بیماری کولیت و کرون (ورم و التهاب روده)

درمان بیماری کولیت و کرون (ورم و التهاب روده)

توسط دکتر سید امیر منصور رضادوست
 7 آوریل 2015

بیماری های کرون و کولیت روده شرایطی است که باعث التهاب و زخم شدن لایه داخلی راست روده و کولون (روده بزرگ) می شود. این حالت در حقیقت واکنش بدن به آسیب یا جراحت وارد شده به این عضو است و می تواند باعث قرمز شدن، ورم روده، دردناک شدن این ناحیه شود. هنگام ابتلا به کولیت روده، زخم های کوچک در سطح روده ایجاد می شود و این زخم ها ممکن است خون ریزی کرده و باعث ایجاد چرک شود. این التهاب معمولاً از راست روده و قسمت پایین روده بزرگ شروع می شود، اما می تواند کل ناحیه کولون (روده بزرگ) را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد. اگر کولیت روده فقط بر راست روده تاثیر داشته باشد، در اصطلاح به آن پروکتیت گفته می شود.

التهاب روده گاهی اوقات به عنوان یک بیماری مزمن توصیف می شود. این موضوع به معنی این است که بیماری برای مدت طولانی با فرد همراه است و با این وجود فرد بیمار ممکن است برای بازه های زمانی طولانی علائمی نداشته باشد (بیماری پنهان)، یا بازه های زمانی وجود داشته باشد که فرد با فعال شدن بیماری با علائم و ناراحتی های مشخص مواجه می شود (عود یا تشدید بیماری).

فهرست مطالب :

• 1 انواع
  • 1.1 بیماری کرون
    • 1.1.1 تفاوت بیماری کولیت و کرون
• 2 علائم
• 3 علت
• 4 تشخیص
  • 4.1 سیگموئیدوسکوپی
  • 4.2 کولونوسکوپی
• 5 درمان
  • 5.1 دارو
  • 5.2 تغذیه
  • 5.3 جراحی
• 6 عوارض

انواع

التهاب روده معمولاً بر اساس حجم آسیب وارد شده به روده بزرگ ارزیابی می شود. شکل زیر سه نوع اصلی این بیماری را نشان می دهد، که به ترتیب از سمت چپ عبارتند از:

• پروکتیت: در پروکتیت، فقط بخش انتهایی روده دچار التهاب می شود. این موضوع به این معنی است که سایر بخش های روده تحت تاثیر بیماری قرار نمی گیرد و به این ترتیب روده می تواند بطور عادی به فعالیت خود ادامه دهد. برای بسیاری از افراد مبتلا به التهاب روده پروکتیت علامت اصلی این بیماری خون ریزی، یا وجود لکه های خون در هنگام مدفوع کردن است. در این حالت فرد ممکن است دچار اسهال شود یا مدفوع وی طبیعی باشد. علاوه بر این احتمال ایجاد یبوست نیز در این رابطه وجود دارد. شما همچنین ممکن است احساس کنید نیاز به مراجعه سریع به توالت دارید. بعضی افراد مبتلا به پروکتیت احساس می کنند نیاز سریع به اجابت مزاج دارند، اما با تعجب متوجه می شوند مدفوع ندارند، چون روده بزرگ آنها در واقع خالی است. در اصطلاح به این شرایط تنسموس یا زور پیچ گفته می شود. در بعضی افراد، قسمت هلالی روده بزرگ (بخش انحنای روده بزرگ که نزدیک ترین بخش به راست روده است) نیز ممکن است دچار التهاب روده شود که در اصطلاح به این مشکل پروکتوسیگموئیدیت یا التهاب راست روده گفته می شود. علائم این مشکل شبیه پروکتیت است، هر چند به احتمال ابتلا فرد به یبوست در این حالت کمتر است.
• کولیت دیستال یا کولیت سمت چپ روده: در این نوع بیماری التهاب از راست روده شروع شده و به سمت چپ روده بزرگ که به عنوان دیستال یا بخش نزولی یا پایین رو روده بزرگ شناخته می شود، سرایت می کند. علائم بیماری در این حالت شامل یبوست همراه با خون ریزی و وجود ماده مخاطی، درد در سمت چپ شکم، نیاز شدید به دستشویی و زور پیچ (تنسموس) است.
• کولیت کامل یا پانیکولیت: کولیت روده وسیع تقریباً کل روده بزرگ را تحت تاثیر خود قرار می دهد. کولیت روده کامل می تواند باعث اسهال بسیار زیاد همراه با خون ریزی، وجود ماده مخاطی، و گاهی اوقات چرک شود. علاوه بر این فرد ممکن است دچار درد و گرفتگی زیاد در ناحیه شکم، زور پیچ، و نیز کاهش وزن شود. در شرایطی که بیماری کمتر عود کرده باشد، علائم اصلی ابتلا می تواند اسهال باشد که بدون خون ریزی است. در موارد بسیار نادر، هنگامی که التهاب روده جدی است، گازهای معده ممکن است در روده بزرگ گیر بیفتند و باعث باد کردن روده شوند. به این شرایط در اصطلاح تخصصی مگاکولون سمی گفته می شود و این مشکل می تواند باعث تب زیاد و نیز درد و گرفتگی شکم شود. در این حالت لازم است فرد به سرعت از درمان های لازم استفاده کند و این درمان ها می تواند شامل نیاز به انجام عمل جراحی باشد.

از دیگر انواع التهاب روده بیماری کرون می باشد که در ادامه به شرح آن می پردازیم.

بیماری کرون

بیماری کرون جزء بیماری های مزمن می باشد، که قسمت های مختلف دستگاه گوارش از دهان تا مقعد را می تواند تحت تاثیر قرار دهد، و باعث التهاب و زخم روده می شود، که حتی ممکن است منجر به انسداد روده به طور کلی یا جزئی شود. بیماری کرون، بر روده باریک یا روده بزرگ و یا هر دو اثر می کند.

عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی، اختلالات سیستم عصبی، باکتری های روده ای و رژیم غذایی حاوی پروتئین بالا می تواند در بروز این بیماری موثر باشد.

بیماری کرون در اکثر مواقع ماه ها یا حتی سال ها قبل از تشخیص در بدن فرد وجود دارد و شخص بی اطلاع از آن است.

بیماری کرون می تواند برای ماه ها و یا حتی سال ها وجود داشه باشد، بدون آنکه بیمار علائمی داشته باشد. کاهش وزن، تب متناوب، اسهال مزمن آبکی ،دردهای شکمی (که با اجابت مزاج تسکین پیدا نمی کنند)، مشکلات پوستی، درد مفاصل، التهاب چشم و اختلالات کبدی از علائم و نشانه های بیماری کرون می باشد.

تفاوت بیماری کولیت و کرون

تشخیص تفاوت بین بیماری کرون و کولیت روده بسیار مهم است. بیماری کرون می تواند هر بخشی از دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیماری کولیت روده تنها روده [بزرگ] را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین، بیماری کرون می تواند، تمامی لایه های دیواره روده را تحت تاثیر قرار دهد، در حالی که، بیماری کولیت روده تنها بر غشای روده تاثیرگذار است.

بیماری کرون بیشتر قسمت انتهایی روده کوچک (ایلئوم) و قسمت ابتدایی روده [بزرگ] را تحت تاثیر قرار می دهد، اما می تواند هر قسمتی از دستگاه گوارش از دهان گرفته تا مقعد را تحت تاثیر قرار دهد. کولیت روده محدود به روده بزرگ می شود.

علائم

علائم کولیت روده با توجه به اینکه چه مقدار از راست روده و روده بزرگ دچار التهاب شده و شدت التهاب روده چقدر است، در بین افراد مختلف متفاوت می باشد. رایج ترین علائم ابتلا التهاب روده در افراد شامل موارد زیر است:

• اسهال مکرر که می تواند حاوی خون، ماده مخاطی یا چرک باشد
• دل درد (درد شکم)
• نیاز زیاد به خالی کردن روده

شما ممکن است همچنین در این شرایط با خستگی زیاد (مفرط)، کاهش اشتها و از دست دادن وزن خود نیز مواجه شوید. در این حالت فرد ممکن است برای هفته ها یا ماه ها علایم بسیار خفیف در این رابطه داشته یا هیچ یک از علائم بیماری را نداشته باشد (بیماری پنهان) و در ادامه دوره هایی وجود دارد که فرد با علائم جدی بیماری مواجه می شود (عود یا تشدید بیماری). در این رابطه تا کنون هیچ شرایط مشخصی برای عود یا تشدید بیماری شناسایی نشده است، هر چند استرس یکی از عوامل بالقوه تاثیرگذار بر تشدید شرایط التهاب و ورم روده بیمار است.

در زمان عود بیماری، بعضی افراد مبتلا به کولیت روده همچنین با علائمی مواجه می شوند که ممکن است به التهاب روده آنها ارتباطی نداشته باشد. برای مثال، افراد با درد و ورم مفاصل (آرتروز)، زخم های دهانی، دردناک شدن بخش های مختلف بدن، قرمزی و ورم پوست، یا سوزش و قرمزی چشم ها مواجه می شوند.

شدت بیماری فرد را می توان با توجه به نیاز فرد برای خالی کردن روده ها به تعداد شش بار یا بیشتر در هر روز و نیز داشتن علایم دیگر التهاب روده همچون تنگی نفس، ضربان سریع قلب یا ناهنجاری های مربوط به آن، یا بالا رفتن دمای بدن (تب) تشخیص داد. شما ممکن است همچنین با خون ریزی بیشتر در مدفوع خود در این زمان روبرو شوید.

علت

علت کولیت روده نامشخص است. تا به امروز، هیچ شواهد مشخصی شناسایی نشده که بتواند دلیل دقیق ایجاد عفونت روده یا ابتلا به این بیماری را نشان دهد. کولیت روده یکی از مسائلی است که می تواند به شرایط خود ایمنی بدن ارتباط داشته باشد. این موضوع به معنی این است که سیستم ایمنی بدن که از بدن در برابر عفونت ها دفاع می کند، عملکرد نادرست داشته و به بافت های سالم حمله می کند.

رایج ترین علت مطرح شده درباره این بیماری بیان می کند که در این شرایط سیستم ایمنی باکتری های داخل روده را به عنوان یک تهدید در نظر گرفته و به این ترتیب به بافت های روده حمله می کند و باعث التهاب روده می شود. دلیل دقیق علت مشاهده این رفتار در سیستم ایمنی بدن نامشخص است. با این وجود اکثر متخصصان فکر می کنند ترکیبی از عوامل ژنتیک و محیطی در این رابطه موثر و تاثیرگذار هستند.

تشخیص

برای تشخیص کولیت روده، پزشک متخصص ابتدا از شما درباره علائم بیماری، سلامت عمومی و سابقه بیماری صحبت می کند. پزشک همچنین از نظر فیزیکی وضعیت شما را بررسی می کند و به علائمی همچون رنگ پریدگی (در نتیجه کم خونی) و دل درد (در نتیجه التهاب روده) توجه می کند.

علاوه بر این می توان از یک نمونه مدفوع برای کنترل علائم عفونت استفاده کرد و در این رابطه باید توجه داشت برخی عوامل همچون گاسترو آنتریت‌ (عفونت شکم و روده) نیز گاهی اوقات می تواند دارای علائم مشابه کولیت روده باشد. آزمایش خون نیز ممکن است برای کنترل کم خونی و بررسی وجود التهاب احتمالی در هر یک از اعضای بدن توسط پزشک مورد توجه قرار گیرد.

اگر پزشک متخصص شک داشته باشد که شما دچار بیماری التهاب روده شده اید (واژه ای که عمدتاً برای تشریح دو بیماری کولیت روده و بیماری کرون استفاده می شود)، ممکن است شما را برای انجام آزمایش های دیگری به بیمارستان بفرستد. این آزمایش ها می تواند شامل عکس برداری رادیولوژی و معاینه دقیق راست روده و روده بزرگ باشد. در ادامه دو مورد از رایجترین روش های معاینه دقیق راست روده تشریح می شود.

سیگموئیدوسکوپی

تشخیص کولیت روده را می توان با معاینه سطح و میزان التهاب روده مشخص کرد. انجام این کار در ابتدا با استفاده از سیگموئدوسکوپ امکان پذیر است که یک لوله قابل انعطاف مجهز به دوربین است که به پشت بیمار (مقعد) وارد می شود. علاوه بر این امکان استفاده از سیگموئدوسکوپ برای برداشتن نمونه های کوچک از بافت روده وجود دارد و به این ترتیب می توان نمونه ها را برای یک آزمایشگاه برای بررسی بیشتر ارسال کرد، در اصطلاح به این کار نمونه برداری گفته می شود.

این فرآیند برای بیمار دردناک نیست، اما می تواند ناراحت کننده باشد. به همین خاطر می توان از داروی مسکن برای کمک به ریلکس شدن بیمار استفاده کرد. بطور عادی انجام این کار به حدود 15 دقیقه زمان نیاز دارد و بیمار می تواند در همان روز به خانه باز گردد.

یک سیگموئدوسکوپ در حالت عادی فقط قابلیت معاینه راست روده و بخش انتهایی روده را دارد. به همین خاطر اگر تشخیص داده شود کولیت روده بخش بیشتری از روده بزرگ را تحت تاثیر خود قرار داده است، نیاز به استفاده از یک آزمایش دیگر برای بررسی مشکل وجود خواهد داشت. در اصطلاح تخصصی به این آزمایش کولونوسکوپی گفته می شود.

کولونوسکوپی

در کولونوسکوپی از لوله بلندتر و انعطاف پذیرتری به نام کولونوسکوپ استفاده می شود که به پزشک امکان می دهد کل روده بزرگ را مورد بررسی قرار دهد. مشابه سیگموئدوسکوپ، یک کولونوسکوپ نیز می تواند برای نمونه برداری از روده مورد استفاده قرار گیرد.

قبل از انجام کولونوسکوپی، نیاز است که روده بزرگ کاملاً خالی باشد. بنابراین، لازم است قبل از انجام این کار از ملین های قوی برای بیمار استفاده شود. کولونوسکوپی دردناک نیست، اما ممکن است برای فرد ناراحتی های مشخص به همراه داشته باشد. به این دلیل گاهی اوقات برای بیمار از داروهای مسکن برای ریلکس شدن استفاده می شود. این روش درمانی به حدود نیم ساعت زمان نیاز دارد و پس از خاتمه بیمار می تواند به خانه باز گردد.

درمان

درمان کولیت روده معمولاً شامل دارو درمانی یا انجام عمل جراحی است. امروزه دارو های مختلفی ممکن است در درمان کولیت روده استفاده می شود. به هر حال نوع داروی استفاده شده برای بیمار بستگی به شدت مشکل و بیماری دارد. در این حالت بعضی از داروهایی که برای برخی افراد موثر هستند، ممکن است برای سایرین موثر نباشند و به همین خاطر پیدا کردن داروی مناسب برای کمک به بیمار می تواند برای پزشک وقت گیر و زمان بر باشد. علاوه بر این، به دلیل این که استفاده از بعضی داروها ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد، لازم است که قبل از استفاده دارو منافع و خطرات حاصل از مصرف این داروها با یکدیگر مقایسه شده و در صورت بیشتر بودن منافع این داروها از خطرات آن استفاده از دارو برای بیمار تجویز شود.

دارو

دارو درمانی برای بیماری کولیت روده معمولاً به منظور کاهش علائم و کنترل علائم عود بیماری و سپس پیشگیری از شدت یافتن بیماری و به کنترل در آوردن آن مورد توجه قرار می گیرد. این موضوع به معنی این است که در موارد خاص بیمار باید داروهای خود را برای یک مدت طولانی که گاهی اوقات چند سال طول می کشد، مصرف نماید یا اینکه ممکن است نیاز به یک دوره کوتاه مصرف دارو برای بیمار وجود داشته باشد. اگر علائم بیماری ملایم و محدود به یک بخش کوچک از روده بزرگ باشد، و در صورتی که علائم بیماری برای بیش از دو سال در بیمار مشاهده نشود، ممکن است امکان توقف درمان به تشخیص پزشک متخصص وجود داشته باشد.

انواع اصلی داروهایی که بطور معمول برای کولیت روده استفاده می شود عبارت از داروهای ضد التهاب و داروهایی است که علائم بیماری را از بین می برد. مصرف داروهای ضد التهاب اولین مرحله درمان بیماری التهاب روده است. این داروها شامل آمینوسالیسیلات ها و کورتیکو استروئیدها است.

تغذیه

• وعده های غذایی کم جحم: در این حالت بیمار ممکن است احساس بهتر در صورتی داشته باشد که در طول روز به جای دو یا سه وعده غذایی زیاد و پر حجم، از پنج یا شش وعده غذایی به نسبت کم استفاده کند.
• مقدار زیادی آب و مایعات بنوشید: سعی کنید روزانه مقدار زیادی مایعات را مصرف کنید. بهترین مایع برای مصرف آب است. نوشابه ها ممکن است حاوی کافئین باشد که این ماده باعث تحریک روده و تشدید اسهال بیمار می شود و نوشیدنی های حاوی کربونات می تواند باعث تولید گاز در روده شوند.
• مولتی ویتامین مصرف کنید: به خاطر اینکه بیماری کرون می تواند بر قابلیت جذب مواد مغذی توسط روده تاثیر گذارد و به خاطر اینکه رژیم غذایی شما ممکن است در این حالت محدود باشد، در اکثر مواقع استفاده از مولتی ویتامین و مکمل های معدنی می تواند برای بیمار مفید باشد. به هر حال لازم است قبل از مصرف هر گونه ویتامین یا مکمل با پزشک در این رابطه صحبت شود.
• با متخصص تغذیه صحبت کنید: اگر شما با کاهش وزن یا محدود شدن زیاد رژیم غذایی خود مواجه هستید، لازم است با پزشک متخصص تغذیه در این رابطه صحبت کنید.

جراحی

عمل جراحی می تواند گاهی اوقات برای درمان کولیت روده استفاده شود. اما انجام این کار معمولاً به معنی برداشتن کل روده بزرگ و راست روده (پروکتوکولکتومی) است. در اکثر موارد، این روش درمانی شامل استفاده از روشی به نام آناستوموز (اتصال) ایلئوآنال است که نیاز به استفاده از یک کیف برای جمع آوری مدفوع را بر طرف می کند. در این حالت جراح یک کیسه در انتهای روده کوچک بیمار قرار می دهد. در ادامه این کیسه بطور مستقیم به مقعد متصل می شود و امکان خارج کردن مدفوع را به صورت نسبتاً عادی فراهم می نماید.

به هر حال در اکثر موارد امکان استفاده از این کیسه وجود ندارد. در این حالت، جراح یک مجرای دائمی بر روی شکم باز می کند (شکاف ایلئال) که از طریق آن امکان عبور مدفوع برای جمع آوری در یک کیسه متصل به مجرا برای بیمار فراهم می شود.

عوارض

عوارض معمول کولیت روده شامل موارد زیر است:

پوکی استخوان: افراد مبتلا به کولیت روده با احتمال بیشتر به پوکی استخوان مبتلا می شوند. این بیماری باعث ضعیف شدن استخوان ها و شکننده تر شدن آنها می شود.

رشد ضعیف: کولیت روده و برخی درمان های مورد استفاده برای آن می تواند بر رشد فرد تاثیر گذاشته و بلوغ را به تاخیر اندازد. کودکان و جوانان مبتلا به کولیت روده باید بطور منظم قد و وزن خود را با مراجعه به کارشناسان حرفه ای سلامت بررسی نمایند. نتایج این بررسی ها باید با معیارهای میانگین محاسبه شده با توجه به سن فرد مقایسه شود و در صورت مشاهده مشکل اقدامات مورد نیاز در این رابطه اتخاذ شود.

اسکلروزینگ کلانژیت اولیه: کلانژیت اولیه اسکلروزینگ (PSC) که در آن مجرای صفراوی دچار التهاب شده و با گذشت زمان آسیب می بیند، یکی از عوارض التهاب روده است. مجرای صفراوی عبارت از لوله های کوچکی است که وظیفه انتقال صفرا (مایع گوارش) از کبد به سیستم گوارشی را بر عهده دارد.

مگا کولون سمی: مگا کولون سمی یکی از عوارض نادر و جدی کولیت روده شدید است که باعث التهاب روده شده و در نتیجه آن گاز در روده گیر می افتد و در نتیجه باعث ورم کردن روده بزرگ می شود.

سرطان روده: افراد مبتلا به التهاب روده به احتمال بیشتر به سرطان روده مبتلا می شوند (سرطان کولون، راست روده یا روده) و این شرایط بطور خاص برای بیمارانی خطرناک تر است که التهاب روده آنها شدید یا گسترده باشد. هر چه مدت ابتلا به التهاب روده بیشتر باشد، ریسک ابتلا به سرطان روده افزایش پیدا می کند.افراد مبتلا به التهاب روده معمولاً اطلاعی از ابتلای خود به سرطان روده ندارند، زیرا این موضوع از علائم اولیه این نوع از سرطان است. این شرایط شامل وجود خون در مدفوع، اسهال و درد در ناحیه شکم است (این مشکل از عوارض بیماری کرون نیز می باشد).

به این دلیل که علت کولیت و کرون روده مشخص نیست، روشی برای پیشگیری از التهاب روده وجود ندارد. کولیت روده ممکن است تا چند سال بطور نهفته باقی بماند، و سپس علائم آن از جمله یبوست، اسهال و… ظاهر شود. پزشک با توجه به وضعیت بیماری از درمان هایی شامل دارو، جراحی و… استفاده می کند.

---

---

---

علائم التهاب روده، علت و درمان آن

اصطلاح بیماری روده‌ی التهابی یا به اختصار آی‌بی‌دی (IBD: Inflammatory Bowl Disease) به گروهی از بیماری‌های التهاب‌زا گفته می‌شود که روده را درگیر می‌کنند. گمان غالب بر این بوده است که التهاب روده نوعی بیماری خودایمنی است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که التهاب مزمن روده ممکن است نه به دلیل حمله‌ی دستگاه ایمنی به خود بدن، بلکه به علت حمله‌ به ویروس‌ها و باکتری‌های بی‌ضرر یا غذای موجود در روده‌ها باشد که التهاب و به‌دنبال آن آسیب روده را ایجاد می‌کند. این نوشته را بخوانید تا با علت، علائم و درمان التهاب روده آشنا شوید.

---

مقاله مرتبط: علائم سرطان روده‌ و ۱۰ خوراکی برای جلوگیری از این بیماری مهلک

---

التهاب زخم‌شونده‌ی روده‌ی بزرگ یا کولیت اولسراتیو (UC: Ulcerative Colitis) و بیماری کرون (Crohn’s disease) دو بیماری جدی از بیماری‌های التهابی روده هستند. کولیت اولسراتیو محدود به پس‌روده یا روده‌ی بزرگ است. اما بیماری کرون می‌تواند هر قسمتی از لوله‌ی گوارش، از دهان تا مقعد، را درگیر کند؛ گرچه معمولا انتهای روده‌ی کوچک یا روده‌ی بزرگ یا هر دو را درگیر می‌کند.

اگر دچار IBD باشید، می‌دانید که معمولا این بیماری با شدت و ضعف دوره‌ای همراه است. زمانی که التهاب شدید وجود دارد، بیماری فعال است و علائم ظهور می‌کنند. زمانی که میزان التهاب خفیف باشد یا التهابی وجود نداشته باشد، فرد علامتی ندارد و گفته می‌شود که بیماری خاموش شده است.

علت بیماری التهاب روده (IBD)

بیماری التهاب روده دلیل مشخصی ندارد. برخی از عوامل یا ترکیبی از آنها (باکتری‌ها، ویروس‌ها، پادتن‌ها) سیستم ایمنی بدن را برای ایجاد واکنش التهابی در دستگاه گوارش فعال می‌کنند. تحقیقات اخیر ترکیبی از عوامل مانند وراثت، ژن‌ها، و/یا عوامل محیطی را در پیدایش بیماری التهاب روده مؤثر می‌دانند. همچنین این احتمال وجود دارد که بافت بدن، خود این واکنش خودایمنی را برانگیخته کند. دلیل بیماری التهاب روده هرچه باشد، واکنش‌های کنترل‌نشده‌ی التهاب‌زا ادامه پیدا می‌کنند و به دیواره‌ی روده‌ای آسیب می‌زنند؛ این وضعیت منجر به اسهال و درد شکمی می‌شود.

علائم التهاب روده

مانند سایر بیماری‌های مزمن، در بیماری التهاب روده (IBD) بیمار دوره‌های افت و خیز بیماری را تجربه می‌کند. با شدت گرفتن بیماری علائم ظاهر می‌شوند، با تخفیف علائم گفته می‌شود بیماری فروکش کرده و با ناپدید شدنِ علائم، سلامتی بازگشته است. علائم التهاب روده می‌توانند خفیف تا شدید باشند و شدت علائم معمولا به این بستگی دارد که بیماری کدام بخش از دستگاه گوارش را درگیر کرده باشد. علائم IBD عبارت است از:

• گرفتگی و درد شکمی؛
• اسهال که ممکن است خون‌آلود باشد؛
• احساس فوریت شدید برای دفع؛
• تب؛
• کاهش وزن؛
• کاهش اشتها؛
• کم‌خونی فقر آهن که در اثر از دست دادن خون ایجاد شده باشد.

---

مقاله مرتبط: ۱۰ نکته برای جلوگیری از بیماریهای گوارشی

---

مشکلاتی که ممکن است با IBD همراه شوند

بیماری التهاب روده می‌تواند با مشکلات جدی‌ در سلامتی روده‌ها همراه باشد:

• خون‌ریزی فراوان از زخم‌ها (اولسرها)ی روده‌ای؛
• سوراخ شدگی یا پارگی روده؛
• تنگ شدن روده (stricture) و مسدود شدن روده، که در بیماری کرون دیده می‌شود؛
• فیستول (مجرای خروجی ناهنجار) و بیماری‌های اطراف مقعد (بیماری‌هایی که بافت اطراف مقعد را درگیر می‌کند)؛ این مشکل بیشتر در بیماری کرون دیده می‌شود تا در کولیت اولسراتیو؛
• روده‌ی متسع سمی (مگاکولون سمی) که به اتساع بیش از اندازه‌ی روده‌ی بزرگ گفته می‌شود که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. این حالت بیشتر در کولیت اولسراتیو دیده می‌شود تا در بیماری کرون؛
• سوءِتغذیه.

بیماری‌های التهابی روده، به خصوص کولیت اولسراتیو، خطر ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ را افزایش می‌دهند. IBD همچنین می‌تواند روی دیگر اندام بدن اثر بگذارد؛ برای مثال، فرد مبتلا به بیماری‌های التهاب روده ممکن است دچار التهاب مفصل (آرتریت)، مشکلات پوستی، التهاب چشم، اختلالات کلیوی و کبد یا از دست دادن بافت استخوانی شود. مشکلات مفصلی، چشمی و پوستی اغلب در کنار یکدیگر بروز پیدا می‌کنند.

تشخیص بیماری التهاب روده

پزشک IBD را بر اساس علائم شما، همچنین آزمایش‌ها و تست‌هایی که درخواست می‌کند، تشخیص می‌دهد. این تست‌ها و آزمایش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

آزمایش مدفوع

نمونه‌ی مدفوع فرد برای رد کردن دلایل میکروبی، ویروسی یا انگلی که موجب اسهال می‌شود به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. همچنین، مدفوع برای یافتن ردی از خونی که نمی‌توان آن را با چشم غیرمسلح دید بررسی می‌شود.

آزمایش شمارش سلول‌های خونی (CBC)

یک پرستار یا تکنسین آزمایشگاه از خون فرد نمونه‌ای می‌گیرد که به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. افزایش گلبول‌های سفید خون احتمال وجود التهاب را مطرح می‌کند. و اگر خون‌ریزی شدیدی در بدن وجود داشته باشد، سطح گلبول‌های قرمز خون و هموگلوبین کاهش می‌یابد.

آزمایش‌های خونی دیگر

الکترولیت‌ها (سدیم و پتاسیم)، پروتئین، و نشانگر‌های التهاب مانند سرعت ته‌نشین شدن گلبول‌های قرمز (ESR) و پروتئینِ واکنشیِ سی (CRP: C-reactive protein) ممکن است برای بررسی شدت بیماری درخواست شوند. ممکن است در بیماری کولیت اولسراتیو سطوح آنتی‌بادی سیتوپلاسمی ضدنوتروفیلی دور هسته‌ای (pANCA: Perinuclear antineutrophil cytoplasmic antibody) افزایش پیدا کند.

همچنین ممکن است پزشک تست‌های مخصوص بیماری‌های منتقل‌شده از راه آمیزش را هم درخواست کند.

تصویربرداری اشعه‌ی ایکس باریمی

گرچه به‌ندرت از این آزمایش استفاده می‌شود، اما می‌توان از آن برای بررسی ناهنجاری‌های ایجاد شده در اثر بیماری کرون در بخش فوقانی لوله‌ی گوارش شامل مری، معده و روده‌ی کوچک استفاده کرد.

اگر هدف بررسی بخش فوقانی دستگاه گوارش باشد فرد محلول گچی باریم‌داری را قورت می‌دهد. این محلول سطح لوله‌ی گوارش را می‌پوشاند و آن را برای عکس‌برداری اشعه ایکس قابل رؤیت می‌کند. اگر از این روش برای بررسی بخش تحتانی دستگاه گوارش استفاده شود محلول باریم‌دار از راه مقعد وارد بدن بیمار می‌شود و از او خواسته می‌شود که آن را تا اتمام عکس‌برداری از روده‌ی بزرگ و راست‌روده (رکتوم) نگه دارد. در این فرایند ممکن است بتوان ناهنجاری‌های ایجاد شده چه در اثر بیماری کرون چه کولیت اولسراتیو را مشاهده کرد.

---

مقاله مرتبط: همه چیز درباره سرطان معده؛ علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن

---

تست‌های رادیولوژیک دیگر

تصویرنگاری مقطعی (سی‌تی اسکن)، تصویرسازی تشدید مغناطیسی (ام‌آرآی) و سونوگرافی نیز برای تشخیص بیماری کرون و کولیت اولسراتیو استفاده می‌شوند.

سیگموئیدوسکوپی

در این روش یک پزشک با استفاده از سیگموئیدوسکوپ (لوله‌ای باریک و منعطف دارای منبع نور و دوربین)، تصویر یک‌سوم انتهایی روده‌ی بزرگ بیمار را که شامل راست‌روده و کولون سیگموئید است بررسی می‌کند. سیگموئیدوسکوپ از طریق مقعد وارد بدن فرد می‌شود و تصاویر دیواره‌ی روده‌ به دنبال زخم‌ها، التهاب و خون‌ریزی معاینه می‌شود. پزشک همچنین ممکن است در این فرایند با استفاده از ابزاری که از داخل لوله‌ی سیگموئیدوسکوپ رد می‌کند از جدار روده نمونه‌ (بیوپسی) تهیه کند و برای بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه ارجاع بدهد.

کولونوسکوپی

کولونوسکوپی مانند سیگموئیدوسکوپی است، اما در اینجا پزشک از یک لوله‌ی منعطف طویل‌تر برای بررسی تمام روده‌ی بزرگ استفاده می‌کند. این تست امکان بررسی شدت بیماری در روده‌ی بزرگ (کولون) را مهیا می‌کند.

اندوسکوپی فوقانی

اگر علائم فرد مربوط به بخش فوقانی لوله‌ی گوارش باشد، مثلا تهوع و استفراغ، پزشک از اندوسکوپ استفاده می‌کند، که لوله‌ای باریک، منعطف و دارای منبع نور و دوربین است، تا بتواند مری، معده و دئودنوم را که بخش ابتدایی روده‌ی کوچک است مشاهده کند.

زخم‌ها (اولسرها) در معده و دئودنومِ یکی از هر ۱۰ نفر فرد مبتلا به بیماری کرون رخ می‌دهد.

اندوسکوپی کپسولی

این تست در تشخیص بیماری‌هایی که روده‌ی کوچک را درگیر می‌کنند، مانند کرون، مفید است. در این روش فرد کپسول کوچکی را می‌بلعد که درون آن یک دوربین وجود دارد. تصاویری که دوربین از مری، معده و روده‌ی کوچک می‌گیرد به گیرنده‌ی تعبیه شده در کمربندی فرستاده می‌شود که بیمار آن را می‌بندد. در انتهای این فرایند، تصاویر از کمربند روی کامپیوتر بارگذاری می‌شود. دوربین هم نهایتا از روده می‌گذرد و دفع می‌شود.

درمان التهاب روده

درمان IBD شامل روش ترکیبی خودمراقبتی و درمان‌های پزشکی است.

خودمراقبتی

گرچه رژیم خاصی نیست که برای جلوگیری یا درمان IBD مفید تشخیص داده شده باشد، اما ایجاد تغییرات غذایی می‌تواند به کنترل علائم کمک کند. مهم است که با پزشک‌تان درباره‌ی تغذیه سالم صحبت کنید در عین اینکه مطمئن می‌شوید مواد مغذی لازم را به بدن‌تان می‌رسانید. برای مثال برحسب علائم‌تان، پزشک ممکن است بخواهد میزان دریافت فیبر یا لبنیات مصرفی‌تان را کاهش بدهید. همچنین بدن ممکن است وعده‌های کوچک با تعداد بیشتر را بهتر بپذیرد. به‌صورت کلی نیازی به پرهیز غذایی خاصی در این بیماری وجود ندارد مگر غذاهایی که علائم را در شما به وجود می‌آورند یا تشدید می‌کنند.

یکی از مداخلات تغذیه‌ای که احتمال دارد پزشک از شما بخواهد رعایت رژیم کم‌‌باقی‌مانده (low-residue diet) است. در رژیم کم‌باقی‌مانده محدودیت غذایی بسیار بالاست و هدف از آن کاستن از میزان فیبر و سایر مواد هضم‌نشدنی‌ای است که از روده‌ی بزرگ دفع می‌شوند.

رعایت رژیم کم‌باقی‌مانده کمک می‌کند علائمی مانند اسهال و درد شکمی فروکش کنند. نکته‌ی مهم حین پیروی از رژیم کم‌باقی‌مانده این است که مطمئن شوید طول مدت لازم برای مراعات آن را درست فهمیده باشید؛ زیرا در رژیم کم‌باقی‌مانده تمام مواد مغذی که به آن احتیاج دارید تأمین نمی‌شود. همچنین پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های ویتامینی را برای شما تجویز کند.

جنبه‌ی مهم دیگر خودمراقبی در بیماری‌های التهاب روده مدیریت استرس است. استرس می‌تواند باعث تشدید علائم IBD بشود. شاید خوب باشد که فهرستی از مواردی که موجب استرس شما می‌شوند را پیدا کنید و بعد ببینید کدام‌یک را می‌توانید از روال روزمره‌تان حذف کنید. همچنین، زمانی که متوجه شدید استرس به سراغ‌تان آمده کشیدن چند نفس عمیق و بیرون دادن آن به آرامی می‌تواند از تنش شما بکاهد.

---

مقاله مرتبط: کدام غذاها را می‌توانید با معده خالی بخورید و کدام غذاها را نه!

---

آموختن مدیتیشن، اختصاص زمانی برای خودتان، و تمرینات منظم ورزشی همگی ابزارهای مهمی برای کاهش استرس در زندگی‌ هستند. شرکت در گروه‌های حمایتی بیماری IBD شما را در تماس با افرادی قرار می‌دهد که دقیقا می‌دانند این بیماری چه اثری روی زندگی رومزه‌ می‌گذارد، زیرا آنها همان تجربیاتی را دارند که شما دارید. این افراد می‌توانند حمایت و پیشنهادات خود را برای کنار آمدن با علائم IBD در اختیارتان بگذارند.

درمان پزشکی

هدف درمان‌های پزشکی در بیماری IBD، این است که پاسخ التهابی ناهنجار سرکوب شود تا بافت لوله‌ی گوارش فرصتی برای بهبود داشته باشد. زمانی که این بهبودی حاصل شود به تبع آن باید شاهدِ از بین رفتن علائم اسهال و درد شکمی باشیم. زمانی که علائم تحت کنترل درآمدند، درمان پزشکی تمرکز خود را روی کاهش دفعات عود بیماری و حفظ دوره‌ی خاموشی بیماری قرار می‌دهد.

پزشکان معمولا برای درمان IBD داروها را به صورت مرحله‌به‌مرحله تجویز می‌کنند. در شیوه‌ی مرحله‌ای ابتدا داروهای کم‌ضررتر یا داروهایی که دوره‌ی مصرف کوتاه‌تری دارند تجویز می‌شوند؛ اگر این داروها تسکین مورد نظر را فراهم نکرد داروهای مرحله‌ی بالاتر استفاده می‌شوند.

داروهای ضدالتهاب

درمان معمولا با آمینوسالیسیلات‌ها (aminosalicylates) آغاز می‌شود که داروهای ضدالتهاب شبیه به آسپرین هستند:

• سولفاسالازین یا آزولفیدین (sulfasalazine / Azulfidine)؛
• اولسالازین یا دیپنتوم (olsalazine / Dipentum)؛
• بالسالازید یا کولازال (balsalazide/ Colazal)؛
• مسالامین یا آساکول/ لیالدا/ پنتاسا/ آپریسو (mesalamine/ Asacol, Lialda, Pentasa, Apriso).

مسالامین (مزالازین، مسالازین) نام‌های مختلف دارویی هستند که به‌صورت خوراکی، شیاف مقعدی یا تنقیه برای درمان کولیت اولسراتیو به کار می‌رود.

این دسته داروها به علت خاصیت ضدالتهابی خود هم برای تسکین علائم در دوره‌ی تشدید بیماری و هم برای حفظ دوره‌ی خاموشی بیماری کاربرد دارند. پزشک همچنین ممکن است برای تخفیف علائم داروهای ضداسهال، ضداسپاسم و کاهنده‌ی اسید تجویز کند. فراموش نکنید که نباید از داروهای ضداسهال بدون تجویز پزشک استفاده کنید.

اگر دچار بیماری کرون هستید، به‌خصوص زمانی که این بیماری با مشکلاتی مانند بیماری‌های بافت اطراف مقعد همراه است، پزشک ممکن است مصرف یک آنتی‌بیوتیک‌ را در کنار سایر داروها‌یتان تجویز کند. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در کولیت‌های اولسراتیو کمتر معمول است.

کورتیکواستروئیدها

اگر این داروهای اولیه بهبودی لازم را فراهم نیاورند، پزشک احتمالا به سراغ کورتیکواستروئیدها می‌رود. کورتیکواستروئیدها که داروهای ضدالتهابی سریع‌الاثر هستند به‌سرعت علائم و در کنار آن التهاب را به‌اندازه‌ی قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌دهند. گرچه به‌دلیل اثرات جانبیِ استفاده‌ی طولانی‌مدت کورتیکواستروئیدها، از آن تنها در دوره‌ی شدت یافتن علائم استفاده می‌شود و نه برای نگهداری دوره‌ی خاموشی بیماری.

داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی بدن

داروهای مرحله‌ی بعد، داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی بدن هستند، که پزشکان در صورت عدم موفقیت کورتیکواستروئیدها در کنترل علائم یا نیاز به استفاده‌ی طولانی‌مدت از آنها از این دسته‌ی دارویی استفاده می‌کنند.

از این داروها در دوره‌ی خیزش حاد بیماری استفاده نمی‌شود، زیرا ۲ تا ۳ ماه زمان نیاز است تا این داروها اثر خود را نشان بدهند. این داروها به جای درمان مستقیم التهاب، سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند که ترشح مواد التهاب‌زا در دیواره‌ی روده‌ها از آن ناشی می‌شود. مثال‌های رایج داروهای سرکوب‌کننده‌ی دستگاه ایمنی عبارتند از:

• آزاتیوپرین یا ایموران (azathioprine/ Imuran)؛
• متوتروکسات یا روماترکس (methotrexate/ Rheumatrex)؛
• و مرکاپتوپورین یا پورینتول (۶-mercaptopurine/ Purinethol).

درمان‌های زیستی

درمان‌های زیستی به پادتن‌هایی گفته می‌شود که فعالیت برخی دیگر از پروتئین‌های خاص التهاب‌زا را هدف قرار می‌دهند.

• اینفلکسی‌ماب یا رمی‌کید (Infliximab/ Remicade)؛
• اینفلکسی ماب-‌dyyb یا اینفلکترا (infliximab-dyyb/ Inflectra)، داروی بیوژنریک رمی‌کید.

این دو، داروهای تأییدشده‌ی سازمان غذا و داروی امریکا (FDA)، برای درمان موارد متوسط تا شدید بیماری کرون در صورت اثربخش نبودن داروهای معمول، هستند. آنها به دسته‌ داروهایی تعلق دارند که به عنوان ضد TNF شناخته می‌شوند. TNF: tumor necrosis factor به معنی عامل نکروز تومور است. TNF توسط گلبول‌های سفید بدن تولید می‌شود و اعتقاد بر این است که در تخریب بافتی ایجاد شده در بیماری کرون نقش دارد.

داروهای ضد TNF دیگری که FDA آنها را تأیید کرده عبارتند از:

• آدالیماب یا هومیرا (adalimumab/ Humira)؛
• آدالیماب-اتو یا اَمجِویتا (adalimumab-atto/ Amjevita)، بیوژنریک داروی هومیرا؛
• سرتولیزوماب یا سیمزیا (certolizumab/ Cimzia).

داروهای زیستی که اینتگرین‌ها را هدف قرار می‌دهند جایگزینی برای داروهای ضد TNF در درمان بیماری کرون به حساب می‌آیند. دو نمونه از این دسته‌ی دارویی عبارتند از:

• ناتالیزوماب یا تایسبری (natalizumab/ Tysabri)؛
• ودولیزوماب یا اِنتی‌ویوو (vedolizumab/ Entyvio)؛
• آستیکینوماب یا اِستلارا (ustekinumab/ Stelara) داروی دیگری است که اینترلوکین‌های ۱۲ و ۲۳ (IL-12 و IL-23) را مسدود می‌کنند، اینترلوکین‌ها مواد پروتئینی هستند که در سیستم دفاعی بدن نقش مؤثری را برعهده دارند.

داروهای تأییدشده‌ی FDA برای درمان بیماری کولیت اولسراتیو شامل امجویتا، سیمزیا، هومیرا، اینفلکترا، رمی‌کید و گلیموماب یا سیمپونی (golimumab/ Simponi) هستند.

اگر داروهای پیشنهادشده برای درمان IBD روی بیماری شما مؤثر نبود، با پزشک خود برای شرکت در آزمایش بالینی صحبت کنید. در آزمایش‌های بالینی داروهای جدید برای درمان یک بیماری روی افراد امتحان می‌شوند تا ببینند پاسخ بدن بیمار به آن دارو چیست. می‌توانید با بیمارستان‌های علوم پزشکی کشور یا اساتید این دانشگاه‌ها در این رابطه تماس بگیرید و از وجود چنین شرایطی اطلاع کسب کنید.

آیا امکان دارد برای درمان التهاب روده از جراحی استفاده بشود؟

استفاده از جراحی برای درمان بیماری‌های التهابی روده به نوع بیماری بستگی دارد. برای مثال کولیت اولسراتیو را می‌توان با جراحی مداوا کرد زیرا این بیماری به روده‌ی بزرگ محدود می‌شود. زمانی که روده‌ی بزرگ برداشته شود بیماری باز نمی‌گردد. اما با جراحی نمی‌توان بیماری کرون را درمان کرد، با این وجود برخی جراحی‌ها ممکن است در این بیماران انجام بشود. جراحی بیش از اندازه در مبتلایان به بیماری کرون در حقیقت می‌تواند به وخامت بیماری منجر بشود.

انواع مختلفی از جراحی برای افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو وجود دارد؛ اینکه کدام یک متناسب شماست بستگی به عوامل متعددی دارد:

• وسعت بیماری؛
• سن فرد؛
• وضعیت سلامت کلی فرد.

پروکتوکولکتومی

اولین گزینه‌ی جراحی، پروکتوکولکتومی (proctocolectomy) است. این جراحی شامل برداشتن تمام روده‌ی بزرگ و راست‌روده است. پس از آن جراح دریچه‌ای روی شکم تعبیه می‌کند که ایلئوستمی نامیده می‌شود و به انتهای روده‌ی کوچک متصل است. این دریچه راه جدیدی را برای تخلیه‌ی مواد دفعی به داخل یک کیسه‌، که با چسب به پوست متصل می‌شود، فراهم می‌آورد.

آناستوموز ایلئوآنال

جراحی متداول دیگر آناستوموز ایلئوآنال (ileoanal anastomosis) نام دارد. جراح روده‌ی بزرگ را بر می‌دارد، سپس یک کیسه‌ی (pouch) داخلی در بدن بیمار تعبیه می‌شود که روده‌ی کوچک را به مجرای مقعدی متصل می‌کند. در این روش مدفوع همچنان از طریق مقعد دفع می‌شود.

هرچند با جراحی نمی‌توان بیماری کرون را درمان کرد، اما حدود نیمی از مبتلایان به کرون زمانی به جراحی نیاز پیدا خواهند کرد. اگر دچار بیماری کرون هستید و به جراحی نیاز دارید پزشک گزینه‌های موجود را با شما در میان خواهد گذاشت. مطمئن شوید که سؤالات خود را پرسیده‌اید و هدف یا اهداف جراحی، خطرات، منافع و مشکلاتی را که ممکن است در اثر انجام ندادن جراحی به آن دچار شوید کاملا متوجه شده‌اید.

وقتی به بیماری‌های التهاب روده مبتلا باشید، سال‌های طولانی شاهد افت و خیز علائم‌تان خواهید بود. این مسئله به این معنا نیست که بیماری شما را در کنترل خودش دارد؛ مدیریت این بیماری به کمک پزشکان و دیگر مراقبان سلامت، بهترین راه برای حفظ سلامتی تا حد ممکن و در طولانی‌مدت است.