سیره و صفات مهدى موعود (عج) در سخنان امام باقر (ع)

سیره و صفات مهدى موعود (ع) در سخن امام باقر (ع)

جمعه ۱۸ مرداد ۱۳۹۸

آیت ‏الله على کریمى جهرمى‏
روایات بسیارى از حضرت امام محمّدباقر (ع) درباره مهدى موعود (ع) رسیده که قسمتى از آنها درباره سیره و صفات آن حضرت است و هر کدام از آن روایات، گوشه‏ اى از صفات و حالات و سیره آسمانى آن بزرگوار را بازگو مى‏ کند و اینک این چند مورد را یادآور مى‏ شویم.

1. آن حضرت در مورد آیه شریف:
«الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ؛ 1 همان کسانى که چون در زمین به آنان توانایى دهیم، نماز برپا مى‏ دارند و زکات مى‏ دهند و به کارهاى پسندیده وامى‏ دارند و از کارهاى ناپسند باز مى‏ دارند و فرجام همه کارها از آن خداست» فرمودند:

این آیه براى قائم آل محمّد (ص) و یاران او است. خداوند، مشارق زمین و مغارب آن را به آنان مى‏ دهد:
«یُظْهِرُ الدِّینَ وَ یُمِیتُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ بِأَصْحَابِهِ الْبِدَعَ وَ الْبَاطِلَ کَمَا أَمَاتَ السَّفَهَةُ الْحَقَّ حَتَّى لَا یُرَى أَثَرٌ مِنَ الظُّلْمِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور؛ 2
خداوند به وسیله او دین را غالب و پیروز خواهد گردانید و به وسیله او و یاران او بدعت و باطل را از بین خواهد برد، همان گونه که سفیهان، حق را از بین برده و نابود کردند، اثرى از ظلم دیده نمى‏ شود و امر به معروف کرده و نهى از منکر مى‏ کنند و عاقبت امور از براى خداوند است.»

آنچه در این عبارت شاخص است، ظاهر نمودن دین، از بین بردن بدعت‏ ها، محو کردن آثار ظلم و امر به معروف و نهى از منکر است. همه این امور به دست حضرت ولى عصر (ع) صورت خواهد گرفت و با خواست و اراده آن بزرگوار تحقّق خواهد یافت و البتّه یاران آن بزرگوار، ایشان را در این امور یارى مى‏ کنند.

2. جابر جعفى نقل مى‏ کند که حضرت ابوجعفر، امام باقر (ع) فرمودند:
«والله لَا تَذْهَبُ الدُّنْیَا حَتَّى یَبْعَثَ اللهُ رَجُلًا مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ یَعْمَلُ بِکِتَابِ اللهِ وَ لَا یَرَى مُنْکَراً إِلَّا أَنْکَرَه؛ 3
به خدا سوگند دنیا تمام نمى‏ شود و به پایان نمى‏ رسد تا اینکه خداوند مردى از ما اهل بیت (ع) را برانگیزد مردى که به کتاب خدا عمل مى‏ کند و منکر و امر ناشایسته‏ اى را نمى‏ بیند، جز اینکه آن را انکار مى‏ نماید و از آن جلوگیرى خواهد فرمود.»

اینها صفات نورانى و سیره مقدّس آن بزرگ مصلحى است که در آخرالزّمان ظهور مى‏ کند و از خاندان پیامبر اکرم (ص) و از اعقاب و ذریّه آن حضرت است. آرى سیره و صفات او طبق این روایت:

الف) عمل به کتاب خداست. او به قرآن کریم عمل مى‏ کند و طبق کتاب آسمانى اسلام حرکت نموده و گام برمى‏ دارد او قرآن را در براى تشریفات نمى‏ داند؛ بلکه آن را کتاب عمل مى‏ داند که باید در جامعه پیاده شود و کارهاى روزمرّه جامعه با آن انطباق پیدا کرده و به عنوان منشور نجات و رهایى جامعه به اجرا در مى‏ آورد.

ب) برنامه و سیره آن حضرت نهى از منکر است. بنگرید که حضرت باقر (ع) این مطلب را به چه صورتى ادا مى‏ کنند. مى‏ فرماید: «و لا یرى منکراً الّا انکره» او منکر و خلاف شرعى را نمى‏ بیند جز اینکه اعتراض مى‏ کند و خروش برمى‏ آورد و عدم رضایت خود را نسبت به انجام آن منکر در جامعه ابراز مى‏ دارد. او طبیعت منکر و جنس عمل بد را آفت و آسیب جامعه دانسته و عامل فساد امّت، عایق انسان از خدا، جهان ابدى و سیر اکمالى مى‏ داند و از این رو نه تنها خود از اعمال بد و کارهاى نادرست و مورد انکار دورى مى‏ گزیند که هر کسى مرتکب آن شود نیز مورد انکار و اعتراض آن حضرت قرار خواهد گرفت، منکر هر منکرى باشد و مرتکب آن هر کس باشد.

3. علّامه مجلسى نقل کرده که حضرت امام محمّد باقر (ع) فرمودند:
«اذا قام قائم اهل البیت قسّم بالسویّه و عدل فى الرعیّة؛ 4
هنگامى که قائم اهل بیت (ع) ظهور کند، اموال را بالسّویه و مطابق قانون تساوى در میان مردم تقسیم مى‏ کند و در میان رعیّت با عدالت رفتار خواهد نمود.»
انسان‏ها در اعصار مختلف، همواره این اضطراب و دغدغه را داشته و دارند که حاکمان آنان، دو اصل اساسى و دو قانون‏ راحتى‏ بخش و اطمینان‏ آور را رعایت ننموده؛ بلکه آن دو را خدشه‏ دار کنند، یکى تقسیم مال در میان رعیّت به طور مساوى و بدون ترجیح کسى بر دیگرى بر اساس روابط و پیوندها و معیارهاى ناصحیح و دیگرى مراعات نکردن عدل و قسط در جامعه و خلاصه ملّت را با دو چشم دیدن و با هر گروهى به صورت خاص و شکل ویژه‏ اى رفتار کردن. به این ترتیب پیروان حضرت بقیّة الله (ع) و منتظران ظهور آن بزرگوار باید هم اکنون این دو اصل اصیل را کاملًا در نظر بگیرند و همواره بر آن پافشارى کنند اگر در گروه حاکمیّت مملکت قرار دارند، خداى را در نظر بیاورند و با ملّت بر اساس این دو قانون سازنده و حیات بخش مواجه و روبه‏ رو گردند و اگر خود در طبقات مستضعفند براى رفع این ظلم فاحش و این ناهنجارى اجتماعى تلاش جدّى خود را به کار ببرند.

4. از کتاب «غیبت نعمانى» از زراره نقل شده است که مى‏ گوید:
به حضرت ابى‏ جعفر، امام محمّدباقر (ع) عرض کردم: صالح از صالحان را برایم نام بیاور. فرمودند: «اسم او اسم من است.» عرض کردم: آیا به سیره محمّد (ص) رفتار مى‏ کند؟ فرمودند: «هیهات هیهات اى زراره!» (یعنى چه دور است که بسان پیامبر (ص) رفتار کند.) عرض کردم: جانم به فداى شما. براى چه به سیره پیامبر (ص) رفتار نمى‏ کند؟! فرمودند: «ان رسول الله سار فى امّته باللّین (بالمنّ) کان یتألّف الناس و القائم یسیر بالقتل، بذاک امر فى الکتاب الذى معه ان یسیر بالقتل و لا یستتیب احداً ویل لمن ناواه؛ 5

یعنى پیامبر در میان امّتش با نرمى و مهربانى سیر کرد، همواره با مردم الفت مى‏ گرفت ولى قائم، با قتل و کشتنِ سرکشان سیر مى‏ کند که در کتابى که با اوست امر به او شده که با قتل حرکت کند و کسى را به توبه فرا نمى‏ خواند واى بر کسى که با او مخالفت و دشمنى کند.»

شایان ذکر است که در این روایت آمده که امام زمان (ع) به سیره پیامبر (ص) رفتار نمى‏ کند. حال آنکه در روایات بسیارى آمده که سیره او سیره رسول الله (ص) است و سیر و حرکت آن حضرت را خواهد داشت و چه بسا تصوّر شود که این روایت با آن روایات منافات دارد و ناهماهنگ است.

ولى تأمّل در این روایت، خود رفع کننده مشکل است؛ زیرا این روایت جهت قیام به سیف، مأمور به قتل بودن و نفى تشابه مى‏ کند. آرى پیامبر (ص) هر چند بالأخره جنگید و غزواتى در دوران آن حضرت روى داد، ولى قیام و حرکت او همراه با قتل و کشتن افراد نبود؛ بلکه مأمور بود که با ایجاد الفت و با نرمى و مدارا دعوت را آغاز کند؛ در حالى که امام زمان (ع) طبق منشورى که در دست دارند، مأمور به قتل طاغیان است و از آن طرف امام زمان (ع) در منهدم ساختن اساس کفر و ضلال و از بین بردن عادات زشت و قوانین و نظام‏ هاى باطل همانند پیامبر (ص)، رفتار نموده و راه آن حضرت را سیر مى‏ کند و همان اهداف را دنبال مى‏ نماید.

امّا اینکه در این روایت آمده که از کسى درخواست توبه نمى‏ کند یا کسى را امر به توبه نمى‏ نماید، این هم اشکالى به بارنمى‏ آورد؛ زیرا درخواست توبه نکردن یک مطلب است و قبول نکردن توبه مطلب دیگرى و آنچه که در اینجا نفى شده، درخواست توبه است؛ ولى اگر کسى خود به خود توبه کرد، چه بسا که بپذیرد و مى‏ پذیرد؛ زیرا مقتضاى اطلاقات آیات و روایاتى که راجع به توبه داریم، پذیرش آن است و اینکه توبه انسان تائب، مقبول واقع خواهد شد و شخص نادم و پشیمان را رد نخواهند نمود.

یا اینکه مقصود، گناهانى است که حدّ آنها قتل است و توبه هر چند پذیرفته شود؛ ولى حکم قتل را برنمى‏ دارد، مانند ارتداد و امثال آن که در عین حالى که شخص توبه مى‏ کند، حکم قتل از او برداشته نخواهد شد.

و امّا اینکه چرا آنقدر از اشخاص را مى‏ کشد، پاسخ آن روشن است؛ زیرا بعد از آن همه اتمام حجّت و دعوت و ابلاغ پیام دین در دوران غیبت صغرا و کبرا و فرا رسیدن روز ظهور، اگر کسى به خود نیامده باشد، معلوم مى‏ شود که او عنصرى ناباب و ناپاک و خطرناک است و عضوى است که مخلّ سلامت اعضاى دیگر بوده و فساد را به همه جا مى‏ کشاند و عضو سرطانى چه چاره‏اى جز قطع کردن و بریدن دارد؟

بسوزند شاخ درختان بى‏بر        سزا خود همین است هر بى‏برى را


پى‏ نوشت‏ها:
______________________________
(1). سوره حج (22)، آیه 41.
(2). بحارالانوار، ج 51، ص 47.
(3). همان، ج 49، ص 266.
(4). غیبت نعمانى، ص 231.
(5). بحارالانوار، ج 52، ص 354؛ غیبت نعمانى، ص 233.