهای R&D را در نهادها و وزارت خانه ها فعال کنیم.

خشکسالی در عصر تغییرات آب و هوایی بیش از آنکه علت باشد خود معلول فجایع زیست محیطی بشری است.

در بی خبری مدیران دولتی کشور ما، سالهاست که ارتباط مستقیم کشاورزی سنتی و غیرعلمی و استفاده گسترده از اندوکرین و کودهای نیتروژنی و ترکیب آنها با آلودگی های ترافیکی و صنعتی که باعث بروز خشکسالی و تغییرات اقلیمی می شود، اثبات شده است. یکی از دلایل مهم آلودگی شهرهای غیرصنعتی نیز همین ترکیب هولناک است.

کنترل آلودگی هوا در اثر صنایع فرسوده ، جایگزینی تولید خودروهای فسیلی با خودروهای برقی و هیبریدی و مدرن سازی کشاورزی تنها راه مقابله با اژدهای خشکسالی و تغییرات اقلیمی است! کشورهای فرانسه، انگلستان ، چین و نروژ خودروهای فسیلی را به تدریج در سال 2025 از رده خارج خواهند کرد. فروش خودروهای الکتریکی در آمریکا رشد چشمگیری داشته است و به 30 درصد رسیده است.

وقت آن رسیده است که Horticulture یا همان "دانش نوین مدیریت کشت گیاه و محصولات کشاورزی" که با همکاری start-up های کشورهای پیشرفته از جمله هلند با بخش کشاورزی به وجود آمده است، وارد ادبیات مدیران ارشد کشور ما شود.

شاید پیش بینی مالتوس در قرن ١٨ میلادی و تیوری او مبنی بر عدم توازن تولید غذا و رشد جمعیت در مورد کشورهای اروپایی نادرست بود اما در اغلب کشورهای خاورمیانه در شرف به واقعیت نشستن است.

مصر نیز به عنوان یکی از مهمترین کشورهای منطقه و خاستگاه یکی از مهمترین تمدنهای بشری تا سال 2050 با فاجعه آبی هولناکی مواجه خواهد بود. جمعیت مصر هر سال 1.800000 نفر افزایش می یابد ولی سهم آبی آن 55 میلیارد متر مکعب ثابت است. در سال 2050 سرانه آبی آن به کمتر از 360 متر مکعب خواهد رسید ، در حالیکه خط فقر آبی جهان 1000 متر مکعب در سال است! عمق فاجعه پیداست.
جانمایی فاجعه بار صنایع وابسته به آب ایران
بسیاری از صنایع وابسته به آب از جمله فولادسازی و صنایع کاشی و سرامیک در قلب مناطق خشک و کویری ایران قرار گرفته اند که حجم بالایی از آب شیرین کشور را می بلعند. چین ، ژاپن ، هند و ایالات متحده آمریکا مهمترین تولید کننده و صادرکننده فولاد دنیا می باشند و بدون استثنا همه صنایع فولادی این چهار کشور در سواحل دریا جانمایی شده اند تا نیاز به آب شیرین را به حداقل برسانند. حتی 90 درصد صنایع فولادی هند در سواحل غربی و شرقی این کشور قرارگرفته اند!

همچنین جای شگفتی است که قطب تولید صنایع کاشی و سرامیک ایران در قلب کویر ایران و استان یزد واقع شده است و هم اکنون 42 کارخانه عظیم در قلب کویر ایران حجم انبوهی از آب شیرین کشور را می بلعند. این حجم از سو مدیریت و نگاه قومی و قبیله ای که هستی ایران را فدای مصلحت های منطقه ای مدیران کرده است ، جای شگفتی دارد. این در حالی است که استان های ساحلی ایران از جمله سیستان و بلوچستان ، هرمزگان و بوشهر که بهترین موقعیت برای تولید و صادرات صنایع وابسته به آب از جمله فولاد و کاشی و سرامیک را داشته اند، جزو محرومترین نقاط ایران از نظر توسعه صنعتی هستند!
برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک سایر کشورها
عربستان سعودی که همواره مورد تمسخر مدیران کشور ماست، رقم خیرکننده 500 میلیارد دلار برای ایجاد تکنولوژی های سبز نوین و پنل های خورشیدی در فضایی به وسعت 26 هزار کیلومتر مربع سرمایه گذاری کرده است تا جایگزین سوخت های فسیلی کند. عربستان سعودی هم اکنون بزرگترین و مدرن ترین تاسیسات آب شیرین کنی منطقه را دارد و اخیرا قراردادی به ارزش 7.2 میلیارد دلار با BNP Paribas امضا کرده است تا 9 مرکز بزرگ دیگر را در کرانه دریای سرخ راه اندازی کند.

امارات متحده عربی با تخصیص 163 میلیارد دلار سرمایه گذاری عظیمی انجام داده است که تا سال 2050 میلادی بیش از 50 درصد نیاز انرژی اش را از منابع تجدیدپذیر تامین کند. سرمایه گذاری در منابع انرژی تجدیدپذیر یعنی هم کاستن از هزینه های انرژی های گران قیمت فسیلی و کاستن از آلودگی و اثرات هولناک تغییرات اقلیمی از جمله خشکسالی است که هستی کشورهای خاورمیانه را نشانه گرفته است. همچنین امارات تسهیلات ویژه ای برای استفاده از خودروهای الکتریکی و رسیدن به چشم انداز شهر carbon-freeبدون-کربن اعمال کرده است.

در کره جنوبی تدوین و اجرای توسعه بدون کربن و سبز در سال 2008 هماهنگ با دغدغه های زیست محیطی و با هدف کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی و مقابله با چالش تغییرات اقلیمی تصویب و در دست اجرا قرار گرفت. براساس این طرح تا سال 2025 کره جنوبی جزو 5 کشور اول دنیا درصنایع و تکنولوژی های سبز قرار می گیرد و همزمان قراراست شغل های مرتبط با تکنولوژی های سبز ایجاد شود.

سنگاپور نیز طرح مبارزه با تغییرات اقلیمی را از سال 2005 آغاز کرده است. تقریبا همه 1650 برج و ساختمان های بزرگی که از سال 2005 تا کنون ساخته شده اند براساس انرژی های سبز ساخته شده اند . براساس سند چشم انداز 2030 میلادی سنگاپور 35 درصد منبع انرژی های شهری و حمل و نقل باید انرژی های نو و تجدیدپذیر باشد و 80 درصد ساختمان ها باید گواهینامه سبز دریافت کنند.

هلند، الگوی توسعه کشاورزی
کشور هلند و مدیریت خیرکننده آن را می توان از عجایب دنیای مدرن نامید. کشور کوچک هلند 41 هزار کیلومتر مربع که 1/40 وسعت ایران است با بهره گیری از تکنولوژی فوق پیشرفته کشاورزی و صنعتی اش دومین صادرکننده مواد غذایی دنیا بعد از آمریکاست. راندمان تولید محصولات کشاورزی هلند فاصله خیره کننده ای با کشورهای پیشرفته حتی آلمان و آمریکا دارد! هلندی ها در سال 2000 میلادی با شعار " تولید محصول دوبرابر با استفاده از نصف منابع انرژی و آب" جنبشی را آغاز کردند که با بهره گیری از شرکت های دانش بنیان و start-up های کشاورزی صنایع غذایی پیشرفته خود را بسیار پیشرفته تر کردند. هلند سالانه 79 میلیارد دلار---تقریبا 2 برابر صادرات نفتی ایران-- محصولات غذایی و کشاورزی صادر می کند و علی رغم وسعت بسیار کوچکش از آلمان و فرانسه و چین و ژاپن بسیار جلوتر است.

کافی است راندمان تولید گوجه فرنکی در هلند را با چین مقایسه کنیم. هلند در هر مایل مربع 144000 تن گوجه فرنگی تولید می کند درحالیکه این رقم برای چین 3860 تن در هر مایل مربع است که 38 برابر بیشتر است. دانشگاه WUR هلند که مغز متفکر پشت نوآوری های کشاورزی است به ده ها کشور مشاوره ویژه ارایه می کند که البته کشور ما جزو آنها نیست!

بنابراین برای نجات ایران از خشکسالی حتی نیاز به توقف کشاورزی نیست و فقط کافی است از الگوی توسعه کشورهایی مثل هلند پیروی کرد.
ایران امروز که در اختلافات سیاسی و جناحی غرق شده است از خطر واقعی که کیان و هستی اش را بیش از هر چالش داخلی و حتی خطر حمله نظامی خارجی بیشتر تهدید می کند، عمیقا غفلت کرده است. ایران امروز باید شعار " Big drought is coming” یعنی " خشکسالی بزرگ می آید" را بر همه شعارهایش اولویت دهد و همه امکانات کشور را با نگاهی آینده نگر معطوف دشمن بزرگ خشکسالی کند که از مرزهایش گذشته است و شهرهایش را یکی پس از دیگری با بی رحمی در می نوردد.

کاهش بارش رکورد 50 ساله را شکست

معاون وزیر نیرو در امور آب و فاضلاب گفت: هیچ سالی کمتر از امسال نسبت به پنجاه سال اخیر کاهش بارش نداشتیم.

به گزارش تسنیم، رحیم میدانی با اشاره به اینکه وضع بارش مطلوبی در سال آبی جاری نداریم افزود: حتی برخی حوضه های اصلی آبریز مثل فلات مرکزی از نظر کاهش بارش نسبت به درازمدت رکوردشکنی کردند و در این حوضه 78 درصد نسبت به درازمدت کاهش بارش ثبت شده است.

وی گفت: در سایر حوضه های اصلی آبریز نیز با کاهش بارش مواجه هستیم. به طور مثال حوضه آبریز خلیج فارس 67 درصد، خزر 15 درصد و ارومیه 28 درصد کاهش بارش نسبت به درازمدت گزارش شده است.

میدانی تأکید کرد: در برخی استان ها نیز براساس آمار ثبت شده 50 ساله بارش، مانند استان های مرکزی، قم، سمنان، تهران، البرز و اصفهان چنین وضعی ثبت نشده است.

وی افزود: در استان هایی که انتظار بارش خوبی در آنها داشتیم نیز مانند چهارمحال و بختیاری 75 درصد، لرستان 64 درصد، همدان 58 درصد و کردستان 43 درصد کاهش بارش از ابتدای سال آبی نسبت به درازمدت ثبت شده است.

میدانی اضافه کرد: بارش فقط در استان های اردبیل و گلستان نرمال بوده است.

وی گفت: سازمان هواشناسی پیش بینی کرده بود در پاییز و زمستان حدود 70 درصد بارش کل کشور باید اتفاق می افتاد که بر این اساس اگر میانگین بارش سالانه کشور 243 میلیمتر باشد از ابتدای مهر تا پایان اسفند باید 173 میلیمتر بارش داشته باشیم که درحال حاضر میانگین بارش از ابتدای سال آبی تاکنون 36 درصد بوده یعنی 34 درصد کاهش بارش نسبت به پارسال و 59 درصد نسبت به درازمدت ثبت شده است.

معاون وزیر نیرو در امور آب و فاضلاب گفت: پیش بینی سازمان هواشناسی حاکی از آن است که تا پایان اسفند 144 میلیمتر بارش خواهیم داشت که به این ترتیب 21 درصد کاهش بارش نسبت به پیش بینی اولیه خواهد بود که می توانیم امیدوار باشیم کاهش بارش حادتر از این نخواهد بود.

میدانی درباره پیش بینی سازمان هواشناسی در زمینه دمای هوا در زمستان نیز گفت: براساس پیش بینی این سازمان دی و اسفند دمای هوا گرمتر از نرمال خواهد بود اما بهمن ماه دمای هوا نرمال و حتی سردتر از نرمال پیش بینی شده است.

وی افزود: ورودی آب سدها از ابتدای سال آبی تا کنون 4 میلیارد و 700 میلیون متر مکعب گزارش شد که این رقم در زمان مشابه پارسال بیش از 7 میلیارد مترمکعب بوده است.

معاون وزیر نیرو در امور آب و فاضلاب همچنین میزان خروجی آب از سدهای کشور را 600 میلیون متر مکعب کمتر از پارسال اعلام کرد و گفت: میزان خروجی آب از سدهای کشور در سال گذشته 8 میلیارد و 160 میلیون مترمکعب بود که این رقم در سال آبی جاری 7 میلیارد و 700 میلیون مترمکعب ثبت شده است.

منبع: تسنیم